Þjóðviljinn - 29.12.1943, Blaðsíða 8

■« NÝJA BÍÓ
TJAKNAR BÍÓ
Or bou®g!nnl
þlÓÐVILMN
Ar liðið síðan Darian var drepinn
Næturvörður. Lyfjabúðin Iðunn.
Ljósatími ökutækja er frá kl. 3
að kvöldi til kl. 10 að morgni.
Útvarpið í dag:
19.25 Hljómplötur: Söngvar úr ó-
perum.
20.20 Leikrit: „Orðið“ eftir Kaj
Munk (Leikfélag Reykjavík-
ur. — Leikendur: Valur Gísla-
son, Gestur Pálsson, Arndís
Björnsdóttir, Helga Brynjólfs-
dóttir, Lárus Pálsson, Klemens
Jónsson, Brynjólfur Jóhann-
esson, Haraldur Björnsson, Jón
Aðils, Anna Guðmundsdóttir,
o. fl. — Leikstjóri: Lárus
Pálsson).
Jólaglaðningur til blindra. Fyrir
jól voru formanni Blindravinafélags
íslands afhentar frá ónefndum
Reykvíkingi kr. 1000.00, til jólagjafa
handa blindum. Hinum hugulsama
gefanda færum vér vorar innileg-
ustu þakkir.
F. h. Blindravinafélags íslands
Þórsteinn Bjamason.
Gjafir og áheit til Blindravina-
félags fslands. í Blindraheimilis-
sjóð: Frá Fríðu 100 kr., áheit frá
N. N. 10 kr., frá H. Halldórs 50 kr.,
áheit frá sjómanni 500 kr., frá konu
10 kr„ frá O. S. 250 kr., frá Lóu
100 kr„ frá ónefndum 5 kr„ frá O.
P. P. 80 kr., áheit frá I. 100 kr. —
Til jólagjafa: Frá Gunnu 50 kr„ frá
N. N. 10 kr„ frá H. H. 50 kr„ frá
A. B. 50 kr„ frá B. H. B. 10 kr„ frá
tveim vinum 50 kr., frá A. S. 20 kr„
frá ekkju 50 kr„ frá I. J. 25 kr„
frá G. P. 25 kr. — Kærar þakkir.
Þórsteinn Bjarnason, formaður.
Leiðrétting. Kvæði Stephans G.
Stephanssonar, sem vitnað var til
í leiðara Þjóðviljans í gær, heitir
„Martíus". Ljóðlínur þæf, sem
teknar voru úr kvæðinu, eru þann-
ig:
„Hófu sólarljóðs söngva
samerfingjar jarðar,
sérhvert þjóðemi þekkti
þar í sína tungu“.
Flokkurinn
Sósíalistar i Reykjavík!
Nú um áramótin ganga í gildi ný
flokksskírteini og fer afhending
þeirra fram í skrifstofu * Sósíalista-
félags Reykjavíkur, Skólavörðustíg
19, kl. 4—7 daglega.
Eru félagsmenn áminntir um að
vitja þeirra hið fyrsta._______
VERKFÖLLIN
Framhald af 1. síðu.
afturvirka til loka þess tíma,
sem samningarnir ná til.
Þetta varð til þess, að verk-
fallshreyfingin, sem náði til um
165000 manna í stáliðnaðinum
féll niður.
Vegandínn heiðraður látínn
Dómsmálaráðuneyti frönsku þjóðfrelsisnefndarinnar gaf út
í gær yfirlýsingu þess efnis, að ósatt væri að De La Cheppelle,
vegandi Darlans, hefði verið í þjónustu möndulveldanna. Hann
hefði þvert á móti sýnt bæði í Frakklandi og Alsír framúrskar-
andi þjóðrækni og baráttuhug gegn möndulveldunum.
Tilefni yfirlýsingarinnar var
það, að ár var liðið síðan þessi
ungi Frakki drap sVikarann
Darlan í Alsír. En sjálfur var
hann tekinn af lífi skömmu
, •
seinna. I gær var hans minnst
í Alsír á ýmsan hátt. M. a.
lagði hópur mikilsmetinna borg
ara og hermanna auk margra
meðlima þjóðfrelsisnefndarinn-
ar blómsveig með litum franska
fánans á gröf hans.
Þessi atburður hefur vakið at-
hygli á, að „réttvísin“, sem var
svo viðbragðsfljót fyrir ári síð-
an og tók föðurlandsvininn af
lífi, er nú mjög svifasein í af-
skiptum sínum af þeim, sem
eru ákærðir fyrir landráð. Skoð
un manna er, að hinir þrír al-
ræmdu fasistaforsprakkar, sem
nýlega voru handteknir í Norð-
ur-Afríku af frönsku Þjóðfrels-
isnefndinni, þeir Flandin, Pey-
routon og Boisson noti fjár-
mála- og stjórnmálasambönd
sín í London og Washington til
Scharnhorst
Framhald af 1. síðu.
urspillanna fyrir skoti, en
skemmdir voru smávægilegar á
báðum skipunum.
Nokkrir menn féllu eða særð-
ust. Skipalestin hélt leiðar sinn
ar í friði og án nokkurs tjóns.
Sigurvegurunum bárust skeyti
frá Georg VI. konungi og Chur
chill forsætisráðherra. — Skeyti
konungs var svohljóðandi:
„Duke of York og öll hin, —
vel af sér vikið. Eg er stoltur
af ykkur“.
Skeyti Churchills var svona:
„Hjartanlegar hamingjuóskir.
— Sá, sem kann að bíða, sigr-
ar að lokum“.
Duke of York eða hertoginn
af Jórvík er nafn það, sem
Georg VI. bar áður en hann
varð konungur.
Er það eitt af stærstu her-
skipum heimsins og eitt af þeim
bezt brynvörðu. Það kom fyrst
við sögu fyrir tveim árum síð-
an, er það flutti Churchill til
Bandaríkjanna.
að róa undir því, að þeir fái
„Mosley-meðferð“,- Er eftirtekt-
arvert, að eitt brezkt blað, sem
um þetta mál ritar, kallar þá
þrjá „mikilsmetna“ Frakka og
gagnrýnir, að þeir skuli hafa
verið handteknir. Flandin hafði
víðtæk sambönd í fjármálaheim
inum og var einu sinni mjög
nátengdur vissum brezkum
blaðaeiganda. Peyrouton inn-
leiddi fyrstur lög á móti Gyð-
ingum í Frakklandi, og hann
þakkaði hernámsliði ’ nazista
opinberlega fyrir aðstoð við að
ráðast á frönsku mótspyrnu-
hreyfinguna. Sagði hann þá, að
aðeins brjálaðir menn tryðu á
sigur Breta.
Boisson er fyrrverandi land-
stjóri Frakka í Vestur-Afríku.
Hann skipulagði vörnina í Dak-
ar, er Bandamenn gerðu þar
landgöngutilraun 1940.
Væru þessir menn látnir laus-
ir, mundi það vera hnefahögg
framan í þá karlmenn og konur,
sem árum saman hafa barizt við
Þjóðverja og þessa alræmdu
svikara.
Leyniheimsveldið
Framhald af 5. síðu.
að „vissir erfiðleikar“ liindruðu „I.
G. vini“ þcirra í að veita þeim full-
komnar tæknilegar upplýsingar, cn
ekkert væri hægt að gera í þessu
máli fyrr en leyfi Þjóðverja væri
fengið, á meðan svo væri ástatt
gæti félagið ekki gert annað en að
halda sig innan þeirra takmarka,
sem I. G. félagið hefði sett því.
Samningarnir milli Standard og
I. G. voru undirritaðir 9. nóvem-
ber 1929, þ. e. a. s. áður en Hitler
kom til valda. Þessir tveir hringir
lofuðu að aðstoða hvor annan,
hvar sem væri í heiminum, og að
bcita kröftum sínum sameiginlega
að því inarki að ná heimsyfirráð-
um yfir nýrri gerviefnaframleiðslu.
— Standard Oii viðurkenndi for-
réttindastöðu I. G. í kemiskum
iðnaði, og I. Q. viðurkenndi for-
réttindastöðu Standard í fram-
leiðslu olíu og náttúrugass.
Það kovn auðvitað engum af
samningamönnum Standards við,
að sá hluti, sem var sérstaklega
œtlaður hinu þýzlca félagi, hafði í
sér fálgnar einmitt þœr framleiðslu-
vörur, sem Þýzlcaland varð að
framleiða, ef það þyrfti einhverrn
tíma að heyja styrjöld. í þess stað
verður lokuð þann 30. og 31. þ. m.
Hsillðf MiiUf og iggmoois
var haldið áfram samningum og
samþyklct að hafa samvinnu, ef til
þess kœmi, að einhver réðist á
nolckur af einkaleyfum þeirra.
Standard Oil var þannig skuld-
bundið til að vcita viðnám öllum
vísindarannsóknum utan sinna eig-
in rannsóknarstofa og I. G. félags-
ins. Það hafði aðstöðu til að skrá-
setja víðtæk einkalcyfi á fram-
leiðslusviðinu og hefja dýrar máls-
sóknir gegn hverju því félagi, sem
,kæmi of nærri sérréttindum þeirra.
Tónsnillingurinn :
(„My Gal Sal“) 5
Litmynd með góðum og gam :
alkunnum söngvurum. :
Rita Hayworth, :
Victor Mature, •
Carole Landis ;
Sýnd kl. 5, 7 og 9. •
ÁsKriftarsími Þjóðviljans
er 2184
••••••
GLAUMBÆR
(Holiday Inn)
Amerísk söngva- og dans-
mynd.
13 söngvar — 6 dansar.
BING CROSBY
FRED ASTAIRE
MARJORIE REYNOLDS
VIRGINIA DALE
Ljóð og lög eftir Irving
Berlín.
Sala aðgm. hefst kl. 11 f. h.
Vopn guðanna
Framh. af 5. síðu.
ljómandi gott. Lárus „deklam-
erar“ snjallt ljóðin og spakmæl-
Fræðslurit Dagsbrúnar:
Æska og arfur
eftir ÁRNA ÁGÚSTSSON.
Fyrsta ritið, er fræðslunefnd
Verkamannafélagsins Dagsbrúnar
gefur út, er nú nýkomið.
Ileitir það Æska og arfur og hef-
ur Árni Ágústsson skrifað það.
Leggur hann þar áherzlu á nauð-
syn þess að hinir ungu verkamenn,
sem nú bætast óðum í raðir verka-
mannastéttarinnar, k'ynni sér bar-
áttusögu verkamannasamtakanna
og þær fórnir sem brautryðjendur
samtakanna hafa fært í baráttunni
fyrir þeim kjarabótum, sein áunn-
izt hafa fyrir verkamannastéttina.
Slík þekking er hinum ungu
verkamönnum nauðsynleg til þess
að þeir kunni að meta þau rétt-
indi, er verklýðssamtökin nú veita
þeim, og vera reiðubúnir til að
verja þau og auka.
Um það segir Árni eftirfarandi:
„En þurfum vér þá ekkert meira
að gera, en njóta þess, sem gengn-
ar kynslóðir hafa með furðulegri
þrautseigju og fórnandi starfi og
harðri baráttu unnið oss til handa?
Munum vér geta haldið því, sem
oss hcfur hlotnazt, þótt vér leggj-
um lítið eða ekkert fram til við-
halds því né verndar?
Nei, ef vér ekki höldum starfinu
áfram, helgum krafta vora þeim
samtökum, sem lífshamingja vor
og velfcrð heimila vorra og afkom-
enda er svo nátengd, munum vér
vakna við það fyrr en varir, að vér
stöndum að nýju sundraðir og van-
máttugir uppi andspænis sama ör-
lagavaldi og því, er fyrir aðeins um
40 árum sat yfir réttarhlut hvers
einasþa manns í landniu.
Það er í vitund þessarar alvöru,
sem andi sjálfrar lífsbaráttunnar
kallar á sérhvern ungan mann til
þess áð gegna skyldum sínum við
verkalýðsfélögin. 1 starfi verklýðs-
samtalcanna felst fyrirheit um
betra ísland og sterkari íslendinga.
Sjálfs sín vegna má enginn bregð-
ast þessu kalli“.
Það voru engar einkaleyfahömlur
á þýzkum félögum innan Þýzka-
lands. I. G. ruddi sér braut með
allar tæknirannsóknir Þýzkalands
að bakhjarli. Brátt varð það I. G.
sem sagði fyrir verkum.
Eftir því sem leið á stríðsundir-
búning nazista byrjaði það að tak-
marka upplýsingar um fram-
leiðsluaðferðir, sem það hafði kom-
izt yfir samkvæmt hinum uppruna-
lega samningi. (Framhald).
in, sem skáldið leggur Barlam í
munn, en fyrir leiklist er ekki
mikið rúm í þessu hlutverki.
— Og það verður að segjast
jafnt um Lárus, þennan snilling
í upplestri, sem alla aðra leik-
ara í þessu leikriti, að — með
allri virðingu fyrir þeim og
þeirra list, — þá njóta ljóðin
hans Davíðs sín svo langsam-
lega bezt, er hann sjálfur mæl-
ir þau fram, að menn sakna
þess í hvert skipti, er menn
heyra annan mæla þau, að hann
skuli ekki vera að lesa upp
sjálfur.
Indriði Waage leikur hinn
_ hertekna konung blökkumanna,
Tómas Hallgrímsson sendifull-
trúann frá kúguðu hvítu þjóð-
unum, Gestur Pálsson sendifull
trúa blökkumanna, Valur Gísla
son sendifulltrúa Kínverjanna.
Gervi þeirra allra og búning-
ur er með afbrigðum og fram
sagnarlist í ræðum þeirra góð.
Þóra Borg Einarsson leikur
portkonu, er birtist í 1. þætti
og Gunnþórunn Halldórsdóttir
sturlaða konu. Báðum tekst
mjög vel.
Brynjólfur Jóhannesson leik-
ur garðyrkjumanninn, Haukur
Óskarsson garðyrkjunemann,
Wilhelm Norðfjörð hershöfðingj
ann. Fleiri mætti telja og fara
flestir vel með hlutverk sín, en
öll eru þau lítil.
IV.
Leikrit þetta mun verða vin-
sælt sakir þess fagra búnings,
sem höfundur, leikstjóri og
leiktjaldameistarar íklæða það,
— sakir þess frelsisanda og
mannúðar, sem gagnsýrir það,
— og óhjákvæmilega nýtur það
þess líka, að höfundur þess er
vinsælasta ljóðskáld þjóðarinn-
ar. — En tvískinnungurinn, sem
í því er sem skáldverki, spillir
áhrifum þess. Þegar höfundin-
um skilst að boðberar mannúð-
ar, réttlætis og friðar þurfa að
gera meira en vera reiðubúnir
til þess að láta krossfesta sig
fyrir hugsjón sína, þurfa að
geta hert sál sína svo, að þeir
sjóði sverð úr hlekkjum og
beiti þeim í „sannleiks 'og frels-
isins þjónustugerð“, án þess að
láta valdið og valdbeitinguna
spilla sér — þá væru skapaðar
forsendurnar fyrir því að búa
j til heilsteypt listaverk úr þessu
mikla efni.
„Þeir sem stríði vilja verjast,
verða stundum fyrst að berjast“.
Enn er „Hrærekur konungur
í Kálfsskinni“ meira listaverk
en „Vopn guðanna“. B: