Þjóðviljinn - 07.12.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 7. desember 1943
ÞJÓSVILJINN
3
Kaflar fir bréfl frá JSItanni
J. L Ktld nm búkina .<
Jóhann .J. E. Kúld hefur skrifað (
mer iangt kunuingjabréf vegna
greinarinnar „Iletjusaga íslenzka
sjómannsins bíður óskráð mikils
rithofundar11, og cel ég rétt að skila
aðalatriðum þess áleiðis til lesenda'
Þjóðviljans.
í bréfi sínu segir Jóhann nieðal
annars:
★
„Það flaug mér aldrei í hug við
samningu umræddrar bókar („Um
heljars!óð“), að skrifa hetjusögu
íslenzka sjómannsins, eða hitt, að
sagan ætti.að sýna þátttöku íslend-
inga í styrjöldinni. Nei, til þess
þótti mér ekki rétti tíminn, atburð-
irnir of nálægir til að umskapa þá í
sögulegt verk. Enda held ég, að
saga mín beri þess glögg merki, að
hún er ekki hugsuð sem slík. Ég
varð því meira cn lítið undrandi
þegar ég sá, að þú hélzt þessu fram
í grein þinui. Ég á bágt með að
skilja, hveruig þú hefur komizt að
jafn fráleitri niðurstöðu ... Mér er
það vel ljóst, að bók mín er eklci
gallalaus og mundi ég taka því með
þökkum, ef ritskýrendur bentu mér
á þá galla, sein þeir teldu lienni
mest til foráttu, því betur sjá augu
en auga. En fyrir það get ég eklci
þakkað, að ménn dæmi út frá for-
sendum, sem ekki eiga sér stoð í
veruleikanum".
*
Jóhaun fer því næst nokki'um
orðuin um þann harða dóm, er
kveðinn hafi verið upp yfir bók
hans í Þjóðviljagreininni, og held-
ur svo áfram:
*
„Hér á borðinu fyrir framau mig
hef ég einnig annan dóm um þessa
sömu bók, sá dómur cr upp kveð-
inn af Gunnari Gunnarssyni skáldi
að Skriðuklaustri og birtist í prí-
vatbréfi, sem ég lief nýverið fengið
frá honum. Hann gerir að mínum
dómi bók minni full skil, sýnir mér
bæði kosti hennar og galla. í hans
gagnrýni segir meðal annars: „Bók '
yðar hefur tvennt, sem er afar-
mikils vert: efni og þckkingu á því,
sem verið er að Iýsa“. Mitt í sinni
gagnrýni segir hann einnig: „Ég
vil ekki segja, að skáldlistar ekki
gæti í henni, því list er af svo
mörgu tagi og ekki auðgert að setja
henni takmörk. Ég fyrir mitt leyti
tel það til listar í skáldskap sem
nær einhverjum tökum á lesanda.
Og bók yðar mun fáa láta allsend-
is ósnortna“. I cndalok bréfsins,
þegar hann hefur sýnt mér í hverju
bókinni er áfátt til þess að geta tal-
izt fullkomin, þá yfirvcgar hann
kosti og galla og segir svo: „Þó álít
ég, að þér séuð á heillavænlegri
braut en þeir, sem ganga í skóla
hjá öðruin rithöfundum af svo mik-
illi kostgæfni, að þeir stæla rithátt
þeirra og jafnvel ritkæki“. Þannig
gengur það til, að sínum augum lít-
ur hver á silfrið. Er ég ber saman
dóma ykkar, þá er mér það ljóst,
að á milli þcirra er staðfest mikið
djúp. Magister, sem lesið hefur bók
menntir í mörg ár við erlendan há-
skóla sagði við mig eftir að liafa
lesið dóm þinn um bók mína: „Mcr
þykir þetta vera rótarlegur ritdóm-
ur og ég tel neikvætt fyrir gagn-
rýnendur að skrifa þannig, það eru
jafnmildar öfgar og þegar maður
les hina væmnu lofgerðarrollu um
‘jAlþingishátíðin 1930
bækur, an pess ao nokkut gagn- •
ryr.i kom>st nð“. Þetta v».v hans |
álit“.
•k
Góði Jóhann J. E. Kúld.
Éyrst af öllu vii ég taka fram, að
ég ber tilhlýðilega virðingu fyrir
bókadómgreind Gunnars skálds
Gunnarssonar og magisterum, sem
stundað hafa árum saman bók-
menntanám við erlenda háskóla,
því í mínu snubbótta háskólanámi
var ég bara að reyna að hnýsast
svolítið í náttúrufræði. En ná þvi
ég varð læs, hef ég haft ánægju af
því að spjalla um bækur við bóka-
vini, og þcgar ég skrifa um bækur
í Þjóðviljann, er það einungis slíkt
rabb við lesendur hans, en enginn
óskeikull stóridómur bókmennta-
fræðings, og mér þýkir það eðlileg-
ast af öllu, að margir séu mér ósani-
mála um bækur.
*
Greinin „Hetjusaga íslenzka sjó-
mannsins“ er ekki ritdómur um
bókina þína, lieldur eins og segir |
þar hugleiðingar, sem vöknuðu við
lestur bókarinnar „Um heljarslóð“.
Um meginefni greinárinnar veit ég
að við erum sammgla, að % líji o<j
xtarfi íslenzlcu sjómannanna, ekki
sízt í striðstímasiglingum, bíði efni
í hetjusögur. Það að ég tók svo af-
dráttarlaust til orða um bókina
þína, er cingöngu komið til af þvi,
að ég ætlast til svo mikils af þér
að ég varð fyrir sárum vonbrigð-
um með þessa bók. Ég veit, að þú
átt I fórum þínum fjársjóði af
reynslu úr sjómgnnalífi, og ég veit
hve einlægur sósíalisti þú ert. Ein-
mitt þess vegna finnst mér mega
yænta þess, að þú brjótir nýjar
leiðir í lýsingu á íslenzkum sj>i-
mönnum, að þú finnir hve mikil
efni bíða þar meðferðar, sjáir og
tjáir sjómanninn og störf hans
þánnig að lesandinn skilji betur
þjóðfélagshlutverk han s.
★
Rithöfundum þykir að vonum
vænt um lof fyrir bækur sínar, en
til eru þeir, sem finnst það einnig
nokkurs virði, að ætlast sé til meira
af þeim en þeim tekst i hvert
skipti: Bækur geta hlotið verri ör-
lög en þau, að skoðanir um þær
séu mjög skiptar. Og ég er san.i-
færður um, að þú át.t eftir að skr.ifa
betri bækur um íslenzkt sjómanna-
líf en þessa síðustu.
Þinn einlægur •
S. G.
Bækur væntanlegar
frá Máli og menningu
Frá Máli og menningu eru vœnt-
anlegar nokkrar bœkur nú fyrir
jólin.
Þar á meðal eru: Leit ég suður til
landa, íslenzk ævintýri, helgisög-
ur o. fl., útgefið af dr. Einari ÓI.
Sveinssyni; Charchot við Suður-
pól, eftir Sigurð Thorlacius og l'ólf
œvintýri eftir Asbjörnsen í þýð-
ingu frú Theódóru Thóroddsen.
Þá er einnig væntanlcg ný út-
gáfa af þýðingu Steingríms Thor-
steinssonar á Þúsund og einni nótl,
og kemur fyrsta heftið út fyrir
jólin.
Dr. Magnús Jónsson pró-
fessor: Alþingishátíðin
1930. H. f. Leiftur, Rvík.
Þetta er stór bók og þykk og
að efni íil iikusr skýrslu há-
tíðarnefndarinnar um það sem
gerðist á Alþingishátíðinni 1930.
Höfundur bókarinnar Magnús
Jónsson prófessor, var einn
nefndarmannanna. og skýrir
hann frá undirbúningi hátíðar-
innar og gangi hennar lið fyrir
lið. Mestur hluti bókarinnar er
uppprentun á dagskrám hátíð-
arinnar, ræðum, ávörpum, ljóð-
um og leikefni sem þar var
flutt, og er nákvæmnin í þess-
ari uppprentun stundum bros-
leg, t. d. er ekki látið nægja
að prenta söngskrár hljómleik-
anna á hátíðinni, heldur eru
ekki fágætari ljóð en „ísland
farsælda frón“, „Það mælti mín
móðir“, „Ó mín flaskan fríða“,
„Komir þú á Grænlandsgrund",
„Buldi við brestur“ og mörg
önnur álíka tekin með, af því
j að þau voru sungin á Alþingis-
hátíðinni!
Fjöldi mynda fyllir bókina
og eru þær ekki þýðingar-
minnsta heimildin. Þær gefa
beztu hugmyndina um það, sem
mörgum varð minnisstæðast við
hátíðina, sjálft mannhafið, þús-
undirnar sem streymdu til Þing-
valla frá öllum landshlutum og
byggði þar borg nokkra daga.
Af sjálfri frásögninni fæst lítið
að vita um þennan fjölda, hún
er öll í því opinbera og heldra
fólkinu. En í hugum þúsund-
anna, er dvöldust þessa daga á
Þingvöllum, er hátíðin minn-
isstæður viðburður, þó árin síð-
an hafi verið svo atburðarrík,
að þessi hátíð fyrir 13 árum,
þessir björtu sumardagar fyrir
kreppuna miklu og atvinnuleys-
isárin er henni fylgdu virðist
heyra til löngu liðnum tíma.
Nordahl Grieg lýsir
Alþingishátíðinni
Dr. Magnús birtir nokkur um-
mæli um hátíðina, þar á meðal
þessi eftir Nordahl Grieg, er var
þar blaðamaður:
,,Nú eru Þingvellir fyrir löngu
auðir eins og áður, og fjöll og
víðerni aftur alein með himni
sínum. En svo brá við, að þessa
þrjá daga, þegar lífið og auðn-
in mættust, þá var lífið ekki
eins fagurt og hún. Mennirnir
stóðu augliti til auglitis við
snæviþakin fjöll og fjarlægar
útsýnir, um stundarsakir var
jafnræði tignar og hreinleiks
með þeim og víðernunum. Hin-
ir mikilúðlegu samfundir þjóð-
ar og lands var hið áhrifarík-
asta og ógleymanlegasta á þús-
undárahátíðinni. Lífið og landið
varð eitt, mannfjöldinn og
f jallahlíðarnar sameinuðust í
hinum eilífa andardrætti.
Síðan Grikkir þyrptust kring-
um útileiksvið sín og allt brim-
aði af lífi frá morgni til kvölds,
hefur heimurinn ekki séð því-
líkan sjónleik. Fjcrutíu þúsund
manns gengu eins og bylgja yf-
ir sviðið, minningamar töluðu,
vonir vöknuðu, veðrahamurinn
fyllti brjóst manngrúans af
kviöa og cþrevju. skýjafar og
sólfar var þáttur í leiknum.
Þjóðin mættist hér, hver kom
frá sinni hörðu lífsbaráttu. Fjar
læg fjöll glitruðu af hreyfingu,
það dur.di viö í dölunum, sveita
menn komu á hestum sínum
með marga til reiðar. Meðfram
jöklum höfðu þeir riðið yfir
stríðar jökulár. Gamall bóndi
kemur á freyðandi hesti, menn
undrast að hann skuli vera kom
inn, hann hefur riðið átján míl-
ur norskar á tuttugu tímum ...
Og allir þessir tugir þúsunda
innan úr dölum, utan af an-
nesjum, streyma í þyrpingu upp
brekkurnar, í fyrstu þögulir og
þungbúnir, en landið talar til
þeirra ... Þeir finna hver sinn
stað í brekkunni, steinarnir fara
að kannast við þá. Nokkrar
ungmeyjar hafa setzt í grasið,
sem grær á rústum Snorrabúð-
ar.
En samt sem áður fer við-
bragð gegnum mannþyrpinguna
þegar bergið tekur að hrópa það,
sem öllum er í huga. Það er
Eftirfarandi fréttatilkynn-
ing frá utanríkisráðuneyt-
iuu og Landsbókasafni ís-
lands hefur blaðinu borizt:
í þjóðbókasafni Skota í Ed-
inborg er allstórt safn íslenzkra
handrita, eða rúmlega eitt
hundrað númer. Handrit þessi
eru flest öll þangað komin úr
eigu Finns próf. Magnússonar
og Gríms skjalavarðar Thorke-
líns. Handrit þessi hafa fæst
mikið gildi um fomar bók-
menntir íslenzkar, en aftur á
móti eru þar eitthvað, er varð-
ar hinar síðari aldir, þar á með-
al nokkur handrit, er stafa frá
þeim Svefneyjafeðgum, Ólafi
bónda Gunnlaugssyni og Egg-
ert Ólafssyni, mest eiginhandar-
rit. En Finnur Magnússon var
sem kunnugt er bróðursonur
Eggerts Ólafssonar.
Ræðismaður íslendinga í Ed-
inborg, herra Sigursteinn Magn-
ússon, hafði fyrir tilmæli héð-
an að heiman grennslast um
það, hvort þess myndi kostur
að fá keypt úr safni þessu
Drykkjarbók (Pótologiu) Egg-
erts Ólafssonar, eiginhandarrit
hans, og sneri sér til Landsbóka- |
safnsins fyrir milligöngu utan-
ríkisráðuneytisins um það,
hvað það vildi til þessara mála
| leggja, en stuðningur frá þess
hálfu eða bein tilmæli kynni
að hafa þýðingu er til þess
kæmi að leita kaupa á handrit-
inu við stjórn bókasafnsins í
Edinborg. Taldi hann samt held
ur ólíklegt, að bókasafnsstjórn-
þegar hinni giæsiiegu kantstu
Davíðs Stefánssonar er slöngv-
að mót bergveggnum og berst
í máítugum samhljómi út yfir
vellina: „Hér haía björgin
maimamál“. Fjöllin renna sam-
an við ljóðið, lanaiö og lífið fara
saman: vér erum eitt, vér erum
þúsund ár.
Hve mikilúðug og hamingju-
söm hylling til handa mann-
þyrpingunni á Lögbergi. í kyrr-
látri gleði stendur hún og hlýð-
ir á þau ávörp, sem er umleik-
in vindum hins norðlæga At-
lantshafs ...
Það var hér í landi á smáum
einmana bændabýlum, við brim-
gný frá ströndinni og nið hrafn-
svartra nátta á þökunum, að
Noregur lifði í gegnum aldirn-
ar, — sannara land en það, sem
bliknaði og hrörnaði handan við
vorar eigin strendur, — Noreg-
ur andans langt vestur í hafi.
Það voru endurfundirnir við
þetta land, sem seinna ollu því
að saltir, hreinir straumar
streymdu inn í rökkur og raka
norsks þjóðlífs og veittu nýj-
um, andblæ inn yfir þjóð vora.
Það hefði verið skemmtilegt,
hefðum vér getað þakkað þann-
ig, að allir heyrðu“.
in myndi vilja láta handritið
af hendi. Þessu svaraði lands-
bókavörður á þann veg, að það
væri í sjálfu sér vel þess vert
að freista þess að fá handrit
þetta keypt handa Landsbóka-
safninu og svo önnur íslenzk
handrit í brezkum söfnum, er
fæst hafa mikið gildi fyrir forn-
ar íslenzkar bókmenntir, en
varða meira bókmenntir vorar
og sögu á síðari öldum og hafa
þess vegna minna gildi 1 aug-
um erlendra manna. En það er
nú kunnugt, að safnamenn eru
yfirleitt fastheldnir á allt, er
söfn þeirra geyma, þótt vandséð
megi kalla hver not sé að því,
og á þetta ekki sízt við um
gömul handrit. Var það því
varatillaga landsbókavarðar, ef
ekki gæti af kaupum orðið, að
ræðismaðurinn, hr. Sigursteinn
Magnússon, yrði beðinn að
grennslast eftir möguleikum á
því að fá handritið tekið á smá-
filmu — mikrofilm — eða fóto-
statiska eftirmynd af því og
svo öðrum íslenzkum handrit-
um, fyrst og fremst þeim, sem
eru í Advocates Library í Edin-
borg. Ritaði utanríkisráðuneyt-
ið ræðismanninum þetta með
bréfi 7. okt. Með bréfi, dags.
3. nóv., tilkynnti hr. Sigursteinn
Magnússon ráðuneytinu að full-
reynt væri, að engin líkindi
væru til þess, að íslenzku hand-
ritin fengust keypt. En hinsveg-
ar hefði bókavörðurinn dr. H.
W. Meikle heitið samvinnu og
Framhald á 5. síðu.