Þjóðviljinn - 18.12.1943, Blaðsíða 5

ÞJÓÐVILJINN- — Laugardagur 18. des. 1943.
þJÓÐVILJINN
LítgefcnQÍ: Sameinmgarfíei.Star aibúZu — Sósícliatcflokkarirtn.
Ritat ófi: Sisa.-tur Caomundrwn.
Stjc.nn áiaritdtjómt t Eir.ar Glgcirsscn, Si. Sigurhjartarson.
Ritftjómarskfiístcír : Andartirceti 12, simf 2270.
Afa -iíiia oj auzlýsmgat: Skil'ioör&aatig 19, eimi 2184.
Pt.:ntitnii5ja: VíkinKroren.t k. )., ioariaanœn 17.
Áskt ihatveið: í Rsskj&tílc ev igrenni: Kr. 6.08 & mánnfit.
landi: K;. 5.2C á minuði.
Uti &

Og þó verst hin síðastau
Alþingi var slitið í gær.
Skattafrumvörpín döguðu uppi, tekju- og eignaskattslögin,
— sem létt hefðu skattabyrðunum af lágtekjumönnunum, aukið
nýbyggingarsjóðina og skattað stríðsgróðamenn meir í þjóðarþágu,
— döguðu uppi. Ef þingi hefði verið haldið áfram til mánudags,
jþá gat íhaldið ekki hindrað lengur endanlega afgreiðslu málsins.
Það sá Framsókai. Þess vegna vann hún að því að þinginu yrði
siitið í gær.
•
Það var eftir öðrum verkum Framsóknar á þessu þingi. 111
var hennar fyrsta ganga: í heilan mánuð var haldið uppi málþófi
af hennar hálfu um mjólkurmálið og það síðan svæft í nefnd.
Dýrmætum tíma var eytt í þvætting Sveinbjörns Högnasonar og
annarra óhappamanna um málið, allt með það fyrir augum að
afflytja málstað neytenda hjá bændum og reyna að hindra frið-
samlegt samstarf þessara stétta.
Samtímis var svo hafið hið illræmda samsæri þeirra 28 um
að rýja ríkissjóðinn með greiðslu milljónatuga króna í uppbætur,
eftir þeirri undarlegu reglu að bæta þeim minnst upp, sem mest
þurfa þess við og minnst hafa, en hrúga tugum þúsunda í hina,
sem allsnægtir hafa og enga uppbót þurfa.
•
Og síðasta dag þingsins tóku svo hinir 28, — Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokkurinn — opinberlega á sig ábyrgðina á pólitík
ríkisstjómarinnar: Kleppsvinnubrögðum þeim að borga niður vöru-
verð innanlands með því að taka til þess milljónafúlgur úr ríkis:
sjóði: láta launþegana sjálfa í landinu borga niður kaupgjald sitt.
Engu tauti varð frekar en endranær við komið, þó sýnt væri
fram á, hve óþolandi þessi aðferð væri og hægt væri að ná ágæt-
um árangri með lækkun tollanna.
•
Hræsni Framsóknar þekkir engin takmörk. Á mannamótum
lýsa Hriflungar yfir því, að þeir séu algerlega andstæðir því, að
fé sé notað til niðurborgunar á vörum. Á Búnaðarþingi láta þeir
samþykkja einróma að það telji „mjög varhugavert gagnvart
landbúnaðinum að lækka útsöluverð á landbúnaðarafurðum með
greiðslu neytendastyrks úr ríkissjóði“.
En síðan ganga þeir eins og grenjandi Ijón og öskra á niður-
borgun. Þeir hóta Sjálfstæðisflokknum í öðru orðinu þvingun og
sköttum, ef hann gangi ekki inn á niðurborgun landbúnaðarvar-
anna, — og betla á honum í hinu um samfylkingu í niðurborg-
un og lofa honum öllu fögru, ef hann gangi með þeim. — Og þeg-
ar Hriflungar þessir hafa svo knúið milljónastyrkina fram í gegn-
um þingið nefndalaust, — þá fórna þeir höodum til himins og
hrópa að Farisea sið: Mammon, ég þakka þér að ég er ekki eins
og þeir hinir, — að ég er á móti neytendastyrkjum og vil
spara fyrir ríkissjóð! '
> •
Frá skattlagningu stríðsgróðans hlaupa þeir nú einu sinni enn
Hriflungar. Það mun nú vart nokkur maður ætla sér að tala við
þá í alvöru um þau mál oftar, svo bert sem það er orðið að aðeins
en þar refskák ein á ferðinni.
111 var fyrsta ganga Framsóknar á þessu þingi, verri urðu þær
því lengra sem á leið og þó verst hin síðasta.
Það þarf að hreinsa til í greni því, er Hriflumennskan hef-
ur gert Framsókn að, ef Alþingi íslendinga á að verða starfhæft.
Edvard Nunch áttreeður flðainnsooiiup amerisHa
Þetta er síðari hluti greinarinnar um hinn heims-
kunna ngrska málara Edvard Munch, eftir rithöfund-
inn Odd Hölaas. Fyrri hluti greinarinnar birtist í blað-
inu í gær.
Munch fæst annars lítið við
skriftir. Hann hræðist bréf og
opnar þau sjaldnast nema um-
slagið sé geðfelt. Er hann varð
70 ára, hafði blað mitt safnað
alþjóðlegri kveðjuorðsending-
um til hans en nokkurt ann-
að norskt blað hafði stofnað til.
Öll Evrópa hyllti Munch, t. d.
Henri Matisse frá Frakklandi,
Willumsen frá Danmörku, Wer-
enskjold frá Noregi, svo aðeins
séu nefndir fáeinir af hinum 30
miklu listamönnum, sem skrif-
uðu um hann. Nokkru Seinna
sgurði ég Munch, hvort 'við
mættum ekki láta binda öll
bréfin í snoturt skinnband og
senda honum þau. Munch varð
blátt áfram skefldur. „Nei, fyrir
alla muni gerið það ekki!“ sagði
hann. „Eg skal segja yður nokk-
uð. Eg á þrjá fulla kassa af
svona bréfum niðri í kjallara,
og hef ekki opnað þau ennþá,
hvað þá heldur ^þakkað fyrir
þau............ Það væri voða-
legt, ef fleiri bættust við!“
En upp á síðkastið hefur vakn
að áhugi hjá honum fyrir þess-
um bréfakössum í kjallaranum.
Hann eyðir nú 1—2 tímum í
einu í að lesa bréf allt frá æsku-
árunum, frá hinum atburðar-
ríku árum ástar og afbrýði.
Hann gat þess nýlega við Pola
Ganguin, og svó bætti hann við
með glettnissvip: „Ævi mín hef-
ur verið mjög einkennileg, skal
ég segja yður. Töluvert brot úr
skáldsögu!“
En þó að Munch hafi lifað
kyrrlátlega og út af fyrir sig
í Eikarskjóli, hefur ósjaldan
skeð, að hann hefur sjálfur rof-
ið einveruna. Það er eitthvað
eftir í honum af eirðarleysi
fyrri ára. Maður getur allt í
einu rekizt á hann á óvæntustu
stöðum. En hann er alltaf í
vinnuhugleiðingum, viðutan og
þó eftirtektarsamur. Einn af hin
um gömlu, góðu 17. maí-dögum
sá ég hinn mannfælna Munch
í miðju, ólgandi mannhafinu á
Karl Jóhanns-götu. Hann var
auðsjáaplega í málaraþönkum
og starði lengi frá ýmsum hlið-
um á einkennilega samanböggl-
aðan, drukkinn stúdent.
Eg ætla að nefna fáein önn-
ur atvik af því að þau munu
lýsa honum.
Einu sinni hitti ég hann niðri
á aðaljámbrautarstöðinni. —
„Eg anda að mér ferðaloftinu,
en spara mér erfiði ferðarinn-
ar“, sagði hann. Svo kvartaði
hann yfir ónæðinu, eins og
hann var vanur. „Vitið þér eitt,
maður þyrfti að hafa svoleiðis
brynvöm, sams konar brynju og
Ibsen hafði!“ Eg hef víst verið
skilningsleysislegur á svipinn.
„Eg meina brynju úr heiðurs-
merkjum, svona þvert yfir
brjóstið til að halda fólki í
hæfilegri fjarlægð!“ Þetta lýsir
skoðun Munchs og e. t. v. Ib-
sens líka á orðustandinu.
Eg man eftir heitum sumar-
degi í sólarhitanum í Ekeberg-
veitingahúsinu fyrir nokkrum
árum síðan. Allt í einu stóð
Munch í dyrunum, fagur og
föngulegur í sólskininu í dökk-
um dyraumbúnaðinum. Hvað í
ósköpunum var hann að gera
hérna í hinum enda borgar-
innar? Hann stóð lengi og horfði
á mollulega höfnina, sem teygði
langar- bryggjur sínar út í slétt-
an fjörðinn. — „Sjáið þér þessa
tvo korngeymslutuma?“ spurði
hann og benti á tvær fyrirferð-
armiklar, gráar byggingar, sem
standa fyrir neðan Akerhus,
tengdar saman með mjórri há-
brú. „Það eru tveir fílar, sem
togast á með rönum!“ hélt hann
áfram. Svo ferskt og barnalega
lifandi er ímyndunarafl hans.
Og síðasta skiptið, sem ég sá
hann var á sumardegi rétt fyr-
ir stríðið. Munch bað um að fá
að tala við mig, af því að hann
ætlaði að skrifa nokkur orð í
dagblað í tilefni af fyrirhuguðu
Munchsafni, sem hann óskaði
ekki eftir. — „Eg kem akandi
til yðar með skrifstofuna mína“,
sagði hann j símanum. Svo sótti
hann mig í leigubíl og við ókum
út í útjaðar borgarinnar, og í
kyrrlátri og skuggsælli götu
fékk ég svo að lesa þessar fáu
línur sem hann hafði skrifað.
— „Þér skiljið, að þér getið
ekki lesið með neinni athygli
niðri í þessum borgarhávaða!11
sagði Munch. Guð veit, hvaða
hugmyndir hann gerir sér um
störf okkar við dagblöðin, hugs-
aði ég ............ Hann var.
kátur og sólbrenndur með stór-
an, ljósan sumarhatt. Hann
mir.nti á viðkunnanlegan óð-
alsbónda, nýkominn ofan úr
sveit og með sveitaloftið e.nn-
þá ilmandi úr fötunum.
Nú hugsa ég mér, að ég fari
í pílagrímsgöngu á haustsunnu-
degi til Eikarskjóls, sem verið
hefur heimili hans í meira en
mannsaidur. Það er rétt fyrir
utan yzta vesturjaðar Öslóar.
Þegar borgin endar, kemur dá-
lítið verksmiðjuhverfi, sem
reynir án árangurs að líta vel
út, og svo koma stóru einbýl-
ishúsin í Vestur Amker,*og Eika
skjól er með þeim fyrstu. En
það er því líkast að iðnaðurinn
hafi teygt sig alveg inn í garð
Munchs, því að nýjasta málara-
stofan hans líkist mest lítilli
aflstöð. En húsið sjálft! Eg geng
götutroðninginn heim að Eika-
skjóli. Hann er nú alveg gróinn
og húsið sést varla fyrir há-
vöxnu kjarri og trjám. Það lík-
ist einna mest símastöð uppi í
sveit með dálitlum blæ af hálf-
opinberum óhugnanleik.
Þarna stend ég og er eins
snortinn og lotningarfullur og
hið heiðna hjarta mitt getur
orðið. Hinir þrír hundar hans
urra og sýna tennurnar í áttina
til mín, gegnum limgirðinguna.
Eg læt þá gelta — lengi. Svo
heyri ég rödd Munchs á milli
Sjálfsmynd
trjánna, háa og skýra. Hann
kallar hundana inn. Röddjn á
milli trjánna. Málrómur Muncks
ennþá einu sinni. Nú eins og
áður í æsku svimar mig af
þeirri tilfinningu að vera ná-
lægt einum af hinum miklu
listamönnum, sem hafa verið
uppi.
og menning
Frh . af 2. síðu.
þá er ekki, meðan verðlag er
svipað og nú, stórt svigrúm
eftir fyrir aörar .bækur, sem
okkur þætti jafn mikil nauð-
syn að gefa út, þó ekki væri
af öðrum ástæðum en til að
auka á fjölbreytni útgáfunn-
ar.
•
Bækur til sölu á frjálsum
markaði
,Út úr þessum þrengslum
höfum viö leitazt viö að kom-
ast meö því aö taka þaö ráö,
aö gefa út bækur til sölu á
frjálsum markaöi, og höfum
viö þó viljað fara mjög var-
lega í þær sakir. Á þennan
hátt gáfum viÖ út Fagrar
heyrð/ ég raddimar, sem dr.
Einar Ól. Sveinsson háskóla-
bókavörður, sá um. Þessi bók
hefur vakiö mikinn fögnuð
og selzt vel, en félagsmenn
ýmsir voru óánægöir yfir því,
að við skyldum selja þessa
bók utan félagsins, í staö
þess aö láta hana með félags-
bókunum. Og raddir heyröust
í þessa átt: nú ætlar Mál og
menning aö. fara ítm á sömu
braut og önnur útgáfufélög,
aö gefa beztu bækurnar út
utan félagsins til að græöa á
þeim! En hvernig áttum viö
að koma þessari bók aö 1 fé-
laginu og hvert rennur ágóði
af henni nema til annarrar
útgáfustarfsemi félagsins. Nú
skrifar okkur einn af vinum
og félagsmönnum Máls og
menningar og lýsir óánægju yf
ir því, að framhald af Afa og
ömmu eigi ekki aö verða fé-
lagsbók. Þetta hvort tveggja
má skilja sem ákveöna bend-
ingu til okkar um þaö, áö hin
ar árlegu félagsbækur þyki
Of fáar, félagsmenn vilja fá
fleiri bækur. En mundu þeir
vilja láta árgjaldiö hækka?
Eg gæti trúað, aö varðandi
i er einn
fslenzkir blaöamenn skcða nokkrar stöövar ameríska hersins á íslandi
Ameríska herstjómin bauð íslenzkum blaðamönn-
um í fyrradag að skoða nokkrar stöðvar ameríska hers-
ins á íslandi.
Key hershöfðingi, George P. Tourtillot, yf-
irmaður flughersins og aðrir hershöfðingjar sýndu
blaðamönnunum m. a. hersjúkrahús, flugvélaviðgerð-
arverkstæði, loftvamavirki, tómstundahús hermann-
anna, hótel og aðalflugvöllinn, sem er einn hinn mik-
ilfenglegasti sinnar tegundar.
HERMANNASJÚKRAHÚS aðalflugvöllinn, er hann eitt hið
Blaðamennirnir skoðuðu eitt
af sjúkrahúsum hersins. Yfir-
læknir þess sýndi mönnum hin
ar ýmsu deildir þess, svo sem
ljóslækningadeild, handlækn-
ingadeild, rannsóknarstofu o. s.
frv. og útskýrði fyrirkomulag
sjúkrahússins, og virtist þar
öllu niðurskipað á hinn hag-
kvæmasta hátt.
LOFT V ARN ASKOTHRÍÐ
Þá var blaðamönnunum gef
inn kostur á að kynnast því,
hverjar viðtökur Þjóðverjar
myndu fá, ef þeir sendu flug-
vélar sínar hingað. Var skotið
af nokkrum loftvarnabyssum og
virtist enginn vafi leika á því
að þær myndu gera nazistum
það „helvíti heitt“ ef þeir legðu
út í það ævintýri að hætta
sér í nálægð þeirra.
FLUGV ÖLLURINN ER HIÐ
MIKILFENGLEGASTA MANN
VIRKI.
Þá skoðuðu blaðamennimir
MmJj o-f >
W:M ■■ i
■
Leiðrétting. í greininni: „Vítaverð
íramkoma húsaleigunefndar“, sem
birtist í blaðinu í gær, hefur mis-
prentast á tveim stöðum: húsaleigu-
nefnd“ í staðinn fyrir „húseigendur“
Greinin átti að vera þannig: „Hins-
vegar er því haldið fram, að setu-
liðið hafi viljað afhenda húseigend-
um þessi hús, en húseigendur hafi
ekki viljað taka við þeim, nema þau
væru alveg rýmd.“ — Ritstjórinn
biður afsökunar á þessum mistök-
um, en sér ekki ástæðu til að birta
mótmæli húsaleígunefndar, er bygg-
ist á þessari prentvillu.
Höskuldur Bjarnason málari frá
Dilknesi, opnar málverkasýningu í
dag kl. 10 í húsnæði Þjóðminjasafns
ins. Á sýningunni eru um 50 mynd-
ir, olíumálverk, vatnslitamyndir og
teikningar. Aðeins opin fáa daga.
kostnáö viö bókaútgáfu geri
50 kr. nú lítiö betur en svara
til 10 kr. áriö 1938. Og mjög
væri stjóm Máls og menning-
ar kært, ef hún gæti gefiö úf
helmingi hærri arkafjölda, og
mundi þó ekki finnast svig-
rúrnið nógu vítt.
í ráði er, áð hjá Máli og
menningu komi út nú fyrir
jólin Leit ég suður til landa,
íslenzk ævintýri, helgisögur
o. fl., útgefiö af dr. Einar Ól.
Sveinssyni, eins konar frasm-
hald af Fagrar heyröi eg
raddirnar, ennfremur Charcot
vtð suðurpól eftir Sigurö Thor
lacius, og loks Tólf ævintýri
eftir Asbjörnsen í þýðingu
frú Theódóm Thoroddsen, all-
ar til sölu á frjálsum mark-
aði.
mikilfenglegasta mannvirki sinn
ar tegundan. Virðist ekkert hafa
verið til þess sparað, að hann
geti á sem beztan hátt full-
nægt því hlutverki, sem honum
er ætlað.
FLUGVÉLAVIÐGERÐA-
VERKSMIÐ J A
Eitt af því sem skoðað var
var viðgerðarstöð hersins, þar’
sem gert er við allskonar flug-
vélahluti og þær settar saman.
Var þar gengið milli langra
raða hávaðasamra stritandi véla
og önnum kafinna manna.
Fengu blaðamennirnir þar að
virða fyrir sér um stund hinn
margumtalaða „ameríska hraða“
Ennfremur skoðuðu þeir fall-
hlífar, bæði þær sem flugmenn
nota og þær sem notaðar eru
til þess að láta ýmsa hluti
svífa til jarðar og var útskýrð
notkun þeirra.
TÓMSTUNDAHÚS
HERMANNANNA
Þá var ennfremur skoðað
samkomuhús, er ameríski Rauði
krossinn hefur komið upp
og hermennirnir dvelja í í 1^óm
stundum sínum.
Er það útbúið á hinn vist-
legasta hátt og reyrit eftir
föngum að bæta hermönnun-
um upp dvölina fjarri heimil-
um þeirra. Þar er bókasafn, les-
stofa, kvikmyndasalur og her-
bergi með tækjum til ýmis-
konar leikja. Ennfremur fá her-1
AMERÍSKAR HERRAPEYSUR
og vesti.
BARNAPEYSUR hnepptar,
verð frá kr. 8,00
FLAUELSFÖT á 1—3 ára.
SKINNJAKKAR kr. 162,00
TELPUKÁPUR á 7—14 ára.
Enskir KVENKJÓLAR úr ull.
PELSAR frá kr. 1200,00
Laugardagur 18. des. 1943. — ÞJÓÐVILJINN.
SÖSÍALISTAR!
Ef þið viljið senda kunningjum ykkar og vinum, sem ekki
kaupa þjóðviljann, beztu og ódýrustu jóla- og nýársgjöfina, þá
sendið þeim % árs áskriftarkort að Þjóðviijanum.
Kortin eru litprentuð og koma í stað venjulegra jóla- og
nýárskorta, þar sem á þeim eru eyður fyrir nafn sendanda og
viðtakanda.
Kortin fást frá og með deginum í dag í afgreiðslu Þjóðviij-
ans og í skrifstofum Sósíalistaflokksins, Skólavörðustíg 19.
%
ÞJÓÐVIUINN.
Frá ferðaiaginu í fyrradag. — Key hershöfðingi á miðri mynd-
inni . ísl. blaðamenn til hægrL
Myndina tók U. S. Army Signal Corps.
mennirnir framreiddar þar veit
ingar.
Einnig var skoðað samkomu-
hús í skálum hersins sjálfs og
er það útbúið á svipaðan hátt.
GISTIHÚS
Gistihúsi einu miklu hefur
verið komið upp í sambandi
við flugvöllinn, sem notað er
fyrir hina ýmsu gesti, er eiga
hér leið um, en eins og kunn-
ugt er hafa ýmsir frægir menn
lagt leið sína um Island upp
á síðkastið. — Snæddu blaða-
mennirnir miðdegisverð í sama
sal og Vilhelmína Hollands-
drottning dvaldi í þegar hún
kom hingað til lands.
Er það undravert hve vgl hef
ur tekizt að gera venjulegar
byggingar þannig úr garði, að
þær fullnægi nauðsyjnlegustu
kröfum til þæginda og annars
slíks, sem gerðar eru til nú-
tíma gistihúsa.
Barnabókín
„Eg skal segja þér“
gleðnr bamið bezt.
í henni era bréfin til babba og mömmu.
í kvöld eru bókabúðiraar opnar til kl. 12.
Opið i 15 stundir f dag
og leikföng seld allan tímann á
Dpið fll MlHui 12 i kDill
Jólagjafir fyrir aila fjölskylduna.
Laugaveg 47.
Vesturg. 12. Laugav. 18.

KUEH
HANZKAR
TOSKUR
eínníg Samkvæmisfðskur
Jólagjöf, sem alltaf er not fyrir.
Laugaveg 47.

Valdar ísl. bækur
í ágætu bandi. — Góð bók er góð jólagjöf.
Marinó Jónsson
BÓKA- OG RITFANGAVERZLUNIN
VESTURGÖTU 2.
Fjölbreyttar leöurvörur
fáið þér hjá okkur.
Far á meðal bæjarins flottustu SKRIFMÖPPUR
úr ekta svínaskinni í sex litum.
Athugið þetta áður en þér festið kaup annarsstaðar.
Marinó Jónsson
BÓKA- OG RITFANGAVERZLUNIN
VESTURGÖTU 2.