Þjóðviljinn - 29.12.1943, Blaðsíða 7

Miðvikudgur 29. desember 1943.
ÞJÓ7' VILJINN
Einu sinni var risi, sem hét Mosaskeggur. Hann bjó
aleinn, og honum leiddist.
Mosaskeggur hafði aldrei haft tíma til að gifta sig.
Hvers vegna haldíð þið, að hann hafi ekki haft tíma til
þess?
Hann var alltaf að safna peningum.
Nú var hann orðinn ríkasti risinn í landinu og átti
marga poka fulla af gullpeningum. En hann var orðinn
gamall og átti hvorki konu né krakka og hann var hætt-
ur að hafa gaman af að telja peninga-
Mosaske^gur var ekkert grimmur, þó að hann væri
nirfill. Og hann hafði aldrei gert fólki mein og hafði
ekki ætlað sér að ræna börnum. En einu sinni gekk Ása
litla í Kotinu fram hjá hellinum hans, þegar hún var
að smala. Þá þreif hann í öxlina á henni og fór með hana
inn í hellinn.
Ása fór að gráta. Risinn fór þá að skæla líka og sagði:
„Farðu þá heim til þín stelpa. En ég á enga krakka,
og þú getur ímyndað þér, hvað það er skemmtilegt á
gamals aldri að kúra hér einn og telja pþninga. Eg er
líka hættur því“.
Ása kenndi í brjósti um risann og þurrkaði sér um
augun. Hún sagðist skyldi spyrja mömmu sína, hvort
hún mætti ekki koma og heimsækja hann einhvern
tíma. Og risinn varð liíandi feginn að eiga von á gesti.
Það var á aðfangadag sem Ása kom aftur. Og hvað
haldið þið, að hún hafi þá gert? Hún sópaði allan hell-
inn. Hann hafði ekki verið sópaður í hundrað ár. Gamli
risinn varð ákaflega glaður og sagðist aldrei á ævi sinni
hafa séð svona hrein og falleg húsakynni.
Og hún gerði meira: Hún fór að elda jólagraut handa
risanum. Hann hafði aldrei heyrt getið um jólin, og
Ása var að reyna að koma honum í skilning um, hvað
gaman væri á jólunum. En hann skildi það aldrei og
Ása gafst alveg upp.
Þegar hún var á leiðinni heim, var hún alltaf að hugsa
um það, hvað það hlyti að vera bágt, að hlakka ekki til
jólanna- x
Þá mætti hún jólaálfinum, sem alltaf var vanur að
Tfltt ÞETTA
Skammt or öfganna á milli:
Fyrst eftir að tóbakið fluttist
tii Evrópu, var það kallað ýmsum
nöfnum, svo sem „drottningar-
jurt“, „lækningajurt" og jurtin
lielga“. Og af því voru sagðar hin-
ar undarlegustu sögur. Það mun
hafa tíðkast meðal aðalsins í
Frakklandi, að kvcnfólk tæki í nef-
ið, því í mansöng einum frönskum
er lýst yndisþokka meyjarinnar,
einmitt, þegar hún tekut í nefið.
En fyrst cr allt frægt: Vísindin
viðurkenndu ekki tóbakið sem
heilsulyf. Þvert á móti sögðu vitrir
menn Iærisveinum sínum, að heil-
inn þornaði og harðnaði af tóbaks-
reykingum. Kirkjan gekk, aldrei
|>essu vant, í lið með „vísindun-
um“, og Urban páfi VIII lysti í
banni hvern þann mann, sem tæki
í nefið undir messugjörð. Þessi til-
skipun var i gildi í hundrað ár. Þá
afnam Benidikt páfi XIII hana.
llann var sjálfur neftóbaksmaður.
Rússneska prestastéttin nefndi
tóbakið djöflajurt og áleit, að
tóbaksreykur væri samskonar
svæla og syndarar væru kæfðir
með í Víti. En Pétuf mikli hafði
þessar kenningar að engu.
— — — Það er sagt, að tóbak
hafi ekki flutzt til Islands fyrr en
á fyrri hluta 17. aldar. Arngrímur
lærði ritaði óla Worm bréf á latínu
árið 1631, og hann „fýsir að fræð-
ast sem fyrst um, hver áhrif tóbak-
ið hefur“ og kvcðst hafa reynt, að
það sé gott: við magakvillum.
Worm svarar þvi, árið eftir, að
vísu sé tóbakið læknislyf, en það
hreinsi einkum slím úr heilanum.
„Jurtin er kaldrar náttúru og eink-
um lioll fyrir þá, scm eru vots
eðlis“, segir hann ennfremur.
Séra Stefán Ólafsson fullyrti, að
tóbak læknaði: heilaveiki, brjóst-
mæði, blóðnasir, og kvef.
p ♦ ♦♦ p 0 ♦
zjLoíí v0 ' •joi im
SKÁLDSAGA atir ú
JOHAN FALKBERGET r
Dagbjört vissi ekki fyrr en
hún var komin inn í húsiö.
Það var íjölmennt inni. Fá-
tækir menn, með merki dap-
urra hugsana 1 hverjum and-
litsdrætti.
Hávaxinn maöur var aö
flytja ræðu. Andlit hans var
grábleikt og hárið' féll ógreitt
nið'ur á enni. Hann hafði yfir
vísuorð meö kaldri, sterkri
rödd:
,,— Vér vöknum í eíning
til varnar í nauð
og vinnan skal gefa
okkur brauð —“
Ræðumaöurinn var fölur af
geðshræringu.
.Áheyrendurnir réttu úr sér
í sætum sínum og augnaráð
þeirra varö djarfara. Þeim
haföi verið fluttur nýr og ó-
væntur fagnaðarboöskapur.
Dagbjört gleymdi sér í
hrifningu, eins og nýr dagur
væri runninn meö fangiö fullt
af frelsi og fyrirheitum. Nú
þurftu mennirnir ekki annaö
en breiöa út faðminn.
Kvöldió eftir stóö hún á
götuhorni og seldi flugrit. Og
hún átti eftir að gera það
oft.
Þaö var hlegiö aö henni.
Enginn vissi til þess, að kven-
maður heföi tekið sér annaö
eins fyrir hendur. Hún hlaut
að vera eitthvaö rugluð,
manneskjan. Hún lét þetta
sem vind um eyrun þjóta.
Þaö kom aöeins örsjaldan fyr
ir, aö feimni og hlédrægni
greip hana. og þá skamm-
að'ist hún sín fyrir það'.
Dagbjört óð krapann á göt
unum á vondum skóm. Henni
kom þaö’ aldrei í hug, aö þetta
gæti gert henni mein, að dauð’
inn lægi í launsátri í köldu
krapavatninu.
Hrifningin — hugsjón henn
ar, bar hana yfir allar tor-
færur. Hún brann af óstjórn
legri löngun til aö’ vinna fyr-
ir þá, sem áttu bágt.
Hún vildi sjálf vera ein
þeirra, sem leiddi mannkynið
nær og nær degi irelsisins.
Hjartaö baröist í brjósti henn
ar, heitt og þróttmikiö’. .
Stundum laumaöi hún síð-
asta tíeyringnum í lófa ein-
hvers vesalings. En hún hljóp
af stað til að komast hjá aö
heyra þakklætisorö'. Hún fyr-
irleit þakklæti. Þakklæti var
auðmýkt.
Þaö kom oft fyrir þegar hún
var stödd í loftherberginu
sínu, aö gleðin varö a'ö söng
í sál hennar og augun fyllt-
ust tárum. Hún horföi út í
bláinn. — Eg er svo hamingju
söm, góö'i gnð. en veit ekki
hversvegna! Líklega vegna
þess, aö ég á eitthvaö til aö'
lifa fyrir. Það eru svo marg-
ir, sem þú hefur aldrei * unnt
neins, hvíslað’i hún.
Allir dagar uröu nýir og
henni fannst hún ljafa gert
sáttmála viö eitthvað senr
var æöra en hún sjálf. — Á
morgnana þegar hún vaknaöi
mundi hún gleöi sina og
henni fannst eitthvaö mikiö
í vændum.
--------Á útmánuöum fór
hún aö finna til mæði og hún
fékk hjartslátt af aö ganga
upp stigann. Hún skeytti því
engu í fyrstu, en henni versn
aöi meö’ hverjum degi.
Hún haföi hósta á nóttunni
og hana skar í brjósti'ð, milli
hóstaþviöanna lá hún and-
vaka og horföi út um þak-
gluggann. Þaö var heiður
himinn. Létt, hvít ský komu
siglandi og hurfu aftur. Stór-
•ar skærar stjörnur depluöu
augunum niður til hennar,
eins og stjörnur gera allt af
til þeirra, sem bíöa dauðans.
Dagbjört greip dauþa haldi
í lífiö'. Þaö var sem eldur
brynni í blóöi hennar. Ást
hennar var'ö’ aö örvæntingu
og) trega. Hún gat ekki dáið
frá honum. Ekki strax! Bara
ekki strax. Hún þráði hann,
þráöi aö’ gefa honum ást sína.
Það var eins og þorsti hefði
vaknaö í blóöi hennar. Lífiö
var henni svo kært og unaðs-
legt, aö hún varö aö miðla
öörum af því — nei gefa þaö'
allt, áður en hún fjaraö'i út.
Ó, aö hún gæti hrópaö til
hans yfir fjöllin, a'ö nú yr'ö'i
hann aö koma, me'ð'an hún
enn var liíandi og ætti eitt-
hvaö aö gefa. Hún vafð’i utan
um sig sænginni me'ö heitum
titrandi höndum og þrýsti
handleggjunum a'ö brjóstinu.
Æ, þetta voru hitaveikisór-
ar. Ekkert annaö! Fyrirboði
dau'öans!
Þegar glugginn var opinn,
heyröi hún kvak fuglanna
niöri í garöinum. En stund-
um heyr'ð'i hún órólegar radd-
ir hvísla milli trjánna.
--------Dagbiört lá í gras-
inu og rifjaði allt þetta upp
aftur. Nú var það liöiö. Hún
ætláöi aö veröa hraust og
sterk. Loítiö' ,var hreint og
alltaf sólskin.
Þaö’ rökkvaði. Húmiö seig
yfir fjöllin. Þó var enn bjart
yfir jöklinum á Hognafjalli.
Þaö rauk heim’a á bænum.
Ekkjan haföi lagt vel í eld-
inn og neistar flugu upp úr
reykháfnum og sindruðu í
myrkrinu. Dyrnar stóöu í
hálfa gátt og ljósbirtan féll
út á hlaðið. Þarna inni sat
ekkjan, laut höfö'i, reri fram
á gráðið, og háði baráttuna
viö sorg sína.
— — — Þaö komu yndis-
legir dagar, þegar leiö á sum-
ariö. Dagbjört gekk um heið
arnar frá morgni til kvölds.
Stundum gekk hún upp í
Hognafjall. Hún drakk úr
fjallalækjum, óð berfætt yfir
mýýarnar og baöaöi sig í tjörn
unum. Óttinn viö dauðann
var horfinn. Lífiö hafði aftur
tekiö hana í faöm sinn. Stund
um fór hún ' að 'velta stórum
steinum og horfði á eftir þeim
steypast fram af hömrum,
taka loftköst, stall af stalli,
niöur fjallshlíóarnar og skjóta
gneistum. Stundum kallaði
hún hátt og bergmál hamr-
anna endurtók orö hennar.
Einu sinni aö morgunlagi
gekk hún hátt upp í fjalliö.
Þaðan sá hún blá fjöll og vötn
í fjarlægð. Þar var náman við
Fjallsvatn. Og yfir klettaþök-
um hennar skein sólin skær-
ast.
Dagbjört ætlaöi að fara
þangað einhverntíma. Hún
ætlaði að’ fara meö eimvagn-
inum niö’ur í námugöngin,
langt niður i jöröina, þar sem
fótatakiö varö annarlegt og
dularfullt. — Þangað heyrðust
þung hamarslög og málmbor-
inn suöaöi og svarraði. Þaó
var söngur vinnunnar. gam-
all ódauölegur undir rótum
fjallsins, sem jökullinn krýnir
til eilífð’ar. — Þannig hafð’i
Jón oröaö þaö, eínu sinm,
þegar hann kom aö finna
hana seint um kvöld.
Jón hallaði höfðinu út að
glugganum. Dökk augu hans
voru sljó af þreytu.
Þetta var í maílok. Þó snjó-
aði enn á fjöllum uppi. Það
hafði verið blíðviðri nokkra
daga. Sólbjartir dagar og ljósar,
íölvar nætur! En þá syrti og
kólgan hrannaði loftið.
Hann stóð kyrr og horfði á
héluð þökin á kofum námumann
anna. Klakaströnglar héngu nið
ur úr þakskeggjunum. Það var
eins og hvítar ábreiður rpeð
síðu kögri hefðu verið breiddar
yfir þökin.
Hann hallaði höfðinu alveg
upp að gluggarúðunni. Hann
hafði ekki sofið í margar nætur,
heldur staðið nótt og dag við
stóru grjótvélina. Þreytan seytl-
aði um líkama hans. Knjálið-
irnir svignuðu við hverja hreyf
ingu. Handleggirnir héngu blý-
þungir og máttlausii’. Áugi-ja-
lokin sigu aftur.
Hann stóð hreyfingarlaus og