Þjóðviljinn - 09.11.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 9. nóvember 1943.
ÞJ90VILUINN
3
tMOWIMIllM
Otgeiandi i
Sai linmgarfiokkai alþýSa •-
Só*..á»taf lolcknrinn
Ritatjérar i
Einar Olgeiraaon
Sigfú* Signrhjartaraon (áb.)
Ritatjórn:
Garðaatrœti 17 — Vfkingsprent
Sfmi 2270.
Aígreið_.u og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustíg 19,
sími 2184.
Víkiagsprent, h.f. Garðastr. 17.
Víti til að varast
Það var 9. nóvember 1918.
Þýzku keisarastjórninni var
steypt af stóli. Þýzka alþýðan
tók völdin í sínar hendur. Verka
manna- og hermannaráðin,
skipuð sósíaldemokrötum nær
einvörðungu, voru æðsta valdið
í Þýzkalandi. Ráð þjóðfulltrú-
anna, — svo hét ríkisstjórn
sósíaldemokrataflokkanna —
lýsti yfir í ávarpi sínu til þjóð-
arinnar 12. nóv. eftirfarandi:
„Hin sósíalistiska stjórn, sem
byltingin hefur skapað álítur
það verkefni sitt að framkvæma
stefnuskrá sósíalista11.
Það var fyrst og fremst
þrennt, sem þurfti að gera.
Það þurfti að skapa lýðveld-
issinnaðan her, tryggan hinni
nýju stjórn og stefnu, — og
brjóta á bak aftur gamla keis-
araherinn og þurrka burt völd
liðs- og herforingja hans.
Það þurfti að þjóðnýta stór-
iðnaðinn, námurnar og bank-
ana, til þess að svifta stálhring-
ana, kolakóngana og bankajöfr-
ana einokunarvaldi sínu yfir
auðlindum þjóðarinnar.
Það þurfti að skipta upp stór-
góssum Austur-Prússlands, til
þess að svifta „junkarana“, bak-
tjald afturhaldsins og drottn-
endur Þýzkalands, efnahags-
legu valdi þeirra, — og skapa
í stað þess sjálfstæða bænda-
stétt, sem ætti efnahagslegt
sjálfstæði sitt lýðveldinu að
þakka.
Og það þurfti að hreinsa al-
gerlega til í embættiskerfinu,
afmá áhrif keisarasinna, skapa
lýðræðissinnaða embættismanna
stétt.
*
Þjóðin bjóst öll við því að
stjórnin framkvæmdi stefnu
sína.
Verkalýðurinn beið þess með
óþreyju. Bændurnir hlökkuðu
til þess að stórgóssunum yrði
skipt, — og voru reiðubúnir
þessvegna til að sætta sig við
þjóðnýtingu stóriðjunnar. Milli-
stéttir bæjanna voru hrifnar
með af byltingaröldunni. —
Junkarnir og iðjuhöldarnir
kviðu umskiptunum, en myndu
eins og þá stóðu sakir litla
mótspyrnu hafa getað veitt.
*
Þýzka alþýðan gat á þessum
næstu tveim til þrem mánuð-
um ráðið örlögum sínum. Stjórn
sósíaldemokratanna þýzku hélt
framtíð Evrópu í höndum sér
þessa stund. Hún gat mótað
hana hvort heldur hún vildi í
anda frelsis, framsóknar og sós-
íalisma eða í anda auðvaldsins,
EIN MYND
Það er fróðlegt að virða fyrir
sér myndir af rússneskum borg-
um og þorpum eins og þau líta
út þegar heimafólkið kemur til
baka eftir að her þess hefur
leyst byggðina undan oki þýzku
fasistanna. Víða eru þorpin 1
raun og veru horfin með öllu,
ekkert eftir nema nokkrir reyk-
háfar. En ekki átti allt fólkið
því láni að fagna að komast
undan áður en fasistar lögðu
undir sig heimkynni þess, og
mega snúa vestur á við aftur
þó ekki sé nema til þess að
sjá bert land sitt frelsað. Marg-
ir áttu ekki heimangengt, ell-
egar urðu of seint fyrir að flýja.
í engilsaxneskum fréttablöðum
má sjá myndir af heilum rúss-
neskum fjölskyldum sem fas-
istarnir myrtu meðan þeir
héldu byggðunum, myndir af
konum, börnum og gamalmenn-
um, sem liggja hlið við hlið
með skot í höfðinu. Það má
sjá myndir af fjöldagröfum,
sem rauði herinn hefur látið
opna, þar sem lík rússnesks
fólks liggja unnvörpum kösuð
í gröfum, sem fólkið var látið
grafa sjálft áður en það var
myrt. Það má sjá myndir af
líkum ungra stúlkna, sem þýzk-
ir fasistar svívirtu fyrst en
afturhaldsins og harðstjórnar-
innar.
Hún kaus hið síðara. Hún
gerði ekkert, til að byrja með,
breytti engu, lét tækifærin og
eldmóð fólksins ónotuð. Og síð-
an barði hún verkalýðshreyf-
inguna niður — með hjálp keis-
arahersins undir forustu Hind-
enburgs, og lét dæma bylting-
armennina — af dómurum
keisarans, — þá sem ekki voru
drepnir án dóms og laga — af
liðsforingjum keisarans.
í janúar 1919 sagði Noske,
einn af leiðtogum og ráðherr-
um sósíaldemokrataflokksins,
j við einn flokksbróður sinn aust
urrískan, sem varaði hann við
liðsforingjunum og kvað þá
myndu „hálsbrjóta lýðveldið“,
þessi orð:
„Það eru • verkamanna- og
hermannaráðin, sem eru að háls
brjóta lýðveldið, en ekki liðs-
foringjarnir. Eg er ábyrgur fyr-
ir því að halda uppi röð og
reglu í Þýzkalandi og það verð-
ur að gerást, hvað sem það
kostar. Eg tek mennina til þess,
hvar sem ég fæ þá“.
Leiðtogar þýzka sósíaldemo-
krataflokksins höfðu valið —
valið röð og reglu gagnbylt-
ingarinnar.
Noske hálsbraut lýðveldið í
janúar 1919. Hitler jarðaði það
í janúar 1933.
*
Oft veltir lítil þúfa þungu
hlassi.
íhaldssemi, vesaldómur og
kjarkleysi leiðtoga þýzku sós-
íaldemokrataflokksins 1918—’19
hefur valdið slíkum ógnum að
veröldin hefur aldrei þekkt aðr
ar eins. Vegna þess að þeir
slepptu tækifærinu til að brjóta
völd junkaranna, stóriðjuhöld-
myrtu síðan. Sömuleiðis raðir
af hengdum mönnum og kon-
um á torgum og strætum. Sum-
ar þessara mynda hafa ljós-
myndarar rauða hersins tekið
eftir að þeir höfðu frelsað bæ-
ina aftur, aðrar hafa fundizt á
dauðum þýzkum fasistum, sem
kunnu betur við að hafa með
sér skemmtilegar minjar
frá Rússlandi. Til dæmis um
hve víðtæk morðin hafa verið
á friðsömu fólki óvopnfæru,
skal ég aðeins nefna síðasta
dæmið, sem kunngert hefur ver-
ið af hinni opinberu nefnd
Bandamanna til upplýsingar
hryðjuverkum fasista 1 Rúss-
landi: í Smolenskhéraði einu
saman myrtu fasistar 135 þús-
und friðmenn á því tímabili
sem þeir höfðu hérað þetta á
valdi sínu.
Fasisminn hefur verið s'kil-
greindur sem auðvaldsstefna
plús morð. En það mætti eins
kalla hann auðvaldsstefnu mín-
us öllum siðrænum hugmynd-
um, auðvaldsstefnu efnahreins-
anna og hershöfðingjanna á
bak aftur, hefur þessi þrenning
nú fengið tækifæri til að leiða
fasismann yfir Þýzkaland, fas-
ismann yfir meirihluta Evrópu-
búa, ægilegustu styrjöld allra
styrjalda yfir mannkynið.
Þeir slepptu tækifærinu, af
því þeir sögðust hata ofbeldi,
blóðsúthellingar og stríð. — Af-
leiðingarnar urðu ægilegustu
ofbeldisverk, sem sögur fara af,
— blóðbað, slíkt að engir ann-
álar veraldarsögunnar þekkja
annað eins, — og tortíming
milljónatuga af karlmönnum,
konum og börnum í stríði.
*
I dag eru liðin 25 ár, síðan
9. nóv. 1918. Aftur dregur að
hruni þýzka herveldisins og
harðstj órnarinnar.
A harmleikurinn frá 1918 aft-
ur að endurtaka sig? Á að leiða
enn hrikalegri hörmungar yfir
börn núlifandi kynslóðar en
hún hefur orðið að þola sjálf?
Eða — á nú að ganga á milli
bols og höfuðs á þýzku auðvaldi
og afturhaldi, þannig að það
risi aldrei upp aftur?
Framtíð Evrópu, friður kom-
andi kynslóða í Norðurálfu
heims, er undir því kominn
að nú verði notað það tækifæri,
er sleppt var 1918, — að nú
verði stóriðja Þýzkalands þjóð-
nýtt, góssum junkaranna út-
hlutað til kotbænda, embœttis-
lýður nazista útþurrkaður og
öruggur lýðræðisher skapaður í
Þýzkalandi í stað fasistahers
Hitlers.
Þetta verður aðeins gert með
byltingu alþýðunnar í Þýzka-
landi, framkæmd sósíalismans
í Þýzkalandi, sem nú er höfuð-
ból harðstjórnar og villi-
mennsku í heiminum.
aða af öllum mannlegum eig-
indum, fagnaðarboðskap hins
nakta ofbeldis, sem hefur.iafn-
vel losað sig við síðustu tætlur
venjulegrar hræsni. „Hugsjón-
ir“ fasismans eru manninum
sem siðferðisveru og siðmenn-
ingar framandi og óskiljanleg-
ar.
Sú algerða auðn sem þýzkir
fasistar skilja eftir sig á flótt-
anum úr Ráðstjórnarríkjunum
er einsdæmi í sögu hernaðar.
Dæmi um tilraunir til slíkrar
eyðingar úr fyrri stríðum eru
smáfelld í samanburði við þetta
í Ráðstjórnarríkjunum virðast
þeir stefna að einu marki, úr
því þeim tókst ekki að sigra
rauða herinn, og það er að nota
hin fullkomnu skemmdartæki
sín til þess að eyða sérhverju
mannaverki í héruðunum það-
an sem þeir verða að ílýja, og
ef hægt væri, útslökkva einn-
ig allt mannlíf. Hryðjuverk
þeirra í Rússlandi taka jafnvel
langt fram því versta, sem þeir
hafa framið í öðrum löndum,
meira að segja hryðjuverkum
þeim sem þeir frömdu 1 Þýzka-
landi sjálfu á valdatökuárum
sínum. Vitaskuld hafa þessi
verk ekkert hernaðargildi. Þessi
grimmd er sprottin af van-
kennd og minnimáttar, tilfinn-
ingu þess að hafa beðið lægra
hlut í viðureigninni við höfuð-
andstæðinginn á vígvellinum,
hafa látið rússnesku herstjórn-
ina narra sig, þvæla sér út í
hverja ófæruna annarri verri,
eyðileggja allar áætlanir sínar.
I gremjunni yfir óförunum
skeyta þeir skapi sínu á varn-
arlausum friðmönnum. En á
verkum slíkum sem þessum má
bezt sjá, hvílíkur mannkyns-
óvinur hefur herjað á Rússland.
Það er sagt að herkonungur
einn til forna hafi látið berja
hafið í bræði sinni, eftir að
floti hans hafði týnzt í því.
Þeir sem þekkja Ráðstjórnar-
ríkin vissu frá upphafi hve
hlægilegur skortur á skilningi
stærðarhlutfalla-, á skyni rýmda
það var, þegar þýzkir fasistar
héldu að þeir gætu með hern-
aði lagt undir sig þessa óra-
víðáttu, sem hlýtur að gleypa
sérhvern árásarher lifandi,
drekkja honum í djúpum sín-
um; það er sami vanskilningur-
inn á stærðarhlutföllum, sem
kemur fram í tilraun þeirra til
að afmá rússneskt mannlíf með
hryðjuverkum. Sá sem þekkir
Rússland og víðáttu þess og
hefur skynjað mannhaf þess,
veit hvílík fjarstæða það er,
að ætla að berja þetta haf til
hlýðni eða ausa í bræði upp
nokkrar skjólur úr flæði þess
í von um að tæma það. Hvern-
ig sem þýzkir fasistar láta, fá
þeir ekki undirokað hin ójöfnu
stærðarhlutföll sem ríkja milli
þeirra sjálfra og Ráðstjórnar-
lýðveldanna, og lýsa sér meðal
annars í því, að nýliðaviðkoma
árleg í þýzka fasistahernum, ef
allt er samanreytt sem hægt
er að leiða til slátrunar, er í
hæsta lagi 400 þúsund menn
þar sem normul nýliðaviðkoma
rauða hersins á ári er fjórum
sinnum meiri, eða 1 allt 1.600
þúsund menn. Af því leiðir að
þýzka herstjórnin á austurvíg-
stöðvunum verður að horfast
í augu við þá staðreynd, að
þýzki herinn, sem missti blóm-
ann af hermönnum sínum á
fyrstu misserum rússnesk-þýzka
stríðsins, stendur andspænis sí-
vaxandi her rússneskum, sem
heldur áfram að aukast að bol-
magni í sama mæli og kraftar
þýzka fasistahersin§ réna; en
hlutverk hans var fyrst og
fremst miðað við leifturstríð
þar sem allar stríðsáætlanir
Ráðstjórnarríkjanna voru mið-
aðar við þolstríð. Engar aðgerð-
ir fasista, jafnvel ekki barna-
morð, geta bægt frá þeim þeirri
óbónþægnu staðreynd, að stepp-
ur Austurevrópu verða grafir
þýzku þjóðarinnar. Meiri hluta
ungra þýzkra karlmanna. mun
ofur einfaldlega verða tortímt
á þessum víðlendu flatneskjum;
nokkrar milljónir þeirra hafa
þegar borið þar beinin; en menn
úr sunnanverðri og austan-
verðri Evrópu eru fluttir millj-
ónum saman til Þýzkalands
nauðungarflutningi í staðinn.
•Þeir eiga eftir að verða herrar
Þýzkalands, þótt þeir séu þræl-
ar þess nú.
Ein mynd frá Rússlandi, sem
kom í enskum myndablöðum
nýlega, er mér sérstaklega minn-
isstæð. Hún er svo vel tekin,
að það skal mörg listaverk til
að jafngilda henni.
Ljósmyndarinn hefur heint
tæki sínu mót vestri, í áttina
til þorps, sem fasistarnir hafa
lagt í rústir áður en þeir flúðu.
Fremst í myndinni hægra meg-
in eru leifarnar af tröllaukinni
þýzkri fallbyssu, og stefnir
hlaupið í austur, gegnt ljós-
myndaranum. Þetta ægilega
málmferlíki stendur nú hallt á
grunni sínum, sundurtætt eftir
skothríð rauða hersins, aðeins
gínandi hlaupið er heilt og veit
í áttina inn í Rússland. En
vinstra megin í forgrunninum,
úr austri, í áttina þangað sem
fallbyssuhlaupið snýr, sést aft-
an á fjórar persónur, sem stefna
inn í þorpið í kjölfar hins sig-
ursæla rauða hers, — heim til
sín. Þau ganga fram hjá óskað-
vænu líkinu af hinu þýzka stál-
skrýmsli, sem Hit'ler hafði sent
til höfuðs þeim: tvær konur og
tveir smásveinar, öll berfætt,
með föggur sínar í böggli í
hendinni. Annar drengurinn
gengur dálítið á undan, eftir-
væntingarfullur framvörður
þessa litla regíments, hinn á
milli kvennanna, og það má
lesa vonina og kvíðann út úr
sporinu sem hann er að stíga.
Reynslan og alvaran er saman-
dregin 1 baksvip hans með
þeim átakanlega einfaldleik,
sem aðeins barn getur tjáð. Og
þó, það eru ekki til æðrur í
hreyfingu þessara auðmjúku
friðmanna, trúnaðartraustið er
inntak þessarar myndar. Hús
Framh. á 4. síðu.
eftir ________
HALLDÓR KILJAN LAXNESS