Þjóðviljinn - 26.11.1943, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILJINN Föstudagur, 26. nóvember 1943.
Svik Framsðknar
i biðmálinn * Framsókn samdi
víd biócígandann Garðar Þorsfeínsson þvcrf gc$n yf~
írlýsfrí sfcfnu sínni um bæjarreksfur kvíkmyndahúsa.
Sjaldan hefur nokkur flokkur verið staðinn jafn-greinilega og
jafn-óumdeilanlega að svikum við yfirlýsta stefnu sína í einu
máli og Framsóknarflokkurinn í afgreiðslu hins svokallaða bíó-
máls á Alþingi nú fyrir skömmu.
Níðskrif Þórarins um
verkamenn í hitaveitunni
Fyrir skömmu ritar Þórarinn Þór-
arinsson grein í Tímann um hitaveit
una. Heitir greinin: „Kostnaður við
hitaveituna fer gífurlega fram úr á-
ætlun. Helztu orsakimar eru slæ-
leg vinnubrögð og óþörf aukavinna".
Sjálf er greinin öll rituð í þessum
anda.
Það er áreiðanlegt, að verkamenn
imir í hitaveitunni hugsa sitt um
þann mann og þann flokk, er að
þessum ummælum stendur, og að
mjóu munar, að þeir hendi verk-
íærunum ekki frá sér.
Grein Þóarins er glöggt dæmi
þess, hvemig uppskafningar, sem
aldrei dýfa hendi sinni í kalt vatn,
leggja sig alla í líma til að rægja
saman verkamenrí og bændur. Hún
er glöggt dæmi þess, hvemig „setu-
lið“ bitlingamannanna reynir af
fremsta megni að ræna verkamenn
ærunni og nota til þess þá stað-
reynd, að frá hendi valdhafanna
og forstöðumanna hitaveitunnar hef
ur verið um léleg vinnubrögð að
ræða og að í stórum hópi verka-
manna finnast alltaf skussar alveg
eins og að í hópi vinnandi bænda
finnast alltaf einhverjir skussar.
En við skulum í þessu sambandi
athuga, hvaða menn þetta eru, sem^
skrifa níðgreinar um verkamenn á
borð við grein Þórarins.
Þetta eru menn, sem hafa flúið
íslenzku moldina, stórbændasynir
eða uppflosnaðir dugleysingjar, sem
setzt hafa að í höfuðstaðnum til
þess að njóta hálaunaðra bitlinga,
reisa sér stórhýsi, eignast bíl —
allt í nafni bændanna.
Þetta em menn, sem staðið hafa
fyrir því að 15 milljónum króna
var á síðasta ári fleygt í ríkustu
bændur landsins og sem láta sam-
tímis tugi tonna af matvælum lands
ins eyðileggjast í höndunum á sér.
Þetta eru menn, sem hafa barizt
á móti öllum meiriháttar framför-
um í landinu — einnig hitaveitunni
sjálfri.
Þetta eru menn, sem hafa það að
atvinnu að þvaðra um málefni
bændanna til þess eins að geta
tryggt sér sjálfum bitlinga og vel-
lystingar. Enginn, sem þekkir nokk-
uð til Framsóknarhöfðingjanna trú-
ir því, að þeir séu neitt annað en
sérdræg klíka bitlingamanna og póli
tískra gosa.
Þegar fátækir bændur mynduðu
sín fyrstu kaupfélög, var það áreið-
anlega ekki hugsun þeirra að stofna
til slíks „setuliðs“ til höfuðs verka-
mönnum bæjanna. Og það er kom-
inn tími til fyrir þessa menn, af
tegund Þórarins, að hypja sig upp
í sveit og stunda þar erfiðisvinnu
eins og heiðarlegir menn. Auk þess
ætti Þórarinn að minnast þess, að
margir þeirra manna í hitveitunni,
sem hann hefur nú svívirt og róg-
borið, eru úr hinum dreifðu byggð-
um landsins og sýnir það einna bezt
hvemig málflutningur „setuliðsins"
er.
Reykvískir verkamenn eru hins-
vegar svo þroskaðir, að þeir munu
ekki láta hina vinnandi bændur
gjalda framkomu mannanna, sem
flúið hafa erfiði vinnunnar og setzt
að í iðjuleysi bitlinganna.
Verkamenn líta á sig' sem eðli-
lega samherja allra vinnandi
bænda og eru staðráðnir í því að
mynda öfluga samvinnu verka-
manna og bænda gegn afturhaldi og
auðvaldi og ekki sízt gegn þeirri
gerspilltu klíku óhófsseggja og let-
ingja, sem leggja allt kapp á að
hindra slíka samvinnu. Áhrif verk-
lýðshreyfingarinnar berast nú óðast
út um byggðir landsins og það skelf
ir hina finu menn. Og því fleiri
níðgreinar sem stórbændasynir og
hálaunaðir Framsóknarbraskarar
skrifa, því meira kapp mun verða
lagt á að mynda bræðralag bænda
og verkamanna. H.
Rottur og menn
Það var reistur óvandaður skáli
á homi Túngötu og Garðastrætis
og haldin í honum garðyrkjusýning.
Skálinn var ekki rifinn strax á eft-
ir því listamenn óskuðu að hafa þar
sýningu á listaverkum. Þegar
þeirri sýningu var lokið, var skál-
inn enn ekki rifinn, heldur leigð-
ur innflytjendasambandi heildsala
undir matvörur landsmanna. Hvern
ig er svo þetta hús úr garði gert?
Það var hrófatildur úr timbri, tjöru
pappaklætt . g sett beint ofan í for-
ina, en möl borin í gólfið og tyrft
að veggjum. Rottumar vom ekki
lengi að koma auga á þenna stríðs-
gróða og má nú sjá röð af holum
þar sem þær reyna að grafa sig
undir veggina og inn í húsið. Fyrir
nokkru var komið inn í þetta hús,
þar stóðu starfsmenn í beitingu
eins og tíðkaðist í verbúðunum í
gamla daga, en þeir beittu ekki
lóðir, heldur rottugildrur og létu
vel yfir aflanum. Það er augsýni-
legt að annaðhvort á að reka hcild
salana úr úr þessu húsi með vör-
ur sínar, eða krefjast þess að húsið
verði gert rottuhelt. Þ.í þarf að
steypa gólf í húsið og múrhúða
veggi upp í vissa hæð og svo þarf
að sjá um að aðaldyr hússins standi
ekki opnar 'frá morgni til kvölds.
Er ekkert eftirlit með því hvemig
farið er með matvæ'i þau sem
landsmönnum er gert eð kaupa7
Rottur eru kunnar r.ð þvi að grafa
gríðarlöng göng inn 1 mjólstæður
og byggja þar hreiður og aia þar
8—12 unga. Og bver getur svo á-
kveðið með vissu hvað af mjölinu
geti talizt mannamatur og hvað ó-
þverri. H. K. 11.
Blaðið sem kennir sig við
framleiðslumál bænda
Herra ritstjóri!
Það kann að vera að hinu nýja
blaði Hriflunga í Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokknum sé gert of
hátt undir höfði með því að skrifa
smágrein um það í Bæjarpóstinn.
En þar sem ritstjóri þess, hrossa-
ræktarráðunauturinn Gunnar
Bjarnason, mun nú sem stendur
vera methafi í auðvirðilegri blaða-
mennsku, get ég ekki stillt mig um
að geta þess að nokkru.
Eftir nafni og einkunnarorðum
blaðsins að dæma á þetta að vera
málgagn íslenzkra bænda, við skild-
um því ætla, að það væru einkum
bændur sem skrifuðu í blaðið. En
það er öðru nær. Hvaða menn eru
það þá? Það eru mennimir sem
gegna trúnaðarstörfum fyrir bænd-
ur, hafa margir hverjir staðið sig
illa í þeim störfum og finna andúð
og fyrirlitningu næða um sig úr öll-
um áttum. Það nægir að nefna
nöfn eins og Jón Ámason, Halldór
Eiríksson, Ingólfur á Hellu, Egill
Thorarensen og Jónas frá Hriflu, til
að sýna hvaða „bændur" eru þarna
á ferð.
Þegar bent er á afglöp þeirra í
afurðasölumálunum, hrópa þeir:
„Það er ekki verið að tala um okk-
ur, það er verið að rógbera íslenzku
bændastéttina“. Með öðrum orðum,
þeir reyna að skjóta .sér undan að
taka afleiðingum verka sinna, vilja
koma ábyrgðinni yfir á bændastétt-
ina.
Mér gengur illa að trúa því, að
bændur séu hrifnir af slíkum mál-
flutningi, eða hver er sá bóndi sem
vill samþykkja þá aðdróttun „Bónd
ans“ að bændastéttin eigi sök á
matvælaeyðileggingu S. í. S„ en
ekki Jón Ámason og Co? Eg hygg
að hann verði vandfundinn.
Síðasta Tímablað reynir samt
eftir ýtrustu getu að verja svikin,
en ferst heldur báglega eins og títt
er um þá sem rangt mál verja.
í upphafi greinarinnar játar
Tíminn að Framsóknarflokkurinn
hafi marg lýst yfir fylgi sínu með
bæjarrekstri kvikmyndahúsa. Orð-
rétt segir þar:
„Þótt Framsóknarmenn hafi
jafnan verið fylgjandi bæjarrekstri
kvikmyndahúsa og hvað eftir ann-
að látið flytja tillögur í bæjarstjórn
Reykjavíkur um bæjarrckstur
kvikmyndahúsa þar, töldu þeir sig
ckki geta fallist á þetta frumvarp”.
(Þ. e. frumvarp þeirra Sigfúsar Sig-
urhjartarsonar og Stefáns Jóh.
Stefánssonar um rekstur kvik-
| myndahúsa).
Það er gott að hafa svona viður-
kenningu um yfirlýsta stefnu
flokksins einmitt í sjálfri vörn
Tímans fyrir svikum flokksins í
málinu, því þá er óþarft að elta
ólar við að sanna frekar hverju
flokkurinn hefur lofað í málinu.
En hverjar eru svo afsakanir
Tímans fyrir kúvendingu flokksins
í málinu? Af hverju gátu Fram-
sóknarmenn á Alþingi ekki sam-
þykkt þetta stefnumál flokksins,
þegar það lá fyrir í frumvarps-
formi?
Jú, — ein afsökunin er sú, að
eignarnámsheimildin í frumvarp-
inu, sem veita á bæjarfélögunum
rétt til að yfirtaka bíóin, sé of víð-
tæk og ekki í samræmi við venjur !
Alþingis um eignarnámsheimildir.
Tíminn segir, að venjur Alþingis
séu að binda eignarnámsheimildir
ætíð við nafngreinda eign'og að
heimildin sé strax notuð. i
Þessi afsökun er aðcins fálm út
að skýla nekt sinni. Framsóknar-
menn hafa margsinnis samþykkt
eignarnámsheimildir á Alþingi, sem
eru miklum mun víðtækari og sem
Gunnar Bjamason getur þess með
nokkru yfirlæti, að dagblöð bæjar-
ins hafi getið um útkomu „Bónd-
ans“ og þykir auðsjáanlega vænt
um, að þau skuli hafa tekið eftir
sér. Lætur hann þess getið, að blað-
ið flytji „óhrekjanlegar saðreyndir
um málefni sveitanna", veitir sjálf-
sagt ekki af að hann taki það fram
í hverju blaði ef einhver á að trúa
því að lokum; venjulegur lesandi
finnur ekkert nema heimskulegt
orðagjálfur.
Finnst Gunnari kenna nokkurs
ótta hjá blöðunum, við skrif „Bónd-
ans“!! Kallar hann framferði þeirra
félaganna sr. Sveinbjamar og Jóns
í Sambandinu, „skipulagsmál
bænda", er hann hneykslaður yfir
þeim skorti á „dómgreind og still-
ingu“ Reykvikinga að fetta fingur
út í framferði slíkra mannna.
Rustikus.
eflaust stancla til lcngri tíma en
heimildir þessa bíófrumvarps, þótt
að lögum hefði orðið.
Má þar til nefna öll hat'narlög
og lög um lendingarbætur, þar sem
viðkomandi stöðum cr gcfin heim-
ild til að taka eignarnámi lóðir og
lendur þar sem hafnarvirkin eiga
að koma. Slíkar ejgnarnámsheim-
ildir eru auðvitað margfalt víðtæk-
ari en þótt leyfi sé veitt Lil að eign-
arnema'ca. 10—20 bíó á landinu.
Þá eru í íþróttalögunum, sein
Framsóknarmenn stæra sig af i
tíma og ótíma að hafa sett, ákvæði
um ótímabundna eignarnámsheim-
ild til handa bæjar- og sveitar-
stjórnum til þess að taka eignar-
námi nauðsynleg lönd undir í-
þróttamannvírki. Samskonar á-
kvæði í lögum um flugvelli. Og
sömu dagana, sem Tíminn ber
þessa afsökun fram, til þess að
draga úr réttlátum dómi yfir svik-
um Framsóknarmanna í þessu
máli, þá cru Framsóknarmennirnir
þeir hinir sömu, að samþykkja víð-
tæka ótímabundna heimild til eign-
arnáms á lóðum undir olíugeyma
og á eignum olíufélaganna. Afsök-
unin um að eignarnámsheimildin
hafi verið óvenjuleg í bíófrumvarp-
inu, er hrein blekking, sem hver
heilvita maður sér að er aðeins sett
fram til þess að káma yfir svikin.
í tilraunum Tímans til að rétt-
læta þetta framferði flokksins dreg-
ur blaðið m. a. upp 'eftirfarandi
samanburð; þar segir:
„Ef frumvarpið hefði vcrið sam-
jiykkt, hefði Jrað verið sambæri-
legt við jiað, að Alþingi hefði veitt
Reykjavíkurkaupstað í fyrra eign-
arnámsheimild á öllum jörðum
landsins í stað þess að binda hana
við Grafarholt".
Til slíks og þvílíks „samanburð-
ar“ verður blaðið að grípa til þess
að reyna að draga úr svikum
flokksmanna sinna.
Ekki mátti nú minna gagn gera
í samjöfnuðinum, en það sem hlið-
stæður, að veita bæjarfélögum rétt
til kaupa á kvikmyndahúsum
einkabraskara samkvæmt opinbcru
mati og svo J)ví að gefa Reykja-
víkurbæ heimild til eignarnáms á
öllum jörðum. landsins.
Auðvitað er Tíminn t'yrst og
frcmst að reyna að J)vo svikin af
flokksmönnum sínum i augum
bænda og þá er handhægt að nota
svon'a „samanburð“. Allir bændur
liljótá að vera á móti Jiví að gefa
Reykjavíkurbæ eignarilámsheimild
á öllum jörðum landsins, og cf tak-
ast mætti að fá bændur til að trúa
því, að eignarnámsheimild bíó-
frumvarpsins hafi verið hliðstæð
því, })á hljóta Jieir að virða flokkn-
um til vorkunnar afstöðuna með
bíókóngnum.
Þegar Tíminn er búinn að Jivæla
málið mcð slíkum afsökunum og
hér hcfur verið bent á þykir hon-
um það enn ekki duga til yfirhilm-
ingar á svikum flokksmanna sinna.
heldur fer að dæmi þjófsins, sem
hrópar: grípið þjófinn — en blaðið
feitletrar: kommúnistar sviku í
bíómálinu.
Já, að sögn Tímans komu komm-
únistar að liði við Garðar i Gamla
Bíó og neituðu að veita bæjarfé-
lögunum rétt „sem nær jafngilti
bæjarrekstri á kvikmyndahúsum“.
eins og blaðið orðar þetta. Það Jiarf
meir en litla óskammfeilni af
Framsóknarmönnum að halda
slíku fram cftir að fulltrúi þeirra
í allsherjarnefnd, sem með málið
hafði að gera í þinginu, hafði sam-
ið við Garðar í Gamla Bíó um að
drepa gjörsamlega hverja eina og
einustu grein Jicss bíófrumvarps
sem Sósíalistar og Alþýðuflokks-
menn fluttu. í samkomulagstillög-
um Garðars og Framsóknar var
lagt til að vald bæjanna til að
veita bíórekstrarleyfi væri af þeim
tekið og afhent ráðherra og bæjar-
félögunum algjörlega synjað um
einkarekstur bíóa. Eysteinn, höfuð
loddarameistari Framsóknar,
dauðskammaðist sín fyrir hin op-
inberu svik flokksins í málinu og
neytti Jiví allra sinna loddara-
kúnsta til að forklúðra málið með
málamynda lciðréttingum, sem vit-
l anlega komu að nauða litlu gagni.
Breytingartillögur Eysteins voru
að vísu samþykktar, en óhjá-
kvæmilegt var að drepa þann ó-
skapnað, sem út var kominn úr
samkomulagsglundri Framsóknar
og bíó-Garðars, ef ekki ætti að
skerða rétt bæjarfélaganna frá því
sem nú er um bíórekstur.
. Tíminn segir, að frumv. hafi.
eftir samji. tillagna Eysteins „nær
jafngilt bæjarrekstri". Hvað nálg-
aðist bæjarrekstur í frumvarpimi?
Tíminn svarar því þannig: „Þau
(þ. bæjarfélögin) gátu lagt á sæta-
gjöld og síðan hámarksverð að-
göngumiða". — Ekki smáræðis
bæjarrekstur slíkt. Að vísu stóð í
tillögu Eystcins að ráðherra yrði
að samþykkja hámarksverðið, og
var bæjarfélögunum því sam-
kvæmt tillögunni ekkert heimilt.
sem þeim ekki er heimilt nú.
Hér í Reykjavík og á fleiri stöð-
um hefur bæjarfélagið tekið sæta-
gjald og það er reginmisskilningur
hjá Tímanum, haldi hann það í
raun og veru, að Jiað hafi verið
eitthvert aðalatriði með flutningi
bíófrumvarpsins af hálfu Sósíalistn
að mega hœkka sœtagjöldip.
Það hefur einmitt verið boð bíó-
eigendanna að bærinn mætti óátal-
ið af Jieim hækka sætagjöldin, ef
bærinn léti sér Jiað nægja og leyfði
þeim áframhaldsrekstur bíóanna.
Framhald á 8. síðu