Þjóðviljinn - 30.10.1943, Side 1

Til æskunnar!
Munið fnndlim unt sjálfstæð-
ismálið í Gamla Bíó á
morgun kl. 2.
8. árgangur.

Laugardagur 30. október 1943.
>.
243. tölublað.
Rooscvclt lilhynnár:
Samkomulagíd fjallar um samvínnu
fíkfanna í sfridi og fríðí. — Sókn
Algert samkomulag hefur náðst á ráðstefnunni í
Moskva og bíða skjölin aðeins undirskriftar, sagði
Roosevelt forseti á blaðamannafundi í gær.
Hann kvaðst ekki vilja skýra nánar frá samkomu-
laginu, er fjallaði um samvinnu Bandaríkjanna, Sov-
étríkjanna og Bretlands í stríði og friði, fyrr en það
befði verið birt opinberlega í Moskva.
Roosevelt sagðist alltaf hafa verið sannfærður
um, að Rússar væru fúsir til samvinnu við Banda-
ríkin og Bretland að stríðinu loknu um vemd friðar-
ins og að fyrirbyggja nýjar styrjaldirl'
Það væri ekki einungis að
náðst hefði mikilvægur árang-
ur, sagði Roosevelt, heldur
hefði ríkt á ráðstefnunni mjög
sterkur samvinnuvilji og vin-
semd.
Anthony Eden og fulltrúi
Churchills forsætisráðherra,
Ismay, gengu á fund Stalins í
gær, og ræddust þeir við lengi.
FRÁ VÍGSTÖÐVUNUM
Sókn Rússa heldur áfram og
er ekki sjáanlegt að neitt dragi
úr sóknarþunganum.
Mestum árangri hefur rauði
herinn náð á vígstöðvunum
milli Dnéprbugðunnar og As-
ovshafs, sótt fram 10—25 km.
og tekið fjölda bæja ög þorpa.
Hafa Þjóðverjar hvergi getað
stöðvað undanhald sitt á þess-
um vígstöðvum.
I Dnéprbugðunni sóttu Rúss-
Höíundur leikritsins: Eg hef
komið hér áður, J. P. Priestley,
ér enskur, og er hann mjög vel
þekktur fyrir leikrit sín og
smásögur. Hann hefur enn-
fremur verið fyrirlesari í enska
útvarpinu.
„Ég hef komið hér áður“ er
eitt af beztu leikritum hans.
Indriði Waage annast leik-
Bretlands, Sovótríkfanna og Banda^
rauða hersíns heldur óslitid áfram
Ofnasmiðjan eyKur framleiðslu sína
í gær var blaðamönnum boðið að skoða húsakost
og framleiðslu Ofnasmiðjunnar h.f., og var þeim skýrt
frá starfssögu hennar frá upphafi.
ar fram í gær 6—10 km. og
tóku 20 bæi og þorp.
Rússar sækja að bænum Niko
pol, sunnarlega í Dnéprbugð-
unni, í tangarsókn. Að suðaust-
an frá Melitopol, og er sá her
40 km. frá bænum og úr norð-
austri, frá Dnépropetrovsk og
er sá her 65 km. frá Nikopol.
Mjög harðir bardagar standa
yfir í norður- og norðvesturút-
hverfum borgarinnar Krivoj
Rog, og hratt rauði herinn á-
köfum gagnárásum er Þjóð-
verjar gerðu á þessum slóðum.
STRÍÐSGLÆPAMÖNNUM
REFSAÐ
Tveir þýzkir liðsforingjar
- verið dœmdir til dauða
stríðsglœp, af rússneskum
lum, og skotnir.
' u liðsforingjar þessir lát-
iö hengja átján ára stúlkur.
Fyrirtæki þetta var stofnað
sumarið 1936,aðallega vegna á-
eggjunar Sveinbjarnar Jónsson-
ar byggingarmeistara sem hafði
kynnt sér sérstaka gerð af mið-
stöðvarofnum, svonefnda Hellu-
ofna, sem þá voru að ryðja sér
til rúms á Norðurlöndum.
Hlutafé fyrirtækisins var í
upphafi 35 þús. kr., er jókst
bráðlega upp í 50 þús. kr.
Byggingu verksmiðjuhússins
var lokið haustið 1936 og fram-
leiðslan hafin í nóvember, og
hefur henni verið óslitið hald-
ið áfram síðan, þó við ýmsa
örðugleika væri að stríða, eink-
um fyrst í stað.
En Hellu-ofnarnir urðu brátt
vinsælir, þóttu fyrirferðarlitlir
og smekklegir. Sala þeirra jókst
Framh. á 4. síðu.
•”'war
Sósíalistafélagið
heldor fund á
þriðiudagskvöld
Sósíalistafélag Reykjavík-
ur heldur félagsfund á þriðju
dagskvöld í hinum nýja fund
arsal á Skólavörðustíg 19.
Halldór Stefánsson rithöf-
undur les upp á fundi þess-
um.
Einar Olgeirsson ræðir um
vetrarsóknina.
Rannveig Kristjánsdóttir
kennari flytur erindi.
Sósíalistar! Fjölmennið á
félagsfundinn. Takið nýja fé-
laga með.
Veizlan á Sólliaugum hefur
verið sýnd hér nokkrum sinn-
um undanfarið, en sýningar á
leiknum hófust á s. 1. vori.
Vegna þess að hús til sýn-
inga fæst ekki lengur, verður
sýningum nú hætt og verður
leikurinn sýndur í næst síðasta
sinn á sunnudaginn kemur.
Verður hægt að koma i stðrfelldri slldar-
söltun og niðursuðu á næsta ðri?
4 þingmenn sósíalísta bera fram þíngsálybtunartíllögu um
rannsóbn oq undírbúníng þessháttar framkvæmda
Frá Lcibfclagínu
„Ég hef komið hér áður“
eftír Príestley verður næsta leíhrít er
félagíð sýnír. — Vopn guðanna eftír
Davíð Stefánsson verður jólaleihrít
Stjórn Leikfélags Reykjavíkur skýrði blaðamönn-
um frá því í gæp, að næsta leikrit er félagið sýndi,
yrði „Eg hef komið hér áður“, eftir J. B. Priestley,
og verður frumsýning á því 12. nóv. n. k.
Jólaleikrit félagsins verður: „Vopn guðanna“,
nýtt leikrit eftir Davíð Stefánsson.
Fjórir af þingmönnum Sósíalistaflokksins hafa lagt fram
þingsályktunartillögu, sem leitt getur til stórfelldrar atvinnu-
og framleiðsluaukningar íslendinga á næsta sumri, ef vel tekst
til. Tillaga þessi verðskuldar það, að menn íhugi hana mjög
vel, — hinsvegar er allt um framkvæmd hennar undir því
komið, hve rösklega Alþingi og ríkisstjórnin annars vegar, og
svo hjálparstofnun hinna sameinuðu þjóða hins vegar bregst
við því, að hrinda hugmyndum þeim, sem í henni felast, í
framkvæmd.
Tillagan og greinargerðin birtast hér í heild:
stjórnina, en leikendur eru
Arndís Björnsdóttir, Alda
Möller, Valur Gíslason, Lárus
Pálsson, Jón Aðils og Indriði
Waage.
Leikrit Davíðs Stefánssonar-
Vopn guðanna, verður sýnt á
jólunum. Er það nýtt leikrit og
er ádeila á harðstjórn — Lárus
Pálsson annast leikstjórnina.
„Tillaga til þingsályktunar
um undirbúning að söltun og
niðursuðu síldar í stórum stíl
fyrir Evrópumarkað.
Flm.: Einar Olgeirsson, Lúð-
vík Jósefsson, Steingrimur Að-
alsteinsson, Þóroddur Guð-
mundsson.
Alþingi ályktar að kjósa með
hlutfallskosningu í sameinuðu
þingi 5 manna nefnd, er annist
eftirfarandi verkefni á sviði
síldarmála:
1. Rannsaka innanlands og ut
an, hvort möguleikar vœru á
að salta hér á landi nœsta sum-
ar helzt alla söltunarhœfa síld,
sem veiðisthér, jafnvel þótt það
skipti hundruðum þúsunda
tunna.
2. Gera, ef jákvœð niðurstaða
fœst af þessari rannsókn, ráð-
stafanir til að afla utan lands
frá, helzt í samvinnu við hjálp-
arstofnun hinna sameinuðu
þjóða, eftirfarandi:
a. Tæki til að framleiða síld-
artunnur og efni til að vinna
þœr úr.
b. Vélar í niðursuðuverk-
s
smiðjur, er unnið gætu úr 1—
2000 tunnum síldar á dag.
c. Vélar til þess að vinna
blikkdósir og hagnýta gamalt
jám og blikk til slíkrar fram-
leiðslu.
d. Efni til þess að byggja
verksmiðjur, kœlihús og annað,
sem til rekstrarins þarf.
3. Gera samtímis ráðstafanir
til þess að tafarlaust vœri hægt
að fara að vinna að því að
reisa þessi fyrirtœki, þegar efni
og vélar vœru til, og einbeita til
þess vinnukrafti landsmanna,
svo að skilyrði verði til um-
rœddrar hagnýtingar síldveið-
innar sumarið 1944.
4. Athuga, hvaða rekstrarfyr-
irkomulag væri heppilegast á
framkvœmdum sem þessum og
hverjar tryggingar íslendingar
gœtu fengið frá hinni alþjóð-
legu hjálparstofnun við að skipu
leggja svo stórfellda og að vissu
leyti áhœttusama matarfram-
leiðslu.
Nefndin skal, strax og útlit er
fyrir, að um framkvœmdir geti
verið að ræða á þessu sviði,
útbúa lagafmmvarp, er þá verði
lagt fyrir Alþingi, þar sem á-
kveðið sé um skipulag fram-
kvœmda, stjóm, ábyrgð o. s.
frv.
Allur kostnaður við störf
nefndarinnar greiðist úr ríkis-
sjóði. Ríkisstjóm er falið að
aðstoða nefndina, svo sem verða
má. Nefndin kýs sér sjálf for-
mann.
GREIN ARGERÐ:
ísland hefur nú gerzt aðili
að hjálparstofnun hinna sam-
einuðu þjóða. Sú siðferðilega
Framhald á 4. síðu.