Þjóðviljinn - 18.11.1943, Blaðsíða 2

2
ÖÐVILJINN
Fimmtudagur 18. nóvemb. 1948
fóhanncs Slefánsson
Fðlbið 01» Reimiainlnir 01
kðinhsaerfl ilðsllptarflfls
Mikið er rætt og ritað um dýr-
tíð, þótt meira sé ef til vill talað
um mjólk og kjöt, að minnsta kosti
held ég, að meginhluti starfstíma
Alþingis fari í umræður og bolla-
leggingar um þessar framleiðslu-
vörur bænda og annað sem við
kemur landbiinaðinum. Sjálfur út-
vegurinn er sjaldan jafn ofarlega á
dagskrá, og virðast ráðandi menn
ekki vera með neinar áhyggjur út
af því, þótt fiskverðið standi í stað,
en allt sem þarf til bátaútvegsins
stórhækki og afkoma þeirra, sem
lifa á þessari atvinnugrein, einkum
hlutarmannanna, versni miðað við
dýrtíðina.
★
Það hafa engar nefndir verið
skipaðar, til þess að finna út þær
meðaltekjur, sem sjómaðurinn þarf
til þess að lifa á, og því síður, að
gerð hafi verið minnsta tilraun til
þess að tryggja fiskimönnunum
(eða verkamönnunum) lágmarks
árstekjur með verðuppbótum eða
rikisstyrkjum. Vísitölunefnd land-
búnaðarins fann það út, að meðal-
bóndi þyrfti 14.500 krónur sér til
framfærslu á ári, og bjó það jafn-
framt einhvernveginn til, að sjó-
menn og verkamenn hefðu haft
þessar tekjur að meðaltali undan-
farið.
Væru þessar vinnustéttir nefnd-
inni mjög þakklátar, ef hún hefði
vitað eða reiknað rétt, því t. d.
hér á Norðfirði, sem er að tiltölu
einn mesti útgerðarbær á landinu
og fiskveiði hefur verið mjög sæmi-
leg, eru tekjur sjómanna, að und-
anskildum nokkrum útsiglingasjó-
mönnum, árið 1942 7—10 þús. kr.,
en meðal tekjur verkamanna voru
á sama tíma kr. 6200.00. Sést af
þessu að allerfitt mun reynast fyr-
ir fólk með þessar tekjur að kaupa
mjög dýrar vörur, einkum þær sem
reiknaðar eru eftir landbúnaðar-
vísitölunni.
★
Við hljótum að gleðjast yfir því,
að einni fjölmennustu stétt þjóð-
félagsins, bændunum, er með lög-
gjöf tryggðar lífvænlegar tekjur,
svo að hún hafi aðstöðu til þess að
lifa menningarlífi, reisa holl og
rúmgóð íbúðarhús og koma land-
búnaðinum í nýtízku horf. En fólk-
ið við sjóinn hlýtur að gera þær
kröfur, að þetta verði ekki gert til
að rýra kjör þess, því þá verður
þetta skammgóður vermir fyrir
sveitafólkið, á meðan þjóðartekj-
urnar eru aðallega komnar frá
sjávarútveginum. Fólkið í þorpum
og bæjum gerir eðlilega kröfu til
þess að sitja við sama borð og þeir,
sem búa upp til sveita, með því
að fá fiskinn verðbættan og vinnu
sína. Þjóðfélagið verður að tryggja
þessum þegnum sínum sömu tekj-
ur og bændunum, eða 14.500 kr.
meðal árstekjur. Því má ekki verð-
bæta hverja unna klukkustund
verkamannsins og iðnaðarmanns-
Jáhannes Stefánsson.
ins? Vinnan er þeirra framleiðsla,
þeirra sala á markaðinum.
Ég tel það sjálfsagt, að allir
þegnar þjóðfélagsins hafi góðar
tekjur sér og sínum til framfærslu.
Alþingi og ríkisstjórn hafa tryggt
bændunum h'fvænleg kjör, þeim
sem meðalbú hafa, og nú verður
að halda áfram á sömu braut (ef
það er þá ekki aðeins ætlunin að
koma á hernaðarástandi á milli
sjávarfólks og sveitamanna) og
verðbæta úr ríkissjóði þorsk fiski-
mannsins og vinnu verkalýðsins.
★
Ætlan mín, með þessari grein,
var aðallega að benda á misrétti,
sem við, sem búum utan Reykja-
víkur og jafnvel Akureyrar, eig-
um við að búa nú í verðlagsmál-
unum, en sjaldan heyrast raddir í
útvarpi eða sjást skrif í blöðum um
sérstöðu fólksins úti á landi.
Verðlagsstjóri hefur, fyrir hönd
Viðskiptaráðs, gefið út margar til-
skipanir um hámarksverð, og er
ekk'i fyrir almenning að fylgjast
með því öllu. Einu hef ég sérstak-
lega tekið eftir, og það er það, að
sjálfsagt þykir að láta okkur úti á
landi hafa dýrari flestar vörur, en
t Reykjavíkurbúa.
í reglum um verðlagningu vara
frá G. okt. þ. á., útgefinni af verð-
lagsstjóra, segir svo:
II. Þegar vara er keypt af inn-
lendum aðila:
1. Þegar um er að ræða vörur,
sem ákvæði um hámarksá-
lagningu gilda um, skal miða
álagninguna við kaupverð á
innflutningshöfn eða fram-
leiðslustað. Við það verð má
bæta sannanlegum áföllnum
sendingarkostnaði innanlands.
2. Ilámarksverð er miðað við
framleiðslustað, eða innflutn-
ingshöfn. Við það má bœta
sannanlegum áföllnum send-
ingarkostnaði innanlands.
★
Hvað þýða þessar reglur?
Hvorki meira né minna en það, að
okkur, sem búum utan Reykjavík-
ur, sem er aðalframleiðslustaður og
innflutningshöfnin, eru seldar mun
dýrari flestallar vörur, sem við
þurfum á að halda.
Þessar reglur eða þessi aðferð
viðskiptaráðs miðar að því, að
gera dýrtíðina meiri úti á landi en
í höfuðstaðnum, en við búum við
sömu verðlagsvísitölu og Reykja-
vík, er hún miðuð við verðlag
þar. Þetta er bein kauplækkun hjá
% hlutum þjóðarinnar. Sendingar-
kostnaður og umbúðir er venju-
lega 2—15% af verði vörunnar,
oftast 6—10%, og hefur farið hér
austanlands upp í 22%.
Ég vil aðeins sýna nokkur dæmi,
því það yrði of langt mál að telja
hér upp allar hámarksvörur:
Ilámarksverð í smásölu:
Rvík. Norðfj.
Smjörlíki kg. kr. 5.00 kr. 5.40
Kaffibætir — — 7.00 — 7.40
★
Brennt og malað kaffi, fiskiboll-
ur, þvottaefni, sápur o. fl. vörur
eru 40 aurum dýrari hvert kíló
utan Reykjavíkur. Hver ölflaska
kostar 40 aurum og jafnvel meira
sumsstaðar úti á landi, og sama
má segja um álagningu tóbaks.
Er greinilegt af þessu að meðal
fjölskylda úti á landi þarf að
greiða mörgum hundruðum króna
meira fyrir neyzluvörur sínar en
jafnstór fjölskylda í Reykjavík.
Nú er ekki hægt að segja að menn
kaupi mjólk og kjöt hærra verði í
Reykjavík en öðrum kaupstöðum
og þorpum. Mismunurinn á því að
lifa í Reykjavík og utan hennar
fer síminnkandi, og virðast dýrtíð-
arlögin ætla að reyna að snúa þessu
við. Víðast utan stærstu kaupstað-
anna verður fólk að kaupa raf-
magn háu verði, kr. 1.50 kwst. til
kr. 2.00, og kol eru einnig víða
mjög dýr. í Reykjavík er kola-
notkun að hverfa og rafmagn er
þar til ljósa, suðu, hitunar og iðn-
aðar með mjög lágu verði. Eru því
Ijós, hiti og suða miklum mun ó-
dýrari í Reykjavík en víðast utan
hennar.
★
I Viðskiptaráð þarf að endurskoða
I þessar álagningarreglur sínar, og ef
það verður ekki gert liið bráðasta,
gera kjósendur, utan af lands-
byggðinni, þær kröfur til Alþingis,
að þetta misrétti verði leiðrétt þeg-
ar á þessu ári. Þetta skiptir fólkið
mjög miklu, ekki sízt í sjávarþorp-
unum, þar sem aðálframleiðsluvar-
an er alltaf í sama verði, hefur
jafnvel lækkað, og árstekjur all-
flestra manna eru aðeins milli 5
og 10 þús. kr.
Vænti ég að þetta verði hið bráð-
asta leiðrétt og jafnframt að AI-
þingi sjái sér fært að taka til at-
hugunar, hvort ekki væri tiltæki-
legt að verðbæta. úr ríkissjóði
verkamönnunum og iðnaðarmönn-
unum ffskihlutinn sinn, svo og öðr-
um stéttum sem lágt kaup hafa.
Næmi þessi verðbæting svo miklu
„Hvað getur hann aum-
ingja Stebbi gert að því“?
Hann Stefán hérna Pétursson
skrifaði um misnotkun ríkisútvarps-
ins í blaðið sitt, Alþýðublað er það
kallað nýlega. Fyrst var það sjálf-
stæðismálið. Stefán segir, að ein-
staklingum hafi haldizt það uppi að
gera sjálfstæðismálið, viðkvæmasta
deilumál þjóðarinnar, sem stend-
ur, að umtalsefni í erindaflokknum
um daginn og veginn af því líkri
hlutdrægni, að allar hlutleysisreglur
útvarpsins hafi verið þverbrotnar.“
Ekki ,^etur hann Stebbi við Alþýðu-
blaðið gert að því, þó bróðir hans í
undanhaldi, Gylfi Þ. Gíslason, yrði
til þess að hefja fjas um sjálfstæð-
ismálið í „hið hlutlausa ríkisút-
varp.“
En það var nú ekki þetta með
sjálfstæðismálið, sem Stefán vildi
fyrst og fremst sagt hafa, hann
ætlaði annað og hann komst þangað
áður en hann sleppti pennanum.
Hann segir sem sé, að það sé annað
en misnotkun útvarpsins í sjálfstæð
ismálinu, sem vakið hafi „undrun og
óánægju" og það er „hvemig kom-
múnistum hefur verið látið haldast.
uppi að læða Rússlandsáróðri inn
í útvarpið, við öll hugsanleg tæki-
færi.“
Hámarkinu nær Stefán í niðurlagi
greinarinnar, eins og vera ber. Þar
segir:
„Það verður ekki lengur við það
unað, að ríkisútvarpið sé misnotað
á þennan hátt. Menn furða sig fyrir
löngu á því, að útvarpsráð eða aðr-
ir, sem yfir útvarpið eru settir, skuli
ekki hafa séð sóma sinn og bein-
línis embættisskyldu í því að binda
enda á slíkan ófögnuð. En úr því
að þeir hafa ekki gert það, virð-
ist ekki annað fyrir hendi, en að
opinberir erindrekar erlends valds,
hér á landi, njóti beinlínis sérstöðu
til þess að nota ríkisútvarpið sem
áróðurstæki fyrir erindsrekstur
sinn.“
Bæjarpósturinn vill ekki að menn
séu vondir við Stefán út af þessu
né öðru, því hvað getur hann Stebbi
gert að því þó hann sé með „kom-
plex“? og hvað getur hann Stebbi
gert að því þó hann gangi að Al-
þýðuflokknum dauðum?
„Ja, hvað getur hann Stebbi, aum-
ingja Stebbi gert að því“?
Morgnnblaðið deilir við
herra sinn
Ýmsar undarlegar setningar sjást
nú öðru hvoru á síðum Morgrm-
blaðsins. Setningar sem bera það
með sér, að geigur fer nú um sál
þeirra manna sem ráða blaðinu, um
að grundvöllur sá er stjórnmála-
stefna þeirra hvílir á sé að bila,
og andvörp þessara manna berast
út af vörum þeirra í allskonar mynd
um, eins og t. d. að núverandi þjóð
skipulag sé orðið úrelt o. s. frv.
Sunnudaginn 14. þ. m. birtist grein
í Morgunblaðinu undir nafninu
„Kirkjan“. Og textinn sem lagt er
út af er: Enginn kann tveimur herr
um að þjóna. Verður ekki séð hvern
ig höfuðmálgagn Sjálfstæðisflokks-
ins fer að halda slíku fram, þar sem
flokkurinn hefur það á sinni stefnu
skrá að þjóna ekki aðeins tveimur
að hver meðalfjölskylda hefði eigi
lægri árslaun en 14.500 kr. Myndi
verðuppbótarlöggjöfin alveg
bjarga auðvaldsskipulaginu, og
þyrftum við þá ekki að vera að
berjast fyrir nýju réttlátu þjóð-
skipulagi, en það ætti yfirstéttin
að skilja og láta þ'essa nýbreytni
því koma til framkvæmda hið
fyrsta.
Jóhannes Stefánsson.
heldur mörgum. Hann er ílokkur
allra stétta!! Þessir tveir herrar
sem Morgunblaðið telur að ekki sé
hægt að þjóna í senn eru Kristur
og Mammon, eða friðarhöfðingin®
og auðmagnið, eins og blaðið kemst
að orði. „Það er einkennilegt og
þó næsta algengt að sjá menn verða
miklu verri menn er féð er annars-
vegar“, segir þetta blað auðmann-
anna á íslandi, en þá er eins og
hvíslað sé frá hinum „dökka og
mikilúðlega“: Gleymið ekki hverj-
um þér þjónið. Greinarhöfundurirm
áttar sig og skrifar, að auðvitað
skipti það engu máli hvort menn
séu fátækir eða ríkir í þessu sam-
bandi. Og á þessari réttu „línu“
heldur hann sig nokkra stund, ea
svo slær út í fyrir honum aftur.
Hann fer að tala um hinn sígilda
sannleika „að mikið vilji meira“,
og það leiði til harðdrægni í við-
skiptum og fullkomins miskunnar-
leysis við náungann.
Og að síðustu kemst höfundur
þessi allra stétta þjónn að þeirri
niðurstöðu, að illdeilur, styrjaldir og
fjandskapur sé að miklu leyti auð-
magninu að kenna. Slík niðurstaða
er engin ný uppgötvun fyrir sósíal-
ista, þeir hafa alltaf skilið þau sann
indi; að meðal annars byggja þeir
baráttu sína á þeim forsendum
að Mammon, auðmagnið sé óvinur
mannkynsins sem hverjum góðum
dreng beri að standa gegn. Og þeg-
ar vilji til slíks lætur á sér bæra
í fremstu víglínu auðvaldsins á ís-
landi, þá er það sósíalistum auðvit-
að fagnaðarefni, því það sannar sig-
ur réttlætisins yfir ranglætinu. Og
nefndum greinarhöfundi skal að lok
um ráðlagt það að losa sig með
öllu undan áhrifum „hins dökka
og mikilúðlega" og skipa sér undir
merki „friðarhöfðingjans" í hópi
sósíalistanna. Þá mun af honum létt
þeirri kvöð að þjóna fleirum ea
einum herra. k.
Eiðrofsmálið
Það væri synd að segja, að fólk-
ið vantaði umræðuefni um þessar
mundir. Hin stóru hneykslismál sem
nú hafa rekið hvert annað undan-
farið, fyrst eiðrofsmálið, og síðar
kjöt- og bjúgnanámumálin m. m.
hefur tekið svo hug fólksins, að
það man varla eftir hinu venjuleg-
asta umræðpefni dagsins, að tala
um veðrið, jafnvel þótt á sé slyddu-
kafald af norðaustri.
Um hið margumrædda eiðrofsmál
kemur velflestum saman um að
veslings Ólafur Thors sé í því engu
aumari en Hermann og Eysteinn,
þótt vissulega hafi þeir félagar ætl-
að, „að slá sér upp“ með þvi að
ljóstra eirofinu upp um Ólaf. Allir
heilvita menn sjá að þessi „heilaga
þrenning“ er að öllu leyti jafnsek
ef rétt er frá skýrt af báðum aðil-
um, n.fl. verzlunarbraskinu með
réttlætismálin, og vitanlega ofbýð-
ur öllum hugsandi mönnum við því
úthafi spillingar sem fólkið verður
við að búa af þeim sem með völd-
in fara.
Um þetta mál segir séra Björn
Jarðarritstjóri í Þjóðólfi: „Ef hr.
Ólafur Thors er ekki eiðrofi, þá
eru þeir hr. Eysteinn Jónsson og
hr. Hermann Jónasson opinberir ó-
sannindamenn og mannorðsþjófar af
versta tagi, og eiga ekki að þolast
á Alþingi, séu þeir það hinsvegar
ekki, er Ólafur Thors eiðrofi, og
þá er það hann sem verður að
leggja niður þinimennsku."
Það er margt. fleira í umræddri
Þjóðólfsgrein sem vert er að veita
athygli í þessu sambandi.
Og fólkið spyr og spyr: „Skyldu
nú ekki háttvirtir kjósendurlofaslík
um verzlunarbröskurum um mái
þeirra að sitja heima eftir næstu.
Alþingiskosningar" — jú, vonancS.
>.