Þjóðviljinn - 19.12.1943, Blaðsíða 5

Pu • , JU v x JL
N.
iagci.. ' ). d_ . 19-1 .
þJÓÐVILJINN
Útgefanai: Sameiningarfiokfcur aíbýðu — Sásíalistcflokkurinn.
Ritstjóri: SigarSur GuSmundsson.
Stjómmálaiitstjórar: Einwr Olgeirsson, 5it o Sigurhjartaraon.
Ritstjórnarskrifstcle : Auntarstrœii 12, simi 2210.
AfgreiSela og auglýsingar: Skólavör&uatíg 19, simi 2184.
Prentsmiftja: Víkjngsprent h. f• • Gar&astrœti 17.
Áskriftarverð: í Reykjavík og ágrenni: Kr. 6,00 á anánuði.
landi: Ki. 5,0C á mánuði.
Uti á
'A annad þúsund manns hafa sóft sýninguna og um
50 myndir hafa veríd seldar
Mosley
Jón Engilberts listmálari hefur sýningu á mál-
verkum sínum þessa dagana í nýju húsi, er hann hefur
I>að er stormur í Bretlandi, mótmælastormur gegn því ^þyggt ^ horni Rauðarárstígs og Flókagötu.
brezka stjórnin skuli hafa hleypt fasistaleiðtoga Bretlands úr fang- Sýnir hann þar 30 málverk Og ca. 200 vatnslita-
elsi. Hundruðum saman hafa verklýðsfélög og samvinnufélög °6myncjir og teikningar og eru þessi verk hans frá síð-
hverskonar önnur samtök fólksins mótmæla þessu undanhaldiusfu ^rum
fyrir fasismanum í Bretlandi, meðan brezka þjóðin heyr baráttu
, , Frettamaður Pioðvilians heim
udd á líf og dauða við fasismann erlendis. Tugum þusundum sam- , , , ., ,.
upp a 1U. ug uauua 6 r sotti malarann x gær, 1 hið nyja
an hefur folkið streymt niður 1 Downing Street, niður a Trafalgar-hhg hans, þai' sem verk hans
torg til þess að mótmæla þeirri hneisu að svívirðilegasta fasistabiasa vjg a öllum veggjum,
Bretlands skuli sleppt úr fangelsi, en hinsvegar sé einhverjumjafnvel veggir stigagangsins
beztu og óeigingjörnustu andfasistum og frelsissinnum heims,eru þaktir teikningum og vatns
eins og Nehru, bezta leiðtoga í sjálfstæðisbaráttu Indverja, hald-litamyndum °6 Þó kvaðst hann
ið í brezkri dýflissu, til storskaða fyrir striðsrekstur Bandamanna. , geymglu af því
^ hann kom þeim ekki fyrir á
sýningunni.
Mosley er alræmdur sem fasistaleiðtogi og Gyðingahatan. Það er ótrúlega mikið verk>
Hópgöngur fasistasveita hans til austurbæjar Lúndúna leiddu tilsem jún hefur afkastað á þess-
handalögmáls hér á árunum, er verkamenn ráku óþokka hans afum þremur árum, síðan hann
höndum sér, svo þeir urðu að leita verndar lögreglunnar. Af-kom heim til íslands, að mála
staða hans er alkunn: Bandalag Mosley-Englands við Hitler-allar þessar myndir og koma
Þýzkaland. Landráð sín hefur hann sízt farið dult með. Frelsis-fr óSseta húsi, sem
hann hefur gert að visi að lista
stríð það, sem nú er háð gegn nazismanum, kallar hann Gyðinga-gafn-
stríð, og vitanlegt er, að hann rær að því öllum árum að sérfrið- Jón Engilberts dvaldi í Kaup
ur sé saminn við Þýzkaland. mannahöfn áður en hann kom
Og þessi fasistaleiðtogi, sem settur var í dýflissu, þegar Eng-heim, og var hann talinn í
land var í mestri hættu, er nú látinn laus. fremstu röð ungra skandinav-
TT _ „ , ískra málara, og er hann yngsti
Hvað veldur? ._ ,
íslenzki malarmn, er viðurkenn
0 ingu hefur hlotið á Norðui’lönd-
_ , _ , , , um, hann var aðeins 27 ára gam
Mosley er veikur. Mosley er aðalsmaður. Mosley hefur sam-^ þegar rfkissöfnin fóru aS
bönd við áhrifaríkustu afturhaldsseggi Bretlands. Og þeir hafakáúpa verk hang
álitið tímann kominn til að hefja sína baráttu. Þessvegna hafa En 1940 flýði hann frá öllu
þeir nú með baktjaldamakki knúið Morrison, innanríkisráðherr-sínu í Kaupmannahöfn og hélt
ann, til að sleppa honum. heim til íslands. Hann var einn
í hópi Petsamofaranna haustið
• 1940.
Brezka afturhaldið lét lítt á sér bæra, meðan hættan vár mest Hann kom heim slyppur og
fyrir Bretland 1940 til 1942. Það vissi upp á sig skömmina, aðsnaudur §at ekkert flutt með sér
hafa komið brezka he.msveldmu a heljarþromma með glæfrapoh-^^ ^
tík sinni. sem nú er ýmist kennd við Munchen eða Chamberlain, -sfa8a bua . gistihúsum og sum.
þeirri glæfrapólitík, að setja allt sitt traust á Hitler, til þess að
reyna að vinna bug á Sovétríþjunum. Það lá við sjálft, að með
þeirri pólitík hefði tekizt að eyðileggja brezka heimsveldið.
Og meðan þessi hætta vofði yfir, þá prédikuðu brezku aft-
urhaldsseggirnir þjóðareininguna um fram allt, hétu á verkalýð
inn til algers samstarfs (— og fengu það —), og létu sér lýnda,|
að menn eins og Mosley væru settir í fangelsi.
•
En eftir Stalíngrad, — eftir að aftuíhaldið sá, að rauði her-
inn var búinn að hindra sigur nazismans, — eftir að það þóttist
vera úr allri hættu, — þá rekur það upp selshausinn og hyggst
nú að hrifsa úr höndum fólksins árangurinn af þeirri baráttu
sem það hefur fórnað lífi og blóði fyrir. Afturhaldið brezka hyggst
að skapa að . nýju sitt þjóðfélag með kreppum og atvinnuleysi,
kúgun og styrjöldum, — þegar fólkið er ráðið að fá nú loks örugga
atvinnu, frelsi og frið.
Myrkravöld afturhaldsins beita nú öllum sínum áhrifum i
brezka ríkinu, fylkja einnig liði til baráttu gegn því að fasisminn
fái að þrífast í Bretlandi, þegar hann verður upprættur með eldi
og stáli í Evrópu. — Og frelsið mun sigra.
arbústöðum, jafnvel kennslu-
stofum — slíkt eru ekki glæsi-
leg vinnuskilyrði fyrir málara,
og því enn undraverðar hverju
hann hefur áorkað.
— Þetta varð til þess, sagði
Jón, að ég ákvað að hætta að
mála, eða að skapa mér sæmi-
leg vinnuskilyrði. — Og nú hef
ur það tekizt.
Á neðri hæð er íbúð málar-
ans, en efri hæðin er einn sal-
ur, þar er hátt til lofts og vítt
til veggja og stór og bjartur
gluggi á norðurgafli. Þar er
vinnustofa málarans.
— Þegar fram líða stundir
ætla ég mér að skreyta húsið
utan með mosaikmyndum, en
að innan með frescomyndum.
— Hafið þér unnið mikið að
byggingunni sjálfur?
— Já, jafnframt öðrum störf-
um hef ég verið handlangari,
málari, dúklagningamaður, jafn-
vel múrari við þetta hús. Kop-
an mín hefur einnig unnið að
þessu með mér.
— Hvað viljið þér segja mér
af sjálfum yður?
— Sjálfum mér — ég er fædd
ur og uppalinn hér í Reykja-
vík.
— Hve gamall voruð þér þeg
ar þér hófuð listmálaranám?
— Eg var 17 ára gamall, þeg-
ar ég hóf nám við listaháskól-
ann í Kaupmannahöfn og síð-
KAUPIÐ ÞJOÐVILJANN
ar stundaði ég nám við lista-
háskólann í Osló.
— Hvenær hélduð þér yðar
fyrstu sýningu?
— Eg var þá 19 ára. Sýningin
var í Góðtemplarahúsinu hérna
í bænum.
— Eg hef eitthvað heyrt um
að þér hafið fengið styrk, sem
aðeins efnilegustu listmálarar
fá?
— Já, þér munuð eiga við
Van Gough-styrkinn, en hann
fékk ég 1939.
»
— Van Gough-styrkinn?
— Já, það er styrkur, sem
danski listaháskólinn veitir.
Það er ekki hægt að sækja um
hann, en sérstök dómnefnd frá
„iriér skeðiir aldrJ nei.i
l _•
Jón Engilberts
sem gestur. Eg var búinn að
búa svo um mig erlendis og
skapa mér þar framtíðarstarfs-
skilyrði.
— Hafið þér í hyggju að
hverfa af landi brott að stríð-
inu loknu?
— Nei, ég geri ráð -fyrir því
að ílendast hér, fyrst mér hef-
ur tekizt að skapa mér hér
starfsskilyrði.
Jón Engilberts hefur alltaf
staðið í fremstu röð hinna rót-
tæku málara og innleitt þá
listaháskólanum veitir hann
efnilegasta málara ársins.
— Hafið þér ferðast víða?
— Eg hef ferðazt um Holland
og Þýzkaland auk Norðurland-
anna.
— Á hvaða málara hafið þér
mest dálæti?
— Það hefur enginn málari
haft jafnmikil áhrif á mig og
Rembrant.
— Þér kunnuð vel við yður
í Kaupmannahöfn?
— Já, það var aldrei meining
mín að koma til íslands nema
stefnu meðal yngri kynslóðar-
innar.
Aðsókn að sýningu hans nú
hefur verið ágæt. Hafa sótt
hana nokkuð á annað þúsund
gestir og hafa um 50 myndir
selzt.
Vegna hinnar ágætu aðsóknar
hefur hann ákveðið að hafa
sýninguna opna fram yfir jól
og verður hún opin frá kl. 1—
10 e. h. fram að jólum og fyrsta
og annan jóladag.
(Myridirnar eru af málverk-
um Engilberts).
Fjórar ljósmæður koma
til greina við veitingu
þriggja ljósmóðurstaða
í Reykjavík
Bæjarlæknir hefur sent bæj-
arráði umsokn 10 ljósmæðra
um fastar stöður í Reykjavík
ásamt umsögn og greinargerð.
Telur hann að aðeins fjórar
fullnægi þeirn skilyrðum, sem
áskilin eru til að gegna þess-
um störfum, kveðst hann hafa
borið málið undir landlækni og
skólastjóra Ijósmæðraskólans og
séu þeir sér sammála um þetta.
Samkvæmt þessu munu eftir-
taldar fjórar ljósmæður koma
til greina, er veittar verða þær
þrjár ljósmóðurstöður, sem aug
lýstar hafa verið hér í bæ:
Guðrún Halldórsdóttir,
Ragnheiður Guðmundsdóttir,
Þórdís Olafsdóttir,
Pálína Guðlaugsdóttir.
Bæjarstjórn mun kjósa um
þessa fjóra umsækjendur.
Gjafir oíí áheit til Blindravinafélags
íslands: f minnningu Guðríðar
Kristbjargar Gíslad. frá Tryggva
Björnssyni og frú 50 kr., frá G. í.
10 kr„ frá T. E 30 kr., frá Gleymd-
um 30 kr., frá S. Á. 50 kr., írá R.
G. 25 kr., áheit frá G. J. 100 kr., frá
Ásm. Ól. 1000 kr., áheit frá X. L.
50 kr. — Kærar þakkir. — Þor-

Framh. af 2. síóu.
þyrfti ég svo lítið verkafólk,
að þið yrðuð atvinnulaus“.
„Þá er þaó“, segir stúlkan,
„en þá þarf bara aö rækta
meira svo fleiri geti lifað af
því, bezt væri líklega að hafa
ríkisrekstur á öllu saman. Eg
er ekki búin aö hugsa þetta
nógu vel“. „Svo þú ætlar bara
að taka af okkur jarðirnar.
minna má nú gagn gera. Þú
talar eins og bolsi“. „Bolsi eða
bolsi ekki. Það hlýtur aö
vera hægt að endurbæta þetta
eitthvað. Með þessu verklagi
mætti næstum því verðleggja
stráin“. „Þetta er hreint ekk;
svo vitlaust hjá henni“, segir
yngri pilturinn. „Þarna er
unga fólkinu rétt lýst“, segir
nú gamli maðurinn. „Ekkert
nema byltingar og brölt“.
Volgt kaffi fylgir salc
fisknum. Mönnum hlýnai of-
urlítið fyrir brjósti, en það
er kalt að sitja í regnsuddon-
um þegar :clk er vinnusveitt,
svo það cr brátt tekið tii
starfa á ný. Margir smáir
flekkir verða til og mörg
gisin strá falla til jaröar. Um
sexleytið er drukkið molakaffi.
Regnið hefur enn aukizt. Blý-
grá þoka liggur meö þung-
brýnnri ógn yfir íjöllum og
hnjúkum og regnbylgjurnar
streyma eins og flóðalda með-
fram hlíðunum. Nú dynur yf
ír stórrigning, öllu meiri en
fyrr um daginn. „Þetta er orð-
ið vitlaust veður, húsbóndi
góður“, kallar stúlkan. „Ætl-
arðu ekki aö lofa okkur að
sleppa fyrr heim en venju-
lega? Við höfum engan al-
mennilegan matartíma feng-
ið“. „Jú, við skulum hætta
núna. Þetta er óveður“, segir
bóndinn. Fegins hugar leggur
verkafólkið verkfærin um öxl
og labbar heimleiðis. „Þetta
er annars spennandi veður“,
segir unga stúlkan. „Mér
þætti ábyggilega gaman að
vera úti ef ég þyrfti þess
ekki“. Hún skellihlær og steyp
ir sér kollhnís í rennblautum
gallanum. „Þú ert ekki þreytt
æringinn þinn“, segir gamla
konan. „Lífsgleöi njóttu svo
lengi sem kostur er“, syngur
unga stúlkan upp í veðriö.
„Eitthvað verður maður að
gera sér til gamans þegar
rignir dag eftir þag og aldrei
skeöur neitt“.
Þegar engjafólkið er komið
heim og hefur dregið af sér
vosklæðin er þokunni tekið að
létta. í skyndingu sópast hún
af fjöllum og úr dældum, fær-
ist lengra í burtu og hærra
unz hún hverfur alveg í blá-
an geiminn. Um kvöldið er
blika yfir jöklinum, sem boö-
ar þurrk á næsta degi.
(Þessi dagur og allmörg ár
síöan eru horfin í djúp ald-
anna. En grunur minn er
sá, að hundruö slíkra rigning-
ardaga hafi duniö yfir ís-
lenzka sveitaalþýðu berskjald-
aöa á berangri fátæktar og
strits. íslenzkir bændur hafa
stunið undan þunga búskap-
ar, sem ekki hefur getað fram
fleitt þeim sæmilega, og xmd
an kaupgjaldi, sem þeim hef-
ur verið ofviða að greiða.
Húsmæður við sjóinn hafa
velt krónunum tvisvar í lóf-
anum áður en þær hafa þor-
að aö veita sér þann munað
að sjóða kjöt handa fjöl-
skyldu sinni.
Og nú á þeim mestu velti-
árum sem yfir íslenzku þjóð-
ina hefur gengið, verður að
greiöa fé úr ríkissjcði til þess
að bændur fái sannvirði fyrir
vinnu sína — og afurðunum
ekið veröbættum út í hraun.
Er ekki kominn tími til að
hefja búskap á íslandi á heil-
brigðari grimdvelli.
V. B.
Samþykktir Ung-
mennasambands
Kjalanesþings
Hér fara á eftir samþykktir
þær, er 'Ungmennasartiband
Kjalarnessþings gerði um þjóð-
hátíðardag tslendinga og áfeng-
ismál.
2. ÞJÓÐHÁTÍÐARDAGUR
ÍSLENDINGA
Svohljóðandi tillaga var flutt
af allsherjarnefnd þingsins og
samþykkt í einu hljóði:
„21. þing U. M. S. K. telur
sjálfsagt að 17. júní verði fram-
végis haldinn hátíðlegur setn
þjóðhátíðardagur íslendinga, og
telur þingið í því sambandi
æskilegt að ungmennafélögin í
landinu beiti sér fyrir hátíða-
höldum þann dag, hvert á sínu
félagssvæði“
3. GRÓÐABRALL RÍKIS-
VALDSINS MEÐ EITURLYF
Eftirfarandi tillaga var flutt
af Gesti Andréssyni, bónda á
Hálsi og samþykkt með sam-r
hljóða atkvæðum:
„Sambandsþing U. M. S. K.
hármar það að flóðöldur brenni
víns og tóbaks velta nú yfir ís-
lenzkan æskulýð, og heitir á
alla góða dengi að standa vel á
verði um siðferðiskennd og bind
indissemi, jafnframt því sem
þingið lýsir yfir megnasta ógeði
á gróðabralli ríkisvaldsins á eit-
urlyfjum og munaðarvörum.“
Forseti sambandsins, Páll S.
Pálsson, baðst undan endurkosn
ingu vegna anna- í stjórn sam-
bandsins voru kosnir fyrir
næsta kjörtímabil:
Forseti: Gísli Andrésson,
bóndi, Hálsi, ritari: Guðmundur
Vigfússon, skrifstofumaður í
Reykjavík, gjaldkeri: Ólafur
Þóraðarson, bóndi, Varmadal.
Varastjórn: Varaforseti: Grím
ur S. Norðdahl, Úlfarsfelli, vara
ritari: Sigríður Ingimarsdóttir,
Reykjavík, og varagjaldkeri:
Tómas Þorvarðarson. — Endur-
skoðendur voru kjörnir þeir
Ólafur Ág. Ólafsson og Stefán
O. Magnússon. Varaendurskoð-
Framh. af 3. síöu.
manni Hitlers og Þýzkalands
og lyftir honum upp á efsta
tind gengis síns, áöur en
hann steypist niöur.
Þáð er furðulegt hve vel
FeUchtwanger tekst að gera
skáldsögur sínar „spennandi“
sem fjörugustu reifara, en
halda þeim samt sem lista-
verkum, sem smíöagalli vart
finnst á. Maður skyldi t. d.
ætla aö Gyðingur, sem brott-
rækur ter frá föðurlandi sínu,
þó aö hann riti þýzka tungu
þúsundfalt betur en Hitler og
Göbbels, myndi einhvers stað
ar sýna hita tilfinninga sinna
í skáldsögu um valdatöku naz
ismans. En þess verður hvergi
vart. Höfundurinn segir
aldrei eitt orð frá eigin
brjósti. Það er næstum því
meir en menn ætlast til af
mennskum mönnum, og sér-
staklega skáldum, áð þeir
geti haft svo hömlur á til-
finningum sínum sem Feucht-
wanger gerir og umskapað
niöurbælda, heilaga vandlæt-
ingu sína í svo hrein og heið
listfonn, sem hann gerir.
Skáldsöguna „Töframann-
inn“ ætti hver sá að kaupa og
lesa, sem vill njóta skemmti-
legrar skáldsögu og fagurrar
listar. Hann fær um leið
aukna þekkingu á einhverju
örlagaþrungnasta tímabili ver
aldarsögunnar, umbrotunum
í Þýzkalandi 1932—’34, og
skyggnist í tvennum skiln-
ingi bak við tjöldin, til þess
aö sjá meir en yfirborð hlut-
anna, sjá orsakir þeirra og aö
ferðirnar (við að skapa sögu
þess tíma. B.
.nuL,
:o.
Einar Pálsson deild-
arverkfræðingur
Á fundi Bæjarráðs í gær var
samþykkt að Einar Pálsson tæki
við déildarverkfræðingsstarfi
því, sem Bolli Thoroddsen hef-
ur gegnt, en Bolli tekur við
starfi bæjarverkfræðings um
áramótin. Árni Daníelsson verk
fræðingur tekur við starfi Ein-
ars.
Þingsályktunartillögur sósíalista um sölt-
un og niðursuðu síldar fyrir Evrópumark-
að og um heimild fyrir ríkisst jórn að leigja
skip til fiskflutninga -- voru samþykktar
nokkuð breyttar
Síðustu nóttina, sem þingið
starfaði, voru meðal annai’ra
þingsályktunartillagna, sam-
þykktar tvær, sem sósíalistar
höfðu flutt, báðar nokkuð breytt
ar.
Önnur var um heimild fyrir
ríkisstjói’nina til þess að leigja
skip til fiskflutninga, flutt af
Lúðvík Jósefssyni og Kristni
Andréssyni. Var orðalag hennar
þannig eins og endanlega var
frá henni gengið , .
„Sameinað Alþingi ályktar
að heimila ríkisstjórninni að
verja úr ríkissjóði allt að 200
þúsund krónum — til þess að
greiða fyrir því að útvegsmenn
í smærri og afskekktari veiði
stöðvum geti komið afla sínum
í fiskflutningaskip. Skal Fiski-
félagi íslands falin skipulagn
ing þessa og í því sambandi
lögð áherzla á, að fiskflutninga
skipin taki fiskinn á sem flest*
um verstöðvum en þar sem því
verður ekki við komið, sé út-
vegsmönnum greiddur stýrkur
— þó ekki yfir % flutnings-
kostnaðar fisksins — til að flytja
fisk s.inn á næstu útflutnings-
höfn, eftir því sem áður nefnd
fjárveiting hi’ekkur til“.
Hin var um undirbúning að
söltun og niðursuðu síldar í
stórum stíl fyrir Evrópumarkað,
flutt af Einari Olgeirssyni, Lúð
vík Jósefssyni, Steingrími Aðal
steinssyni og Þóroddi Guð-
mundssyni. Var hún samþykkt
þannig breytt:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að fá sem fyrst úr því
skorið, hvort og að hve miklu
leyti sé hægt að komast að
samningum við alþjóðlegu hjálp
arstofnunina um kaup á íslenzk
um framleiðsluvörum, svo sem
fiski og fiskafurðum, síld og
kjöti umfram það, sem nú er
selt á erlendum markaði. Fáist
fastur grundvöllur með fyrir-
framsamningum eða hliðstæð-
um aðgei’ðum svo öruggum að
ráðlegt sé að gera sérstakar ráð
stafanir til aukinnar framleiðslu
á slíkum vörum er skorað á rík
isstjórnina að vinda bráðan bug
á því að afla landinu þeirra
tækja, umbúða og annars þess,
er nauðsynlegt kann að þykja
til aukinnar stórframleiðslu á
sjávarafui’ðum og landbúnaðar
vörum, og skipuleggja slíka
framleiðsu á sem fljótastan og
hentugastan hátt. Sér til ráðu-
neytis í þessum efnum telur A1
þingi æskilegt að ríkisstjórnin
hafi milliþinganefnd í sjávarút-
vegsmálum, Síldarútvegsnefnd,
Samband ísl. samvinnufélaga og
Sölusamband ísl. fiskframleið-
enda“.
héðan kl- 12 á hádegi í dag til
Austurlandsins. Síðasta skip
með fai’þega til Vestmannaeyja
fyrir jól.
Tekið verður á móti flutningi
í eftirgreind skip árdegis á
mánudag n.k.
Sverrir
til Bíldudals, Þingeyrar, Flat-
eyrar og Súgandaf jarðar.
Armann
Áætlunarferð til Breiðafjarðar.

Formaður U.N.R.R.A.
Skipaður hefur verið formað-
ur alþjóðlegu hjálpar- og, við-
refsnarsýoí'niínarmnar (UNR-
RA). Er það Llewellin, matvæla
ráðherra Bretlands. Fyrsti vara-
formaður nefndarinnar verður
rússneskur, en annar varafor-
maður norskur.
Fást á afgreiðslu blaðsins og á skrifstofu Sósíalista-
flokksins, Skólavörðustíg 19.
endur: Gunnar Össurarson og
Oddur Þórðarson-
Eftir þingsslit, er fóru farm
kl. rúmlega 9 að kvöldi, hófst
samfundur ungmennafélaganna
á sambandssvæðinu. Var þar
ýmislegt til fróðleiks óg
skemmtunar, m. a. sýnd Ár-
mannskvikmyndin, karlakór og
söng. Að lokum var dansað
lengi nætur.
blandaður kór skemmtu með
Bókín
SÉoiníF faopir
eftir Kristján Friðriksson er tilvalin jólagjöf
handa börnum og unglingum.
Fræðslumálastjóri hefur mælt alveg sérstaklega með
henni í bréfi til skólastjóra landsins.