Þjóðviljinn - 05.12.1943, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILJINN
Sunnudagur 5. desember 1943.
Gissur jarl
Það var áreiðanlega mikið lilustað þeg-
ar litvarpið flutti leikritið um Gissur jarl.
Stórbrotið efni, efni sem Islendingar hafa
hugsað um, talað um og skrifað um, allt
frá því að eldarnir brunnu að Flugumýri
og til þessa dags. Hinsvegar er naumast
hægt að segja, að íslendingar hafi deilt
um þetta efni, þó deilugjarnir séu, þeir hafa
hugsað mjög á einn veg um Gissur, og lík-
lega er þeim hugsunum hvað bezt lýst í
þessum fáu lausavísuorðum: .,Megi
skrattinn skeina hann Gissur, sem skáld-
mæringinn drap“.
Rödd Bernharðs Stefánssonar, er hann
reynir að gera Gissur að þjóðhetju, er
hjáróma, og ekki líklegt að lengi hevrist í
þeirri fölsku nótu.
En samt er deilt um Gissur
Einn af blaðamönnum Vísis hefur nú
samt vakið deilur um Gissur, ekki urn
persónuna Gissur jarl Þorvaldsson, heldur
um leikritið, sem flutt var í útvarpið, gerð
þess og flutning. Þessi maður telur hvort
tveggja lélegt. í Morgunblaðið skrifar Sig-
björn Armann, hann er á öðru máli, hann
telur hvort tveggja gott, gerð leikritsins
og flutning.
Þetta er mjög góð byrjun
Gísli Asmundsson er ungur rithöfundur,
en leikrit hans um Gissur jarl lofar, að
hann skipi brátt sæti á fremsta bekk ís-
lenzkra rithöfunda. Leikritið er vel byggt,
myndir þess skýrar, og framsetning prýði-
leg. Þess er að vænta að Gísli luildi áfram
á þessari braut, er hann hefur valið sér,
hann mun auðga íslenzkar bókmenntir. og
það einmitt á því sviði, sem þörfin er
mest, á sviði leikritagerðarinnar.
Flutninguriim var góður
Um flutning útvarpsins á þessu leikriti
er gott eitt að segja, þó útvarpið hafi
stundum gert betur. Oll höfuðverkefni voru
þó vel af hendi ieyst og suin mjög vel,
og er gagnrýni Vísis hvað þetta snert.ir
næstum furðuleg.
Við þurfum þjóðlega
vakningu
Islenzka þjóðin þarf að vakna til nýrra
dáða, hún þarf að stíga stærri spor til
framfara og frelsis en nokkru sinni áður.
Aflgjafann til þessarar vakningar á
hún í sögunni, bókmenntunum og tung-
unni. Þjóðin þarf að sjá og nema sína
eigih sögu, og hún þarf að læra að dásama
bókmenntirnar. Skáldin og rithöfundarnir
eiga að bregða upp jnvndum úr sögunni.
form Ijóða og leikrita henta þar vel, og
útvarpið er tilvalinn farvegur til að flytja
þjóðinni verk þeirra. Gísli og útvarjiið
hafa því, í sameiningu, unnið gott verk
með því að gefa þjóðinni þá mvnd úr
sogu hennar, sem gert var með leikritinu
um Gissur.
En útvarpið gerði enn betur
Hin samfellda dagskrá útvavpsiiis fyrsla
rlesember vat merkur viðburður í si»gu
þeirrar stofnunar. Með henni hóf útvarp'ð
að sýna þjóðinni myndir úr sögu hennar.
og bókmenntum. Bókmenntirnar nema ekki
staðar þar sem • sagan endar, |>ær benda
inn i framtiðarlandið, þær kvetja til að
„brjótast það beint“i þær benda á hina
iingbornu tíð“, sem „leggur stórhuga dóm-
inn á feðranna verk::. þær sýna oss land
framtíðarinnar. fagurt og dásamlegt, þær
sannfæra okkur um, að það er til, og að
það er undir okkur komið, kjarki ckkar og
dáð, viti okkar og vilja. In ort og bvenær
við komum þangað.
Það var mörgum hlýtt um hjartarætur,
er þeir hlýddu á hina samfelldu útvarps-
dagskrá 1. des. Ilaldi útvarpið áfvam á
þeirri braut, sem þá var hafin, mun það
leggja ómetanlegan skerf til þeirrar þjóð-
arvakningar. sem við þurfutn.
Hverjum að kenna?
I sunnudagsblaði Morgunblaðsins 21.
nóv. las ég eftir „Víkverja" smáklausu:
„Hverjum að kenna“, og talar hann þar
um að þeir, sem vildu læra fyrir stríð ein-
hverja iðngrein, hufi ekki komist að, til að
læra, nema í gegnum kunningsskap og
frændsemi. Mér datt í hug hvort það
væru kosningar fyrir dyrum, því það er
nýtt að lieyra svona tal frá Morgunblaðinu.
Veiztu það ekki „Víkverji", að þetta er
gamall leikur, sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur heldur stutt og styður; líttu bara á
þá sem vinna hjá bænum í öskunni cg á
fleiri stöðurn, þar sem um fasta atvinnu
er að ræða, og muntu finna þar menn,
sem kalla sig „Oðinsfélaga", þeir hafa for-
„gangsréttinn.
Fékk ekki vinnu hjá
bænum
Síðastliðið vor fór ég á Ráðningaíítofu
Reykjavíkurbæjar og bað um vinnu íyr:r
dreng, sem ég á, en var sagt, að það væri
ekki liægt, því hann væri svo ungur, og
þeir væru liættir að taka unglinga í vinnu.
En næsta sunnudag á eftir er fermdur
drengur, sonur eins kunningja míns, og
það stóð ekki á að taka hann í bæjar-
vinnu, þá strax á eftir. Faðir hans er í
bæjarvinnunni og góður kunningi, og það
var sjólfsagt að gera honum þennan greiða.
Og ekki heldur hjá hita-
veitunni
Síðar í sumar fór drengurinn og bað um
vinnu í hitaveitunni, það var ekki heldur
hægt að laka hann þar, þó að daginn áð-
ur væru teknir jafnaldrar hans. Þáð v.rr
á skrifstofu hitaveitunnar, sem hann bað
um vinnuna, og hitti þá einn af „Oðins-
félögunum", sem neitaði honum. Já, svona
er það nú „Víkverji", þú skalt kynna þér
kunningsskapinn og hvítu miðana hjá þíri-
um flokki, og þú inunt komast að raun um
að það eru sömii mennirnir sem þú talar
um í þinni grein, sem l'ara einungis eftir
frændsemi og kunningsskap, ekki einungis
í landi heldur líka á sjó. Það er ekki farið
eftir því livort maðurinn er reglusamur, ef
hann biður um vinnu, hvort lieldur er á
skipi eða í landi. bara ef liann er skyldur
einhverjum sem ræður.
Gerum rétt og þolum ekki
órétt
Það er ágætf að Laka upp hanzkann
á móti ranglætinu og reyna að fá það í
burtu. en það mega ekki vera orðin tóm,
það "verður að vera á horði líka. Ekki
einungis fyrir kosningar eða í pólitískum
tilgangi, heldur að „gera rétt og þola ekki
órétt“. Þetta var einu sinni orðtak Sjálf-
stæðismanna og var letrað á fána, sem
hékk í sal í Varðarhúsinu. Nú er búið að
taka það niður, það hel'iir vist verið of
gamaldags og komin nálykt af því. Þá var
fundið upp nýtt kjörorð: „Stétt með stétt“,
en hvenær hefur það getað staðizt? Að-
eins á meðan á kosningum stendur, þar
fyrir utan eru þeir lítilsmetnir þessir verka-
menn, nema þeir 'sem eru alltaf að þykj-'
ast vinna þrekvirki fyrir flokkinn, þótl
það sé aðeins til að sýnasl og fá vinnu út
á kjaftæði sitt; burt með allt svona „Vík-
verji", burt með alla pólitík og skvldleika,
og frændsemi úr atvinnulífinu og gjöruin
nú rétt og þolum ekki órétt og segjum
eins og Jón forseti: „Vér mótmælum allir“.
S. J. '
Hvar er lyfjabúð Sjúkra-
samlagsins
I Þjóðviljanum li). nóv. stendur þessi
setning: „Og Sjúlcrasamlagið hefur boðizt
til að kaupa hitaveituskuldabréf fyrir um
1 milljón krónur \ Þarna vantar ekki aur-
ana! Voru ekki í fyrra stórhækkuð mán-
aðarleg persónugjöld til Samlagsins? Hvers
vegna var það gert? Fengu læknar og lyfja-
búðir of lágan hlut? Er Samlagið að safna
sjóðum til útlána í eitt og annað? Hvað
líður lyfjalíúð Sjúkrasamlagsins? Er ekki
Hvar er - og hvað dvel-
ur launafrumvarpið?
— Þannig spyrja fleiri og fleiri,
og það ekki að ástæðulausu.
Hefur launamálanefnd enn eigi
skilað tillögum sínum, eða hefur
ríkisstjórnin lagst á tillögur nefnd-
arinnar? Er ætlunin enn sú, að
svæfa þetta réttlætismál? Er þetta
mál ekki búið að vera nógu lengi
á döfinni til þess að þingmenn séu
farnir að átta sig á því? Sé svo,
þá er hitt víst, að opinberir starfs-
menn eru óðum að átta sig á því,
að þeim ber siðferðileg skylda til að
standa saman um hagsmuna- og
menningarmál sín án nokkurs til-
lits til pólitískra skoðana. Þeir eru
óðum að átta sig á, að þeir hafa
engar stuðningsskyldur að rækja
við þá stjórn og þá þingmenn, sem
vilja enn viðhalda því fáránlega
misræmi og óverjandi ranglæti,
sem ríkt hefur og ríkir í launa-
greiðslum til opinberra starfs-
manna.
Þetta ranglæti er löngu viður-
kennt í orði af hinum ráðandi
flokkum, en það hefur aðeins verið
viðurkennt í orði, og þar við látið
sitja. Svo virðist sem enn eigi að
gera það, og að launamálanefndin
hafi verið skipuð til þess eins að
friða og lægja óánægju opinberra
starfsmanna, þ. e. þeirra, sem ó-
rétti eru beittir.
Meðan tómahljóð var í ríkis-
kassanum, var endurskoðun launa-
Iaganna lögð á hilluna með þeirri
afsökun, muni ég rétt, að fjárhag-
urinn væri svo bágur, að eigi væri
gerlegt að endurskoða launalögin,
því að það hefði í för með sér
aukin ótgjöld fyrir ríkissjóð. Það
yrði að bíða betri tíma. í þessari
afsökun var bein viðurkenning á
ranglætinu. Það var bara ekki
tímabært fyrir ríkissjóðinn, að
ranglætið væri leiðrétt. Misræminu
og bitlingakerfinu varð að halda
við og svo skal enn gert, þótt bág-
um fjárhag verði eigi borið við.
Opinberir starfsmenn liafa sýnt
• ótrólega mikið langlundargeð, en
nó er það á þrotum. Við látum
okkur ekki lengur nægja orð ein.
Til þessa höfum við flestir fylgt
hægri flokkunum að kjörborðinu.
Framvegis munum við fylgja að
málum þeim einum flokkum, sem
gera meira en að lofa — ■sem sýna
fulla viðleitni til að standa við orð
sín. Gegn hinum skal unnið ljóst
og leynt í bæ og byggð.
Undanfarið virðist Sósíalista-
flokkurinn vera eini flokkurinn,
sem vinnur af fullri einlægni að
hagsmuna- og menningarmálum
allra launastétta, smáframleiðenda
og bænda. Það er og víst, að hann
mun verða stærri og virkari sá
liópur opinberrq, starfsmanna, er
gengur ót í baráttuna með sósíal-
istum við næstu kosningar en hing-
að til. En nóg um það að sinni.
— En hvað dvelur Iaunafrum-
hægt að nóta þetta fé til þess að koma
upp lyfjabúð? Hvaða mannskrípi Jivælast
fyrir ]>ví móli? Er það ekki einhver teg-
ung af „fjandmönnum þjóðfélagsins", 'eins
og stUndum virðist bóla á, sem hér hregða
fæti l'yrir. Samlagið lyktar óskemmtilega
af braskaral’yrirtækjum, el' ]>annig á að
nota 'umframfé það, sem því teksl að
krækja í.
Því er þetta fé ekki beinlínis notað til
þess að koma upp heilbrigðri og sterkri
lyfjaverzlun. og létta þannig undir með
lyfjakosnaðinum. Har.
Hvor blekkir?
Frumvarpið um kvikmyndasýningar var
fellt við 3. umr^eðu. Alþbl. segir 20. nóv.
um meðferð þess: „Gegn frumvarpinu
greiddu atkv. meginþorri Sjálfstæðismanna
og kommúnistar allir“. Þjóðviljinn segir:
,,.... frumvarpið var fellt með 17 atkv.
gegn 12. Greiddu þingmenn Sósíalistaflokks-
ins. helmingur af þingmönnum Alþfl. og
nokkrir Sjálfstæðismenn atkv. gegn því“.
Iívor, blekkir? Eða fylgir Alþbl. bara
„komplex“-eð!i sínu. sem í flestum málum
öðrum. llar.
Saklaus fyrirspurn
Mann nokkurn dreymdi skrítinn draum.
Honum fannst fil sín koma kyndugur ná-
ungi, og segja: það skyldu þó ekki vera
þessi þrjú atriði sem valda mestu um flótta:
„Kratanna og kumpána“ í sjálfstæðismál-
inu:
1. Þeim ^víður að yera minnkandi og á-
lirifalausir, og ekki í stjórn landsins er
sjálfstæðið er fullkomlega endurheirnt.
2. Þá langar í erfisdrykkju og „knall“ í
tilefni af burtreisunni.
3. Þeir kunna einhverjir að standa í skuld
við dönsku kratána og vilja ekki
hryggja vinina. l/ar.
Staka
Jónas kvað n'ú jafnvel fá
jafnvægi á sálina;
síðan Gunnar settisl á
,.sannleiksvogarskálina“.
Knldi.
Draumur
Mig dreymdi að ég var staddur niður á
Arnarhólstúni. Settist ég utan í brekkuna
austan við Ingólfsstyttuna og var nærri
sofnaður, er ég hrökk upp við hávaða
nokkurn: Sá ég þá hvar hópur irianna kom
frá lnisi SIS. og gengu þeir í lialarófu og
héldu liver aftan í annan. Þeir sungu há-
stöfum. Þegar þeir koniu nær mér, þóttíst
ég þekkja að þar væru Framsóknarmenn
á ferð, og var Gunnar Bjarnason, ritstjóíi,
fremstur. Textinn, sem þeir sungu, var við
hið þekkta lag: „Fram, fram fylking, o. s.
frv.“, og var svohljóðandi, ef ég man rétt:
Framsók n a r fy 1 ki ng!
„Forðum okkur hóska frá".
Jónas er sá, sem ég trúi á.
Fylkjum nú fast,
svo fái ,ann ei „kast".
Hyggið ei að Ilermanni
hertoga af Ströndum.
Hver sem honum leggur lið
mun lenda í tröllahöndum.
Kuldi.
Sveinabakáríinu Vest-
urgðtu 14 lokað
Heilbrigðisnefndin hefur sam
kvæmt framkomnum skýrslum
j frá heilbrigðislögreglu og öðr-
um lögregluþjónum um Sveina-
bakaríið í húsnæðinu nr. 14 við
Vesturgötu, samþykkt að
banna brauðgerð í húsnæði
þessu, vegna þess hve húsnæðið
er lélegt og öllum þrifnaði fram
úr hófi ábótavant.
varpið? Vill ekki launamálanefnd-
in gera opinbera grein fyrir starfi
sínu? Og vill ekki stjórn Sambands
opinberra starfsmanóa þjappa öll-
um stéttadeildum sambandsins
saman til einhuga baráttu? Bar-
áttan á ekki. öll að hvíla á herðum
stjórnarinnar. 011 þau félög, sem
innan sambandsins eru, eiga að
taka virkan þátt í sameiginlegri
hagsmunabaráttu, þótt eigi séu
þær allar jafn ríkum órétti beittar.
Mig minnir, að flest eða öll blöð
bæjarins — nema Tíminn, hafi í
haust talið endurskoðun og leið-
réttingu á launalögunum sjálf-
sagða. Þessi blöð hljóta því öll að
vera fós til að taka upp baráttu
fyrir framgangi málsins — nú þeg-
ar. Það er vitanlegt, að málið hef-
ur fengið þann undirbúning, að
óafsakanlegt er, verði það cigi af-
greitt á þessu þingi, enda ljóst, að
það er hægt, jafnt þótt Framsókn
sé á móti, ef hinir flokkarnir standa.
saman eins og ætla verður af blöð-
um þeirra.
Margir opinberir starfsmenn
hafa veitt því athygli, að Sósíal-
istaflokkurinn hefur aldrei látið
kaupa sig frá baráttu fyrir hags-
munum vinnandi stétta við sjó og
í sveit, og það er vonandi að jafn-
aðar- og Sjálfstæðismenn gerist
ekki hross til kaups í þessu máli
til að drepa það. En því verður
vissulega ekki neitað, að þeir hafa
báðir, ásamt Framsókn, haft hags-
muna- og meimingarmál fólksins
mjög að verzlunarvöru.
Margra augu hvíla' nú á ríkis-
stjórn og þingi í sambandi við
þetta mál. Sýnt má telja, að ríkis-
stjórn liefur lítinn áhuga fyrir því,
og flestum þingmönnum virðist
annað hugstæðara — ýmsir þeirra
hafa líka bitlinga um að hugsa og
eru þeir kærri en leiðrétting á hin-
um af ranglæti sneisafullu launa-
lögum, sem um langa hríð hafa
verið til háðungar, jafnframt því
sem þau b.era ljóst vitni hug hinna
pólitísku braskara til opinberra
starfsmanna, sem margir liverjir
af misskilinni flokkshyggju hafa
fylgt þessum braskaralýð að inál-
um. þar á meðal 23 manna hópur,
sem að þessum greinarstúf stend-
ur.
Einstaklingar og stéttir innan
Sambands opinberra starfsmanna,
liefjumst handa um land allt og'
skrifum, höldum fundi, gerum
samþykktir og sendum þihgmönn-
um okkar og stjórn. Ytum við
þeim, sem liggja og sofa á réttind-
um okkar. Ýtum við þeim svo fast,
að þeir vakni til fullrar meðvit-
undar um það, að við þolum eigi
lengur marklaus orð og undan-
brögð í hvaða Itóning, sem þau
verða færð.
Styðjum þá flokka eina fram-
vegis, sem af heilindum vinna að
almqnnahag og látum sérréttinda-
menn eigi lengur blekkja okkur
til fylgis við sig. Við eigum með
þeim enga samleið.
23 opinberir — við síð-
%
ustu lcosningar hœgri
' sinnaðir starfsmenn.