Þjóðviljinn - 31.12.1943, Blaðsíða 7

Föstudagur 31. desember 1943.
ÞJÓ1'VILJINN
Konan í kjallaranum hét Ólöf, og hún var mamma
Unnar.
Unnur var sjö ára. Hún átti lítinn bróður, sem ekki
var farinn að leika sér úti. Hann bara sat á gólfinu og
talaði við ýlustrákinn sinn. En enginn skildi hvað hann
sagði. Litli bróðir hét Finnur, en hann var aldrei kall-
aður það.
Pabbi Unnar var sjaldan heima. Hann var sjómað-
ur. En daginn sem hann kom heim, sagði mamma Unn-
ar alltaf þetta sama: „Nú áttu að vera fjarska góð, því
að pabbi þinn er kominn.“
Fyrir jólin saumaði Ólöf rauðan kjól handa Unni,
rauð föt handa litla bróður, og bláan kjól handa sjálfri
sér. Hún þvoði þvott og hún þvoði hillur og skápa. Síð-
ustu dagana fyrir jólin bakaði hún og sauð.
Á aðfangadag var gott veður. Unnur var úti að leika
sér við Lilju. Hún var sjö ára og átti heima á efri hæð-
inni. Mamma hennar hét líka Ólöf. Og Lilja átti lítinn
bróður, eins og Unnur. Pabbi Lilju var bankastjóri.
Þær voru staddar úti á dyrahellunni, Unnur og Lilja,
og voru að tala um nýju kjólana sína. Þá kom ókunnug
kona og spurði Lilju, hvort frú Ólöf ætti ekki heima
í þe'ssu húsi. Lilja játaði því.
Þegar konan var gengin inn spurði Unnur:
„Hvers vegna er mamma þín alltaf kölluð frú Ólöf,
en mamma mín bara Ólöf?“
„Það segi ég ekki,u svaraði Lilja.
En Unnur vildi fá að vita þetta. Hún varð vond og
sagði:
‘,,Ef þú segir mér það ekki, skal ég segja mömmu
þinni, að þú hafir brotið fallegu skálina um daginn og
stokkið svo burt. Og ég skal líka segja, að þú hafir
lamið hann litla bróður þinn í gær.“
„Þú ert vargur og það er ljótt að klaga,“ sagði Lilja.
'vid

SKÁLDSAÖA eftir
JOHAN FALKBERG ET
Marcautonio Rimini: Sjálfs-
* elska.
EINRÆÐISHERRANN
Eg sjálfur. Og síðan ég
sjálfur. Og alltaf ég sjálfur.
Uppáhaldshetja mín: Eg
sjálfur. Uppáhalds samtíðar-
maður minn: Eg sjálfur.
Uppáháldsforfaðir minn: Eg
sjálfur. Uppáhaldsniðji minn:
Eg sjálfur. Uppáhaldsræðu-
maður minn:: Eg sjálfur.
Eg er mikilsvirtur. Ef ég
væri ekki til, mundi einhver
hafa þurft að finna mig upp.
‘Eg er hamingjusamur maður.
— Eg er svo hamingjusamur
að vera minn eigin samtíðar-
maður.
Eg vildi-----fæöast aftur
el'tir eina öld og lesa ævisögu
mína sem skólapiltur, —
kyssa stúlku 1 skugganum af
minnismerkinu, sem gert
veröur eftir mig.
Eg vildi búa í götunni sem
nefnd verður eftir mér. Eg
vildi vera amerískur ferðamað
ur og ganga um safniö, sfm
ETTA
kennt veröur við mig. Eg
vildi vera frægur sagnaritari,
sem skrásetur hin stóru af-
rek mín.
Eg vildi vera sonar-sonar-
sonur minn, sem er ákaflega
hreykinn af hinum ódauölega
forföður: Mér. .
Eg vildi vera stúlka, sem
er ástfangin í mér. Eg vildi
vera dagurinn, sem ég fædd-
ist á.
Maðurinn er mikill. Maður-
inn er ódauðlegur. Sönnunin:
Eg er til.
Eitt stærsta afrek mitt er
þaö, aö ég hef afmáö örbirgö-
ina. Þaö er að segja mína eig-
in örbirgö.
Og ein stærsta dyggö mín
er það, aö ég hata völdin.
Þaö er að segja þegar þau eru
í höndum annarra.
Eg trúi.
Eg trúi á sjálfan mig.
Samt sem áöur er ég af-
brýðisamur. Afbrýöisamur við
andrúmsloftið sem ég anda
að mér. Afbrýöisamur við
stólinn sem ég sit á.
urnar glömruðu 1 munninum.
Þó var "sæmilega heitt í elda-
skálanum. Honum varð óglatt
og hann iangaði til að kasta
upp.
Marteinn Finni herti á mitt-
isólinni og drógst út úr dyrun-
um. Jón settist aftur á bekkinn.
Þréytan var honum ofurefli.
En hvað var þetta? Þarna
stóð þá Niels við ofninn og
svaf. Níels var unglingspiltur,
finnskur, eins og Marteinn.
Hann kreppti hnefana innan í
stagbættum vettlingunum og
það fóru kippir um gráfölt and-
litið. Rétt í þessu féll hann
áfram og lenti með ennið á
heitan ofninn. Jóni varð það
samt á að hlæja.
„Fjandinn sjálfur“, nöldraði
pilturinn milli tannanna og tók
hendinni um ennið.
Jón reis á fætur og fóf aö
leita að skónum sínum. Það
voi'U járnbentir tréskór. Þeir
særöu hann á fótunum, þeg-
ar hann lét þá á sig. Jón
horföi á finnska drenginn,
meöan hann fór í skóna.
Hann var eins og veikt dýr
sem staöið hefur í sveltu. Bak
ið var bogiö eins og á gamal-
menni. Hann bar hendina
hvað* eftir annað upp að enn-
inu.
Hans gamli rak mjóa spýtu
hvaö eftir annaö inn um rif-
una á ofnhurðinni, lét kvikna
1 henni en slökkti það jafn
ótt aftur. Elín breiddi götótta
ábreiöu ofan á eitt rúmiö.
Þeir, sem áttu aö fara niður í
námuna, stóðu nú ferðbúnir
meö rjúkandi lampa í hönd-
unum.
Marteinn kom aftur inn í
dyrnar.
„Svona, flýtiö þiö ykkur“,
hreytti. hann úr sér og hvarf.
„Eg kem, mannskratti“,
kallaöi Jón á .eftir honum.
Hann setti upp barðastóran
hatt og tróð honum niöur að
eyrurn. Svo lagði hann af
staö.
Níels kom á eftir honum.
Þegar þeir voru komnir út,
stanzaöi pilturinn og kastaöi
upp. Jón heyröi hann hiksta
og kjökra þar sem hann kom
haltrandi eftir tröðunum.
Eftirlitsmaöui’inn 1 skósíöa
kuflinum kippti í klukku-
strenginn í síðasta sinn og
kiknaði í hnjáliðunum um
leið.
Hringingin dó út.
Þaö var nótt.
Grjótkvörnin urgaöi og
skröllti. Þaö heyröist langar
leiðir í kyrrð og auön nám-
unnar. Hjólin hvinu og stál-
tennur kvarnarinnar slógu
eld úr brennisteinsgrjótinu.
Þi’ír menn stóðu við kvörn-
ina. Þaö voru þeir Jón, Mar-
'teinn Finni og Níels. Níels
stóö á bryggju milli hjólanna
og stjórnaði hraöa kvamar-
innar. Hver dráttur 1 andliti
hans var eins og meitlaður í
grjót.' Hann var hættulega
staddur. Þaö mátti engu hand
taki muna, þá gat liann orö-
ið fyrir hjólunum. Svartur
hárlubbi, gljáandi af svita,
hékk niður á enni. Þaö var
ótti í augum hans. Hann hélt
föstu krampakenndu taki um
sveifina, sem hann stýrði
kvörninni með. Til beggja
handa hvæstu hjólin að hon-
um. Það var eins og gustur
úr gini dauöans.
Jón og Marteinn stóöu viö
kvörnina og íleygöu grjóti í
gráðugt gin hennar. Þeir
höfðu farið úr treyjunum og
unnu snöggklæddir. Jóni
fannst svefninn og þreytan
læsa sig um hverja taug. Og
augnalokin sigu aftur. Hann
greip steinana gnnars hugar.
Þeir hrufluðu hendur hans —
en sársaukinn — sársaukinn
friðaði hann, hvernig sem á
því stóö.
Óviðfeldin gleöi greip hann,
þegar hann horfði á blöðugar
hendui' sínar. Þetta blóð var
komið alla leiö frá hjartanu.
Hér stóö hann og fórnaði
hjartablóöi sínu fyrií þennan
djöfulsins málm. Kvörnin var
óseðjandi. Hún gæti étiö allt
fjalliö, án þess aö íá nóg.
Marteinn reif af sér húfuna
og fleygði henni. Hann kraup
á hnjánum viö verk sitt og
beit um tunguna.
Það hafði gripiö hann ein-
hver geygur. Hann var hrædd
ur um, að eitthvað skelfilegt
mundi koma fyrir. Hann
haföi dreymt fyrir því. Mar-
tein hafði dreymt,. aö hann
sæi föður sinn dansa um nám
una í líkklæöum. Þaö skrölti
í beinagrindinni.
Dauöinn gerði oft boð á
undan sér.
„Heyröu Jón“, sagði hann
og sleykti rykið af þurrum
vörunum.
„Hvað viltu?“ sagöi Jón og
leit ekki upp.
„Þaö deyr einhver í nótt“.
Jón svaraöi engu. En augu
finnska drengsins leiftruöu af
skelfingu. Handfangiö, sem
hann hélt um, sjóöhitnaöi
undan átaki hans og hjólin
sveifluöust til beggja handa,
eins og þau ætluöu að glefsa
í hann.
Skuggalegar verur komu í
ljós og gengu fram hjá kvörn-
| inni. Þaö voru námumenn aö
j ,
i koma til vinnu. Þeim brá fyr-
ir í skímunni, lotnum og hæg
íara. Járnaðir tréskórnir
glumdu í grjótinu.
Þeir gengu þegjandi léiöar
sinnar og horföu niöur fyrir
fætur sér.
Þaö var komið dimmviöri
og renningur. Marteinn var
enn að tauta um þaö við sjálf
an sig, að eitthvaö ætti eftir
aö gerast í nótt. Ilann haföi
séð mann á ferli úti við námu
opið.
Marteinn hélt áfram og
sagði, aö þetta hefði áreiöan-
lega veriö vofa, því að hann
hefði ekki séð betur en mað-
urinn væri höfuðlaus og
drægi fótinn á eftir sér.
Þaó fór hrollur um Jón.
Hann var hræddur um að
j Marteinn væri ekki með sjálf-
um sér.
Níels Je'f spyrjandi augum
á Jón, því aö hann hafði ekkí
heyrt glöggt, hvað Martemn
sagöi, aöeins haft veöur af,
að það var eitthvað um dauö-
ann. Hann skalf í hnjáliöun-
um og hugur hans var í upp-
námi af skelfingu.
„Það var bara vitleysa“,
sagði Jón og heyröi sjálfur
skjálftann í röddinni.
Marteinn hristi höfuöið.
— — Um miðnætti hvíldu
1 þeir sig eina klukkustund. Jón
og Marteinn komu aftur frá
eldaskálanum og fundu Níels
sofandi við kvörnina. Hann
hallaði höfðinu upp aö steini,
hafði veriö of þreyttur og ekki
treyst sér til aö rísa upp aft-
ur og ganga heim aö elda-
skálanum.
Þá kom eftirlitsmaöurinn.
Hann varð hinn versti, þegai'
hann sá, að kvörnin stóð kyrr
Það voru komnar tvær mín-
útur fram yfir tímann. Hann
tók bjöllu upp úr vasa sínum.
„Heitasta helvíti“, sagöi
hann. „Hér liggur Lappastrák
urinn sofandi“.
Eftirlitsmaðurinn sparkaði í
Níels. „Letiblóð“, öskraði _
hann. Pilturinn spratt á fæt-
ur, skjálfandi og ringlaður,
hljóp að kvörninn og setti
hana af staö.
Eftirlitsmaöui’inn greip aft-
ur til bjöllunnar. Nú varð að
hraða sér. Var það nokkurt
vit aö gleyma tímanum
svona?
Síöan fór hann leiöar sinn-
ar. "
Mennirnir viö kvörnina
unnu um stund. Allt í einu
heyrðist skerandi vein —
dauöavein.