Þjóðviljinn - 28.12.1943, Blaðsíða 4
ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 28. desember 1943.
r~-------------------------
þlÓÐVILIINN
Útgefandi: Sameiningarflok.kur albýZu — Sósialistcjlokknrinn.
Ritstjóri: SigarSar GaSmandsson.
Stjómnjálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Si. , Sigurhjartarson.
Ritatjórnarskrifstcic' : Aasturstrœti 12, simi 2270.
AfgreiSaia og auglýsingar: SkólavörSustíg 19, sími 2184.
Prentsmiðja: Víkingsprent h. GarSastrœti 17.
Áskiiftarverð: í Reykjavík og ágrenni: Kr. 6,00 á mánuði. — Uti i
landi: Kr. 5.0C á mánuði.
L-------------------------------------------------------------j
Verður frambúðarsamstarf milli stórveld-
anna eftir stríð?
FYRIR oss íslendinga,'sem allar aðrar þjóðir, veltnr miklð á því,
hvort það samstarf, sem voldugustu lýðræðisrík'i heimsms: Bandaríkiii,
Bretland og Sovétríkin liafa hafið, helzt áfram eftir stráð, En á Teher-
anfundinum hafa þau beinlínis ]ýst því vfir, að slíka samvtnaæM vaJji
þau hafa.
Verði samvinna milli þessara stórvelda, þá ])ýðir það að öllum lík-
indum stórfelldar viðskiptalegar framfarir með öllum þeim ríkjuin. sem
þátt taka í alþjóðlegu samstarfi, víðtaeka eflingu iðnaðar ©g hverskonar
framleiðslu með hverri lýðræðisþjóð.
Bæru þessi stórveldi hinsvegar ekki gæfp ti! slíks samstarfs, þá
myndi að öllum Hkindum hefjast aftur sami gamli leiknrinn og nú hefur
leitt til styrjaldarinnar, — og þá vitum vér íslendingar hvað bíður vor
og annarra þjóða, sem ýnaist yrðu þrætuepli, skiptianyiit cða áLhrifasvæ®
í slíkum átökum.
Ilvaðan stafar' aðalhættan á því að til innbýrðis átaka milli þessara
stórvelda kæmi?
Hvaða augum, sem menn annars Hta á Sovétríkin, þá m.unu nú
flestir nema brjálaðir afturhaldssinnar á því, að jvaðan stafi ekki slík
hætta. Sökum þess að þar ríkir sósíalismi hafa Sovétþjóðirnar enga
hagsmunahvöt til að ná yfirráðum yfir .öðrum löndum. Og m. a. s. allur
þorri skynsamari borgara í auðvaldslöndum mun líta svo á, að þær
þjóðir hafi nóg verkefni í sínum eigin löndum.
Hvað Bretlend snertir þá situr að vísu þar að völdum eínhver
afturhaldssamasta drottnunarstétt heims, en líklegra er að hún kosti
kapps um að halda saman heimsveldi sínu og halda friði, en hyggja á
að færa út kvíarnar.
En í Bandaríkjum Ameríku er auðmannastétt, sem nú fyrst finnur
til valds síns á heimsniælikvarða. Innan þessarar auðmannastéttar gætir
nú harðvítugs afturhalds, yfirdrottnunar- og ágangs-stefnu, sem kemur
ckki einvörðungu fram í andstöðu gegn Bretum og Sovétríkjunum, lield-
ur og í kröfum til heimsyfirráða. Þessi afturhaldsöfl einbeita sér á að
hindra að Roosevelt orj Ilenry Wallace verði aftur forsetar Bandárílcj-
anna, þegar kosið verður í nóvember 1944. Undir úrslitum þeirrar kosn-,
ingar verður það að líkindum komið hvort alþjóðleg samvinna tekst
eftir stríð.
Oss íslendingum ber að fylgjast vel með því, sem í þessum málum
skeður.
„Fram þjáðir menn í þúsund löndum“
ALDREI hefur skilningurinn á bræðralagi mannanna verið eins
ríkur og nú, — aldrei eins brýn tilfinningin fyrir því að allar þjóðir
verði að starfa sainan. — Aldrei hefur hugsjón alþjóðahvggjupnar verið
sterkari en nú.
Samtímis er þjóðfrelsisástin og þjóðerniskenndin sterkari, voldugri
með hvcrri þjóð en nokkru sinni fyrr í sögu mannkynsins. Sumir undr-
ast þctta fyrirbrigði, cinkum þeir, sem aldrei hafa skilið að þjóðfrelsi og
alþjóðlegt, bróðurlegt samstarf eru óaðskiljanleg hugtök. „Sú þjóð er
sjálf eigi frjáls, sem aðra kúgar“, — sagði Karl Marx. Einangraðar geta
þjóðirnar ekki starfað. Samstarf verður að vera á milli þeirra. Og eigi,
sérstaklega smáþjóðirnar, að geta verið öruggar um frelsi sitt, þá verða
þær að geta treyst á alþjóðlcgt bræðralag þjóðanna.
„Intcrnationalinn", — alþjóðasöngur sósíalista hefur verið citt af
helztu táknum alþjóðahyggju sósíalismans og verkalýðshreyfihgarinnar.
Jafnóðum sem sósíalisminn sigrar með hverri þjóð og verklýðshreyf-
ingin verður hin váðurkennda forusta þjóðarinnar, er tryggir það að
þjóðin standist hverja eldraun, — eins og nú hefur gerzt í Sovétríkjim-
um, — þá öðlast hið sósíalistiska þjóðfélag með hverri þjóð sín sérstöku
einkenni og arf sakir þess er þjóðin upplifir. Svo hcfur nú verið í Sovét-
ríkjunum. I samræmi við það hefur nú ljóði því. sem liingað til hefur
veríð sungið \ ið lag Internationalsins, verið breytt. Það mun vera svo,
að ljóð hinnar sigrandi alþýðu, sem sjálf er aðilinn í het julegri þjóðfrels-
isbaráttu Sovétþjóðanna, komi mi sem þjóðsöngur við hlið hins gamla
baráttuljóðs verklýðshreyfingarinnar, —r- sem þó auðvitað heldur áfram
sem alþjóðlcgur baráttusöngur, ekki, aðeins í auðvaldslöndum, heldur og
sem alþjóðasöngur rússneskrar, georgiskrar og ukrainskrar verklýðs-
hreyfingar.
En ,,Internationalinn“ heldur jafnt áfram að tengja strönd við
strönd, gera hverja þjóð sterka, frjálsa og hamingjusama, og böndin milli
þeirra sterk og frjáls, — sýn Stephans G. Stephanssonar. er hann. Iýsir
í lok „Marzins“, mun rætast:
„Hófu' sólarljóðs söngvá i
samerfingjar jarðar,
sérhvert þjóðerni þekkti
þ;ir sína tungu“.
Wðlt Whitmann, skðld Bandaríkjanna
Allar þjóðir eiga sín skáld.
Shakespeate, Götlic, Fúskin,
Dante, Hugo, Li Po, — þessi nöfn
skina yfir sínum löndum næstum
eins og þjóðfánar. Það er lítill vafi
á því lengur, hvér er skáld Banda-
ríkjanna. Það er Walt Whitman,
sem skipar það sæti. í Tjóðasafni
ýmissa höfimda, sem anýlega kona
út, ern knæiSi hauis á 74 síðurn,
Edgar Allan Poe fær 27, D>ng-
fellow 7 og Whit.tier 6.
Þetta er eins og í skáldskap. því
,að það eru ek'ki neiriíi nokkrir tag-
ir ára síðaM Walt Whitman dó á
Titlu, .óásjálegra húsi í ‘bænum Cara-
den í New Jersey. Hann mátti þá
Jb.eita ökuiMim- ilesendum bóka, og
þar sem við hann var kannazt, vár
haran yfirleitt .álitinn tómerkilegnr
og óhreinlyradaM-..
Sannleikurmn ,er sá,,að Whitman
var <j v iðja.fmamlega hreinn og
beinn, — sv.o mjög, að allir vinir
hams :©g kumöiragjair hafa orð á því.
Haun var raeira að segja, í saman-
bur.ði við flest Ijóðskáld, fyrirmynd
í öllu lífemL Hann Iiafði enga lesti
cða slæma ávana. Hann blótaði
aldrei, reykl.i t-kki, spilaði ekki fjár-
hættuspil ©g hann bragðaði sjald-
an vín. Hélzta skemmtmi hans var,
að aka í hestvögnunuin á'Breiðu-
götu.
-k
Hann fæddist árið 1<S1Í) nálægt
Huntington á Long Island í Titlu,
gráu timburhúsi, ea á bernskuái'-
unum var hann lengst áf í Brook,-
lyn, þar sem faðir lians smíðaði
hús. Urn tvítugt hafði hann laert
prentiðn, kennt í skóla og byrjað
að gefa út dagbLað, sem hann skrif-
aði og þréntaði sjálfur og reið með
til káupenda. A næstu níu árum
vann hann í pretit.smiðjum, frétta-
stofum eða ritstjórnarskrifstofuin
ýmissa blaða í New York og Long
Island. Síðustu tvö árin af þessum
níu var hann ritstjóri blaðsins
Brooklyn Eagle.
Á meðan hann vann við þessi
blöð, orti hann eitt eða tvö til-
finningasöm l.jóð. En áður en hann
varð 29 ára gamall hafði honum
sjálfum og ábyggilcga engum öðr-
um dottið í hug, að hann kynni að
verða stórskáld.
Allir í bænu'm þekktu Walter
Whitman, og allir héldu upp á
hann. Hann var stór og sterkur,
var ágætlega vaxinn, og andlit
lians og höfuð var glæsilegt. En
það eina, sem hann var frægur fyr-
ir, var hvað hann var lítið hneigð-
ur fyrir vinnii. Ef það kom fyrir
cinhvern tínia. að hann stykki ekki
úr vinnunni seinni hluta dags og
færi að synda, þá var það af því,
að hann hafði eytt öllum morgnin-
um í að sigla fram og aftur á
Fulton-ferjunni eða aka upp og
niður Manhattan á Breiðgötuvagn-
inum. Einn af fyrstu húsbændum
hans sagði: „Ef drcngurinn fengi
köldusótt, mundi hann vera of lat-
ur til að skjálfa“. Og þctta orð
festist æ meir við hann með aldrin-
um. \
k
Það cr nokkuð á liuldu, hvers
vegna Whitman hætti ritstjórn við
Eagle, en auðvelt mun að gizka á
ástæðuna. Hann var á móti þræly,-
haldi í hinum nýju ríkjum, en eig-
endur blaðsins vildu láta ríkin
ráða því sjálf. — ‘Manuði scmna
var haaatn búinn að ráða sig sem
ritstjóra að blaðinu Crescent í
New (Means . Ferðin til New
Oj-Jea’ns olli timamótuMram T lífi
; hans. Hún vakti í honism risann,
sem hhmdaði í homim. tilfmning-
ar og iím-yndunarafl. Þrjáir ástæður
munu ihaifa valdið þessasi..
í fvrsta lagi e.r það i'erðin yfir
Allegheny-fjöUin og aiiður h'in
stóru fljót Bandariík janna, sem
•vakti undrun Ixaras <og .áðdáun.
Hnnn sá. opnast fyrh ser wfðáttur
og ötrúleg auðævi bkis ainga lýð-
veldis. Hann var.ð ásltfanginn ;af
JBandaríkjunuin.
í öðru lagi losaði feainn sig v.ið
dálítið af hinu stramga ihugarfari
raxhbötamannsius í 3amai frjálsa,
ihóglífa, franska andmíanslofti íí
New lOrleans.
En þýðingarmest er áð 'hann
vaaið .ástfanginn af stóllsu, sem
h.ítiin gat ekki eða vildí tíkkii ikvæn-
ast. Ekkert er kimnugt maa þessa
ást, það er aðeins til Iirífandi axiynd
af stúlkunni límd inn í eína ai
vasaJiókum hans. Walt er þögcill
eins og gröfin um þann atb.ui’Ö.
En það er varla vafi á því, »ð
kynpiiagin við þessa stúlkra hefrar
endanlega opnað þær uppsprettur
ódauðlegra ijóða, sem blunduðu í
brjósti þessa sérkennilega, lata.
skapheita, hátignarlega, en þó
óreynda unglikigs.
k
Walt kom heim aftur frá New
Orleans eins og Sál af veginum til
Damaskus sem breyttur maður,
helgaður einu máiefni. Hann liafði
fengið opinberun, opinberun banda
ríska lýðveldisins. Hann kom heim
aftiii' sem skáld og spámaður þess.
Hann breytti nafní sínu dálítið
eins og Sál. Hann vildí lieita það,
seni vinir hans kölluðu hann, Walt.
Og hann breytti klæðaburði sínunv
mikið. Sem skáld lýðræðisins tók
hann af sér hálskpýtið, hneppti frá
sér skyrtunni, og klæddist upp frá
þessu vanalegum verkamknnsföt-
um. Breytingin var ekki eins mik-
ill hégómi og í fljótu bragði vírð-
ist, því að hann vann nú sem tré-
smiður hjá föður sínunn og vann
þá í svona fötum eins og aðrir. Og
þetta hafði mikla merkingu í hans
augu m.
Hann hélt sig vera að fram-
kvæma samsvarandi breytingu á
skáldskaparsviðinu. i staðinn fyrir
að stæla ensk skáld og yrkja snot-
ur Ijóð ætlaði hann að segja það,
seni honum bjó í brjósti, umbúða-
laust, eins og amerískir verkamenn
'gera og Biblíán gerir, og láta orðin
tala sínu eigin máli.
En- það var sanit ekki það,
hvernig hann orti, heldur innihald-
ið. sem sýndi að hann var stór-
skáld. „Ivvæðið um mig sjálfan“ er
slik boðun um hina guðlegu og há-
leitu þýðingu iivérs einstaks
manns. að ekki finnst önnur ein's í
bókmenntum. í „Kvæðið um sam-
úðina“ iagði skáldið meira af sálu
sjálfs sín en nokkurn tíma liafði
verið gert í kveðskap. Það er kvæði
um trú, scm nær út fyrir og upp
fyrir kirkjuna, um lýðræði, sem
þurrkar út allt niisrétti, um ást,
sem brýzt út úr fangelsi þagnar-
innar, þar scm ástæðulaus blygðun
og fölsk hreintrúarstefna hafði lok-
uð hana b’nni.
Það 'wir þetta kvæ.öi, sem kom
óorði :i) Whitman. Nii á dögum,
þegar hwaða unglingsstúlka sem er
getur Ikeypt sér bók ram hjónaástir
í naeslsi <búð, virðíst Ttin fræga ber-
nrælg; Wolts um ástamál vera
næstami því feimiusleg <og viðvan-
mgsJeg. En hún var í rauninni spá-
mamnvleg. Bók hans v.ar fyrsta bók
heimsins fyrir utan Taéknisfi'æðirit,
senra talaði lireinskihiislega -og þó
án gamansemi eða lerötiskra til-
finsxinga. Hánn talaöi liræi'ður og
fiillnar lotningar og tiTfinningar fyrir
heiíagleik alls sem lífsanda dregu’r
um liina smæstu frumeind <og um
sjálíEan sig sem hluta su£ tilveiranni.
Þessi :nýja alvarlegsi Ihi'emskilni
var éin af þýðingarmestii breyt-
inguiiiiini í sögu heimsmemiiragar-
innar_
★
Walt wann í sextán ár að hinni
.dýrlega 'Jjóðabók sinni, hripaðí nið-
ur Jjóðl.ínur á ferjubátum, á hafn-
argörðuraum, í almenningsvögnun-
um, cða liggjandi á hinni einmana-
legra ströii.til á Coney Island. Hann
fór með þíer heim til sín í húsið
við Myrtle Avenue og vann úr
þeim við fuiraborð í litlu þakher-
bergi með eirauni glugga, ínjóu
í'úmi og þvottaborði. í viðurkenn-
jngarskyni við lýðræði og heilag-
leik lítilla og eirafaldra hluta kall-
aði hann bók shxa Lcaves of Grass
(Grasstrá),
Þegar Walt taiaöi um sjálfan
sig í bókinni, þá taíaði hann fyrir
munn livers vinnandi manns í
Bandaríkjunum. Hann lét tak-
markaláust sjálfsálit i ljós.'en það
sem hann vildi sagt hafa var:
„Svona ættu amerískír alþýðu-
menn að tala. Þeir eiga ekki að
vera' Jítilþægir“.
Walt lét prenta 800 eintök af
bók sinni í lítilli prentsmiðju og
sá um það að öllu leyti sjálfur. Því
næst sctti hann smáauglýsingu í
blaðið Tribune í New York, sendi
eintök til gagnrýnenda og ritstjóra
og gjafaeintök til margra mikils
metinna Bandaríkjamanna. Hann
gekk á milli bóksala í New York
og Brooklyn og bauð þeim bæk-
urnar, sem Iiann bar í poka.
Ekki er kunnugt um, að eitt
eintak hafi selzt. Kunningi hans
við Tribune skrifaði nokkur vin-
gjarnleg en marklaus orð um bók-
ina. Aðrir gagnrýnendúr annað
hvort virtu skáldið ekki viðlits eða
tættu það sundur og jusu örgustu
skömmum yfir það. Dómur hinna
merkn manna var litlu betri.
Wendell Phillips sagðist finna í
bókinni allar tegundir laufa nema
fíkjulaufið. Jolin Grcenleaf Whit-
tier kastaði bókinni út um glugg-
ann.
★
Slíkar móttökur veittu Banda-
ríkjamenn þjóðskáldi sínu. En þá
kom eins og sending af himni bréf
úr hinni köldu þögn Nýja-Eng-
lands bréf sem nú er næstum því
eins frægt og kvæðin:
„Kæri herra, mér er ljóst hið
dásamlcga gildi Grasstráa. Ég álit
þau glæsilegasta verk hugkvæmni
og speki,vsem enn hefur vcrið skap-
að í Ameríku. IIcill sé yður við
upphaf mikillar sigurbrautar“. —
Undir bréfið var ritað liið eina
stórfræga mannsnafn i Baiularíkj-
unurn á þessum tímum:
Ralph Waldo Emerson.
Upp frá ]ieim degi var Walt
sAdrei í vafa um mikilleik sjálfs
súin. En frægðarbrautin reyndist
tersótt. Alþýðan, sem hann orti
fvrir, vildi heldur hlusta á Poe og
bjjölluhljóm hans en á hinn þrótt-
miikla söng Walts.
★
Borgarastyrjöldin tafði fyuÍT
Walt Whitman á leiðinni til frægð-
arínnar. Walt var enginn hermað-
ur. Hann var samúðarríkur eins
og móðir. A för sinni um heiminn
elskaði hann ósjálfrátt allt, bæði
hið góða og hið illa. Hann tók
þátt í styrjöldinni á þann Iiátt, að
hann hlaut í sögunni frægð fyrir
kærleika auk skáldfrægðarinnar.
Hann fluttist til Washington, þar
sem stóru hersjúkrahúsin voru,
hætti ritstörfum og helgaði sig því
starfi að hlynna að hinum særðu
hermönnum. Hann vann fyrir súlt-
arlaun í herskrifstofu og bjó í her-
bergiskytru iippi á háa lofti. Ilann
vúljaði særðu liei'maimanna á
hverjum degi frá hádegi til kl. 4 og
aftur kl. (i—9. Hann hélt á stórri
tösku, sem var full af smágjöfum
handa hermönnum. Þar var tóbak,
pappír og umslög, appelsínur og
svaladrykkir. En stærsta gjöf hans
var hin móðurléga umhyggjusenii.
Eyrir hverja heimsókn, gekk
hann úti í sólskini og vindi eða
undir stjörnubjörtum himni. Ilann
drakk aðeins vatn og mjólk og
forðaðist feitmeti og að neytá
kvöldmatar seint. Sagðist hann
gera þetta í því skyni að halda lík-
ama sínum hreinum, heilþrigðum
og blóðhreinum, svo að lækninga-
kraftar náttúrunnar gætu strcymt
í gegnuni Iiann til hinna þjáðu her-
manna
Ilann var ekki með þessu að
hlýðnast fyrirmælum neinnar trú-
ar eða kreddu. Hann fylgdi inn-
blástri síns eigins eðlis, senx liann
trúði, að bæri í sér fyrirboða um,
hvernig veröldinni væri fyrirhugað
að verða, þegar lýðræðið blómg-
áðist til fulls.
Walt fórnaði hinni sterku lieilsu
sinni fyrir þetta starf. Hann var
sjálfur eins og særður hermaður,
þegar stríðinu lauk. Ilann var
heima hjá móður sinni eftir „spít-'
alamýrakóldu“, þegar fréttist um
morð Lincolns.
★
Það vár vor, og lílak-runnarnir
stóðu alblómgaðir í garðholunni
hjá litla húsinu, sem þau áttu
heima í. Brooklyn var í þá daga
Htið meira en sveitaþorp, og hann
þurfti ekki að fara langt til að
heyra þrestina syngja, þegar kvöld-
stjarnan blikaði í rökkrinu. Hann
samdi dýrlegast'a kvæði sitt þarna,
óf blómin á írannunum. stjörnuna,
fuglasöngimx og harm sinn saman
í svo háleitan óð til hetjunnar —
og til lífsins og dauðans —, að
betur hefur aldrei verið orL Enska
skáldið Swinburne sagði um þctta
kvæði, When Lilacs Last in the
Door-Yaril 'Bloom’d, að það væri
„ljúfasta og hljómmesta næturljóð,
sem nokkurn tíma hefði verið
súngið í heimskirkjunni“. Það eru
þessi háleitu eftirnxæli, senx liafa
e. t. v. meir en nokkurt annað verk
hans veitt Walt Whitman smám
saman allsherjar viðurkenningu
sem skáldi Bandaríkjanna.
Eftir stríðið fékk Walt skrifara-
stöðu hjá innanríkisráðuneytinu.
Hann var þá að vinna að nýrri út-
gáfu á Grasstráunx og geymdi
prófarkir í skrifborði sínu. Innan-
ríkisráðherrann Ilarlan, stjórn-
málakjaftaskúmur frá Iowa City,
varð frá sér af forvitni eitt kvöld
og laumaðist inn í skrifstofuna og
íeit í bókina. Ilann var stór-
hneykslaður og vann sér frægð í
sögunni sem smásálarlegur vand-
lætari með því að reka hinn ó-
dauðlega undirmann sinn úr vinn-
unni. Hinn írski vinur Walts
William O’Conner, ritaði hvassyrt-
an bækling unx þennan atburð.
Nefndi hann bæklinginn Hið góða
ganxla skáld. Loddi ]iað við hann
æ síðan senx viðurnéfni, en var
honum ekki samboðið.
★
Árið 1873 biláði skyndilega hin
stcrka heilsa Walts. Harúx vaknaði
eina nótt og varð þcss var, að
hann gat hvorki hreyft vinstri
handlegg sinn né vinstri fótinn.
Hann sofnaði rólcgur aftui* og dag-
inn eftir beið hann ]iess rólegur, að
vinir hans kæniu. Þau 20 ár. sem
hann lifði eftir þetta við stöðuga
heilsuhnignun, var hánn alltaf
jafn rólyndur. Hann glataði aldrei
hinu þolinmóða, vingjarnlega og
glaðværa skapi sínu.
Vinir hans og aðdáendur, sem
var fámennur cn vaxandi félags-
skapur, sendu fé til styrktar lion-
um. Hann fylgdist með kvíða-
blandinni gleði með vaxandi frægð
bókar sinnar. Vlðurkenningar og
heimsóknir fékk hann einstöku
sinnum frá svo merkum mönnum,
að þær styrktu þá trú hans, að
bók hans mundi lifa.
★
Wak lnundi hafa orðið stoltur
og glaður — og sanil með sjálfum
sér alls ekki liissa —, ef liann hefði
vitað, að 50 árum eftir dauða hans
mundi forsætisráðherra Bretlands,
um leið og hann tilkynnti neðri
deild þingsins mikinn hernaðarsig-
ur, taka sér í munn eins og texta
úr Biblíunni hina göfugú áminn-
ingu hans:
„Nú, skiljið mig vel. — Það er
fólgið í sjálfum kjarna tilverunnar,
að upp lir hverjum unnum sigri,
]>að er sama hver er, mun rísa eitt-
hvað, sem gerir meiri baráttu
nauðsynlega“. (Lauslega þýtt).
Framh. af 3. síðu.
ir og skaölegir. — Aftur á
móti hef'ég ég ekki ennþá orö
iö var aö listræn sjónarmiö
— þekking á málefninu —
hafi skaöaö listir okkar eöa
menningu. Hr. Kr. A. hefur
ótvírætt sýnt það er hann
hefur skrifaö um skáldskap
og bókmenntir aö hann aö-
hyllist hiö síöarnefnda sjón-
armiö/Þess vegna eru kenn-
ingar hans um fánýti listlegr-
ar túlkunar á myndlist ekki
í samræmi viö dóma hans á
sviöi bókmenntanna.
Gunnlaugur Scheving.
Slysatryggingarnar stórendurbættar. Þýðingarmiklar
umbætur á sjúkratryggingunum. Verulega aukin fram-
lög til ellilauna og örorkubóta. Lífeyrir starfsmanna
ríkisins> kennara og hjúkrunarkvenna.
Þjóðviljinn hefur áður skýrt
frá frumvörpum þeim, sem leg-
ið hafa fyrir Alþingi um endur-
bætur á alþýðutryggingunum
og um lífeyrissjóð starfsmanna
ríkisins, kennara og hjúkrunar
kvenna.
Frumvörp þessi voru öll sam
þykkt óbreytt að mestu. Um-
bæturnar á alþýðutrygginga-
lögunum voru, eins og áður er
sagt, samkvæmt tillögum milli
Framhald af 1. síðu.
Auk þess hafa 15,5 milljónir
króna verið ákveðnar til upp-
bóta á útfluttar landbúnaðaraf-
urðir á síðastliðnu ári og 10
milljónir króna áætlaðar í sama
skyni á yfirstandandi ári.
Það segir sig sjálft, að verka-
menn geta ekki gengið þegjandi
fram hjá slíkum staðreyndum,
er svö mjög hafa áhrif á fjár-
hagsafkomu þeirra. Þeir geta
það því síður sem margt bend-
ir til þess, að í vændum séu nýj
ar árásir á hendur þeirra, eins
og seinasta frumvarp ríkis-
stjórnarinnar á Alþingi ber með
sér, enda þótt það kunni að
verða geymt þar til útséð væri
um, hvort verklýðsfélögin segðu
upp samningum sínum eða
ekki.
4. Trúnaðarráðið álítur, að
verkamenn verði að taka sér-
stakt tillit til þeirrar staðreynd-
ar, að hvorki Alþingi né rík-
isstjórn hafa gert ráðstafanir
af neinu tagi til þess að tryggja
atvinnu í landinu eftir stríðið,
en að atvinnuleysið er hinsveg-
ar á næstu grösum samkvæmt
opinberum skýrslum Reykja-
víkurbæjar.
Alþingi og ríkisstjórn hefur
ekki aðeins láðst að gera ráð-
Dánarbœtur fyrir barn inn-
an 16 ára, sem á eftirlifandi
foreldri eru 7 Vz-faldaðar.
Dánarbætur fyrir barn, sem
á eklci eftirlifandi foreldri eru
6-faldaðar.
Dánarbœtur systkina, sem
voru á framfœri hins látna,
hœkka á sama hátt og barna.
Dánarbœtur til foreldra eru
tvöfaldaðar.
stafanir til atvinnuöryggis eft-
ir stríð heldur skoi'tir jafnvel
allar áætlanir í þá átt.
Það segir sig sjálft, að þegar
verkamenn vega og meta samn
inga sína og lífsafkomu, er ekki
unnt að ganga fram hjá jafn
örlagaríkri staðreynd sem þeirri
að meðan inneignir í erlendum
bönkum nema meiru en 400
milljónum króna og inneignir í
innlendum bönkum nema meiru
en 500 milljónum króna, er ekki
annað fyrirsjáanlegt, en að ís-
lenzkir verkamenn þurfi að
hefja aftur hina þungbæru
göngu atvinnuleysisins.
5. Með tilliti til þeirra á-
stæðna, Sem hér hafa verið rakt
ar, er trúnaðarráðið þeirrar
skoðunar, að samningar félags-
ins við atvinnurekendur þurfi
endurskoðunar við og leiðrétt-
ingar á sviði samræmingar
kaupgjalds og á sviði annarra
atriða, er endurbóta þarfnast.
6. Að öllu þessu athuguðu
ályktar trúnaðarráð Dagsbrún-
ar eftirfarandi:
Að allsherjaratkvæðagreiðsla
skuli viðhöfð um uppsögn samn
inga við atvinnurekendur.
Að hvetja alla félagsmenn til
að greiða atkvæði sem einn
maður með því að segja samn-
ingunum upp“.
Brynjólfur Bjarnason.
Ef slysið veldur örorku fá að-
standendur hins slasaða sama
lífeyri og sömu bœtur og um
dánarslys vœri að ræða og breyt
ist upphæð bótanna og lífeyr-
isins í sömu hlutföllum og áð-
ur er að vikið, eftir því hvað
missir starfsorkunnar er mikill.
Þetta eru alger nýmæli.
Dagpeningar hœkka um 50%
Að frádregnum lífeyrisgreiðsl
um verða bætur samkvæmt lög-
um þessum eins og samanlagð-
ar bætur stríðstryggingarinnar
og almennu tryggingarinnar áð-
ur. Jafnframt er svo fyrir mælt
að ef um stríðsslys sé að ræða,
skuli tryggt að enginn aðili fái
minni bætur en samkvæmt al-
mennu tryggingunum.
SJÚKRATRYGGINGAR
Samlagsmaður fœr ókeypis
vist á sjukrahúsi svo lengi, sem
hann þarf á að halda. Áður var
hámarkið 32 vikur og 26 vikur
fyrir einn og sama sjúkdóm.
Jafnframt var gerð sú breyt-
ing á lögum um framfœrslu
sjúkra manna og örkumla, að
maður með langvarandi sjúk-
dóm fær ókeypis vist á sjúkra-
liúsi án undantekninga. Áður
var aðeins greitt Ak kostnaðar
fyrir berklaveika, holdsveika og
kynsjúka, en fyrir aðra aðeins
ótiltekið eftir því sem fé var
veitt í fjárlögum í hvert skipti.
Framlög ríkis og bæja hvors
um sig til sjúkrasamlaga eru
hœkkuð úr 25% upp í Va.
Sjúkrasamlög fá rétt til að
reka lyfjabúðir, sjúkrahús og
lœkningastöðvar.
Hlunnindi eru nokkuð aukin:
Röntgenmyndir skulu greidd-
ar að Vz og skylt að greiða fæð
ingarstyrki.
í frumvarpinu var lagt til,
samkvæmt tillögu meirihluta
nefndarinnar að læknishjálp
skyldi heimilt a’ð greiða að-
eins að fimm sjöttu hlutum.
Þetta var eina tillagan, sem
horfði til þess að draga úr rétt
indum. Þetta var fellt ,,í þing-
inu, samkvæmt tillögu Brynj-
ólfs Bjarnasonar og Haralds
Guðmundssonar. Samlögum er
því skylt að greiða læknishjálp
að fullu eins og áður.
HÆKKUN ELLILAUNA OG
ÖRORKUBÓTA
Framlag Lífeyrissjóðs íslands
til ellilauna og örorkubóta er
hœkkað úr 30% af heildar-
upphæðinni, sem úthlutað er,
upp í 50%.
Þetta ætti að hafa í för með
sér verulega hœkkun á ellilaun
um og örorkubótum. Ef sveita-
félögin beinlínis draga ekki úr
framlagi sínu, œtti heildarupp-
hæð ellilauna og örorkúbóta að
hœkka úr 4,5 millj. kr. upp í
rúmlega 6 millj. kr.
Flokkun styrkja í I. og II. fl.
fellur niður, og aldrei má út-
býta lægri upphæð til ein-
staklings en 120 kr. að við-
bættri verðlagsuppbót.
Milliþinganefndin er nú að
undirbúa gagngerðar endurbæt
ui' á elli- og örorkutryggingun-
um. Er þetta aðeins bráðabirgða
ákvæði meðan sú heildarendur-
skoðun hefur enn ekki farið
fram. \
LÍFE YRISTRY GGING AR
STARFSMANNA RÍKISINS,
KENNARA OG HJÚKRUNAR-
, KVENNA.
Þrenn lög voru sett um líf-
eyrissjóði þess fólks, sem vinn
ur í þessum starfsgreinum.
STARFSMAÐUR RÍKISINS
fœr lífeyri, sem er 60% af með
allaunum hans síðustu 10 árin,
eftir 30 ára starfstíma. Lífeyrir
inn fer lœkkandi eftir því sem
starfstíminn er styttri niður í
12,5% eftir 10 ár. Þó greiðist
jafnan lífeyrir til starfsmanns,
sem er orðinn 65 ára að aldri.
Auk þess er greiddur örorku-
lífeyrir eftir því hvað hlutaðeig
andi hefur misst mikið af starfs
orku sinni. Ef rekja má örork-
una til starfsins, er fullur ör-
orkulífeyrir jafnhár hámarki•
ellilífeyris.
Ekkja eða ekkill starfsmanns
fær 40% af meðallaunum í ár-
legan lífeyri eftir 30 ára starfs-
tíma og lœkkandi niður í 20%
eftir 10 ára starf.
LÍFEYRIR. BARNAKENN-
ARA og ekkna þeirra er hinn
sami og lífeyrir annarra starfs
manna ríkisins.
LÍFEYRIR HJÚKRUNAR-
KVENNA er 60% af meðalárs-
launum síðustu 10 ára eftir 25
ára starfstíma og lækkar eftir
ákveðnum reglum með starfs-
tímanum allt niður í 15% eftir
10 ára starf. Námstími reiknast
með starfstímanum. (Meðallaun
in þó vitaskuld miðuð við laun
að loknu námi).
Örorkulífeyrir hjúkrunar-
kvenna er jafnhár hámarkselli
lífeyri, ef um fulla örorku er
að ræða, sem rekja má til hjúkr
unarstarfsins.
þinganefndar, sem þeir Brynj-
ólfur Bjarnason, Brynjólfur
Stefánsson, Haraldur Guð-
mundsson, Jens Hólmgeirsson
og Kristinn Björnsson læknir
skipa. Nefndin var skipuð í
tilefni af frumvörpum, sem lágu
fyrir þinginu, svo sem frum-
varpi sósíalista um gagngerðar
umbætur á ákveðnum köflum
tryggingarlaganna. Nefndin
heldur nú áfram störfum og
mun svo fljótt, sem auðið er
skila síðari hluta tillagna sinna.
Skal nú rifjað upp í fáum
dráttum það sem áunnizt hefur
1 tryggingarmálunum á þessu
þingi.
SL Y SATRY GGING ARN AR.
Fleiri verkamenn eru tryggð-
ir gegn slysum en áður.
Tekinn er upp ÖRORKULÍF-
EYRIR til handa þeim, er verða
fyrir slysi. Skal hann vera 1200
kr. á ári fyrir algera örórku,
að viðbættri verðlagsuppbót
(kr. 3120,00 með núgildandi
vísitölu). Lífeyririnn lækkar í
sama hlutfalli og örorkan.
Auk dánarbótanna er tekin
upp LÍFEYRISGREIÐSLA TIL
EKKJU EÐA EKKILS, sem er
eldri en ■50 ára eða hefur misst
meira en 50% af starfsorku
sinni. Lífeyririnn er 960 kr.
á ári að viðbœttri verðlagsupp-
bót, fyrir þá sem eru 67 ára eða
eldri eða algerir öryrkjar (tæp-
lega 2500 kr. með núgildandi
vísitölu). Lífeyririnn lækkar i
sama hlutfalli og aldurinn eða
örorkan.
UPPSÖGN DAGSBRÚNARSAMNINGANNA