Þjóðviljinn - 10.12.1943, Blaðsíða 3

Föstudagur 10. desember 1943
Þ JÓÐVILJINN
3
Fræðsluerindi íþróttasambands
íslands í ríkisútvarpinu
betla eru handknattleiksstúlkur K. R., sem fóru í ferðalag um
Austur- og Norðurland á s.l. sumri. Vöktu þœr mikla athygli á sér, er
þœr kepptu við flokk Völsunga á Uúsavík, sem mikið orð hefur farið
af, og gerðu jafntefli 3:3. Síðan kepptu þœr við góðan flokk á Norð-
firði og unnu með 5:2. Þegar heim kom tóku þœr þátt i móti því er
Hafnfirðingar efndu til, um bikar er Jón Matlviesen gaf. JJnnu þœr
þann bikar sem kunnugt cr. Verður gaman að sjá þœr í handknattleiks-
mótinu í vetur móti hinum sigursœlu Ármenningum.
Frjálsar Ífjíóttir vðxtur þeirra og
viðgangur eftir Stefán Runólfsson
Það var í fyrravetur, sem að
stjórn í. S. í. hóf þessa fræðslu-
starfsemi í útvarpinu. Voru þá
flutt nokkur fræðsluerindi um ýms
íþróttamál. Erindunum var yfir-
leitt vel tekið, og margir óskuðu
að svipaðri fræðslustarfsemi yrði
haldið áfram. Undir þessar óskir
hefur nú háttvirt útvarpsráð tek-
ið, og leyft í. S. í. að flytja nokk-
ur fræðsluerindi í vetur, um íþrótt-
ir og heilsuvernd. Og munu allir
íþróttamenn og þeir aðrir, sem í-
þróttum unna, vera útvarpsráðinu
þakklátir fyrir það.
Fyrsta erindið í þessum fræðslu-
flokki í. S. í. í vetur fjallaði um:
Lœknisskoðun á íþróttamönnum,
og var það flutt 19. nóv. s.l. af
forseta Sambandsins Ben. G..
Waage; — en í þessum mánuði
voru liðin rétt 10 ár síðaii að stjórn
í. S. í. hófst handa um læknis-
skoðuu á iþróttamönnum hér í
höfuðstaðnum. í fyrstu var við
marga örðugleika að stríða. Margir
höfðu enga eða litla trú á giHi og
gagnsemi læknisskoðunarinnar; og
eins varð að yfirstíga ýmsa fjár-
hagsörðugleika. En allt þetta tókst
stjórn í. S. í. að leysa; og fyrsti
íþróttamaðurinn kom tú læknis-
skoðunar þann 9. nóvember 1933.
Fyiir íþróttalæknir var ráðinn
Óskar Þórðarson, sem hefur sér-
staklegá kynnt sér frámkvæmd
læknisskoðunar á íþróttamönnum
i Þýzkalandi; og hefur hann nú
haft á hendi þessa læknisskoöun
fyrir í. S. í. í 10 ár, og unnið mik-
ið og golt starf. — Það var bæj-
arstjórn Ilcykjavíkur, sem hljóp
drengilega undir bagga, og styrkti
þessa læknisskoðun með um 2400
krónum á ári. Og kunna íþrótta-
menn bæjarstjórninni beztu þakk-
ir fyrir það.
Tilgangurinn með þessari lækn-
, isskoðun er: I fyrsta lagi sá, að
fyrirbyggja að íþróttamenn, sem
eru heilsuveilir. taki þátt í erfið-
um kappleikjum eða kappraunum;
og gætu með því beðið tjón á
heilsu sinni. Og í öðru lagi, að þcir,
sem íþróttir stunda, væru eigi
haldnir neinum smitandi sjúkdómi.
Og þessari meginreglu hefur verið
fylgt í þessi tíu ár, sem læknis-
skoðunin hefur verið framkvæmd.
A þessum tíu árum hafa 1590 >
íþróttamenn og konur 'verið skoð- |
aðar, og mjög margir skoðaðir oft-
ar en einu sinni, eða allt að fjór-
um sinnum á ári. Nú verða allir
íþróttamenn, scm taka þátt í kapp-
raunum, að láta skoða sig fjórum
sinnum á ári. Læknisvottorðið
gildir ekki nema 3 mánuði i senn.
Fyrsta árið komu aðeins 132
íþróttamenn til skoðunar; en nú í
ár komu yfir 600 til læknisskoðun-
ar, svo hér er um greinilegar fram-
farir að ræða. Af þessuin 1590, sem
komu til skoðunar, voru 1079 karl-
menn og 511 konur. 449 stunduðu
fimleika. 268 knattspyrnu. 204
frjálsar einmenningsíþróttir. 176
sund. 136 skíðaíþróttir. 106 ísl.
glímu. 102 hnefaleika. 90 hand-
knattleik og 59 róður. Þessir 1590
íþróttamenn voru frá 28 íþrótta-
félögum, fjórtán félögum hér úr
höfuðstaðnum, og sömuleiðis 14 fé-
iögum utan Reykjavíkur; voru
það ýinsir keppendur á íþrótta-
landsmótum hér. Framvegis fá
engir að taka þátt í landsmótum
í. S. í., nema að þeir hafi læknis-
vottorð um heilsufar sitt; og muu
verða ríkt eftir, þessu gengið í
framtíðinni. — Læknisskoðuninni
er hagað þannig, að sem gleggst
yfirlit fáist yfir heilsufar og heil-
brigðisástæður hvers og eins í-
þróttamanns; svo að íþróttalækn-
irinn geti alltaf tekið í taumana,
ef honum finnst þess þurfa. Þegar
íþróttamaðurinn kemur til skoðun-
ar fær hann sitt sérstaka „heilsu-
kort“, sem svo er kallað. Þar eru
skráðir þeir sjúkdómar, sem í-
þróttamaðurinn kann að hafa áður
fengið, og sem liugsanlega gætu
haft áhrif á heilsufar hans síðar
eða við íþróttaiðkanir. Einnig er
spurt um sjúkdóma foreldra hans j
og systkina o. fl. — Skráð er liæð
og þyngd íþróttamannsins, hvenær
hann byrjaði íþróttaiðkanir, og í
hvaða íþróttagrein. Aðaláherzlan
er lögð á rannsókn lungnanna,
hjartans og starfsemi nýrnanna.
Þá er mældur blóðþrýstingur og
lungnaþol íþróttamannsins og
jafnframt athugað hvort skekkjur
eru í hrygg eða útlimum, o. fl. —
Það liefur mikía þýðingu fyrir
íþróttir í heild, að fólk með veilur
eða sjúkdóma í þessum líffærum,
leggi ekki kapp á neinar erfiðar
íþróttagreinir, og geti svo kennt
íþróttum um, ef illa fer. En lækn-
isskoðunin getur fyrirbyggt allt
þetta, cf hún er rækilega fram-
kvæmd og framfylgt af íþrótta-
mönnum yfirlcitt. — Þess vegna
er það mjög áríðandi, að allir í-
þróttamenn, sem taka þátt í í-
þróttakeppni, láti lækni skoða sig
rækilega, og fari nákvæmlega eftir
ráðleggingum hans. —
Stjórn í. S. í. hefur nú fyrirskip-
að að enginn íþróttamaður fái
framvegis að taka þátt í íþrótta-
mótum, nema að liann hafi áður
látið lækni skoða sig, og ber í-
þróttaráðunum og héraðsstjórnun-
um, hverju á sínum stað, að sjá
um að þessu sé framfylgt til hins
ítrasta. — Það mun verða til heilla
og hamingju fyrir íþróttamenn.
Þá gat forsetinn þess, að íþrótta-
læknirinn teldi rannsókn á hjart-
anu mjög mikilsverða; að gthuga
t. d. hvernig það starfar, bæði í
hvíld og eins við áreynslu. Ef um
sjúkdóm er að ræða í hjartanu
sjálfu eða æðakerfinu, er að sjálf-
sögðu öll íþróttastarfsemi útilok-
uð um lengri tíma. —
A mörg önnur atriði var drepið,
sem of iangt er að rekja hér; —
þó skal að lokum geta þessa: Við
alla áreynslu verða æðaslögin hrað-
ari, og því hraðari, sein áreynslan
er meiri. Við tíu hnebeygjur, sem
gerðar eru í einni lotu, fjölgar æða-
slögunum hjá vel þjálfuðum í-
þróttamanni um 10 til 15 æðaslög
á mínútu; en hjá lítt æfðum eða
óæfðum inönnum um 30 til 40
æðaslög eða jafnvel meira. íþrótta-
læknirinn hefur athugað þetta
rækilega hjá þeim íþróttamönnum,
sem skoðaðir voru, og er niður-
staðan þessi:
Eftir 10 hnébeygjur í einni lotu,
fjölgaði æðaslögunum á mínútu
um 32 æðaslög að meðaltali, hjá
fiml'cikamönnum. En hjá skíða-
Um leið og regluleg barna-
kennsla hófst eftir aldamótin
síðustu í sveitunum, lét barna-
kennarinn börnin hlaupa og
stökkva í frímínútunum. Kenn-
arinn bauð börnunum að keppa
mönnum um 28 æðaslög. Hjá
glímumönnum um 26 æðaslög. Hjá
knattspyrnumönnum, spretthlaup-
urum, kösturum og stökkvurum
um 25 æðaslög á mínútu. En hjá
sundmönnum og hnefaleikamönn-
um um 24 æðaslög. Hjá kappróðr-
armönnum um 22 æðaslög, og hjá
þolhlaupurum um 20 æðaslög á
mínútu. --------
Arlega hefur íþróttalæknirinn
orðið að vísa frá íþróttaiðkunum
tíu til tuttugu íþróttamönnum, um
lcngri eða skemmri tíma, vegna
sjúkdóma og meiðsla. — A því má
að nokkru sjá hvort ekki cr þörf
á þessari læknisskoðun íjirótta-
manna. — Að lokum sagði fyrir-
lesarinu, að skilyrði til íþróttaiðk-
ana, úti, væri vitanlega lélegri og
erfiðari hér á landi, en í nágranna-
löndunum, en j)ó svo væri, mættu
íþróttaménn alls ekki koma óæfð-
ir á íjjróttamót og kappleika. Hin
heilbrigðislegu áhrif íþróttanna
fást ekki með áhlaupasömum æf-
ingum, stuttum tíma, heldur með
stöðugri og þrautseigri Jijálfun,
samfara heilbrigðu og regíusömu
lífi á állan hátt.
Vanræki iþróttamenn jictta ekki,
en gefi þessu nauðsynjamáli meiri
gaum, en hingað til, — þá munu i-
þróttirnár fara enn meiri sigurför
um landið, til ómetanlegs gagns
fyrir einstaklingínn og jjjóðarheild-
ina. Þannig lauk Ben. G. Waage
jiessu erindi sínu, sfem er fyrsta
fræðsluerindi íjiróttasambands ís-
lands á þessum vetri.
við sig, það gladdi piltana að
mega reyna fráleik sinn við
kennarann, og virðist einmitt þá
hafa myndað náið samband
milli kennara og barnanna. Þá
vaknaði líka áhugi hjá drengj-
um fyrir líkamsæfingum, og
áhuginn fór að verða mikill þeg
ar börnin voru látin lesa ís-
lendingasögurnar. En varla var
nokkur bók sem vakti meiri á-
huga á íþróttum en bókin eftir
Björn Bjarnason dr. phil., sem
heitir „íþróttir fornmanna11.
Þessi bók var gefin út 1908,
og vil ég telja bókina allra
merkasta rit sem við eigum, um
íþróttir fornmanna, og jafn-
framt sígild rök fyrir nútíma
íþróttum. Þar segir t. d. um
^stökk: „Nú er stökkfimi einmitt
ein af þeim íþróttum er verk-
ar alhliða á þroska líkamans,
eykur honum samræmi í vaxt-
arlagi og hreifingum, stælir
vöðvana styrkir taugarnar og
gerir þær tilkenndarnæmari. Og
þá má nærri geta hversu mjög
sú íþrótt miðar til að auka
mönnum kjark. Sá sem finnur
aflið vaka í vöðva sér, og finnst
hann geta lyft sér yfir hverja
torfæru er á vegi hans verður,
er jafnaðarlega bjartsýnni, á-
ræðismeiri og atorkusamari
en hinn kennir sér deyfðar og
þunga. Stökkfimi hlaut því að
að verða vinsæl íþrótt meðal
fornmanna, svo mjög sem þeir
unnu tápi og snarmennsku".
í samræmi við kröfur hvers-
dagslífsins æfðu menn því ým-
iskonar stökk: langstökk, há-
stökk, ofanstökk, öfugtstökk og
jafnvel stangarstökk.
í dag virðast allir sammála
um gildi íþróttanna, og margir
Hei i tflálsn
irmiuiD é
Spéol
Spánverjar hafa yfirleitt ekki
getið sér mikinn orðstír sem
frjálsíþróttamenn. Þó eru mikl-
ar framfarir þar og vaxandi á-
hugi fyrir frjálsum íþróttum.
Þeir hafa aftur á mótj átt prýði-
lega knattspyrnuflokka og t. d.
markmaðurinn Samora hefur
náð heimsfrægð. Einnig hafa
þeir átt góða hnefaleikamenn.
Mér hefur nýlega borizt 1
hendur svo til ný skrá yfir
landsmet Spánverja í frjálsum
íþróttum, sem fer hér á eftir:
100 m sett 1931 10,9 (10,9)
200 m sett 1942 22,6 (23,1)
400 m sett 1942 49,2 (52,6)
800 m sett 1928 1,58,4 (2,02)
1500 m sett 1935 4,03,0 (4,11)
3000 m sett 1942 8,41,3 (9,1,5)
5000 m sett 1942 14,53,6 (15,23)
10000 m sett 1941 32,36,2 (34,6,1)
20000 m sett 1942 1,07,35,2
110 m grindahl. sett 1935 16,0
(17,0)
200 m grindahl. sett 1931 26,8
400 m grindahl. sett 1933 57,8
4x-100 m grindahl. sett 1935
43,7 (45,0)
4x-200 m grindahl. sett 1941
1,33,8 (1,36,4)
4x-400 m grindahl. sett 1942
3,27,6 (3,37,8)
4x-1500 m grindahl. sett 1942
17,03,8 (18,29,8)
Hástökk sett 1940 1,86 (1,85)
Langstökk sett 1932 7,21,5 (6,82)
Stangarstökk sett 1929 3,74
(3,50)
Þrístökk sett 1935 14,07 (14,00)
Kúluvarp sett 1936 13,90 (14,79)
Spjótkast sett 1936 54,45 (58,78)
Kringlukast sett 1934 43,33
(43,46)
Sleggjukast 1931 43,23 (46,57)
(Töluiinar í svigunum eru
íslenzku metin).
stoltir yfir svokallaðri endur-
vakningu þeirra á þessari öld;
stoltir yfir sérhverjum bættum
árangri sem miðast mest við
met, en síður við fjölda sem
iðkar frjálsar íþróttir, þrátt
fyrir gildi þeirra, ætti að vera
nokkuð umhugsunarefni, ekki
síður en að hugsa um metin,
enda þótt að metin séu ætíð
í vissum skilningi einn mæli-
kvarði á bættum aðbúnaði, eða
auknum metnaði félaga eða
manna. Þetta atriði mun ég ræða
í næstu grein.
Framh.