Þjóðviljinn - 12.12.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐyiLJINN
FTRSTI DAGUR
Það var fyrir ástandið. Sveitapiltur frá afskekktu
afdalakoti hafði verið ráðinn til saltfiskveiða á togara
frá Reykjavík, og vil ég nú leitast við að skýra frá hvað
fyrir hann bar, og hver áhrif vera hans á togaranum
hafði á hann fyrsta daginn, sem hann var um borð, og
nú hefur pilturinn orðið:
Eg kom um borð kl. 9 að
morgni.
Á dekkinu var iðandi kös
af mönnum innan um salt-
og kolahrúgur, tré- og járn-
rúllur, netaflækjur og allskon
ar skran. Mér fannst ég vera
eins og útlendingur innan um
þetta og hafðist ekki að fyrst
í stað. En von bráðar víkur
sér að mér maður og spyr:
„Átt þú að vera hér um
borð?“ „Eg er ráðinn háseti
hér“, svaraði ég. „Nú jæja,
farðu þá fram undir hvalbak
og náðu 1 fótreipi“. „Ha,
fótreipi! Hvað er það?“ spurði
ég. Maöurinn hreytti út úr
sér blótsyrðum og spurði:
„Hvaðan ertu, úr sveit?“ Eg
sagði honum það. „Nú jæja,
farðu þá með pjönkurnar
þínar niður í lúkar og komdu
þeim fyrir 1 auðri koju“. Nú
vandaðist málið. Eg renndi
grun í að koja væri sama
sem rúm, en ekki hafði ég
hugmynd um hvar lúkarinn
var. Eg fór fram á skipið þar
sem menn voru að bisa
við að troða netum í kassa.
Eg spurði hvar lúkarinn væri.
Þeir fóru að hlæja, en bentu
mér á op, sem þeir sögðu aö
væri lúkarinn. Eg fikraði mig
niður með hálfum huga og
kom að lokum niður á gólf,
dimmt var þar niðri og megn
óþefur að mér fannst. Mér
gekk illa aö finna auða koju,
rak mig hvað eftir annað á
járnstoðir og allskonar skran.
gefa mig lausan? Eg herti
upp hugann og klifraði upp
jámstigann, en þegar ég er
kominn upp í gatið sé ég að
skipið er komið út úr hafnar-
kjaftinum og skríður með
geysihraða beint á Engey. Eg
var þá kominn til sjós.
Nú voru mennirnir farnir
af dekkinu og allt orðið
hljótt, nema þessar þungu
dmnur og titringur sem fór
eins og rafmagnsstraumur i
gegnum taugar mínar. Eg
leit í kringum mig; sjórinn
var sléttur og lygn, en freyð-
andi boðaföll þeyttust aftur
með skipinu. Mér fannst allt
Sveinbjörn Guðlaugsson
flýttu þér þá að leysa af“. Eg
þreif matressuna mína og
leysti utan af henni, en þeir
hlógu hálfu meir en áður. Nú
gaf sig fram roskinn maður
og sagði, aö það væri»ekki til
neins að láta mig fara einan
upp í brú. „Það er bezt að
við komum báðir“, sagði
EFTIR
,&<
oeinb/örn
Gudlauq
sson
í einu skipið standa kyrrt en
^jórinn koma á fleygiferð á
móti því, og Engey, ég sá ekki
betUr en hún kæmi brunandi
á móti skipinu. En svo breytt
ist þetta; skipiö breytti um
stefnu, Engey var á hægri
hlið og brunaði óðfluga aftur
1 með skipinu. Eg fór niður í
i lúkarinn og mennirnir komu
| smátt og smátt niður, fóm
i að laga til í kojum sínum,
taka til á gólfinu, kveikja
upp í ofninum o. s. frv. Allt
Áleiðin til að „glíma við þann gula“
sem lá á gólfinu, þó fann ég
um síðir auða koju, en :
þeim svifum verður albjait
niðri, það hafði skyndilega
kviknaö á rafmagnsperum í
loftinu. Ekki hafði mig grun-
að að hér væri raflýst. Og i
sama mund er eins og allt
verði vitlaust uppi á dekkinu,
köll og hávaði, fótaspark og
vélaskrölt blandaöist saman
og varð af einn allsherjar
djöfulgangur, og von bráðar
tekur skipið að nötra og hrist
ast ákaft. Nú fannst mér nóg
um. Voru allir vitlausir hér,
eða var ég sjálfur að verða
vitlaus? Var ekki skynsamleg-
ast íyrir mig að fara til skip
stjórans og biðja hann að
í einu er kallað þrumandi
röddu niður um gatið:
„Vaktir settar, bátsmanns
vakt upp!“
Einn stjakaöi við mér og
j sagði, að ég væri á bátsmanns
1 vakt, og „það er bezt að þú
j takir fyrstu stýristörn'1
j bætti hann við. Ekki batnaði
enn, að vísu renn-Ji ég grun
1 hvað væri að vera á vakt,
en ég gat ómögulega áttað
mig á hvað stýristörn væri:
„Hvað á ég þá að gera“,
stundi ég?“ Þeir fóru a-
hlægja. „Þú átt að fara upp
1 brú og taka stýrið“, sagði
| einhver, „eða kanntu ekki að
j stýra“. Eg hélt að ég hefði
einhver ráð með það. „Jæja,
hann. Eg tók þessu fegins
hugar og fylgdist með félaga
mínum aftur eftir skipinu og
upp járnstiga, sem alveg var
þverhníptur. Þegar upp var
komið varð mér litið niður
um rist, sem var rétt við
strompinn. Hvílík sjón! Þar
stóð maður hálfnakinn með
gríðarstóra járnstöng og var
að skara í gínandi eldhaf.
Mér datt strax í hug Kölski
og hans heimkynni. Nú kom-
um við inn í lítið herbergi
i með mörgum gluggum og
við einn gluggann stóð báts-
maðurinn, en fyrir aftan
hann stóð maður og studdi
sig við gríðarstórt tréhjól, það
þóttist ég vita að væri stýrið.
Félagi minn tók nú að sér
stýrið og spurði hvað ætti að
stýra. Hinn svaraði á ein-
hverju hrognamáli sem ég
botnaði ekkert í. Félagi minn
lét mig nú handleika stýrið
1 og útskýrði fyrir mér, hvemig
ég ætti að halda stefnunni
eftir striki,, sem hann benti
mér á 1 kringlóttu dinglum-
dangli, sem hékk neðan i
loftinu og hann kallaði
kompás. Heldur þótti mér
bátsmaðurinn líta oftar á
kompásinn nú en áður og
notaði hann tækifærið til að
gefa mér illt auga um leið,
og fyrir kom það að hann
þreif í stýrið hjá mér og bölv-
aöi um leið.
★
Þegar ég var laus af þess-
ari fyrstu vakt minni, yar
mér stefnt aftur 1 stóran sal
með borði eftir endilöngu,
menn röðuðu sér að borðinu
og geröu |góÖ skil mat, sem
maður í hvítum jakka bav
Sunnudagur, 12 dcsember 194;i-
A TOBARA
fram. Eg var hálf ringlaður,
en gerði matnum þó góð skil
eins og hinir, mér fannst
synd að forsmá svo góðan
mat. Þegar staðið var upp
frá borðum, spurði ég einn
félaga minn hvað ég ætti nú
að gera. „Nú ferð þú til kojs
lagsmaður og hvfLir þig þang-
að til þú ferð að glíma við
þann gula“, sagði hann.
Eg var engu nær, aö vísu
þóttist ég vita að „fara til
kojs“ væri sama og fara i
koju þó að mér findist þacf
dálítið skrítið að skipa mér
í rúmið um miðjan dag. Hitt
var mér fullkomin ráðgáta
hvað átt væri við með því að
„glíma við þann gula“. Eg fór
nú samt til kojs en gat ekki
sofnað, heldur braut ég heil-
ann um það sem gerzt hafði
og það sem koma mundi. Að
lokum sofnaði ég þó, en
dreymdi allskonar ófreskjur
og djöfulgang. Einu sinni
þótti mér maður mikill vexti
og gulur í andliti standa fyrir
framan mig hálfnakinn með
járnstöng í hendi og skoraði
hann á mig að glíma við sig,
og við það vaknaði ég. Mér
leið bölvanlega, hausinn var
eins og blýstykki og þaö var
eins og innyflin í mér gengju
upp og niður. Eg skreiddist
fram úr og vó mig upp járn*
stigann og upp í gatið, -þar
skilaði ég aftur öllum matn-
um sem ég hafði étiö um
borð og meira til, því síðast
gekk upp úr mér grænt gall-
ið. Þegar ég var ný skriðinn
upp í kojuna aftur, er kallaö
höstugt niður í gatið: „Droll-
ið fara!“ Nokkrir fóru að j
tygja sig, en aðrir hreyfðu sig i
ekki. Það var stjakaö við mér
heldur óþyrmilega: „Hífðu
þig upp lagsmaöur", var sagt.
og ég fór að reyna að komast
í peysu og stígvél en gekkþaö
heldur illa, þó komst ég upp
í gatið við illan leik. Þá var
allt orðið vitlaust á dekkinu
netin, rúllurnar og allt drasl-
ið komið á fleygiferð og vélar
skratti aftur við brúna gerði
ógurlegan hávaöa og þeytti
frá sér gufustrókum í allar
áttir. Eg hrökk í kút, gríðar -
stór hleri losnaði skyndilega
við hliðina á mér og féll út-
byrðis með svo miklum gaura
gangi að ég stóð alveg agn-
dofa. Eg tók leftir [því aö nú
var aldimmt orðið, en skipið
lýst upp með rafljósum, og
þótti mér það dálítiö undar-
le'gt að byrjað var að vinna
svona undir nóttina, ég
skreiddist niður, nokkrir
menn sváfu ennþá. Þá hlaut
mór líka að vera óhætt að
fara í koju. Nú komu menn
niður aftur, einn þreif til
mín og spurði því ég hefði
ekki komið að hjálpa til áð
kasta. Eg sagðist vera veikur
og svo væru fleiri sem hefðu
ekki komið upp. „Þeir eiga
kojuvakt“ sagði hann.
„Kojuvakt“ át ég eftir, það
var ofvaxið mínum skilningi
hvernig mennirnir gátu átt
vakt í kojunum. „Eg vil eiga
kojuvakt líka“, sagði ég.
„Þetta er meiri sveitamáður
inn“ gall einhver við. „Það
þarf að kjöldraga hann“ sa^ði
annarr og sá þriðji hélt heila
ræðu um vitlausa sveitamenn
cg ræfilskap þeirra. Nú kom
Frh. á 5. sí*u.
Sannleikurmn, sem kom
sér illa.
í fyrradag skrifar Þjóðviljinn um upp-
bótarhneykslin og meðferð þeirra a Alþingi,
og segir meðal annars:
„Það er alþjóð í minni, þegar sumar-
þingið hóf gönguna inn á braut verðlags-
uppbótanna. Það var gert með samþykki
einfaldrar þingsályktunartillögu, henm var
ekki vísað til nefndar, þrátt f.vrir að þing-
sköp og þingvenjur krefðust slíkrar jueð-
ferðar. Allir flokkar l>ingsins, að undan-
skildum Sósíalistaflokknum, sameinuðust
um að hespa málið at með afbrigðum frá
þingsköpum og þingvenjum. allir greiddu
þeir atkvœði með þessari tillögu neraa só-
síalistar. Þetta haudtak borgaraflokkánna
þriggja kostaði ríkissjóð um 1 ö milljónir
króna“.
Þetta þótti Alþýðublaðinu
leiðinlegt að heyra.
Alþýðublaðið preutar þessi ummæli orð-
rétt upp, og segir síðan:
„Þjóðviljinn er alltaf jafnsannsögull.
Það skiptir hann svo sem ekki miklu máli.
þó að aðalræðan gegn hinni dæmalausu
þingsályktunartillögu um upphæturnar sum-
arið f 04-2 væri flutt af Ilaraldi Guðmunds-
syni, sem hafði orð fyrir Alþýðuflokkinn.
Það þarf að reyna að sverla Alþýðuflokk-
inn. og þá er I.vgin ailtaf það vopnið. sem
Þjóðviljanum er næst hendi".
Svo mörg eru Alþýðublaðs
ins orð. — Það þarf meira
en að tala.
Það er alveg réft, að Haraldur Guð-
mundssön talaði gegn uppbótartillögunni
frægu á sumarþinginu 1942. En þar með
var baráttu Alþýðuflokksins i málinu lokið.
Enginn þingmaður fiokksins greiddi at-
kvæði gegn tillögunni, sumir þeirra greiddu-
atkvæði með henni; það voru þingmenn
sósíalista einir, sem greiddu atkvæði gegn
þessari flausturstillögu. Alþýðublaðið getur
ekki neitað þessu, Þingtíðindin geyma heim
ildir um atkvæðagreiðsluna.
Alþýðublaðið ætti að fara að gera sér
það Ijóst, nð |iað er ekki nóg að láta Har-
ald tala, þótt hann tali fagurlega, orðunum
fylgja athafnir, og eftir þeim eru menn og
flokkar dæmdir. Það er slæmt fyrir AI-
þýðuflokkinn.