Þjóðviljinn - 07.12.1943, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILJINN
Þriðjudagur 7. desember 1943.
■éIiibbi (3Bhir - hrinlinar ifia - líllll llilr
ViOtal vifl Harald Sveinsson, fulllrfla Fram í sjflmannarflflstefnunni
Þjóðviljinn hafði tal af Haraldi Sveinssyni frá Seyðisfirði,
sem var fulltrúi verkamannafélagsins Fram á sjómannaráðstefnu
Alþýðusambandsins.
Það voru ekki glæsilegar fréttir, sem hann hafði að segja af
Seyðisfirði, atvinnutæki í niðumíðslu, minnkandi vinna og fólk
Húsmóðir skrifar Bæjar-
póstinum
Eftirfarandi bréf hefur Bæjar-
póstinum borizt frá húsmóður
hér í bænum. Vilja nú ekki fleiri
húsmæður, sem svipaða sögu
hafa að segja, skrifa póstinum
línu? Enginn þarf að efast um,
að þið hafið eitthvað til málanná
að leggja og flestar hafið þið
reynt smjörleysi, mjólkurleysi og
eggjaleysi, enda mæðir það meira
á ykkur heldur en okkur kari-
mönnunum. Þið eruð nú kannski
vanari að beita öðrum verkfær-
um en penna, en þið þurfið að
venja ykkur á að beita honum
líka; gæti þá farið svo að ein-
hverjum þætti penni ykkar nokk-
uð hvass.
Við húsmæðumar höfum
líka okkar skoðanir
Góði Bæjarpóstur!
Við húsmæðumar erum ekki
vanar að ösla fram á ritvöllinn
hversdagslega, og er það þó ekki
því að kenna að við séum skoð-
analausar, en öllu heldur hitt,
að við, sem ekki erum það hátt-
settar í mannfélaginu að geta
haft vinnukonu, höfum öðrur.i
hnöppum að hneppa, en skrifa
um landsmál.
Eg þori hinsvegar að fullyrða,
að við gerum okkur engu síður
grein fyrir málunum heldur en
karlar okkar.
Hvernig stendur á smjör-
leysinu í bænum?
Mig langar nú til að spyrja
Bæjarpóstinn einnar spurningar,
(e. t. v. verða þær fleiri síðar),
af því þú hlýtur að vera við-
förull og þar af leiðandi fróður
um margt sem almenningur hef-
ur ekki aðstöðu til að fylgjast
með.
Hvernig stendur á smjörleyr--
inu í bænum ? Síðan hið fræga
Suður-Ameríska smjör var upp-
selt í búðunum, hef ég ekki get-
að fengið smjör, þó að ég hafi
gert hverja tilraunina eftir aðra
til þess. Eg hef því orðið að not-
ast við margarínið, sem mér
finnst vera einn sá versti óþveni
sem kemur inn fyrir mínar varir.
Og þó er til smjör í bænum,
það heyrir maður margar sögur
um og þykir stórviðburður, en sú
smjörverzlun er myrkri hulin eins
og svo margt annað sem viðkcm-
ur sölu landbúnaðarvara.
Eg vil nú biðja þig Bæjarpóst-
ur að fræða mig um þessi mál,
Komast eftir hvers vegna ok.kur
er neitað um smjör, og hverjir
standa fyrir þessu smjörbanni.
Eg get ekki fallizt á, að það sc
rétt að neita okkur um smjör á
frjálsum markaði en láta af-
skiptalaust, þó það sé selt á
svörtum markaði og þá vitanlega
langt fyrir ofan það auglýste
verð ,sem á að vera á smjörinu
lögum samkvæmt.
Eg veit ekki hvers við eigum
að gjalda húsmæðurnar, eða öllu
heldur þær okkur sem ekki hafa
efni á að kaupa smjörið á svört-
um markaði.
Hann hefur ánægju af að
neita #okkur um smjör
Nýlega las ég það í Þjóðviljan-
um að Sveinbjöm Högnason,
mjólkurklerkur, sem kvað þjóna
bæði guði og Mammoni af mikilli
samvizkulipurð, hefði sagt það
undir vitni, að hann hefði ánægju
af að neita reykvískum húsmæðr-
um um smjör. Eg er ekki kunn-
ug hugarfari þessa klerks í garð
okkar húsmæðra, en mig furðar
á þeirri fúlmennsku hans að vilja
níðast á bömum okkar, með því
að koma í veg fyrir að þau fái
smjör.
En það getur verið að þetta
sé í eina skiptið sem honum hef-
ur mistekizt að þjóna bæði guði
og Mammoni.
Annars finnst mér mál til kom-
ið að þessi Sveinbjöm fari að
hætta afskiptum af mjólkur-' og
smjörverzluninni hér í bænum,
það væri áreiðanlega hollast fyrir
bæði framleiðendur og neytendur.
Smjörsala undir lög-
regluvernd
En það virðist vera víðar skort
ur á smjöri en í Reykjavík. Eg
las nýlega frásögn í Akureyrar-
bréfi Moggans, um smjörsölu
undir lögregluvemd.
Fjöldi manns hafði safnazt sam-
an að morgni dags fyrir framan
mjólkurbúð K. E. A. á Akureyri,
lögreglan kom á vettvang og tók
að sér að stjóma afgreiðslunni í
búðinni. Litlum hóp var hleypt
inn í einu og hver fékk % kg.
af smjöri. En smjörið gekk brátt
til þurrðar og margir, er þarna
voru komnir í þeim erindum að
fá smjör, urðu frá að hverfa tóm
hentir.
Höfuðmunurinn á smjörsölunni
hér og á Akureyri er því sá, að
á Akureyri er þó einhver píring-
ur seldur á frjálsum markaði, þó
með aðstoð lögreglunnar. En í
Reykjavík er verzlunarmátinn
svipaður og var með heimabrugg
ið hér á- áranum, hvort tveggja
flutt í bæinn með mestu leynd
og selt í laumi.
• Hver hefði trúað því fyrir 10
áram síðan að 1943 yrðum við
búin að fá smjörbann í staðinn
fyrir áfengisbann. Ekki getum
við húsmæðurnar kallað það fram
för.
Húsmöðir.
Hver er orsök smjörleys-
isins?
Eg er húsmóðurinni þakklát-
ur fyrir að hafa vakið máls á
því ófremdarástandi sem ríkir
hér í smjörsölumálunum.
í sambandi við fyrirspurn ‘
hennar, væri freistandi að rekja
sögu mjólkursamsölunnar frá
fyrstu tíð og lýsa nákvæmlega
hvernig sölu mjólkurafurða hef-
ur verið háttað undir stjórn
þessarar makalausu stofnunar
En það væri of umfangsmikið
efni fyrir Bæjarpóstinn, og
skal því gangi þeirra mála að-
eins lýst í stóram dráttum.
Forsjón Framsóknarhöfð-
ingjanna
Mjólkursamsalan er stofnuð á
stjómarárum Framsóknar og A1 J
þýðuflokksins. Hjálpuðust þessir
ílokkar að því að koma þessum
óskapnaði á stofn, sennilega í
þeirri góðu trú að þeir væru að
skipuleggja mjólkurmálin, á
þann hátt sem bæði framleið-
endum og neytendum væri til
blessunar.
Þó var svo búið um hnútana,
að stórbændur Framsóknar
hefðu tögl og hagldir í stjórn
Samsölunnar og skal komið að
því síðar, hvaða afleiðingar það
hafði.
Aftur á móti var Alþýðu-
flokksþingmönnum ekki ljóst
hverskonar afleiðingar það mundi
hafa í för með sér, og hafa þeir
heimsku sína eina. sér til afsök-
unar.
Með mjólkurlögunum var unn
ið markvisst að því að útrýma
kúabúunum í nágrenni Reykja-
víkur en efla mjólkurframleiðsí-
una í fjarsveitum, þar sem fram
leiðsluskilyrði öll voru verri og
framleiðslukostnaður þar af leið-
andi langtum meiri. Árangurinn
varð fljótt auðsær; Korpúlfs-
staðabúið. sem var stærsti mjólk
urframleiðandinn á landinu, logn
aðist út af og fleiri bú fóru
sömu leið.
Úr afdölum fór að flytjast
mjólkurgutl, sem var orðið súrt
og fjörefnasnautt þegar það
loks komst á markað hér 5
Reykjavík, eftir langan flutning.
Bændastéttin á ekki sök
á þessu
Bændastéttin í heild á ekki sök
á þessu, þó að hinsvegar megi
í mörgum tilfellum álasa henni
fyrir að hafa valið til tránaðar-
starfa menn, sem ekki voru
starfi sínu vaxnir. Bændumir
hefðu fengizt til að framleiði
mjólk þar sem skilyrðin voru
bezt. Það þarf enginn að ímynda
sér að kotbúskapur í afdölum
sé svo rækilega runninn ís-
lenzkum bændum í merg og bein,
að þeir séu mótfallnir betri fram
leiðsluháttum og góðri afkomu.
En hitt er annað mál, hvort
pólitískir spekúlantar hefðu hag
af þeirri breytingu.
Stórbændurnir hafa völd-
in í mjólkurmálimum
Eins og áður er að vikið, sa
Framsókn um, að stórbændurnir
hefðu yfirráð Samsölunnar í sín
um höndum, og þeim hefur tek-
izt að verja þetta. vígi sitt fram
á þennan dag, með hjálp íhalds
og krata.
Það hefur samrýmst fjárhags-
legum og stjórnmálalegum hags-
munum þessarar kliku, að láta
vera hér mjólkur- og smjörleysi
öðru hvoru einkum í seinni tíð,
þeim mun hægara, að sprengja
verðið á þessum vörum upp úr
öllu valdi.
Þaðan er líka sprottin ánægja
Sveinbjarnar yfir að geta neit-
að ylckur húsmæðrum í Reykja-
vík um smjör. Það er ekki fúl-
mennskan ein sem veldur því,
hagsmunirair heimta sitt.
Áður en setuliðið kom, var sú
flýr bæinn.
— Hvaö er aö frétta af at-
vinnumálum á Seyöisfirði?
— Atvinna hefur veriö lít-
il síöan í sumar aö setuliös-
vinnunni lauk, sem var í
byrjun ágúst.
Innan viö 30 menn voru í
vegavinnu á Fjarðarheiöi og
nokkrir menn fóru 1 Fljótaár-
virkjunina. Þrír bátar stund-
uöu dragnótaveiöar en lönd-
uöu mestmeg-nis á öörum
fjöröum.
Seinni hluta sumars var
engin almenn vinna, önnur
en vinna við kolaskip. Á s. 1.
hausti var lagöur innanbæj-
arjarösími á Seyðisfiröi o g
var verkiö unniö í ákvæöis-
vinnu.
— Var þá engin önnur at-
vinna?
— Ekki önnur en á bátun-
um.
— Hve margir eru bátarn-
ir?
— Þeir munu vera 6, frá
15—25 tonn. Flestir fara þeir
til Hornafjarðar á vetrarver-
tíöinni.
Fólk flýr bæinn
— Eru engin önnur at-
vinnutæki en bátarnir?
— Síldarbræösla er á Seyð-
isfiröi, en hún stai-faöi ekki
s. 1. sumar. Frystihús er þar
einnig, en þaö starfaöi ekki
nema aö frystingu síldar til
beitu og var síldin mestmegn-
is fengin aö noröan.
— Nokkur togari?
— Enginn.
— Trillubátaútgerö?
— Engin.
— Hve lengi hafa veriö svo
lítil atvinnutæki á Seyðis-
firöi?
— Stórum bátum hefur
fækkaö á síöustu árum. Þeir
hafa verið seldir burtu.
ÁÖur var keyptur fiskur hér
fyrir sunnan og fluttur aust-
ur til verkunar þar, en síðan
saltfiskverkun var hætt er sú
vinna úr sögunni.
Nokkuö af fólki hefur und-
anfarið flutt í burtu vegna
mjólk er afgangs varð daglegri
neyzlu bæjarbúa notuð til smjor-
og ostagerðar. Nú er tekið fyr-
ir þá framleiðslu, en í þess stað
borgað með mjólkinni sem setu-
liðið neytir.. Það er von að menn
séu undrandi yfir slíkri- ráð-
mennsku.
En það era ,,sannir Islending-
ar“ sem ráða í þessum málum,
og þeir hafa svo mikla „ánægju“
af að pína „Grímbýlýðinn“ í
Reykjavík með smjörleysinu.
Frh. á 5. síðw.
þess hve ólífvænlegt er í bæn-
um, útgerðin lítil og bátar fá-
ir og smáir.
— Hvaö veldur ? Liggm'
Seyðisfjörður illa við fiskrmið-
um?
— Nei, Seyðisfjöröur liggur
álíka vel viö fiskimiöum og t.
d. Noröfjöröur, en athafna-
leysi veldur niðurlægingu
bæjarins.
Fleiri skip :— stærri skip
— Hvaö álítur þú aö þurfi
aö gera til þess aö hagur bæj
arins geti blómgast á ný?
— Auka útger'öina, fá
stærri báta og e. t. v. koma á
einhverskonar iðnaði, ef nægi-
legt ráfmagn fengist, en eins
og nú standa sakir er rafveit-
an ófullnægjandi og yrði þaö
því. einungis framkvæman-
legt í sambandi viö nýjar raf-
virkjanir.
Stofnaö hefur veriö á Seyö-
isfirði hlutafélag til skipa-
bygginga. Hlutafé þess er 500
þús. kr. og hyggst það aö
stunda skipasmíöi á Seyöis-
firöi. — Áöur hafa engar
skipasmíöar verið á Seyðis-
firöi.
— Hafnarmannvirki á Seyð
isfirði?
— Hafnarbryggjan, sem
bærinn á, er eina bryggjan
sem er í lagi. Allar aörar
bryggjur eru gamlar og ónýt-
ar. Ein þeirra var lokuö í
haust vegna þess að talin var
mannhætta að koma nálægt
henni.
Allt eru þetta trébryggjur og
aöeins ein þeirra — hafnar-
bryggjan — er bílfær.
Til þess aö útgeröin geti
aukizt þarf því aö byrja á því
aö reisa nýjar bry^gjur.
— Hvernig eru samgöngur
til Seyöisfjaröar?
— ÞaÖ er orðinn allmikill
feröamannastraumur til Seyö
isfjaröar á sumrin — land-
leiöina.
Samgöngur á sjó eru alger-
lega ófullnægjandi. Ferö til
Reykjavíkur tekur mánaöar-
tíma. Skipin eru yfirhlaöin og
margar vikur líða á millí
ferða.
— HvaÖ er aö frétta af
vei'kamannafélaginu?
— í verkamannafélaginu
eru allir sem stunda vei'ka-
mannavinnu. Allir, sem til
náðist í sumar greiddu gjöld
sín. Félagsstarfiö gengur vel
og samheldni verkamanna er
ágæt.
J. B.