Þjóðviljinn - 18.12.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐVILJIN N
Laugard'-gur lo. desember 1943.

viavMeMti
Slæm líðan eftir andlátið
Þjóðin hefur svipt Alþýðu-
flokkinn umboðinu til að skipa
fulltrúa í nefndir þær er Alþingi
kýs, svo sem síldarútvegsnefnd,
stjóm síldarverksmiðjanna, end-
urskoðendur ríkisreikninga o. frv.
Þjóðin hefur hinsvegar falið Sósi
alistaflokknum að fara með þau
umboð sem Alþýðuflokkurinn áð-
ur hafði á hendi í þessum nefnd-
um.
Allt hefur þetta farið fram á
grundvelli „laga og þingræðis",
og mætti því ætla að þessi sjálf-
kjömi „vemdari" laganna og
þingræðisins — Alþýðuflokkurinn
— beygði sig í auðmýkt fyrir
þeim dómi, er hann hefur hlotið,
og gengi með hæversku til síns
staðar. En reynslan sýnir ofur-
lítið annað. Hún sýnir að Al-
þýðuflokkurinn kvelst eftir and-
láti,ð.
Hann bað alla flokka ásjár
Þegar að því kom að Alþýðu-
flokkurinn átti að hlíta dómi
þjóðarinnar og víkja úr þessum j
trúnaðarstöðum, kom hann beygð
ur og bljúgur til þingmanna úr
öllum þingflokkum og bað þá
að sjá aumur á sér og leyfa sér
enn um sinn að sitja í trúnaðar-
störfunum þótt hann skorti þing-
fylgi til að halda þeim.
Ogr allir veittu honum
nokkra úrlausn
Þingmenn em yfirleitt góð-
hjartaðir, enda fór svo að allir
veittu Alþýðuflokknum nokkra
úrlausn. Framsóknarmenn vom
stórtækastir, enda tengdir fom-
um og nýjum vináttu böndum við
hinn nauðstadda. Þeir leyfðu AI-
þýðuflokksmönnum að vera með
sér á lista við kosningar í síld-
arútvegsnefnd, í nefnd til að
fjalla um gjaldeyrisvarasjóð og
eftirlit með erlendum lántökum,
og við kosningu yfirskoðunar-
manna rikisreikninga. Auk þess
lánuðu þeir þeim eitt atkvæði,
er kosið var í stjóm' síldarverk-
smiðjanna.
Næstir Framsóknarmönnum, að
rausn, voru Sjálfstæðismenn. Alls
lánuðu þeir flokknum fjögur at-
kvæði við þessar kosningar. Sósí-
alistaflokkurinn sýndi minnsta-
rausn, hann lánaði bara eitt at-
kvæði þegar kosið var í Lands-
bankanefnd. Upp úr þessu öllu
hafði Alþýðuflokkurinn einn
mann í stjórn síldarverksmiðj-
anna á kostnað Framsóknar og
einn- mann í Landsbankanefnd f
einnig á kostnað Framsóknar.
Og eftir allt þetta' er Al-
þýðublaðið bókstaflega
brjálað
Alþýðublaðið hefur nú í tvo
daga skrifað um þessi mál í full-
komnu brjálæði. Það húðskamm-
ar „íhaldið" fyrir að koma
,,kommúnistum“ í nefndir, sem
þjóðin hefur falið þeim að nefna
-fulltrúa í. Hinsvegar láðist því
alveg að þakka sama íhaldi fyr-
ir þær tilraunir sem það gerði til
að koma Alþýðuflokksmönnum í
nefndir sem þjóðin hefur bannað
þeim að eiga fultrúa í. í leiðar-
anum í gær grætur það örlög
Fhms að hann skyldi þurfa að
víkja úr síldarútvegsnefnd og seg
ir þar meðal annars: „Varla mun
nokkur gera ráð fyrir að síldar-
útvegurinn gangi greiðlegar fyrir
það, að maður af upplagi og á-
setningi Þórodds' Guðmundssonar
á nú sæti í síldarútvegsnefnd í
staðinn fyrir Finn Jónsson". Við
þetta er það að athuga að Þóroddur
Guðmundsson á ekki sæti í síid-
arútvegsnefnd. Sósíalistar kusu
Áka Jakobsson í þá nefnd. —
Kæru vinir við Alþýðublaðið, lát-
ið þið þessi mál fara svo herfi-
lega í taugamar á ykkur, að þið
getið ekkert sagt af viti. Reyn-
ið að bera ykkur vel, leggið þið
kaldan klút á höfuðið og reynið
að hugsa rólega. Ef til vill verð-
ui einhver góður við ykkur
I
.-emra.
Bókaútgáfa og bókaverð
Mikið hefur verið gefið út af bók-
um á þessu ári og nýjar bókaútgáf—
ur settar á stofn. Bendir það til aó
gróðavænlegt hafi þótt að leggja fé
sitt í slik fyrirtæki.
Verð bóka hefur stigið það hátt,
að alþýða manna hefur orðið að
neita sér, að verulegu leyti um
bókakaup, enda auðskilið þegar all-
ar veigameiri bækur eru famar að
kosta 50—100 kr. og þar yfir, þá er
almenningi ekki klieift að kaupa
nema örlítinn hluta þeirra bóka,
sem út eru gefnar.
Hvað veldur þessu háa
bókaverði?
Það þarf nú reyndar fáum að
koma á óvart, þó bækur hafi hækk-
að stórlega í verði eins og annað
í þeirri miklu dýrtíð sem nú er, en
þó tel ég að fátt hafi hækkað meira.
Þá er næst að athuga hvað hækk-
uninni hafi valdið. Pappír, prent-
un og ritlaun hafa hækkað mikið,
þó mun pappírinn hafa hækkað lang
mest, sex til áttfaldast síðan fyrir
stríð, og þar með orðið tilfinnan-
legasti kostnaðurinn við bókaútgáfu.
í skjóli dýrtíðarinnar ha.fa svo
útgefendur lagt meira og meira á
bækumar, aukið sinn gróða.
Þegar pappírskaupin eru nú orðin
tilfinnanlegasti kostnaðurinn við
bókaútgáfu, ætti það að vera sjálf-
sagt fyrir úgefendur að gæta sem
mestrar sparsemi á því sviði. Prenta
bælcumar á þunnan pappír, með
frekar smáu letri, til að koma sem
mestu efni'á hverja blaðsíðu. Þetta
gera erlendir útgefendur og tekst
þeim þó að gera bækurnar smekk-
legar. Hér á landi virðist aftur á
móti vera keppzt við að hafa bækur
sem fyrirferðarmestar, prenta þær
á þykkan og grófan pappír og með
gisnu letri. Tel ég víst að bókamenn
mundu fagna því ef hér yrði breytt
um til batnaðar.
t i
20% verðlækkun á bókum
Verðlagsstjóri hefur nú fyrirskip-
að 20% verðlækkun á öllum inn-
lendum bókum, sem gefnar haía
verið út eftir 1. okt. 1942, jafnframt
er svo álcveðið að bókaútgeíendum
sé hér eftir óheimilt að ákveða út-
söluverð bóka án samþykkis verð-
lagsstjóra.
Verðlækkunarákvæði bessi mur u
lækka verð þeirra bóka sem ut.hafa
verið gefnar nú um . keið, svo fremi
útgefendur geti ekki saunað verð-
lagsstjóra með framlagningu kostn-
aðarreikninga að þeir tapi á úgaf-
unni, ef verðlækkunin komi til fram
kvæmda.
í sambandi við þessa tilkynningu
verðlagsstjóra vil ég vekja athygli
á því, að rétt hefði. verið að gera j
Hátt á sjöunda þúsund félags
menn í Máli og menningu
Kristinn E. Andrésson skýrir frá stsrfsemi félagsins
Mál og menning, hið vinsæla bókmenntafélag, er
í öruggum vexti og nær víðar með hverju ári sem líður.
Meðlimir þess eru nú hátt á sjöunda þúsund.
Hér fer á eftir frásögn formanns Máls og menn-
ingar, Kristins Andréssonar alþingismanns, um starf-
semi félagsins undanfarið.
Félagsmannatala Máls og
mennmgar vex stöðugt. í árs-
byrjun 1939 voru íélagsmenn
4000; 1940: 5000; 1941: 5530;
1942: 5700, og í ársbyrjun
1943 voru félagsmenn 6200,
og haföi því félagsmannatal-
an aukizt um 500 á árinu
1942.. Síðan hefur félagstalan
aukizt svo, aö hún er nú hátt
á sjöunda þúsund.
Utgáfa félagsins 194? var
meö minr;;.ia mcti að arkatali,
t n ko!3tnaÖur á örk haföi
nærri þrefaldazt frá árinu á
undan, og sýnir þetta, að dýr-
tiðin hljóp fyrst upp úr öllu
valdi það ár. Eg gef aðeins
samanburö tveggja ára. Árið
1941 gaf Mál og menning út
68 arkir, og var kostnaður
(prentun, bókband, hefting,
ritlaún) á hverja örk, að meö-
altali rúmar 1100 krónur. Ár-
ið ly42 gaf félagið út aðeins j
45 arkir, en samsvarandi
kostnaður á örk var aö með-
altali nærri 3000 kr.
Reikningar félagsins sýna,
að nokkm- tekjuafgangur
varð á síðasta ári bæði af
Bókabúð Máls og menningar
og úcgáfustarfsemi félagsins,
eða samtals rúmar 27 þús. kr.
Áskrifendur að Arfi íslend-
inga voru um síðustu áramót
4470, en eftir lauslegri áætl-
un nú; munu um 7000 eintök
vera seld af bókinni, og þann-
ig langt gengiö á upplagiö.
Stjórn félagsins var endur-
kosin á aðalfundi, eins endur-
skoðendur og þeir, sem úr fé-
lagsráði gengu.
Félagsbækur Máls og menn-
ingar í ár ásamt Tímaritinú
eru fyrsta bindi af mannkyns-
sögu, eftir Ásgeir Hjartar^on,
og fyrra bindi af skáldsögunni
Þrúgur reiðinnar eftir ánie-
ríska skáldið John Steinbeck,
en Stefán Bjarman hefur snú
ið sögunni á íslenzku.
Eg hef ekki heyrt annaö en
málfar, glögg yfirsýn efnis
með hliösjón af nýjustu rann
sóknum sagnfræöinnar hjálp-
ast að til að gera þetta venc
lespndum bæði hugþekkt og
aðgengilegt. Eg er viss um, að
kaupendur kunna líka að
meta , hvað reynt hefur ver-
ið að vanda til bókarinnar að
ytra frágangi með vandaðri
prentun og miklu úrvali af
ágætum myndum. Tilætlunin
er að koma út einu bindi af
mannkynssögunni á hverju
ári, og var hún upphaflega á-
ætlu'ð í sex bindum. Næsta.
bindi, sem út kemur, veröur
sennilega 3. bindið 1 röðinni,
um miöaldirnar, og skrifaö af
Sverri Kristjánssyni, sagn-
fræðingi. En 2. bindi sögunn-
ar kemur ekki fyrr en 1945,
og er Ásgeir Hjartarson höf- j
undur þess.
Um Þrúgur reiðinnar og önn- j
ur verk Steinbeckserbirt ýtar- 1
leg ritgerð í síðasta hefti Tíma
rits Máls og menningar. Eg vil
aöeins vekja athygliáþví, aö
þetta er sú skáldsaga, sem að
flestra dómi er eitt ágætasta
verk, sem út hefuf komið á
síðustu árum. Eg býst ekki
heldur viö, aö fari fram hjá
nokkrum lesanda ágæti þess-
arar sögu, fjölskrúöugt líf,
fjöldi ógleymanlegra persóna
og áhrifasterk framsetning.
Við urðum því miöur aö
skipta sögunni í tvö bindi, en
reynum hins vegar aö flýta
sem mest útgáfu síðara bind-
isins, svo að félagsmenn þurfj
sem skemrnst að bíða þess.
Verður byrjað aö setja bókina
strax um áramót, og astti hún
þá að geta komiö út í febrú-
ar eða a. m. k. ekki síðar en í
marz.
Arfur íslendinga-
Stærsta verkefni Máls og
menningar, útgáfan á Arfi Is-
félagsmenn séu sérstaklega i lendinga, tefst enn af völdum
ánægöir meö báðar þessar j styrjaldarinnar. Sigurði Þórar
bækur. Mér finnst Ásgeir j inssyni hefur ekki enn tekizt
hafa leyst verk sTtt frábær-
lega vel af hendi. Einföld
framsetning, næmt auga fyrir,
aðalatriðum, skýrt og hreint
greinarmun á þeim bókum sem
gerðar eru sem fyrriferðarmestar
með þykkum pappir og gleiðu letri,
þó innihald þeirra komizt fyrir í
smábækling, og hinsvegnr þeim bók-
um sem prenlaðar eru á góðan papp
ír og frágangur allur vandaður. I-að
verður að stemma stigu við þeim
ófögnuði, að bókaútgefendur sækist
eftir að hafa bækur sínar þannig
að inníhaldið standi í öfugu hlut-
falli við fyrirferðina.
að komast heim frá Svíþjóö,
en vonast er eftir honum meö
næstu ferðum. Meðan hann
ekki kemur, verður ekki lokið
undirbúningi á bindunum um
ísland. Hins vegar vinnur Sig-
uröur Nordal að tveim síöari
bindum sínum af íslenzkri
menningu, og kemur annað
bindið væntanlega út næsta
vor. Félagsmenn eru að sjálf-
sögöu óþolinmóðir aö bíöa eft
ir þessu vérki, og þykir öllum
aðilum leitt, . að það skulj
dragast svo, en við því verður
Kristinn E. Andrésson
ekki gert. Um fyrsta bindi ís-
lenzkrar menningar Ijúka all-
ir upp einum munni, aö ekki
verði á betri bók kosið, og
mun sjaldgæft, að jafn fjöl-
raennur lesendahópur meti
verk svo á eina lund.
Vilja félagsmenn hærra
gjald og fleiri bækur?
Einn samstarfsmaöur í
stjórn Máls og menningar
hefur vakið máls á því, hvort
við höldum rétta stefnu meö
útgáfu okkar á þessum fjár-
hagslegu velgengnistímum
þjóðarinnar. Þegar Mál og
menning var stofnað, hafi til-
gangur félagsins verið sá, aö
gefa fátækum almenning:
kost á góöum bókum fyrir
sem lægst verð. Nú hafi tím-
arnir breytzt þannig, áð al-
menningur hafi efni á því að
verja tiltölulega miklu fé tií
bókakaupa og telji ekki eft-
ir sér að kaupa bækur, er
kosta 50 upp í 100 krónur.
Viö hefðum því átt aö haga
okkur i samræmi, við breyttar
aðstæður og setja árgjaldið
miklu hærra til þess áð geta
gefið fleiri bækur út, er al-
menningur fýsi áð eignast.
Eg þori ekki aö fullyrða,
hvernig félagsmenn hefðu
tekiö því, ef við hefðum hækk
að árgjaldið meira en vísital-
an sýndi, að var nauðsyn. En
Ijóst má þáö vera hverjum
manni á þessum tíma, I. ve
þrungur I stakkur útgáfuitpif-
semi okkar er skorinn meö 25
kr. árgjaldi, er varla -noklcur
bók fæst lengur á frjáisum
markáði fyrír svo lága któnu-
tölu. Og vissulega finnum vi'ö
sáit til þess í stjórn Máls og
menningar, hve þröngt er um
okkur innan veggja þessara,
25 kr. árgjalds, og ekki sízt
síöan útgáfa félagsins komst
í fastari skorður. Á hverju ár,.
hér eftir erum viö í rauninni
bundnir með þrjár bækur,
mannkynssögu bindi, Tímarit
iö og skáldsögu (því að meg-
inþofri félagsmanna myndi
sízt vilja vera án hermar), og
Framh. á 5. síðu.
J