Þjóðviljinn - 28.12.1943, Qupperneq 7
Þriðjudagur 28. desember 1943
ÞJÓ1'VILJINN
7
Karlinn, sem alltaf talaði í spakmælum
(Lauslega þýtt og endursagt)
„Hershöfðingi minn segir að það sé alveg vandalaust
að sigra nágrannana“.
„Mest bylur í tómri tunnu“, sagði karlinn.
„Hershöfðingi minn segist geta sigrað hvern sem hann
vilji“, sagði kóngur.
,,Raup er rags manns gaman“, sagði karlinn.
„Nú er mér nóg boðið. Eg fer“, sagði hershöfðinginn
og fór.
„Enginn getur sín forlög flúið“, sagði karlinn.
„Þessu get ég hlegið að“, sagði ráðgjafinn og fór líka.
„Sá hlær bezt sem síðast hlær“, sagði karlinn.
„Á ég þá að fylgja þínum ráðum og hætta við stríð-
ið?“ spurði kóngur.
„Hafa skal heilræðin, hvaðan sem þau koma“, sagði
karlinn.
,,Þá er bezt að ég fari og tali við hina ráðgjafana“,
sagði kóngur.
„Ekki er ráð, nema í tíma sé tekið“, sagði karlinn.
„Ertu ekki alveg hissa, drottning mín?“ sagði kóngur-
inn. „Nú er gamli maðurinn búinn að koma í veg fyrir
stríðið“.
„Oft veltir lítil þúfa þungu hlassi“, sagði karlinn.
„Eg hef unnið veðmálið og nú lætur kóngurinn byggja
handa þér gott og fallegt hús“, sagði drottningin.
Þá varð gamli maðurinn loksins orðlaus, en það gerði
ekkert, því að veðmálið var unnið.
ENDIR.
Þaö er talið, að fáar bæk-
ur hafi orð’ið meiri féþúfa en
Tarzanbækurnar svo kölluöu.
Höfundurinn', Edgar Rice
Burroughs, sem átti heima í
Chicago, á aö hafa fengið
hugmyndina ein hvern tíma
í steikjandi sólskini, þegar
honum þótti ólíft fyrir hita.
Tveimur árum seinna, fyrir
30 árum, kom bókin út og
seldust strax 3 millj. eintaka.
Síöan hafa komiö út 55
Tarzan-bækur um svipaö efni
og sú fyrsta, En fólk er þeim
alltaf jafn fegiö og hafa selzt
eitthvaö yfir 30 millj. eintaka
af þeim samtals. Og þær hafa
veriö þýddar á 18 tungumál.
Höfundurinn varö af þessu
stór efnaöur maöur, sérstak-
lega eftir aö 'fariö var aö
kvikmynda bækurnar. En þaö
eru til um 20 Tarzan-kvik-
myndir af ýmsu tagi og 365
grammófónplötur meö sam-
tölum og ööru, sem tekiö er
úr Tarzanbókunum. Vöru-
merkið Tarzan hefur einnig
verið mjög eftirsótt og gefið
höfundinum of fjár. Síöast sá
ÞETTA
hann sér ekki annaö fært en
stofna félag til að vera á
veröi og klófesta allan gróöa,
sem árlega veröur af þessari
margvíslegu framleiöslu.
★
Einu sinni fórust Knut
Hamsun þannig orð: , “ —
Hann er áttræður. Það er birt
mynd af honum í blööunum,
vegna þess aö hann er átt-
ræöur. Hann deyr áttatíu og
fjögra ára. Þá birta blööin
aftur myndir af honum,
vegna þess aö hann er dáinn.
Hálfum mánuöi síöar er hann
jarðsunginn. Þá segja blööin
frá athöfninni. Loksins er
hann þá alveg úr sögunni. En
maöurinn hefur í raun og
veru veriö steindauður í tutt-
ugu—þrjátíu ár. Hann hefur
bara ekki verið grafinn fyrr
en þetta“.
Þegar Knut Hamsun varö
áttræöur, fyrir fjórum árum,
var ritgeröasafn hans gefið
út. Þá hefur þessi lífsspeki
sjálfsagt lent einhvers staöar
meö.
vxð
SKÁLDSAGA eftir
JOHAN FA LKBERGET
Þaö stóö gamall kotbær
undir Hognafjalli.
Úti á túni lá ung stúlka og
teygði úr sér í grasinu. Hún
var dökkhærö og fölleit. Hár-
iö var ófléttaö.
Hún horfði upp til fjall-
anna. Nú átti hún hér heima,
á heiöinni í nágrenni jökl-
anna, þar sem alltaf var þögn.
Svalur vindur þaut í gras-
inu.
Túniö hafði ekki veriö sleg-
iö í mörg ár. Bóndinn var dá-
inn. Þegar náman viö Fjalls-
vatn hrapaöi vornótt eina fyr
ir nokkrum árum, týndist
hann. Ekkjan varö ein eftir á
bænum uppi á heiöinni og
enginn var til aö slá túniö.
Unga stúlkan greip hend-
inni um brjóstiö. Þar fann
hún til.
Þessari tilfinningu fylgdi
ótti og angist. Einkum haföi
oft gripiö haria hræösla með-
an hún átti heima niöri í
bænum. Hvergi heföi hún
síöui' viljaö deyja en þar —
og láta grafa sig í stóra
kirkjugarðinum. Upp til fjalla
varð hugsunin um dauöann
mildari.
Hún var brjóstveik. Þar
haföi blætt úr sári og úr því
sári átti henni eftir aö blæöa
út. Læknirinn haföi bara
sagt, aö þaö væri misjafnt
hvaö þaö tæki langan tíma.
En svo bætti hann því við, aö
fjallaloft mundi geta bjargaö
henni.
Hún haföi lititö á hann og
brosaö kuldalega. Þetta var
ekki aö gefa lífsvon. Hún
vissi,, að sér yröi sökkt hægt
og hátíölega niöur í moldina
og kirkjuklukkunum hringt,
því aö það þurfti aö gerast
kraftaverk til þess, aö hún
gæti komizt upp til fjalla.
En kraftaverkiö geröist.
Fólkiö, sem vann méö
henni, skaut saman ofur lítilli
upphæö. Þaö var góöhjartaö
í örbirgö sinni.
Þeir voru fölir og lotnir í
heröum allir sem unnu í
verksmiöjunum. Þeir unnu
þar dag eftir dag, ár eftir ár.
Loks eitt kvöld fóru þeir
heim og komu ekki aftur. Þá
voru þeir gleymdir.
— Þa’o kom fjallalækLir
hoppandi niöur hlíöarnar og
þyrlaöi hvítum úöa. Hann var
kominn alla leiö ofan frá jökl-
inum og rauí þögn óbyggöar-
innar, hvar sem hann fór.
Stúlkan hlustaöi á lækjar-
niöinn og henni fannst hann
í raun og veröu ekki trufla
kyrröina. Hann var rödd þagn
arinnar sjálfrar.
Johan Falkbcrget cr fœddur árid 1870 í námubœnum Röros í Noregi. Faðir
Vians og forfeður höfðu unnið í námunum. Sjálfur fór liann að vinna þar níu ára
gamall og vann þar í átján ár. Jlann naut engrar skólamcnntunar annarar en
barnafrœðslu. Fyrsta bók hans, „Svartc fjelde', kom út árið 1007. Þá var Falk-
bcrget orðinn ritstjóri við vcrkamannablað í Alasundi. Skömmu síðar komu út
skáldsagan „Ved den evigc sne“ og „Urtidsnatt'*, sem cr framhald af hcnni. l>að
cru þær, sem birtast hcr í blaðinu og heita í þýðingunni „Nótt við fjöllin
Flestar bœkur Falkbergets lýsa starfi námumanna, örbirgð þeirra og upp-
rcisnarhug á fyrsta skeiði verklýðshrcyfingarinnar. I skáldsögunni „Brœndoffcr ‘
lýsir hann hrakningi sveitapilts til borgarinnar á jyrstu árum vclaiðnaðarins og
baráttu lians við skort og vanlieilsu, sem leiddi iil örþrifaráða. „Christianus
Sextus“ cr merkasta ritverk lians. Efnið er tekið úr sögu málmnámsins i Röros,
en það hófst um miðja 17. öld. Umhvcrjið þekkti höjundurinn vel af reynslu.
Söguhetjur Falkbergets eru flestar einrœnar og þunglyndar. Ilann lýsir ör-
eiganum, hvernig liann lieyir tvófalda baráttu: aðra við skortinn og hina gegn
hugarstríði sínu. En oft bregður því fyrir í sögum hans, að jafnvel hið snauðasta
líf geti átt œvintýralega fegurð.
Stór, dökkblá augu hennar
fylltust tárum. Þaö er svo
margt, sem getur komiö
konu til aö gráta. Hún var aö
hugsa um samverkafólkið,
þaö hafði sagt, aö þetta væri
bara örlítill þakklætisvottur.
Eitthvaö fleira var sagt — og
lífi hennar bjargaö.
-----Þaö var seint um
kvöld, stormur af hafi og
þrimiö gnauöaöi viö strönd-
ina.
Hún haföi vafiö sjali um
höfuöiö og ráfaö eii'Öarlaus
um göturnar. Þessi óró greip
hana í hvert sinn, sem óveö-
ur var 1 aðsigi. Hún gat ekki
ráöiö viö þaö. Þá vaknaöi ó-
kyrröin, sem henni var í
brjóst lögö, og brauzt fram
riieö valdi.
Þaö var haröur vetur. Snjór
iixn lá á þakglugganum í her-
berginu hennar og súöina hél
aöi. Á nóttunni fannst henni
stundum hún vera stödd í
helli langt inni í fjalli. Væri
stormur, þyrlaöist hríöarfjúk
inn um gisiö þilið. Þá var föl
á gólfinu á morgnana. Þaö
var lítill múrsteinsofn í her-
berginu. Hann hitaöi lítiö, en
reykti mikiö. Á kvöldin sat
hún oft lengi — lengi með
hendurnar á ofninum og
hlustaöi í leiöslu á veöurhljóö
iö.
Þá fannst henni stundum
einhver vera inni lxjá sér og
stara á sig köldum grimmdar-
augum. Þá varö hún hrædd,
flýtti sér í rúmiö og hnipraöi
sig undir yfirsængina. Á slík-
um nóttum setti aö henni
grát.
Á daginn vann hún í verk-
smiöjunni. Þegar hjólin hvinu
sem hæst allir unnu sem hraö
ast, fannst henni hún ein
vera lifandi. Allir að’rir
hreyföu sig hugsunarlaust,
eins og hjólin, frá morgni til
kvölds. Andlitsdrættir þeirra
voru alltaf eins, augun störöu
í blindni, grá og kyrr. Eng-
inn kvartaöi, en þaö var dul-
in þjáhing í hverju orði.
-----Hún nam staöar viö
ljósker. Þaö var él og snjór-
inn þyrlaöist um hana. Kol-
dimm vetrarnóttin var í aö-
sigi.
ÞaÖ haföi veriö launa-
greiösludagur 1 verksmiöj-
unni. Þær stóöu í röð fimm-
tíu konur, utan við dyr féhirö
isins. Þegar hurðin loksins
var opnuö og þær komu inn
í ski'ifstofuna úr kuldanum,
steig andardráttur þeirra upp
eins og móóa og dögg kom á
veggi og loft. .
Þær fæi'öu sig ein og ein
fram hjá boröi féhiröis og
réttu bláa fingur eftir pening
unum. Augnabliki seinna
höföu þær fengið sultarlaun
sín handa á milli í skínandi
silfurpeningum. Þær horföu á
peningana amiars hugar, eins
og þær væru aö reikna. Sein-
ast voru þeir bundnir innan
í vasaklút eöa þeim stungiö
niöur í lúna, feituga buddu.
Síðan gengu þær aftur út í
óveöriö, og stormurinn hrakti
þær eins og skugga gegnum
hríöina.
Sumar stóöu kyrrar viö
boröiö augnablik, eftir aö þær
höföu tekiö viö peningunum,
rétt eins og þær ættu von á
meiru. Þá kallaöi féhiröir á
þá næstu í í'öðinni og sú sem
haföi gleymt sér viö borðiö,
sagöi eitthvaö í hljóöi viö
sjálfa sig um leið og hún
skeílti á eftir sér huröinni.
Dagbjört var meö þeim síö-
ustu.
Peningar! Þessir auÖviröiT
legu peningar! hugsaöi hún,
staönæmdist og var rétt aö
því komin að fleygja þeim af
öllu afli framan í manninn.
En hún stillti sig. Hvaó heföi
hún líka unnið meö því?
Og nú stóö hún uixdir ljós-
kerinu úti í hríóinni. Rétt hjá
var stórt hús meö ljós í glugg
pixx. Þaö sixxall í fána, senx
storixxurinn kippti í á ýmsa
vegu. Rauöur fáixi! í ljósbirt-
uixni var hamx eiixs og ólg-
axxdi blóö, þar sem hamx bar
viö íxýfallinn snjóinn.