Þjóðviljinn - 28.12.1943, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 28.12.1943, Blaðsíða 4
ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 28. desember 1943. r~------------------------- þlÓÐVILIINN Útgefandi: Sameiningarflok.kur albýZu — Sósialistcjlokknrinn. Ritstjóri: SigarSar GaSmandsson. Stjómnjálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Si. , Sigurhjartarson. Ritatjórnarskrifstcic' : Aasturstrœti 12, simi 2270. AfgreiSaia og auglýsingar: SkólavörSustíg 19, sími 2184. Prentsmiðja: Víkingsprent h. GarSastrœti 17. Áskiiftarverð: í Reykjavík og ágrenni: Kr. 6,00 á mánuði. — Uti i landi: Kr. 5.0C á mánuði. L-------------------------------------------------------------j Verður frambúðarsamstarf milli stórveld- anna eftir stríð? FYRIR oss íslendinga,'sem allar aðrar þjóðir, veltnr miklð á því, hvort það samstarf, sem voldugustu lýðræðisrík'i heimsms: Bandaríkiii, Bretland og Sovétríkin liafa hafið, helzt áfram eftir stráð, En á Teher- anfundinum hafa þau beinlínis ]ýst því vfir, að slíka samvtnaæM vaJji þau hafa. Verði samvinna milli þessara stórvelda, þá ])ýðir það að öllum lík- indum stórfelldar viðskiptalegar framfarir með öllum þeim ríkjuin. sem þátt taka í alþjóðlegu samstarfi, víðtaeka eflingu iðnaðar ©g hverskonar framleiðslu með hverri lýðræðisþjóð. Bæru þessi stórveldi hinsvegar ekki gæfp ti! slíks samstarfs, þá myndi að öllum Hkindum hefjast aftur sami gamli leiknrinn og nú hefur leitt til styrjaldarinnar, — og þá vitum vér íslendingar hvað bíður vor og annarra þjóða, sem ýnaist yrðu þrætuepli, skiptianyiit cða áLhrifasvæ® í slíkum átökum. Ilvaðan stafar' aðalhættan á því að til innbýrðis átaka milli þessara stórvelda kæmi? Hvaða augum, sem menn annars Hta á Sovétríkin, þá m.unu nú flestir nema brjálaðir afturhaldssinnar á því, að jvaðan stafi ekki slík hætta. Sökum þess að þar ríkir sósíalismi hafa Sovétþjóðirnar enga hagsmunahvöt til að ná yfirráðum yfir .öðrum löndum. Og m. a. s. allur þorri skynsamari borgara í auðvaldslöndum mun líta svo á, að þær þjóðir hafi nóg verkefni í sínum eigin löndum. Hvað Bretlend snertir þá situr að vísu þar að völdum eínhver afturhaldssamasta drottnunarstétt heims, en líklegra er að hún kosti kapps um að halda saman heimsveldi sínu og halda friði, en hyggja á að færa út kvíarnar. En í Bandaríkjum Ameríku er auðmannastétt, sem nú fyrst finnur til valds síns á heimsniælikvarða. Innan þessarar auðmannastéttar gætir nú harðvítugs afturhalds, yfirdrottnunar- og ágangs-stefnu, sem kemur ckki einvörðungu fram í andstöðu gegn Bretum og Sovétríkjunum, lield- ur og í kröfum til heimsyfirráða. Þessi afturhaldsöfl einbeita sér á að hindra að Roosevelt orj Ilenry Wallace verði aftur forsetar Bandárílcj- anna, þegar kosið verður í nóvember 1944. Undir úrslitum þeirrar kosn-, ingar verður það að líkindum komið hvort alþjóðleg samvinna tekst eftir stríð. Oss íslendingum ber að fylgjast vel með því, sem í þessum málum skeður. „Fram þjáðir menn í þúsund löndum“ ALDREI hefur skilningurinn á bræðralagi mannanna verið eins ríkur og nú, — aldrei eins brýn tilfinningin fyrir því að allar þjóðir verði að starfa sainan. — Aldrei hefur hugsjón alþjóðahvggjupnar verið sterkari en nú. Samtímis er þjóðfrelsisástin og þjóðerniskenndin sterkari, voldugri með hvcrri þjóð en nokkru sinni fyrr í sögu mannkynsins. Sumir undr- ast þctta fyrirbrigði, cinkum þeir, sem aldrei hafa skilið að þjóðfrelsi og alþjóðlegt, bróðurlegt samstarf eru óaðskiljanleg hugtök. „Sú þjóð er sjálf eigi frjáls, sem aðra kúgar“, — sagði Karl Marx. Einangraðar geta þjóðirnar ekki starfað. Samstarf verður að vera á milli þeirra. Og eigi, sérstaklega smáþjóðirnar, að geta verið öruggar um frelsi sitt, þá verða þær að geta treyst á alþjóðlcgt bræðralag þjóðanna. „Intcrnationalinn", — alþjóðasöngur sósíalista hefur verið citt af helztu táknum alþjóðahyggju sósíalismans og verkalýðshreyfihgarinnar. Jafnóðum sem sósíalisminn sigrar með hverri þjóð og verklýðshreyf- ingin verður hin váðurkennda forusta þjóðarinnar, er tryggir það að þjóðin standist hverja eldraun, — eins og nú hefur gerzt í Sovétríkjim- um, — þá öðlast hið sósíalistiska þjóðfélag með hverri þjóð sín sérstöku einkenni og arf sakir þess er þjóðin upplifir. Svo hcfur nú verið í Sovét- ríkjunum. I samræmi við það hefur nú ljóði því. sem liingað til hefur veríð sungið \ ið lag Internationalsins, verið breytt. Það mun vera svo, að ljóð hinnar sigrandi alþýðu, sem sjálf er aðilinn í het julegri þjóðfrels- isbaráttu Sovétþjóðanna, komi mi sem þjóðsöngur við hlið hins gamla baráttuljóðs verklýðshreyfingarinnar, —r- sem þó auðvitað heldur áfram sem alþjóðlcgur baráttusöngur, ekki, aðeins í auðvaldslöndum, heldur og sem alþjóðasöngur rússneskrar, georgiskrar og ukrainskrar verklýðs- hreyfingar. En ,,Internationalinn“ heldur jafnt áfram að tengja strönd við strönd, gera hverja þjóð sterka, frjálsa og hamingjusama, og böndin milli þeirra sterk og frjáls, — sýn Stephans G. Stephanssonar. er hann. Iýsir í lok „Marzins“, mun rætast: „Hófu' sólarljóðs söngvá i samerfingjar jarðar, sérhvert þjóðerni þekkti þ;ir sína tungu“. Wðlt Whitmann, skðld Bandaríkjanna Allar þjóðir eiga sín skáld. Shakespeate, Götlic, Fúskin, Dante, Hugo, Li Po, — þessi nöfn skina yfir sínum löndum næstum eins og þjóðfánar. Það er lítill vafi á því lengur, hvér er skáld Banda- ríkjanna. Það er Walt Whitman, sem skipar það sæti. í Tjóðasafni ýmissa höfimda, sem anýlega kona út, ern knæiSi hauis á 74 síðurn, Edgar Allan Poe fær 27, D>ng- fellow 7 og Whit.tier 6. Þetta er eins og í skáldskap. því ,að það eru ek'ki neiriíi nokkrir tag- ir ára síðaM Walt Whitman dó á Titlu, .óásjálegra húsi í ‘bænum Cara- den í New Jersey. Hann mátti þá Jb.eita ökuiMim- ilesendum bóka, og þar sem við hann var kannazt, vár haran yfirleitt .álitinn tómerkilegnr og óhreinlyradaM-.. Sannleikurmn ,er sá,,að Whitman var <j v iðja.fmamlega hreinn og beinn, — sv.o mjög, að allir vinir hams :©g kumöiragjair hafa orð á því. Haun var raeira að segja, í saman- bur.ði við flest Ijóðskáld, fyrirmynd í öllu lífemL Hann Iiafði enga lesti cða slæma ávana. Hann blótaði aldrei, reykl.i t-kki, spilaði ekki fjár- hættuspil ©g hann bragðaði sjald- an vín. Hélzta skemmtmi hans var, að aka í hestvögnunuin á'Breiðu- götu. -k Hann fæddist árið 1<S1Í) nálægt Huntington á Long Island í Titlu, gráu timburhúsi, ea á bernskuái'- unum var hann lengst áf í Brook,- lyn, þar sem faðir lians smíðaði hús. Urn tvítugt hafði hann laert prentiðn, kennt í skóla og byrjað að gefa út dagbLað, sem hann skrif- aði og þréntaði sjálfur og reið með til káupenda. A næstu níu árum vann hann í pretit.smiðjum, frétta- stofum eða ritstjórnarskrifstofuin ýmissa blaða í New York og Long Island. Síðustu tvö árin af þessum níu var hann ritstjóri blaðsins Brooklyn Eagle. Á meðan hann vann við þessi blöð, orti hann eitt eða tvö til- finningasöm l.jóð. En áður en hann varð 29 ára gamall hafði honum sjálfum og ábyggilcga engum öðr- um dottið í hug, að hann kynni að verða stórskáld. Allir í bænu'm þekktu Walter Whitman, og allir héldu upp á hann. Hann var stór og sterkur, var ágætlega vaxinn, og andlit lians og höfuð var glæsilegt. En það eina, sem hann var frægur fyr- ir, var hvað hann var lítið hneigð- ur fyrir vinnii. Ef það kom fyrir cinhvern tínia. að hann stykki ekki úr vinnunni seinni hluta dags og færi að synda, þá var það af því, að hann hafði eytt öllum morgnin- um í að sigla fram og aftur á Fulton-ferjunni eða aka upp og niður Manhattan á Breiðgötuvagn- inum. Einn af fyrstu húsbændum hans sagði: „Ef drcngurinn fengi köldusótt, mundi hann vera of lat- ur til að skjálfa“. Og þctta orð festist æ meir við hann með aldrin- um. \ k Það cr nokkuð á liuldu, hvers vegna Whitman hætti ritstjórn við Eagle, en auðvelt mun að gizka á ástæðuna. Hann var á móti þræly,- haldi í hinum nýju ríkjum, en eig- endur blaðsins vildu láta ríkin ráða því sjálf. — ‘Manuði scmna var haaatn búinn að ráða sig sem ritstjóra að blaðinu Crescent í New (Means . Ferðin til New Oj-Jea’ns olli timamótuMram T lífi ; hans. Hún vakti í honism risann, sem hhmdaði í homim. tilfmning- ar og iím-yndunarafl. Þrjáir ástæður munu ihaifa valdið þessasi.. í fvrsta lagi e.r það i'erðin yfir Allegheny-fjöUin og aiiður h'in stóru fljót Bandariík janna, sem •vakti undrun Ixaras <og .áðdáun. Hnnn sá. opnast fyrh ser wfðáttur og ötrúleg auðævi bkis ainga lýð- veldis. Hann var.ð ásltfanginn ;af JBandaríkjunuin. í öðru lagi losaði feainn sig v.ið dálítið af hinu stramga ihugarfari raxhbötamannsius í 3amai frjálsa, ihóglífa, franska andmíanslofti íí New lOrleans. En þýðingarmest er áð 'hann vaaið .ástfanginn af stóllsu, sem h.ítiin gat ekki eða vildí tíkkii ikvæn- ast. Ekkert er kimnugt maa þessa ást, það er aðeins til Iirífandi axiynd af stúlkunni límd inn í eína ai vasaJiókum hans. Walt er þögcill eins og gröfin um þann atb.ui’Ö. En það er varla vafi á því, »ð kynpiiagin við þessa stúlkra hefrar endanlega opnað þær uppsprettur ódauðlegra ijóða, sem blunduðu í brjósti þessa sérkennilega, lata. skapheita, hátignarlega, en þó óreynda unglikigs. k Walt kom heim aftur frá New Orleans eins og Sál af veginum til Damaskus sem breyttur maður, helgaður einu máiefni. Hann liafði fengið opinberun, opinberun banda ríska lýðveldisins. Hann kom heim aftiii' sem skáld og spámaður þess. Hann breytti nafní sínu dálítið eins og Sál. Hann vildí lieita það, seni vinir hans kölluðu hann, Walt. Og hann breytti klæðaburði sínunv mikið. Sem skáld lýðræðisins tók hann af sér hálskpýtið, hneppti frá sér skyrtunni, og klæddist upp frá þessu vanalegum verkamknnsföt- um. Breytingin var ekki eins mik- ill hégómi og í fljótu bragði vírð- ist, því að hann vann nú sem tré- smiður hjá föður sínunn og vann þá í svona fötum eins og aðrir. Og þetta hafði mikla merkingu í hans augu m. Hann hélt sig vera að fram- kvæma samsvarandi breytingu á skáldskaparsviðinu. i staðinn fyrir að stæla ensk skáld og yrkja snot- ur Ijóð ætlaði hann að segja það, seni honum bjó í brjósti, umbúða- laust, eins og amerískir verkamenn 'gera og Biblíán gerir, og láta orðin tala sínu eigin máli. En- það var sanit ekki það, hvernig hann orti, heldur innihald- ið. sem sýndi að hann var stór- skáld. „Ivvæðið um mig sjálfan“ er slik boðun um hina guðlegu og há- leitu þýðingu iivérs einstaks manns. að ekki finnst önnur ein's í bókmenntum. í „Kvæðið um sam- úðina“ iagði skáldið meira af sálu sjálfs sín en nokkurn tíma liafði verið gert í kveðskap. Það er kvæði um trú, scm nær út fyrir og upp fyrir kirkjuna, um lýðræði, sem þurrkar út allt niisrétti, um ást, sem brýzt út úr fangelsi þagnar- innar, þar scm ástæðulaus blygðun og fölsk hreintrúarstefna hafði lok- uð hana b’nni. Það 'wir þetta kvæ.öi, sem kom óorði :i) Whitman. Nii á dögum, þegar hwaða unglingsstúlka sem er getur Ikeypt sér bók ram hjónaástir í naeslsi <búð, virðíst Ttin fræga ber- nrælg; Wolts um ástamál vera næstami því feimiusleg <og viðvan- mgsJeg. En hún var í rauninni spá- mamnvleg. Bók hans v.ar fyrsta bók heimsins fyrir utan Taéknisfi'æðirit, senra talaði lireinskihiislega -og þó án gamansemi eða lerötiskra til- finsxinga. Hánn talaöi liræi'ður og fiillnar lotningar og tiTfinningar fyrir heiíagleik alls sem lífsanda dregu’r um liina smæstu frumeind <og um sjálíEan sig sem hluta su£ tilveiranni. Þessi :nýja alvarlegsi Ihi'emskilni var éin af þýðingarmestii breyt- inguiiiiini í sögu heimsmemiiragar- innar_ ★ Walt wann í sextán ár að hinni .dýrlega 'Jjóðabók sinni, hripaðí nið- ur Jjóðl.ínur á ferjubátum, á hafn- argörðuraum, í almenningsvögnun- um, cða liggjandi á hinni einmana- legra ströii.til á Coney Island. Hann fór með þíer heim til sín í húsið við Myrtle Avenue og vann úr þeim við fuiraborð í litlu þakher- bergi með eirauni glugga, ínjóu í'úmi og þvottaborði. í viðurkenn- jngarskyni við lýðræði og heilag- leik lítilla og eirafaldra hluta kall- aði hann bók shxa Lcaves of Grass (Grasstrá), Þegar Walt taiaöi um sjálfan sig í bókinni, þá taíaði hann fyrir munn livers vinnandi manns í Bandaríkjunum. Hann lét tak- markaláust sjálfsálit i ljós.'en það sem hann vildi sagt hafa var: „Svona ættu amerískír alþýðu- menn að tala. Þeir eiga ekki að vera' Jítilþægir“. Walt lét prenta 800 eintök af bók sinni í lítilli prentsmiðju og sá um það að öllu leyti sjálfur. Því næst sctti hann smáauglýsingu í blaðið Tribune í New York, sendi eintök til gagnrýnenda og ritstjóra og gjafaeintök til margra mikils metinna Bandaríkjamanna. Hann gekk á milli bóksala í New York og Brooklyn og bauð þeim bæk- urnar, sem Iiann bar í poka. Ekki er kunnugt um, að eitt eintak hafi selzt. Kunningi hans við Tribune skrifaði nokkur vin- gjarnleg en marklaus orð um bók- ina. Aðrir gagnrýnendúr annað hvort virtu skáldið ekki viðlits eða tættu það sundur og jusu örgustu skömmum yfir það. Dómur hinna merkn manna var litlu betri. Wendell Phillips sagðist finna í bókinni allar tegundir laufa nema fíkjulaufið. Jolin Grcenleaf Whit- tier kastaði bókinni út um glugg- ann. ★ Slíkar móttökur veittu Banda- ríkjamenn þjóðskáldi sínu. En þá kom eins og sending af himni bréf úr hinni köldu þögn Nýja-Eng- lands bréf sem nú er næstum því eins frægt og kvæðin: „Kæri herra, mér er ljóst hið dásamlcga gildi Grasstráa. Ég álit þau glæsilegasta verk hugkvæmni og speki,vsem enn hefur vcrið skap- að í Ameríku. IIcill sé yður við upphaf mikillar sigurbrautar“. — Undir bréfið var ritað liið eina stórfræga mannsnafn i Baiularíkj- unurn á þessum tímum: Ralph Waldo Emerson. Upp frá ]ieim degi var Walt sAdrei í vafa um mikilleik sjálfs súin. En frægðarbrautin reyndist tersótt. Alþýðan, sem hann orti fvrir, vildi heldur hlusta á Poe og bjjölluhljóm hans en á hinn þrótt- miikla söng Walts. ★ Borgarastyrjöldin tafði fyuÍT Walt Whitman á leiðinni til frægð- arínnar. Walt var enginn hermað- ur. Hann var samúðarríkur eins og móðir. A för sinni um heiminn elskaði hann ósjálfrátt allt, bæði hið góða og hið illa. Hann tók þátt í styrjöldinni á þann Iiátt, að hann hlaut í sögunni frægð fyrir kærleika auk skáldfrægðarinnar. Hann fluttist til Washington, þar sem stóru hersjúkrahúsin voru, hætti ritstörfum og helgaði sig því starfi að hlynna að hinum særðu hermönnum. Hann vann fyrir súlt- arlaun í herskrifstofu og bjó í her- bergiskytru iippi á háa lofti. Ilann vúljaði særðu liei'maimanna á hverjum degi frá hádegi til kl. 4 og aftur kl. (i—9. Hann hélt á stórri tösku, sem var full af smágjöfum handa hermönnum. Þar var tóbak, pappír og umslög, appelsínur og svaladrykkir. En stærsta gjöf hans var hin móðurléga umhyggjusenii. Eyrir hverja heimsókn, gekk hann úti í sólskini og vindi eða undir stjörnubjörtum himni. Ilann drakk aðeins vatn og mjólk og forðaðist feitmeti og að neytá kvöldmatar seint. Sagðist hann gera þetta í því skyni að halda lík- ama sínum hreinum, heilþrigðum og blóðhreinum, svo að lækninga- kraftar náttúrunnar gætu strcymt í gegnuni Iiann til hinna þjáðu her- manna Ilann var ekki með þessu að hlýðnast fyrirmælum neinnar trú- ar eða kreddu. Hann fylgdi inn- blástri síns eigins eðlis, senx liann trúði, að bæri í sér fyrirboða um, hvernig veröldinni væri fyrirhugað að verða, þegar lýðræðið blómg- áðist til fulls. Walt fórnaði hinni sterku lieilsu sinni fyrir þetta starf. Hann var sjálfur eins og særður hermaður, þegar stríðinu lauk. Ilann var heima hjá móður sinni eftir „spít-' alamýrakóldu“, þegar fréttist um morð Lincolns. ★ Það vár vor, og lílak-runnarnir stóðu alblómgaðir í garðholunni hjá litla húsinu, sem þau áttu heima í. Brooklyn var í þá daga Htið meira en sveitaþorp, og hann þurfti ekki að fara langt til að heyra þrestina syngja, þegar kvöld- stjarnan blikaði í rökkrinu. Hann samdi dýrlegast'a kvæði sitt þarna, óf blómin á írannunum. stjörnuna, fuglasöngimx og harm sinn saman í svo háleitan óð til hetjunnar — og til lífsins og dauðans —, að betur hefur aldrei verið orL Enska skáldið Swinburne sagði um þctta kvæði, When Lilacs Last in the Door-Yaril 'Bloom’d, að það væri „ljúfasta og hljómmesta næturljóð, sem nokkurn tíma hefði verið súngið í heimskirkjunni“. Það eru þessi háleitu eftirnxæli, senx liafa e. t. v. meir en nokkurt annað verk hans veitt Walt Whitman smám saman allsherjar viðurkenningu sem skáldi Bandaríkjanna. Eftir stríðið fékk Walt skrifara- stöðu hjá innanríkisráðuneytinu. Hann var þá að vinna að nýrri út- gáfu á Grasstráunx og geymdi prófarkir í skrifborði sínu. Innan- ríkisráðherrann Ilarlan, stjórn- málakjaftaskúmur frá Iowa City, varð frá sér af forvitni eitt kvöld og laumaðist inn í skrifstofuna og íeit í bókina. Ilann var stór- hneykslaður og vann sér frægð í sögunni sem smásálarlegur vand- lætari með því að reka hinn ó- dauðlega undirmann sinn úr vinn- unni. Hinn írski vinur Walts William O’Conner, ritaði hvassyrt- an bækling unx þennan atburð. Nefndi hann bæklinginn Hið góða ganxla skáld. Loddi ]iað við hann æ síðan senx viðurnéfni, en var honum ekki samboðið. ★ Árið 1873 biláði skyndilega hin stcrka heilsa Walts. Harúx vaknaði eina nótt og varð þcss var, að hann gat hvorki hreyft vinstri handlegg sinn né vinstri fótinn. Hann sofnaði rólcgur aftui* og dag- inn eftir beið hann ]iess rólegur, að vinir hans kæniu. Þau 20 ár. sem hann lifði eftir þetta við stöðuga heilsuhnignun, var hánn alltaf jafn rólyndur. Hann glataði aldrei hinu þolinmóða, vingjarnlega og glaðværa skapi sínu. Vinir hans og aðdáendur, sem var fámennur cn vaxandi félags- skapur, sendu fé til styrktar lion- um. Hann fylgdist með kvíða- blandinni gleði með vaxandi frægð bókar sinnar. Vlðurkenningar og heimsóknir fékk hann einstöku sinnum frá svo merkum mönnum, að þær styrktu þá trú hans, að bók hans mundi lifa. ★ Wak lnundi hafa orðið stoltur og glaður — og sanil með sjálfum sér alls ekki liissa —, ef liann hefði vitað, að 50 árum eftir dauða hans mundi forsætisráðherra Bretlands, um leið og hann tilkynnti neðri deild þingsins mikinn hernaðarsig- ur, taka sér í munn eins og texta úr Biblíunni hina göfugú áminn- ingu hans: „Nú, skiljið mig vel. — Það er fólgið í sjálfum kjarna tilverunnar, að upp lir hverjum unnum sigri, ]>að er sama hver er, mun rísa eitt- hvað, sem gerir meiri baráttu nauðsynlega“. (Lauslega þýtt). Framh. af 3. síðu. ir og skaölegir. — Aftur á móti hef'ég ég ekki ennþá orö iö var aö listræn sjónarmiö — þekking á málefninu — hafi skaöaö listir okkar eöa menningu. Hr. Kr. A. hefur ótvírætt sýnt það er hann hefur skrifaö um skáldskap og bókmenntir aö hann aö- hyllist hiö síöarnefnda sjón- armiö/Þess vegna eru kenn- ingar hans um fánýti listlegr- ar túlkunar á myndlist ekki í samræmi viö dóma hans á sviöi bókmenntanna. Gunnlaugur Scheving. Slysatryggingarnar stórendurbættar. Þýðingarmiklar umbætur á sjúkratryggingunum. Verulega aukin fram- lög til ellilauna og örorkubóta. Lífeyrir starfsmanna ríkisins> kennara og hjúkrunarkvenna. Þjóðviljinn hefur áður skýrt frá frumvörpum þeim, sem leg- ið hafa fyrir Alþingi um endur- bætur á alþýðutryggingunum og um lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins, kennara og hjúkrunar kvenna. Frumvörp þessi voru öll sam þykkt óbreytt að mestu. Um- bæturnar á alþýðutrygginga- lögunum voru, eins og áður er sagt, samkvæmt tillögum milli Framhald af 1. síðu. Auk þess hafa 15,5 milljónir króna verið ákveðnar til upp- bóta á útfluttar landbúnaðaraf- urðir á síðastliðnu ári og 10 milljónir króna áætlaðar í sama skyni á yfirstandandi ári. Það segir sig sjálft, að verka- menn geta ekki gengið þegjandi fram hjá slíkum staðreyndum, er svö mjög hafa áhrif á fjár- hagsafkomu þeirra. Þeir geta það því síður sem margt bend- ir til þess, að í vændum séu nýj ar árásir á hendur þeirra, eins og seinasta frumvarp ríkis- stjórnarinnar á Alþingi ber með sér, enda þótt það kunni að verða geymt þar til útséð væri um, hvort verklýðsfélögin segðu upp samningum sínum eða ekki. 4. Trúnaðarráðið álítur, að verkamenn verði að taka sér- stakt tillit til þeirrar staðreynd- ar, að hvorki Alþingi né rík- isstjórn hafa gert ráðstafanir af neinu tagi til þess að tryggja atvinnu í landinu eftir stríðið, en að atvinnuleysið er hinsveg- ar á næstu grösum samkvæmt opinberum skýrslum Reykja- víkurbæjar. Alþingi og ríkisstjórn hefur ekki aðeins láðst að gera ráð- Dánarbœtur fyrir barn inn- an 16 ára, sem á eftirlifandi foreldri eru 7 Vz-faldaðar. Dánarbætur fyrir barn, sem á eklci eftirlifandi foreldri eru 6-faldaðar. Dánarbœtur systkina, sem voru á framfœri hins látna, hœkka á sama hátt og barna. Dánarbœtur til foreldra eru tvöfaldaðar. stafanir til atvinnuöryggis eft- ir stríð heldur skoi'tir jafnvel allar áætlanir í þá átt. Það segir sig sjálft, að þegar verkamenn vega og meta samn inga sína og lífsafkomu, er ekki unnt að ganga fram hjá jafn örlagaríkri staðreynd sem þeirri að meðan inneignir í erlendum bönkum nema meiru en 400 milljónum króna og inneignir í innlendum bönkum nema meiru en 500 milljónum króna, er ekki annað fyrirsjáanlegt, en að ís- lenzkir verkamenn þurfi að hefja aftur hina þungbæru göngu atvinnuleysisins. 5. Með tilliti til þeirra á- stæðna, Sem hér hafa verið rakt ar, er trúnaðarráðið þeirrar skoðunar, að samningar félags- ins við atvinnurekendur þurfi endurskoðunar við og leiðrétt- ingar á sviði samræmingar kaupgjalds og á sviði annarra atriða, er endurbóta þarfnast. 6. Að öllu þessu athuguðu ályktar trúnaðarráð Dagsbrún- ar eftirfarandi: Að allsherjaratkvæðagreiðsla skuli viðhöfð um uppsögn samn inga við atvinnurekendur. Að hvetja alla félagsmenn til að greiða atkvæði sem einn maður með því að segja samn- ingunum upp“. Brynjólfur Bjarnason. Ef slysið veldur örorku fá að- standendur hins slasaða sama lífeyri og sömu bœtur og um dánarslys vœri að ræða og breyt ist upphæð bótanna og lífeyr- isins í sömu hlutföllum og áð- ur er að vikið, eftir því hvað missir starfsorkunnar er mikill. Þetta eru alger nýmæli. Dagpeningar hœkka um 50% Að frádregnum lífeyrisgreiðsl um verða bætur samkvæmt lög- um þessum eins og samanlagð- ar bætur stríðstryggingarinnar og almennu tryggingarinnar áð- ur. Jafnframt er svo fyrir mælt að ef um stríðsslys sé að ræða, skuli tryggt að enginn aðili fái minni bætur en samkvæmt al- mennu tryggingunum. SJÚKRATRYGGINGAR Samlagsmaður fœr ókeypis vist á sjukrahúsi svo lengi, sem hann þarf á að halda. Áður var hámarkið 32 vikur og 26 vikur fyrir einn og sama sjúkdóm. Jafnframt var gerð sú breyt- ing á lögum um framfœrslu sjúkra manna og örkumla, að maður með langvarandi sjúk- dóm fær ókeypis vist á sjúkra- liúsi án undantekninga. Áður var aðeins greitt Ak kostnaðar fyrir berklaveika, holdsveika og kynsjúka, en fyrir aðra aðeins ótiltekið eftir því sem fé var veitt í fjárlögum í hvert skipti. Framlög ríkis og bæja hvors um sig til sjúkrasamlaga eru hœkkuð úr 25% upp í Va. Sjúkrasamlög fá rétt til að reka lyfjabúðir, sjúkrahús og lœkningastöðvar. Hlunnindi eru nokkuð aukin: Röntgenmyndir skulu greidd- ar að Vz og skylt að greiða fæð ingarstyrki. í frumvarpinu var lagt til, samkvæmt tillögu meirihluta nefndarinnar að læknishjálp skyldi heimilt a’ð greiða að- eins að fimm sjöttu hlutum. Þetta var eina tillagan, sem horfði til þess að draga úr rétt indum. Þetta var fellt ,,í þing- inu, samkvæmt tillögu Brynj- ólfs Bjarnasonar og Haralds Guðmundssonar. Samlögum er því skylt að greiða læknishjálp að fullu eins og áður. HÆKKUN ELLILAUNA OG ÖRORKUBÓTA Framlag Lífeyrissjóðs íslands til ellilauna og örorkubóta er hœkkað úr 30% af heildar- upphæðinni, sem úthlutað er, upp í 50%. Þetta ætti að hafa í för með sér verulega hœkkun á ellilaun um og örorkubótum. Ef sveita- félögin beinlínis draga ekki úr framlagi sínu, œtti heildarupp- hæð ellilauna og örorkúbóta að hœkka úr 4,5 millj. kr. upp í rúmlega 6 millj. kr. Flokkun styrkja í I. og II. fl. fellur niður, og aldrei má út- býta lægri upphæð til ein- staklings en 120 kr. að við- bættri verðlagsuppbót. Milliþinganefndin er nú að undirbúa gagngerðar endurbæt ui' á elli- og örorkutryggingun- um. Er þetta aðeins bráðabirgða ákvæði meðan sú heildarendur- skoðun hefur enn ekki farið fram. \ LÍFE YRISTRY GGING AR STARFSMANNA RÍKISINS, KENNARA OG HJÚKRUNAR- , KVENNA. Þrenn lög voru sett um líf- eyrissjóði þess fólks, sem vinn ur í þessum starfsgreinum. STARFSMAÐUR RÍKISINS fœr lífeyri, sem er 60% af með allaunum hans síðustu 10 árin, eftir 30 ára starfstíma. Lífeyrir inn fer lœkkandi eftir því sem starfstíminn er styttri niður í 12,5% eftir 10 ár. Þó greiðist jafnan lífeyrir til starfsmanns, sem er orðinn 65 ára að aldri. Auk þess er greiddur örorku- lífeyrir eftir því hvað hlutaðeig andi hefur misst mikið af starfs orku sinni. Ef rekja má örork- una til starfsins, er fullur ör- orkulífeyrir jafnhár hámarki• ellilífeyris. Ekkja eða ekkill starfsmanns fær 40% af meðallaunum í ár- legan lífeyri eftir 30 ára starfs- tíma og lœkkandi niður í 20% eftir 10 ára starf. LÍFEYRIR. BARNAKENN- ARA og ekkna þeirra er hinn sami og lífeyrir annarra starfs manna ríkisins. LÍFEYRIR HJÚKRUNAR- KVENNA er 60% af meðalárs- launum síðustu 10 ára eftir 25 ára starfstíma og lækkar eftir ákveðnum reglum með starfs- tímanum allt niður í 15% eftir 10 ára starf. Námstími reiknast með starfstímanum. (Meðallaun in þó vitaskuld miðuð við laun að loknu námi). Örorkulífeyrir hjúkrunar- kvenna er jafnhár hámarkselli lífeyri, ef um fulla örorku er að ræða, sem rekja má til hjúkr unarstarfsins. þinganefndar, sem þeir Brynj- ólfur Bjarnason, Brynjólfur Stefánsson, Haraldur Guð- mundsson, Jens Hólmgeirsson og Kristinn Björnsson læknir skipa. Nefndin var skipuð í tilefni af frumvörpum, sem lágu fyrir þinginu, svo sem frum- varpi sósíalista um gagngerðar umbætur á ákveðnum köflum tryggingarlaganna. Nefndin heldur nú áfram störfum og mun svo fljótt, sem auðið er skila síðari hluta tillagna sinna. Skal nú rifjað upp í fáum dráttum það sem áunnizt hefur 1 tryggingarmálunum á þessu þingi. SL Y SATRY GGING ARN AR. Fleiri verkamenn eru tryggð- ir gegn slysum en áður. Tekinn er upp ÖRORKULÍF- EYRIR til handa þeim, er verða fyrir slysi. Skal hann vera 1200 kr. á ári fyrir algera örórku, að viðbættri verðlagsuppbót (kr. 3120,00 með núgildandi vísitölu). Lífeyririnn lækkar í sama hlutfalli og örorkan. Auk dánarbótanna er tekin upp LÍFEYRISGREIÐSLA TIL EKKJU EÐA EKKILS, sem er eldri en ■50 ára eða hefur misst meira en 50% af starfsorku sinni. Lífeyririnn er 960 kr. á ári að viðbœttri verðlagsupp- bót, fyrir þá sem eru 67 ára eða eldri eða algerir öryrkjar (tæp- lega 2500 kr. með núgildandi vísitölu). Lífeyririnn lækkar i sama hlutfalli og aldurinn eða örorkan. UPPSÖGN DAGSBRÚNARSAMNINGANNA

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.