Þjóðviljinn - 04.11.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 4. nóvember 1943
ÞJÓÐVILJINN
Baráttan um fíárlouin 1944:
Ffárveítínganefnd klofín. Sósíalístar skíla mínníhluta átítí
Þar er m. a. lagt fíl að verja 10 mílijónum króna fíl aukníngar fískífiotans
og 4 milljónum fíf að koma upp byggðahverfum í sveífum
Fjárveitinganefnd hefur klofnað. Sósíalistamir í henni,
Lúðvík Jósepsson og Þóroddur Guðmundsson, hafa skilað sér-
stöku áliti. sem minnihluti nefndarinnar. Kemur nú til kasta
þingsins að taka ákvarðanir um hvor stefnan skuli ráða.
Það hlýtur að vera eitt höfuðverkefni þjóðarinnar á næsta
ári að leggja grundvöll að nýju og öruggara atvinnulífi en því,
sem hún átti við að búa fyrir stríð. Allir búast við því að 1944
sloti stríðinu í Evrópu og þjóðin verði þá þegar að géta tryggt
öllum næga vinnu.
Aðalatriðið í aukningu atvinnunnar er eðlilega efling sjáv-
arútvegsins. Aðaltillaga sósíalistanna í fjárveitinganefnd er
líka sú að ríkið leggi fram 10 milljónir króna til byggingar
fiskiskipa. Slíkt virðist að vísu ekki stór upphæð fyrir þing,
sem snarar út 15 milljónum króna í verðuppbætur á landbún-
aðarafurðir ársins 1942 í hálfrar annarrar klukkustundar hugs-
unarleysi og vill ekki einu sinni láta athuga slíkt í nefnd.
En 10 milljón króna framlagið til fiskiflota fann ekki náð
fyrir augum meirihluta fjárveitinganefndar. Það er andi Jón-
asar frá Hriflu, sem þar svífur yfir vötnunum. Fulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins (Pétur Ott., Magn. Jóns., Þorst. Þorst.) eru all-
ir úr þeirri deild flokksins, sem Vísir var vanur að kalla
„Karakúl“-deild, og eru sízt minni Hriflungar en hverjir aðr-
ir „Framsóknarmenn“. Og auðvitað drepa þessir menn allar
stórfelldar aðgerðir til eflingar sjávarútveginum, því þeirra
áhugamál er aðeins eitt: Koma á atvinnuleysi og hruni eftir
stríð, til að geta svelt fólkið til kauplækkunar.
Önnur höfuðtillaga sósíalistanna í fjárveitinganefnd var að
veita 4 milljónir króna til þess að koma upp samfelldu byggða-
hverfi í sveit og byrja þannig á þeirri umsköpun, sem verða
þarf í íslenzkum landbúnaði, ef tryggja á bændum örugga
framtíð og gott verð fýrir vinnuafl sitt, en losa þá við að þurfa
aftur að lifa kreppur eins og 1931, þegar vörur þeirra voru verð-
litlar og þeir sjálfir að verða skuldaþrælar, sem vart höfðu í
sig og á. — Auðvitað fann þessi tillaga ekki náð fyrir augum
„bændavinanna“. Þeim hefur þótt hún gefa efnuðustu bænd-
unum, sem fá nú tugi þúsunda króna í uppbætur, of lítið, —
en tryggja of vel framtíð smærri bænda, sem flosna myndu
upp í Jónasar-kreppunni. Þessvegna drápu þeir hana.
Margar tillögur fleiri voru það, sem ágreiningur var um
og verða ræddar betur síðar. Hér fer nú á eftir álit sósíalist-
anna, minnihlutans í fjárveitinganefnd:
^sémmsm
!
Utgeiandi i
Sa. liningarilokka; niþýthi
Sós.-iútailokknrino
Khstjórar i
Einar Oigeirason
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Ritstjóm:
Garöastrœli 17 — Vfkingsprent
Sfmi 2270
Afgreið-.a og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustig 19,
neðstu hæð.
Víki ígsprent, h.f. Garðastr. 17.
í______________________________
Sjálfstæðisflokkurinn
og mál Reykvíkinga
Reykvíkingar hafa falið Sjálf
stæðisflokknum forsjá mála
sinna, það er því sannarlega
réttmætt og sjálfsagt, að þeir
geri sér nokkra grein fyrir
hvernig flokkur þessi víkst
' við málum þeirra á Alþingi.
Hér koma tvö dæmi:
* * *
Reykvíkingar eru flestir sam-
mála um, að æskilegt sé, að
bærinn taki rekstur kvikmynda
húsanna í sínar hendur. Ekki
skulu rök þau, er að þessu
• liggja, rif juð upp að þessu sinni,
en minnt á, að bæjarstjórn hef-
ur skorað á Alþihgi að gefa
bænum heimild til að taka
kvikmyndahúsin, Gamla Bíó og
Nýja Bíó eignarnámi. Sigfús
Sigurhjartarson og Stefán Jóh.
Stefánss. fluttu frumv. til laga
á Alþingi því, er nú situr, í sam
ræmi við þessa ósk. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur nú sýnt hug
sinn til málsins. Fulltrúar hans,
er fjölluðu um málið í þing-
nefnd leggja til, að vilji Reyk-
víkinga, í þessu máli vei'ði með
öllu virtur að vettugi. Það er
ekki efamál, að flokkur þeirra
á Alþingi stendur sem einn mað
ur að þessum tillögum. Mjög er
það athyglisvert, að það er eig-
andi annars þess kvikmynda-
húss, sem óskað er eftir að bær
inn taki eignarnámi, sem fjallað
hefur um málið í þingnefnd fyr-
ir hönd Sjálfstæðisflokksins,
það eru því tillögur þessa eig-
anda, sem ráða munu gjörðum
Sjálfstæðisflokksins í málinu,
en ekki vilji Reykvíkinga. Það
eru hagsmunir eins manns,
Garðars Þorsteinssonar, en ekki
hagsmunir Reykvíkinga, sem
stjórna gerðum Sjálfstæðis-
flokksins í þessu máli. Ekki er
þetta einsdæmi, heldur regla.
Sjálfstæðisflokkurinn miðar af-
stöðu sína í hverju máli við
hag einstakra stóreignamanna
í flokknum.
Áður en frá þessu máli er
horfið er rétt að geta þess, að
Framsóknarmenn hafa þegar
veitt Sjálfstæðisflokknum full-
tingi í baráttunni fyrir hags-
munum Garðars og munu þeir
krefjast fullra bóta fyrir, og
skal síðar að því vikið.
* * *
Annað mál er það, sem Reyk-
víkingar eru allir sem einn sam
mála um, það er mjólkurmálið.
Reykvíkingar vilja koma þeim
málum á þann heilbrigða grund
völl, sem sósíalistar hafa lagt
til, að bændur og neytendur
Nefndarálit um frunivarp til fjár-
laga fyrir árið 1944. — Frá minni
hluta fjárv.eitinganefndar.
„Nefndin hefur ekki getað orðið
sammála um frumv. Meiri hl. n.
hefur vikið svo verulega frá þeirri
meginstefnu, er við hefðum kosið, að
semji um verð mjólkur á full-
komnum jafnréttisgrundvelli,
og að viðskiptin fari fram áð-
ur en mjólkin er tekin til
vinnslu í stöð. Síðan annist bær
inn vinnsluna og dreifing mjólk
urinnar, og þannig sé komið í
veg fyrir þær deilur milli fram-
leiðenda og bæjarbúa, sem stað
ið hafa út af allri meðferð
mjólkurinnar eftir að hún er
komin í mjólkurstöðina. All-
verulegur hluti af þingflokki
Sjálfstæðismanna hefur þegar
gengið í lið með Framsóknar-
mönnum til þess að koma þess-
um óskum Reykvíkinga fyrir
kattarnef, og allar líkur benda
til, að nær allur flokkurinn
verði með í þessari þokkaiðju,
áður en lýkur, og fullvíst er,
að svo margir af þingmönnum
Sjálfstæðisflokksins verða með
Framsókn í þessu máli sem
með þarf til að tryggja áfram-
farin yrði, að við teljum óhjákvæmi
legt að gefa út sérstakt álit og
leggja fram ýmsar brtt., sem marka
frumv. nýja stefnu.
Við teljum, að óverjandi sé að af-
greiða svo fjárlög fyrir næstkom-
andi ár, að ekki séu gerðar stórfelld.
haldandi yfirráð Framsóknar-
manna yfir Samsölunni, og þar
með alla þá Sveinbjarnarspill-
ingu, sem þar hefur þróazt,
bændum og neytendum til sam
eiginlegrar bölvunar.
* * *
Ekki þarf að efa, að samið
hefur verið um bíómálið og
mjólkurmálið milli Garðara og
Sveinbjarna þingsins, og víst
er að í þeim samning-'
um hefur einnig verið talað um
afstöðuna til olíumálsins. Reyk
víkingar geta af þessu séð, að
mál þeirra eru verzlunarvara í
höndum Sjálfstæðisflokksins á
Alþingi. Þar er keypt og selt.
Iiagsmunir Garðars heimta sitt,
hagsmunir Sveinbjarnar ekki
síður, en hagsmunir Reykvík-
inga eru skiptimyntin, sem lögð
er á borðið, þegar verzlað er
til hagsbóta fyrir þessa herra
og þeirra líka.
ar ráðstafanir til þess að efla aðal-
atvinnuvegi landsins og stuðla þann
ig að því, að þeir verði færir um að
taka við sem mestu af vinnuafli
landsmanna og mæta á þann hátt
því atvinnuleysi, sem annars er
hætta á, að skelli yfir.
Þau höfuðátök, sem gera þarf í
þessu efni, ■ er endurbygging fiski-
skipastólsins og nýsköpun í land-
búnaðinum.
Nú skal nokkuð vikið að einstök- I
um brtt. og helztu ágreiningsefnum
okkar við meiri hl. nefndarinnar.
Tekjurnar.
Meiri hl. n. hefur ekki viljað
hækka tekjurnar samkv. 2. gr. frv.
nema um 18 650 000 kr., og af þeirri
upphæð er þó raunveruleg tekju-
hækkun ekki nema 10 950 000, en
7 700 000 er Jiækkun vegna forms-
breytinga. Við leggjum hins vegar
til, að tekjuáætlun samkv. 2. gr
hækki um 31 150 000 kr., en af
þeirri hækkun er vegna formsbríyt-
inga 8 700 000 og raunveruleg hækk-
un því ekki nema 22 450 000 kr. Við
leggjum pvi til, að tekjuáætlun skv.
2. gr. hækki rnunverulega (an íorms
breytinganna) lun 11.5 mi’lj. meir
en meiri hl. leggur til.
Ágreiningur okkar er aðeins um
4 liði í þessari grein, ‘og skal nú
nánar vikið að hverjum um sig.
1. Tekju- og eignaskattur er áætl-
aður af meiri hl. 19..5 millj., en við
leggjum til, að hann verði úætlaður
21 millj. í ár er hann álagður 22
millj., og virðist ástæðulaust að fcú-
ast við því, að tekjur á þessu ári
séu neitt lægri en þrer voru s I ár.
2. Striðsgróðaskattur-nn er áæti-
aður af meiri hl. 12 millj. kr., en við
leggjum til, að hann verði áætlaður
14 millj. í ár er hann álagðui 14
millj., og gildir því það sama um
hann að okkar áliti og um tekju- og
eignaskattinn.
3. Vörumagnstollur er áætlaður
af meiri hl. 8 millj. kr., en við leggj
um til, að hann verði áætlaður 9
millj. Vörumagnstollurinn reyndist
árið 1942 9 420 000, og í ár mun
hann reynast 9,6—10. millj., eftir
þvi sem bezt verður séð.
4. Verðtollurinn er áætlaður af
meiri hl. 30 000 000, en við viljum
áætla hann 38 millj. Árið 1942
reyndist verðtollurinn 39 387 000, og
1. okt. i ár var hann jafnhár og á
sama tíma í fyrra. Allar líkur benda
því til þess, að hann muni verða
svipaður i ár og s.l. ár.
Brtt. meiri hl. n. við aðra liði
þessarar greinar erum við samþykk-
ir.
Tekjuáætlun samkv. 3. gr. leggj-
úm við til að hækka um kr.
11 693 412 frá frv., eða um 10 200 000
meir en meiri hl. hefur fallizt á.
Ágreiningur okkar við meiri hl. í
þessu tilfelli er nær eingöngu vegna
þess, að meiri hl. vill ekki, að svo
komnu máli, taka með í tillögur
sínar tekjuauka áfengis- og tóbaks-
verzlunarinnar, sem fram kemur
vegna hinna nýju verðhækkana hjá
þessum stofnunum, en meiri hl. tek
ur í sínar till. aðeins þann hagnað
þessara stofnana, sem yrði með því
verðlagi hjá stofnunum, sem gilti
fyrr á þessu ári. Við getum hins veg
ar engan veginn fallizt á að taka
aðeins hluta af hagnaði stofnananna
og miða við verðlag, sem liðið er
hjá, en teljum óhjákvæmilegt að
miða við núgildandi verðlag og á-
ætla allar tekjumar. Samtals leggj-
um við því til, að tekjur samkv.
frumv. (2. og 3. gr.) verði áætlaðar
22,7 millj. hærri en meir'hl. hefur
fallizt á og 42 843 412 hærri er
frumv. gerir ráð íyrir.
Gjöldin.
12. gr. Við þessa grein berum við
fram 3 brtt., sem við höfum ekki
getað orðið meiri hl. samferða með.
Við leggjum til, að veittar verði
500,000 kr. til byggingar læknisbú-
staða og sjúkraskýla, en meiri hl.
n. vildi aðeins veita 250 000 kr.
Samkv. skýrslu frá landlækni er
ýmist verið að byggja eða standa
fyrir dyrum slíkar byggingar á 17
stöðum. Er því ljóst mál, að ef. sinna
á þessum mörgu aðilum svo nokkru
nemi, þá er 500 000 kr. sizt of há
upphæð, og þótt svo færi, að ekki
yrði hægt að koma öllum þessum
framkvæmdum á stað strax, þá Virð
ist okkur, að sízt sé minni þörí eða
ástæða til að leggja til hliðar nokk-
urt fé í þessu skyni en til margs
annars, sem nú er lagt fé til hliðar
fyrir.
Þá leggjum við til. að veitt verði
til byggingar sjúkrahúss á Akure.vri
500 000 kr., en meiri hl. n. hefur
samþ. 200 þús. kr.
Þriðja tillaga okkar við þessa
grein er um að,gera sjúkrahúsum
á Siglufirði og Vestmannaeyjum
jafnhátt undir höfði og sjúkrahús-
unum á Akureyri, ísafirði og Seyð-
isfirði og hækk'a jafnframt nokkuð
rekstrarstyrkinn til allra húsanna.
14. gr. Við þessa grein gerum við
nokkrar brtt., og eru þessar helztar:
1. Styrkurinn til Verzlunarskóla
íslands verði hækkaður úr 25 þús.,
kr. í 60 þús. Verzlunarsk. hefur lengi
haft jafnháan rekstrarstyrk og Sam
vinnuskólinn, þrátt fyrir það, þótt
Verzlunarskólinn hafi 5—6 sinnum
fleiri nemendur og sé nú 6 óra gkóli
með rétti til að útskrifa stúdenta.
Við teljum þetta óeðlilegt og í ósam
ræmi við styrkveitingu til allra
skóla í landinu, en meiri hl. hefur
ekki viljað fallazt á till. okkar.
2. Til byggingar barnaskóla utan.
kaupstaða hefur meiri hl. n. lagt tif
að veita 400 þús., en við leggjum
til, að veittar. verði 750 þús. kr.
Samkv. bréfi fræðslumálastjóra er
farið fram á 750 þús. kr. í þessu
skyni, og segir þar, að ef sinna eigi
þeim stöðurn, sem þegar hafi byrj-
að á framkvæmdum, og þeim, sem
pantað hafa efni og hafa ákveðið
að hefja framkvæmdir á næsta árk
þá veiti ekki af þessari upphæð.
Auk þess getur fræðslumáiastjórinn
að 12 skólahverfi önnur hafi mikið
talað um framkvæmdir og iýmis:
þeirra hafi lagt í sjóði til skólabygg
inga og sum mikið. Þó að veittar
séu 750 þús., verður ekki hægt að
sinna þessum 12.
3. Byggingakostnaður húsmæðra-
skóla í sveitum leggjum við til, að
áætlaður verði 500 þús. kr. og auk
þess byggingarkostnaður til hús-
mæðraskóla Ámýjar Filippusdóttur
20 þús. kr., en meiri hl. n. samþ.
340 þús. kr. og þar af til Árnýjar
10 þús. — Samkvæmt upplýsingum,
sem fyrir liggja, er aðallega þörf á
byggingarstyrkjum til þriggja hús-
mæðraskóla í sveitum: að Hallorms-
stað, í Borgarfirði og að Laugar-
vatni.
4. Til íþróttasjóðs leggjum við til.
að veittar verði 650 þús. kr., eins
og íþróttanefnd ríkisins hefur farið
fram á, en meiri hl. n. hefur hins
vegar ekki viljað samþ. nema 450
þús. kr. — Nú standa yfir miklar
framkvæmdir á vegum íþróttasjóðs
víðs vegar um allt land, svo sem
sundlaugabyggingar, leikvallagefðir
Framli. á 4. síðu.