Þjóðviljinn - 28.11.1943, Page 3

ÞJÓÐVILJINN
Þvoiiahús - skauias vell ““ “ aM“
Tveir menn hittust í veizlu
Sunnudagur 28. nóv. 1943.
Mandi nnw
Viðtal viB
Karólínu Síemsen
Karolina Siemsen
Karolína Siemsen á heima
á Nýlendugötunni og ég
hitti hana þar að snæðingi
meö bömum sínum og barna-
börnum. Hún er snör í snún-
ingum og fljót til svars. Mig
langar til þess að heyra eitt-
hvað um, hvernig þaö var á
vinnustöðvunum hérna á fyrstu
tugum aldarinnar.
Viö unnum bæöi hjónin á
Kirkjusandi. Þaö var nú
svona upp og nið'ur. Nokkuð
var nú langui' vinnutiminn
venjulega frá klukkan 6 á
morgnana til 7 á kvöldin, en
ef mikið var, unnum við fram
á nótt, og þá var nú ekki
hátt kaupiö ekki nema 15
aurax á tímann fyrir kven-
mann.
Hver passaöi þá heimiliö og
börnin? Elzta telpan mín var
þá þrettán ára og leit eftir
yngri krökkunum.
Vió hvaö unnuö þiö kon-
umar?
Vió saumuöum fyi’ir poka
og stúfuöum þegar skipin
komu. ÞaÖ voru engir karl-
menn við þaö. Við vorum
handfljótari og kaupminni
kvensumar, svo matsmennirnir
vildu ekki hafa annað.
Fannst karlmönnunum þá
ekki þið taka atvinnu fx*á
þeim?
Það var ekki fyi*r en þær
fóm að rífa fisk upp úr tog-
urunum, að þeim farrnst vera
seilzt eftiy sínu brauði. Kaup
kai’lmarmanna var þá það
hátt að útgerðarmennirnir vildu
þá heldur kvenfólkið.
Hvað unnuð þér lengi?
Ekki nema 5 ár. Þaö var nú
aöallega af því áö karlamir
höfðu svo lítið upp úr sér, aö
viö tókum til viö fiskinn.
Voruð þér ekki ein af stofn-
endum vei’kakvennafélagsins
Framsóknar?
Jú, ég var með í stjóminni.
Þaö var um að gera að fá
réttindi til aö semja og við
byrjuöum á því. 13 sinnum
hef ég verið með við að semja
fyrir félagiö. Einu sirmi komu
svo konui- úr Hafnarfirði og
við hjálpuðum þeim að stofna
félagið sitt.
Oft vom exfiðar göngur til
samninga og oftast barizt um
þetta 1, 2, 3 upp í 5 aui’a. Út-
gei*öarmennimir sögðu, aö nú
gengi illa og lofuöu betra ef
skár gengi, en það vildi
standa í þeim. Einu siimi
vildu stúlkurnar hjá Lofti á
Noi’ðurljós, stjörnuhiminn
hvelfist yfir höfuðborg vora.
Heitt vatn rennur í tjörnina og
eyðileggur skautasvellið fyrir
æsku Reykjavíkur. Okkur sem
þykir gaman að fara á skauta
rennur í skap yfir eyðileggingu
hins gljáfagra leiksviðs. Heita
vatnið þýðir ísinn, en umhugs-
unin um alla möguleikana á not
kun þess í þágu bæjarbúa, þýð-
ir einnig fljótlega óánægjuísinn
í huga okkar Kvennasíðustúlkn-
anna.
Hugsa sér hvað mætti
þvo mikið úr þessu vatni. Hér
þvo menn í stóru húsunum úr
bölum, vöskum og baðkerum,
og nudda og nudda, bera svo
þvottinn upp á háaloft eða
hengja á sótugar snúrur, taka
hann inn frosinn, þýða hann í
eldhúsinu, rúlla í kjallaranum
og straua á miðhæðinni. í litlu
íbúðimum gerist þetta allt í
eldhúsinu. Húsmóðirin kemst
ekkert fyrir stúlkuvandræðum
og stundum getur hún alls ekki
þvegið fyrir stúlkuvandræðum.
— Heita vatnið rennur í Tjörn-
ina og ísinn þiðnar. —
En sumstaðar í heiminum eru
til vélar. — Þvotturinn er lagð-
ur í bleyti og gljáfægða vagna,
þveginn í stórum lágréttum
hólkum sem ganga aftur á bak
og áfram, undinn í uppistand
andi hólk sem snýst með geysi-
hraða eins og skilkarl. Svo er
þvotturinn þurrkaður og rúllað-
ur í heitri rúll’u. Allt skeður
þetta í einu vetfangi og slítur
þvottinum mun minna en hand
þvottur.
Heita vatnið getur
runnið í gegnum sívölu hólkana
og rafmagnið knúið vélarnar.
— Og húsmæður Reykjavíkur
geta svo rennt sér út á Tjörn-
ina, álgrannar fyrirmyndir al-
heimskrar tízku. S.tarfsstúlkurn
ar myndu stjórna vélunum og
Giímsstaöaholtinu fá 5 aura
hækkun í helgidagavinnu og
hættu að vinna. Eg fór þang-
áö og hitti Jón Ölafsson.
„Ertu nú komin hingaö, Karo
lína, ætli sé þá ekki bezt áð
láta þig ráða“. Tákið þið upp
virmu á mína ábyrgð, sagöi
ég viö stúlkurnar. Jón stóð
við þáð, sem hann lofáði,
enda voru margir verri en
harrn.
Á öönim stað var hrækt á
mig og forsprakkinn brúkaði
sóða munn. Einu sinni sagði
líka frú Bríet viö þá: „Þetta
er nú ósköp lítið fyrir aum-
ingja stúlkurnar, þær eiga
sumar börn“. Þá var eirm, et
sagði: „Þær ættu nú helzt að
láta vera að eiga böm“.
Þetta man ég meðan ég lifi.
ÞaÖ var oft ei'fitt að eiga
í kasti við þá, en oft ánægju-
legt að virrna fyrir félagið
og alltaf var ánægja að vinna
meö fonnanninum, Jónínu
Jónatansdóttm-. Kai’lmenn
stóðu oftast nær með okkur
en þeir áttu nú alveg nóg
með sjálfa sig í þá daga.
R. K.
bregða svo undir sig betri fót-
unum og blandast innan um
húsmæðurnar á Tjörninni. Isinn
hefur sigrað hitann og hitinn
hefur sigrað ís gamals sleifar-
lags og verkleysis, en enginn
hefur beðið ósigur. Hin nýja
heimsstyrjöld þar sem enginn
býður ósigur er byrjuð, og mun-
urinn aðeins að hingað til hafa
allar heimsstyrjaldir endað með
ósigri allra aðila.
Nú er Tjörnin horfin sjónum.
Mér verður litið inn um þvotta-
húsgluggann heima og sé að þar
stendur ryðgaður þvottapottur.
Ef til vill hefur mig verið að
dreyma um óframkvæmanlega
hluti. En draumurinn um þvott-
inn er víða orðinn að veruleika
og spurningin er aðeins, hvenær
og hverrúg við eigum að fá sjálf
virk þvottahús. Það er miklu
betra að hafa þvottavélar heima
hjá sér, segja þær konur sem
það eiga og er þá því til að
svara að slíkar vélar eru ekki
jafn sjálfvirkar og hinar stærri.
og það sem verra er. Þær geta
ennþá sem komið er tæplega
orðið eign hverrar einustu hús-
móður. Fyrir þær, sem ekki
geta eignazt slík þarfaþing er
samvinnan eini lykillinn að
léttari og skemmtilegri heim-
ilisstörfum.
Víða annarsstaðar hafa hús-
mæðurnar með sér sterk sam-
tök sem berjast fyrir bættum
skilyrðum húsmæðrastéttarirm-
ar. Ef þið myndið með ykkur
samtök getið þið áreiðanlega á-
orkað miklu. Nú er tími til kom
ixm að fara að ræða um þessi
mál og hefjast svo handa.
Eg læt fylgja hér tvær mynd-
ir frá sænska samvinnuþvotta-
húsi. Á þeim sjáið þið eina véla
samstæðu; sem getur þvegið á
ári allan þvott af 150 fjölskyld-
um.
Mynd írá sænsku samvinnu-
þvottahúsi.
Sænsku samvinnufélögin hafa
á síðustu árum, ásamt fleiri
samtökum, beitt sér fyrir stofn
un slíkra þvottahúsa í sveitun-
um. í bæjunum hefur um langt
skeið ekki verið reist sú sam-
býgging að þar væru ekki sjálf-
virkar sameiginlegar þvottavél-
ar. Nú er komin töluverð reyrtd
á slíkt fyrirkomulag og allir
virðast mjög ánægðir. Hér er
ekki hægt að fá vélar, segir ein
hver. Það vitum við ekkert um.
Það þarf að athuga möguleika,
athuga á hvern hátt má nota
heita vatnið. Þetta vei’ða senni-
lega verkfræðilærðir menn að
gera. En það er ykkar húsmæðr
anna að ýta á eftir. Húsmæður
og sérfræðingar verða að vinna
saman að lausn vandamálanna.
Sjálfvirk þvotiavinda.
Traust okkar á íslenzku karl-
mönnunum er óbilandi, og við
vonum að sérfræðingar þeirra
láti ekki sitt eftir liggja á sviði
heimilistækninnar. Það liggur
okkur konunum nær að leggja
hér á ráðin. Hvers vegna geta
ekki nokkrir íslenzkir kvenstú-
dentar t. d. brugðið sér út og
lagt stund á véltækni, verk-
fræði og híbýlaskipun. Það
væri ekki úr vegi að geta sam-
einað þekkingu sérfi-æðingsins
og húsmóðurinnar.
Raxmveig Kristjánsdóttir..
og tóku tal með sér. Þeir voru
komnir af æskuskeiöi. Annar
var magur, hirrn feitlaginn.
Báöir voru hreifir af víni. Sá
magri sagöi: „Eg hefði haft
gaman af aö sjá framan í
konuna mína sem var, hefði
hún verið hér núna. Hún gat
ekki skemmt sér með öðru
fólki, setti bara upp þóttasvip
og horfði á“.
„Það er ekki líkt konunni
minni“, sagði sá feiti, „hún
syngxn* og hlær allan guðs-
langan daginn“.
„Eg held að konan mín
hafi veriö of gáfuð. Hún var
kaldhæðin og rökviss en hafði
ekkert hjai’ta. Þarna varð
maöur aö vega hvert orð, er
maöur sagöi. Annai’s reitti
hún þaö í sundur“, sagði sá
mágri mæöulega. „Og svo
skildi hún við mig“.
„Hvaö konur geta vei'ið ó-
líkar“, sagði sá feiti. „Kona
mín er auðvitað greind,
greindari en ég, en hún er
Fraxnhald á 8. síðxx.
Matur er mannsins megin
Fæðan sem við borðum ( t. d.
slátur) er búin til úr ýmsum
fæðuefnum (blóði, mjöli, mör,
o. s. frv.). Fæðuefnin innihalda
svo mismunandi mikið af ýms-
um einfaldari efnum sem lík-
amanum eru nauðsynleg. Þessi
efni eru kölluð næringarefni
og heita: 1) kolvetni, 2) fita, 3)
eggjahvíta, 4) sölt eða steinefni,
5) bætiefni og 6) vatn.
Líkami vor er byggður úr
sumum þessum efnum (eggja-
hvítu, söltum, vatni). Sum eru
eldsneyti hans og orkugjafi
(fita, kolvetni, eggjahvíta), og
önnur eru hvorki eldsnevti eða
byggingarefni, en eru engu að
síður nauðsynleg. Þau viðhalda
eðlilegum efnabreytingum og
koma í veg fyrir sjúkdóma
(bætiefni). Gildi fæðuefnanna
er metið eftir því hvaða nær-
ingarefni þau innihalda og
hvernig þau uppfylla þarfir
líkamans.
Fjórar Kröfur verðum við að
gera til góðrar fæðu: l)að hún
uppfylli þarfir líkamans, 2) sé
saðsöm, 3) lystug og 4) hafi góð
áhrif á meltingarfærin. Oft er
erfitt að fá öllum þessum kröf-
um fullnægt fyrir þá peninga
sem húsmóðirin hefur undir
höndum og liggur þá mikið við
að vita hvað hver fæðutegund
inniheldur og hvernig forðast á
efnatap við matreiðsluna.
Heppilegast er að neyta sem
fjölbreyttastrar fæðu, því að þá
eru flestir möguleikar á að
menn fái þörfum sínum full-
nægt.
Á myndinni þarna sáið þið
alhliða fæðu. Osturinn færir
okkur eggjahvítu, feiti og sölt,
mjólkin inniheldur öll næringar
efni, sem við þurfum. Síldin
hefur jafnmikla ^ggjahvítu og
fitu að bjóða, sem lambaket, en
inniheldur bætiefni til viðbótar.
Smjörið er auðugt af fitu og
bætiefnum. Kartöflurnar
bólgna af kolvetnum og hafa
bætiefni í fórum sínum. Brauð-
ið er mikill orkuframleiðandi.
Sé það bakað úr mjöli úr öllu
korninu á það einnig til bæti-
efni.
Ávextirnir luma á bætiefnum
og meltingarbætandi söfum.
Alhliða fæða
Mjólk, brauð, síld kartöflur, epli,
smjör, ostur og kex.
1 dl. hafragrjón, % dl. vatn og
sveskjusoð, % 1. mjólk 1 t.sk. salt
3—4 t.sk. sykur (10 möndlur) 10
sveskjur, möndludropar.
Sveskjurnar eru soðnar í vatninu
og veiddar upp. Hafragrjónunum er
kastað út í og þau soðin í 5 mín.
og síðan núin gegn um sigti. Mjólk-
inni er síðan hellt saman við og
látin koma upp suða. Sjóðið grjón-
in í vatninu og bætið mjólkinni síð-
an í, þegar þið hafið bæði vatn og
mjólk í graut eða súpu). Kryddið
súpuna, afhýðið möndlurnar og sker
ið þær í ræmur, bætið þeim síðast
saman við ásamt sveskjunum.
MATVÆLAEFTERLITH) LIGGUR f
FLENSU
Hallól^ sagði Kvennasíðan. Okkur
langar til þess að kynnast ykkur í
matvælaeftirlitinu. Já, sagði mat-
vælaeftirlitið. Nú sem stendur
liggjum við í flensu, en velkomnar
síðai’. Katrín Thoroddsen hefur ráð-
lagt þeim sem ekki hafa tíma til
þess að liggja í rúminu að liggja í
flensu. Við héma á síðunni reynum
að vera sjálfum okkur samkvæm-
ar. Við leyfum þvi eftirlitinu að
liggja og frískast af því að við von-
um að það liggi venjulega ekki á
liði sínu. R. K.