Þjóðviljinn - 08.12.1943, Blaðsíða 4

WÓÐVIUINN — Miðvikudagur 8. desember 1943
þJÓÐVILJINN
Útgefsnai: Sameiningarfioi,kar aibýiu — Sóaicliítcflokkurinr..
Ritatjóri: Sigartur (juSmundtion.
Stjórnn álaritstjórat: Eir.ur Olgeirsson, Sigfús Sigurhjariarson.
Ritstjórnarskrifstcíu;: Ausiurstrœti 12, simi 227V.
Afarr»:5ala og auglý«ngat: Skólavör&ustíg 19, simi 2184.
Prentsmiðia: VíkingsWent k. /.. GarZasirœii 17.
Áskriftarverð: í R»yl:já>ík og tgrenni: Kr. 6,33 á mánnði.
landi: Kr. 5,00 á mánuði.
Ú*
Boðskapur þríveldaleiðtoganna
Teheran — Munchen, — fimm ár — aldahvörf.
í Miinchen: bandalag sótsvartasta afturhaldsins í veröldinni —
Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier. Samsæri um að svíkja smá-
þjóðir og murka með styrjöldum lífið úr lýðræði heimsins. Afturhalds-
seggir og auðkýfingar allra.landa neru saman höndum: girndin eftir
vaxandi auð og völdum glampaði í augum þeirra.
1 Teheran: Þrír af mestu og beztu þjóðleiðtogum allra tíma —
Churchill, Roosevelt, Stalín — koma saman til þess að tryggja lýðræð-
inu sigur, þjóðunum sjálfstæði og frið, afnám harðstjórnar og þrælkunar,
mannkyninu bræðralag lýðræðisþjóða. Alþýða alls heims, kúgaðar og
sveltandi þjóðir allra álfa, líta vonbetri fram á leið eftir bjartan boðskap
þessara leiðtoga lýðræðisins. — Og á kauphöllunum falla hlutabrcf
vopnaverksmiðjanna: Það er „vaxandi liœtta á friði“ — eins og komizt
er að orði í kauphallai'dálkum stórblaðanna.
„Vér erum þess fullvissir, að samtölc vor. uiunu slcapa varanlegan
frið. Vér erum oss þess fyllilega meðvitandi, hvílík ábyrgð hvílir á oss
og öllum hinum sameinuðu þjóðum, — að koma á friði, sem mun leiða
í Ijás samhug yfirgnœfandi meirihluta aUra þjóða heimsins og fyrirbyggja
endurtekningu styrjaldarógna í margar kynslóðir“.
Svo hljóðar yfirlýsingin um friðinn, — yfirlýsing raunsæustu stjórn-
málaleiðtoga heims, — manna, sem ekki eru því vanir, að fara mcð
fleipur eða gera þjóðum sínum gyllingar, heldur hafa þorað að segja
þeim að brenna bæi sína og borgir, þegar það átti við, boða þeim „blóð
og tár“, þegar það átti við.
Menn treysta því, að þegar slíkir menn mæla svo djarft, þá vanti
heldur ckki viljann hjá þeim.
En einmitt af því Iýðræðisþjóðir eiga í lilut, þá er vilji þeirra ekki
nægur. Þjóðirnar verða sjálfar að sýna í verki viljann til „baráttu fyrir
afnámi harðstjói-nar og þrælkunar, kúgunar og umburðarleysis“. — Aft-
urhaldsöfl munu nú sem fyi-r reyna að eyðileggja þær fögru fyrirætlanir,
sem mikilmennin þrjú komu sér saman um á fundinum í Teheran.
Það er fjöldans, fólksins sjálfs, að fylkja sér um það, að hrinda þeim
í framkvæmd. Framtíð komandi kynslóða er undir því komin að það
takist. ^
Fær ísland fulltrúa á friðarráðstefnunni?
Fulltrúar 9/10 liluta íslenzku þjóðarinnar munu standa að því, að
gera ísland að lýðveldi í síðasta lagi 17. júní 1944.
Annað höfuðverkefni vort, næst því að stofna lýðveldið, er að fá
það viðurkennt af öðrum þjóðum. Skilyrðin til þcss að það geti tekizt
eru aðallega tvenn:
í fyrsta lagi, að sýna það svo ótvírætt, að ekki verði um deilt, að
vilji íslenzku þjóðarinnar til algers sjálfstæðis og lýðveldisstofnunar sé
alveg ótvíræður. Það verður aðeins sýnt með þvi, að hver einasti kjós-
andi taki þátt í þjóðaratkvæðagrciðslunni og gjaldi lýðveídisstjórnar-
skránni jákvæði sitt.
í öðru lagi, að þjóðin sýni það með sjálfstæðri, virkri og framsæk-
inni utanríkispólitík, að hún sé fær um að stjórna málum sínum og eigi
skilið sitt sæti á bekk með öðrum sjálfstæðum þjóðum.
Utanríkispólitík íslendinga hefur verið mjög ábótavant á undan-
förnum árum. Hún hefur verið hikandi og ómarkviss. Þjóðina hefur
rekið á öldum atburðanna úr fangi eins stórveldis í fang hins.
Hér verður að verða tafarlaus breyting á. Allir framsæknir, lýð-
ræðissinnaðir kraftar þjóðaxánnar vei'ða að taka höndum saman um
að skapa markvissa stefnu í utanríkismálum íslendinga, stefnu, sem
miðar að því að ti'yggja sjálfstæði þjóðarinnar. Sósíalistaflokkurinn
hefur hvað eftir annað bent á stefnu, sem atburðirnir nú sanna æ betur
að er rétt.
I’að verður einn prófsteinnin á viðurkenningu annarra þjóða á ís-
landi, hvort það fær fulltrúa á friðarráðstefnunni. Þar vei'ður þeirii ráðum
ráðið, sem mikilvægt er að vér fáum að vera með í. En líklegt er, að
ísland vei'ði meir til þess að vinna en orðið er, að fá þar fulltrúa. Vér
verðum að sýna i'ækilegar vilja vorn til að stuðla að sigri lýðræðisins en
hingað til, bæði i orði og verki.
Og vér eigum að gera það.
Pislarvætti norskra kennara
Þessi frásaga er rituð af einum hinna 500 norskra
kennara, sem eftir handtöku sína í marz 1942 var troðið
í „kvalaskipið“ Skjerstad og fluttir í nauðungarvinnu á
Iprkenes í Norður-Noregi, langt fyrir norðan heim-
skautsbaug. Kennurunum var sleppt úr ánauðinni í nóv-
ember, eftir átta mánaða fangavist við hin hryllilegustu
skilyrði. Allt var reynt til að buga þá og neyða þá til
að kenna norskum börnum samkvæmt reglum nazista.
En ekkert gat brotið viljaþrek þeirra.
Nú hafa nazistarnir í Noregi hafið enn viðtækari of-
sóknir gegn norskum menntamönnum, og flutt prófess-
ora og stúdenta hundruðum saman í fangabúðir. Lýsing
norska kennarans á meðferðinni gefur hugboð um það,
hvað þessir norsku menntamenn eiga í vændum.
Þjóðverjarnir byrjuðu afskipti
sín af okkur í Grini-fangelsinu.
Við vorum látnir ganga í röð
til rannsóknar o. fl. Þýzku S. S.
dátarnir hæddust opinskátt að
okkur, og tveir menn voru
slegnir. Gamall kennari varð
fyrir hrindingum og aðhlátri
og var kallaður „afi“. í skrif-
stofunni var einn kennarinn
sleginn í andlitið af því að hann
var ekki nógu fljótur að tæma
vasa sína.
Eftir rannsóknina tók foringi
nokkur við stjórninni og lét
okkur fara í stóran bílskúr, sem
okkur var ætlaður. Foringinn
hljóp eins og óður maður með-
fram hinni löngu fylkingu,
bölvandi, berjandi og hrindandi.
Það, sem eftir var dagsins,
var ein löng kvöl. Við máttum
ekki setjast niður, því að það
var alltaf Þjóðverji við dyrnar
eða inni. Við áttum nefnilega
alltaf að standa og taka ofan
húfurnar, ef Þjóðverji kom inn
á 5 mínútna fresti, lumbraði á
þeim, sem næstir honum stóðu,
og hótaði þeim með lífláti og
fangelsun. *
Því næst voru þeir, sem höfðu
læknisvottorð kallaðir fram.
Norskur læknir var sóttur í
fangelsið til að líta á þau. Hann
sagði nokkur orð, en var þá
skammaður ofsalega af foringj-
anum, sem æsti sig svo upp, nð
það var eins og hann ætlaði
að springa.
1, og vorum þá fluttir í bílum
til Lysaker-járnbrautarstöðvar-
innar og troðið þar í nautgripa-
vagna. Ferðin til Faaberg- stöðv-
arinar tók um 12 tíma. Hjá
Lilleström var dyrunum hrund-
ið upp og okkur hleypt á bak
við skíðgarð. Við höfðum varla
haft tíma til að setja okkur
niður, þegar skipun kom um að
stíga upp á lestina aftur.
að þurrkast í ofni. Vatnið var
sótt í tunnum, og urðum við
að þvo okkur úr snjó. Allt vatn-
ið fór í eldhúsið til notkunar í
svo kallað „kaffi“ og súpu.
Flokkarnir urðu að vera í
„vinnu“ og „leikfimi“ til skipt-
is. Vinnan var aðallega að bera
snjó út úr fangabúðunum og
henda honum út fyrir gaddavíi'-
inn. Þar sem engin áhöld voi'U
til, urðum við áð bera snjóinn
í fötum, og ísinn undir snjón-
um var líka brotinn með þeim.
Sumir báru við úr einu horninu
í annað allan daginn, og allan
tímann voru stöðug hróp. Þeir,
sem þurftu að fara á salernið,
urðu að hlaupa og taka ofan
fyrir hverjum hermanni, sem
þeir fóru framhjá.
Semna um daginn var okkur
skipað í fylkingu í garðinum, og
foringi nokkur hélt ræðu yfir
okkur. Hann sagði að nokkrir
kennaragarmar þyrftu ekki að
halda, að þeir gætu spillt fyx--
ir evrópsku nýskipuninni, og
gaf okkur frest til kl. 8,30 næsta
morgun til að ganga í kennara-
félag nazista. Um kvöldið var
okkur aftur fylgt úti, og drukk-
inn piltur um tvítugt óskapað-
ist fyrir framan okkur og hót-
aði okkur allskonar misþyrm-
ingum, að „kjálkabrjóta11 okk-
ur o. k frv. Hann kvartaði und-
an því, að enginn okkar skyldi
reyna að flýja, því að það hefði
veitt honum. þá ánægju að
skjóta einhvern okkar.
Þennan dag fengum við lítjnn
súpudisk. Það var um 10 stiga
frost og mjög kalt í bílskúrn-
um.
Næsta morgun var okkur aft-
ur fylkt og ræður haldnar yfir
okkur. Við stóðum þar til kl.
Við komum til Faaberg kl. 2
um nóttina og vorum reknir út
eins og skepnur úr vögnunum.
Því næst stóðum við í fylkingu
í tvo tíma (og lá við að við frys-
um f hel. Loksins var lesin yf-
irlýsing, þar sem sagt var, að
við myndum verða skotnir ef
við gerðum hitt eða þetta, og
hermönnum var skipað að hafa
riffla sína viðbúna. Gangan til
Jörstadmoen var okkur flest-
um martröð. Leiðin er um 5
km. Þeir, sem báru farangur,
fóru verst út úr því. Hermenn-
irnir stukku stundum inn í
fylkinguna og slógu og hrinlu,
svo að kennarar féllu á báðar
hliðar. Á leiðarenda voi’u rnarg-
ir kennaranna búnir að fá blöðr-
ur á hendurnar eftir töskur
sínar, margar þeirra greru
aldrei vegna þess hvað fæðið
var lélegt.
Á Jörstadmoen var okkur
hrint inn í brakka. Einum
mjög nærsýnum kennara var
hrint svo hrottalega, að hann
datt og braut gleraugun sín.
Hann var þá næstum blindur,
en var hrint áfram, svo að hann
rakst á veggi og hurðir, þang-
að til hann loks kom inn í
herbergi. Hann var bjargarlaus
það sem eftir var tímans. Hann
hafði veik gleraugu, en gat ekki
þekkt vini sína fimm fet frá
sér. Þennan dag fengum við
ekkert að borða. Við háttuðum
kl. 6 í ísköldum brökkunum og
okkur var afskaplega kalt. Við-
urinn var nýhöggvinn og vildi
ekki brenna.
Við vorum vaktir kl. 8, og
allar fangabúðirnar bergmál-
uðu af gremjulegum köllum og
blístri. Því næst fengum við lít-
inn brauðbita og kaffi. Hinum
750 mönnum vai\ nú fylkt og
skipt í flokka eftir aldri. Svo
byrjaði „vinnan“.
í öllum fangabúðunum var
aðeins ein öxi og tvö fjallhögg.
Viðurinn var alveg nýr og vai'ð
„Leikfimin“ var óskemmtileg.
Fyrstu dagana var hitastigið
20° fyrir neðan frostmark, og
það var mjög þreytandi að
hlaupa í djúpum, lausum snjón
um, þegar mann sveið í lungun
af kuldanum. Þegar hermaður
blístraði einu sinni, áttum við
að kasta okkur niður á mag-
ann. Þegar hann blístraði tvisv
ar, áttum við að setjast niður,
standa upp og halda áfram að
hlaupa. Svo áttum við að skríða
á maganum og mjaka okkur
áfram með öxlunum.
Þegar hláka kom, mynduðust
lækir og tjarnir, sem við urðum
að hlaupa gegnum, svo að við
urðum allir útataðir í krapa.
Svo var okkúr skipað að gera
æfingar þær, sem áður eru
nefndar, og urðum við það hold-
votir. Svo, eftir tveggja stunda
„leikfimi11, urðum við að bera
snjó og höggva ís í nokkra
klukkutíma. Unnið var frá kl.
7—12 og frá kl.2—7, en stund-
um vorum við kallaðir út strax
kl. 1. I miðdegishléinu var okk-
ekki leyft að leggjast á rúmflet-
in eða rejdtja, ekki máttum við
heldur hátta fyrr en kl. 8,30.
Okkur var bannað að líta á!
hina flokkana, á meðan við unn
um. Ef við gerðum það, var
beitt við okkur refsiæfingum,
sem voru í því fólgnar að
hlaupa aftur á bak og áfram
eða þramma gæsaganginn prúss
neska með prik fyrir byssu.
Öllu þessu fylgdu stöðug hróp
og köll og hótanir um að skjóta
mann.
Á hverjum degi fengum við
einn fimmta úr brauði og smá-
klessur af smjörlíki, eða mat-
skeið af marmelaðe ásamt kaffi.
Þejtta fengum við. sem morgun-
verð og kvöldverð. Til miðdeg-
isverðar fengum við súpu, sem
var næstum tómt vatn. Einu
sinni fengum við kjötsúpu, sem
var búin til úr 30 pundum af
kjöti — handa 750 mönnum.
Við vorum svo svangir, að það
leið yfir hvern á fætur öðrum
í leikfiminni, svo að það varð
að flytja þá á spítalann, sem
stöðugt var verið að stækka.
Allir höfðu auðvitað mjög
slæmt kvef og það var enginn
friður í brökkunum fyrir sí-
felldum hósta.
Fréttirnar um hryðjuverk nazista í Noregi hafa í senn vakið saniúð í
brjóstum íslendinga til norsku frændþjóðarinnar og hatur og viðbjóð
á þýzku nazistunum. — Enn liafa Þjóðverjar ekki gripið til slílcra að-
ferða í Noregi og myndin hér að ofan sýnir, en þannig fara þeir að
austur í þorpum og borgum Sovétríkjanna.
Við skildum auðvitað, að það
átti að neyða okkur til að
ganga í lið með „nýskipun“
nazista. Eftir nokkra daga á-
kváðu þeir að koma því máli í
lag. Hermennirnir urðu nú vin-
gjarnlegri og byrjuðu að heim-
sækja okkur í brakkana. Okkur
var leyft að spila á spil og lesa
biblíuna. Þegar við höfðum tal-
að um almenn efni, byrjuðu þeir
jafnan að tala um „Kennara-
fylkinguna". Þeir sögðust vera
orðnir leiðir á þessu öllu og
langaði til að fara aftur til
Elverum, þar sem kærustur
þeirra voru. Þegar þeir komust
að raun um, að þetta var allt
árangurslaust, var undirskrift-
ardeginum frestað enn um þrjá
daga. Þessir þrír dagar voru
hræðilegir.
Svo kom þessi mikli dagur,
en aðeins 5 eða 6 menn létu
undan. Þjóðverjarnir gátu ekk-
ert gert annað en hætta við
þetta í bili. Við fengum leyfi
einn dag, — yndislegan sól-
skinsdag, en enginn mátti fara
út fyrir dyr. Næsta dag feng-
um við súpu tvisvar og dálít-
inn aukaskammt af brauði, af
'því að 500 af okkur áttu að fara
um kvöldið. Er við höfðum stað-
ið í fylkingu í tvo tíma, urð-
um við að hlaupa til Faaberg,
þó að vegurinn væri ein for.
Margir hermannanna voru
drukknir og hrópuðu, börðu
og hrintu. í Faaberg urðum
við að standa í tvo tíma skjálf-
andi af kulda, því naést var
okkur smalað inn í gripavagna,
um 54 mönnum í hvern vagn,
svo að ómögulegt var að hreyfa
sig. Það var hræðileg ferð.
Dyrnar voru læstar, svo að ekki
var hægt að ganga erinda sinna.
Á Opdalstöðinni var foringinn
spurður, hvort leyfilegt væri
að gefa okkur vatn. Það var
leyft með illu, en þorpsbúar
gáfu okkur mjólk í stað vatns.
Foringinn varð þá svo reiður,
að hann bannaði að veita okk-
ur nokkurn beina framar. Hjá
Stören höfðu verið útbúnar
handa okkur veitingar, mjólk og
smurt brauð. En konurnar, sem
komu með þetta, voru reknar
burtu.
__ Framhald á morgun.
BRÉF FRÁ
LJÓSMÖÐUR
Framh. af 3. síðu.
jafnvel konur sýni lítinn skiln-
ing á slíkum málum.
Kröfur ljósmóðurinnar um
fæðingarheimili, barna- og
mæðraheimili eru áreiðanlega
meira en fullburða og rétt að
beina þeim til hlutaeigandi
aðila, en ég vildi benda ykkur
konunum og sérstaklega ungu
stúlkunum á það, að við eig-
um ennþá sem komið er mjög
fáar sérmenntaðar konur, sem
eru færar um að veita slíkum
stofnunum forstöðu. Hafið það
hugfast er þið veljið ykkur lífs-
starf. — Því að hve mikið sem
menn annars hafa á móti störf-
um kvenna utan heimilisins
getur þó enginn haft nokkuð
við það að athuga að ung kona
læri vísindalega meðferð og
uppeldi barna.
Menntun slíkra kvenna er að-
kallandi mál sem hér mun verða
vikið að bráðlega.
Aliskonar veitingar á
boðstóiurri.
KÁFFl
FLORIDA
Hverfisgötu 69
Baráitan gégn hommúníst-
nnum 04 heímilíshagír í
Framsóhnarf lohhnum
„Góðvínum víð kaupfélög dreífbýl-
ísíns“faiíð að dreífa bréfínu
Þjóviljanum hefur borizt nýtt dreifibréf Hriflu-Jónasar um bar-
áttuna gegn kommúnismanum, og eru hér birtir kaflar úr því, lesend-
um til gamans. Bréfið er dagsett 20. olct. 1943 og hefur fyrirsögnina:
Stjómmálabréf til Framsóknar- og samvinnumanna.
„Eg álít tímabært að rita ykk-
ur stutt fréttabréf um lands-
málaástandið. Fel ég góðvinum
við kaupfélög dreifbýlisins að
dreifa bréfunum, og nokkrum
öðrum áhugamönnum. Mér er
greiði ger með því, að þeir,
sem bréfin fá, sýni þau öðrum
samherjum, sem ég hef ekki náð
til.
Fyrir ári síðan kom fram all-
mikill skoðanamunur innan
Framsóknarmanna í Reykjavík
um hver væri hin rétta stefna
flokksins. Nokkrir þingmenn og
miðstjórnarmenn, vildu mynda
stjórn með kommúnistum og
hafa við þá sem allra nákomn-
ast bandalag um þingstörf og
ríkisstjórn. En þeir menn 1
flokknum, sem áttu heima í
Reykjavík, og lengst og mest
höfðu unnið að gengi samvinnu-
félaganna, voru á alveg gagn-
stæðri skoðun. Þeir töldu háska-
ráð að reyna að gera kommún-
ista að nákomnum flokksbræðr-
um. Þeir sögðu að Framsóknar-
flokkurinn væri hreyfing bænda
og samvinnumanna, og að komm
únistar hötuðu og óttuðust enga
jafnmikið og einmitt bændur og
samvinnumenn. Þeir héldu því
fram, að samstjórn svo ólíkra
flokka yrði í framkvæmd eins
og húsagerð tveggja manna, þar
sem annar væri önnum kaf-
inn að hlaða vegginn, en hinn
sýslaði eingöngu við að rífa
niður það sem byggt var. Auk
þess höfðu flokksþing Fram-
sóknarmanna, bæði 1937 og 1941
stranglega bannað Framsóknar-
flokknum allt pólitískt samstarf
við byltingarflokkinn, sem auk
þess var handbendi erlendrar
þjóðar.
Þeir Framsóknarmenn, sem
vildu vingast við kommúnista,
sóttu mál sitt með miklu kappi
og unnu að kalla má allan vet-
urinn 1942—’43 að því að koma
á samstjórn með kommúnist-
um. Engin áhrif hafði það á trú
þessara manna, að stjórn Sjálf-
stæðismanna fór frá völdum,
og í stað hennar kom ópólitísk
stjórn, en í henni átti sæti einn
af fremstu leiðtogum samvinnu-
félaganna, Vilhjálmur Þór.
Þessi stjórn gerðist eftir atvik-
um vinsæl í landinu. Henni
tókst að stöðva hækkun dýr-
tíðarinnar og síðan að lækka í
bili dýrtíð og vísitölu og hafa
þolanlegt samstarf við Alþingi.
En ekki var þetta nóg til að
sannfæra þá, sem vildu sambýli
við kommúnista um að þeir
væru á rangri leið. Þeir héldu
áfram samkomulagstilraunum
við Brynjólf Bjarnason og lið
hans, þar til komið var undir
vor. Þá hættu kommúnistar að
sækja samtalsfundina við full-
trúa Framsóknarmanna og lýstu
yfir í Þjóðviljanum, að Fram-
sóknarmenn ættu engan kost á
samstarfi, nema með því að
ganga í kommúnistaflokkinn.
Síðan umtal byrjaði um sam-
starf Framsóknarmanna og
kommúnista fyrir ári síðan, hafa
allar hrakspár rætzt, er reynd-
ustu menn Framsóknarflokksins
höfðu haft um þessar tiltektir.
Síðan þá hafa kommúnistar
gert Framsóknarflokknum,
bændastétt landsins og sam-
vinnuhreyfingunni, alla þá bölv
un, sem þeir framast hafa get-
að, þeir hafa á flokksþingi á-
kveðið að sprengja hvert sam-
vinnufélag í þrjá parta. Á Sam-
bandsfundi á Hólum vildu þeir
að fundurinn kysi einskonar
skilanefnd, til að ganga frá
væntanlegu þrotabúi kaupfé-
laganna og Sambandsins. Einn
af þingmönnum flokksins lýsti
yfir á Alþingi að hann væri á
á móti því að leiða rafmagn um
sveitirnar, af því að það tefði
fyrir eyðingu dreifbýlisins. í
vetur hefur rignt niður frv.
frá kommúnistum, þar sem þeir
vilja með löggjöf taka af bænd-
um vald yfir verðlagningu á
framleiðsluvörum þeirra, og
koma á einskonar bændaþrælk-
un. Einna tilþrifamest er sú at
renna kommúnista að taka af
bændum verzlun með allar
mjólkurvörur, hreinsunarstöðv-
ar og búðir.
Það má í einu orði fullyrða,
að kommúnistar ætla sér að
eyðileggja samvinnufélögin,
bændastéttina, og útveg sem rek
inn er af einstökum mönnum
og breyta síðan þjóðskipulag-
inu eftir rússneskri fyrirmynd.
Eg hef í „Degi“ nú í sumar og
haust lýst þessum aðförum.
Þeirri tilraun hefur verið vel
tekið. Ekkert blað á íslandi hef-
ur aukið kaupenda- og lesenda-
tölu sína hlutfallslega eins mik-
ið og „Dagur“, síðan byrjað var
Miðvikudsigur 8. desember 1943 — ÞJÓÐVIUINN
Aðbúnaður verkamanna við höfnina
Framhald af 2. síðu.
gjörnu vei'ði, þar gætu þeiv,
sem jangt eiga til heimila.
sinna, borðað miödagsverð og
einnig gæli það verið n,et-
sala fyrir einhlcypa m?nn
sem kaup.i fæði hingað og
þangaö ,::n Væinn. Eðlilegas*
væri að th? ■ mötuneyti m
rekið mro camvinnusviði anJ-
ir stjórn mótuneytanna
sjálfra. Bærinn legði til hús-
næðið en að öðru leyti yrði
rekstur mötuneytisins honum
óviðkomandi.
Um fyrirkomulag slíkr-
ar matsölu er að öðru leyti
ekki hægt að svo stöddu aö
gera neinar tillögur um, en
sjálfsagt að rannsaka allt því
viðvíkjandi vandlega, því aö
þáð liggur í augum uppi að
fæðissalan hér í þessum bæ
er vandamál sem krefst úr-
lausnar á hagkvæmari grund-
velli en nú er.
í verkamannabyggingu sem
þessari, sem ætluð er mönn-
um er bíöa eftir vinnu og
leyta skjóls í vondum veörum,
er nauðsynlegt að hafa les-
stofu þar sem hægt sé aö
lesa blöð og bækur og tíma-
rit, þetta yrði eins og annað
heimili verkamanna og því
nauösynlegt að gera þáð eins
vistlegt og aðlaðandi og hægt
er.
Sjálfsagt er aö stjórn verka
mannaskýlanna yrði í hönd-
um verkamannanna og bæj-
arins sameiginlega, það virð-
ist öll sanngirni mæla með
því, að verkamennirnir, sem
eiga að nota þessa stofn-
un hafi þar nokkuð aö segja
*
Sveinabakaríið hættir
ekki fyrr en um áramót
Þjóðviljinn hefur haft tal af
Sigurði Hannessyni bakara, sem
er annar þeirra, er nú reka
Sveinabakaríið á Vestugötu 14,
og fengið hjá honum nánari
upplýsingar um ásigkomulag
bakarísins og rekstur þess.
Sigurður Hannesson og félagi
hans hafa haft þetta bakarí á
leigu frá því i desembér s. 1. ár.
Á þessum stutta tíma, sem þeir
hafa rekið það hafa þeir látið
framkvæma margskonar endur-
bætur á því sem miða að aukn-
um þrifnaði og bættri meðferð
og geymslu á þeimi vörum sem
þeir framleiða, og hafa vinsæld-
ir og viðskipti þess aukizt á þess
um tíma.
Húsið, sem það er í, er gam-
alt og bakaríinu er þannig fyrir
komið, að mjög erfitt er að
koma því í það horf að það full-
nægi ákvæðum hinna nýju heil-
brigðislaga.
Hefur það orðið að samkomu-
lagi við heilbrigðisnefnd og lög
reglustjóra að rekstur bakarís-
ins haldist óbreyttur til ára-
móta.
-J--------------------------
að hreyfa þessum málum þar.
Það bendir á, að þjóðimii sé að
verða ljós sú hætta, sem stafar
frá flokki kommúnista“.
um fyrirkomulag og rekstur,
ætti v Dagsbrún að kjósa
menn í stjóm þessa með bæn
um, er það merkilegt, að hún
skuli ekki fyrir löngu vera
búin að fá íhlutunarrétt um
þaö hvernig verkamannaskýl-
ið er rekið, þetta er svo mikið
hagsmuna- og menningarmál
fyrir allan þann mikla fjölda
mamia sem leitar eftir vinnu
hér við höfnina, að Dagsbrún
verður nú þegar að hefjast
handa um að hrinda þessu
máli í framkvæmd. Eg hef
aðeins sett hér fram þessa
sundurlausu þanka til þess að
vekja umtal og umhugsim
um þetta mál. Það er von
mín aö á eftir komi svo fleiri
með nýjar tillögur og að far-
ið verði að hrinda þessu sem
allra fjTst í framkvæmd.
Zóphonías Jónsson.
Aukaskamæfiir
af kafff ff I jólanna
Eftirfarandi tilkynning hefur
Þjóðviljanum borizt frá viðskipta-
m álaráðun ey tinu:
Akveðið hefur vorið að heimila
úthlutun á aukaskammti af kafji
fyrir jólin.
Aukaskammt þennan, sem nem-
ur 250 g. af brenndu eða 300 g. af
óbrenndu kaffi, mega verzlanir af-
henda gegn stofnauka af núgild-
andi matvælaseðli, og hefur ráðu-
neytið því ákveðið að frá 8. des-
ember til 31. s. m„ að báðum dög-
um meðtöldum, sé stofnauki af
liverjum matvælaseðli fyrir tíma-
bilið I. okt. til 31. 'des. þ. á., lögleg
innkaupsheimild fyrir 250 g. af
brenndu eða 300 g. af óbrenndu
kaffi.
Athygli verzlana skal vakin á því
að halda ber stofnaukunum sér-
stökum en láta þá eigi saman við
aðra kaffireiti.
Þórstnörk
Þau hjónin Guðfinna Árnadóttir
og Guðmundur H. Guðmundsson,
skipstjóri, hafa nýlega gefið Nýja
stúdentagarðinum andvirði eins
herbergis — kr. 10.000.00 — til
minningar um móður Guðmundar,
húsfrú Þórunni Tómasdóttur, sem
lengst af bjó í Ámundakoti í Fljóts
lilíð. — Hei'bergi þetta skal heita.
„Þórsmörk“, og hafa gcfendur ósk-
að þcss, að stúdentar úr Rangár-
vallasýslu skuli njóta gjafarinnar
öðrum fremur.
Frsðslustarfsesni
Þróttar á Siglufirði
Verkamannafélagið Þróttur á
Siglufirði he.fur ákveðið að halda
uppi fræðslustarfsemi í vetur.
Ilafa þegar verið flutt 3 erindi
á vegum félagsins. Gunnar Jóhanns
sou flutti erindi um styrjöldina,
Guðbrandur Magnússon flutti er-
indi um alþýðumenntun og skáld-
skap. og lllöðver Sigurðsson hefur
fiutt eitt crindi.
Hcfur félagið fcngið menn til á-
framhaldandi erindaflutnings á
vetrinum.