Þjóðviljinn - 09.03.1944, Síða 5

Þjóðviljinn - 09.03.1944, Síða 5
ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 9. marz 1944. Utgefandi: Samáningarflokkur alþýðu — Só.tíalistajlokkurimi. Kitstjóri: Sigurður Quðmunclsson. Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartarson. Afgreiðsla og auglýsingar: SkólavSrðustíg 19, sími 21 Sý. Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270. Prentsmiðja: Víkingsprent h.j., Garðastræti 17. Askriftarverð: 1 Reykjavík og nágrenni: Kr. 0.00 á mánuði. Utí á landi: Kr. 5.00 á mánuði. T Forsetavald og þingræði Deilumar um 26. gr. stjómarskrárinnar nýju og átrikin um synjun- arvald forseta hafa leitt það í ljós, að því fer fjarri að menn geri sér yfirleitt ljóst, hvaða verka- og valdskipting sé í eðlilegu samræmi við þingræðið. Ber þá í fyrsta lagi að athuga það, að út af fyrir sig er ckki sjálfsagt að forseti lýðveldis hafi nokkur áhrif á löggjafarvaldið. Slíkt tiðkast aðeins í fáum lýðveldum og það hefur frá upphafi þess að tekið var að berjast fyrir lýðveldi gegn konungsstjórn, verið aðalatriði að þingið hafi löggjafarvaldið. Hitt tíðkast hinsvegar allvíða, að forsetinn ráði mjög miklu um framkvæmdavaldið, jafnvel svo miklu, að ri'kisstjórnin er alls ekki þingbundin, þarf ekki að hafa fylgi meirihluta þings, svo sero í Bandaríkjunum. Nú þótti það hinsvegar rétt að láta forseta islenzka lýðveldisins hafa það mikið vald, að hann gæti látið leggja lög, er þingið samþykkti, undir þjóðaratkvæðagreiðslu. Allir, sem íhuga hve víðtækt þetta vald er í höndum röggsams forseta, hljóta að átta sig á því, að sízt er þar við bætandi persónulegu synjunarvaldi forseta, en það myndi hann fá, ef neitun hans á að staðfesta lög hindraði gildistöku þeirra }jar til þjóðaratkvæðagreiðsla hefði skorið úr. • Fulltrúar Sósíalistaflokksins í stjórnarskrárnefnd álitu það nauð- synlegt að forseti, sem auk áhrifa sinna á framkvæmdavaldið. ætti að hafa svona mikil áhrif á löggjöf landsins, væri þjóðkjörinn. Það hefði verið mótsögn að láta mann, er hafði svona vald. vera kosinn af þing- inu sjálfu. ® Menn verða að muna það, að forseti lýðveldisins hefur valdið til að skipa ríkisstjóm, — hann hefur valdið til að rjúfa þing, — hann hefur valdið til að gefa út bráðabirgðalög, allt saman, ef hann aðeins hefur rík- isstjóm með sér í þessu, jafnvel þó sú ríkisstjóra hafi ekki traust þingsins. Á pólitískum krepputímum getur þvi vald forseta verið geysimikið og þurfa menn ekki að kvarta yfir því í sambandi við þá stjómarskrá, sem nú er verið að samþykkja, að forsetanum sé gert- of lágt undir höfði. Hitt er athugaverðara, hvort ekki er um of skert vald Alþingis, — þess valds, sem íslendingar hafa verið að berjast fyrir að aulca undanfarnar aldir. Það gætir í blöðunum fádæma firra, er þau ræða þetta mál. Sum þeirra eru að reyna að koma því inn hjá þjóðinni, að verið sé að skerða hennar vald með því að halda fast á valdi Alþingis. Þetta er fádæma rökleysa, — alveg samsvarandi ýmsum öðruin kenningum Vísis. Alþingi er þjóðkjörið. Það er spegilmynd þjóðarviljans eins og hann er á hverjum tíma og hið eðlilega framkvæmdavald hans. — Forsetinn, þótt þjóðkjörinn sé, getur aldrei orðið slík spegilmynd þjóðarviljans, allra sízt þegar hann þarf ekki einu sinni að vera kosinn af meirihluta þjóðarinnar. Forsetinn getur þvert á móti verið fulltrúi 20—30% þjóðarinnar, og þá sést bezt hvort þjóðarheildinni væri greiði gerr með því að auka vald hans gagnvart meirihluta Alþingis, sem undir fléstum kringumstæðum ætti að vera fulltrúi fyrir meirihluta kjós- enda, ef kjördæmaskipun er sæmilega réttlát. Allar bollaleggingar Vísis og Alþýðublaðsins um að verið sé að ganga á rétt þjóðarinnar með því að halda fast á rét.ti og valdi þings og stjómar þess gagnvart forseta eru út í loftið. • Alþingi hefur nú afgreitt stjómarskrárfrumvarpið í heild sinni eiris og það kom frá efri deild. Er vel farið að ekki var farið að þvæla þessu stórmáli milli deilda. Kemur nú til kasta þjóðarinnar að"sýna sama einliug og Alþingi. Stríðið er komið á úrslitastig. | marka á ári Ennþá eru miklar orustur fram- 'Önnur útlíjt undan, en t.rúin á sigur Banda- manna er svo örugg, að menn eru •farnir að veita vandamálum þeim, er snerta viðreisnarstarfið eftir stríðið, sívaxandi athygli, sérstak- lega í Bandaríkjunum og Bret- landi. Það virðist jafnvel vera svo, að vissir hópar manna í þessum löndum brjóti heilann meir um vandamál eftirstríðsáranna en um það, hvemig eigi að sigra óvinina sem fyrst. Eitt af erfiðustu vandamálun- um, sem þarf að leysa eftir stríð, eru skaðabætur þær, "sem árásar- ríkin verða að greiða fyrir það óskaplega tjón, sem þær hafa vald- ið. Það geta ekki verið skiptar skoðanir um það. að árásarþjóð- irnar verða að bæta allt það tjon, hfeiiiðalbirgaiúia hernámskostnað <*3nu,n,|luallulllulucalllllllltt,lo,lll,i,tul>C3n>>,l,l,l,IE1,,llliil,>,IC3ll>ll,,,UIII3l,i,ll>,lll>n,1l,HIIIII>n,,,IUH,lliEa,l>,l,Mlil,u,>l,,lil>,llnl^Ifriða.rtíma.l3Úsk:a.p þessara landa eru I vafalaust tvöfalt meiri, þegar þess | er gætt, hvað þýzkir foringjar og | hermenn ræna miklu persónulega. f Tjón þeirra á stríðsárunum nemur því nú þegar nálega 50 milljörðum gullrúblna. Og ásamt skipatjóni og skemmdum af völdum loftárása nemur hið efnislega tjón eitt 300 til 400 milljörðum gullrúblna. Eins og kunnugt er var endan- lega ákveðið í London eftir fyrri heimsstyrjöldiná, að skaðabóta- skuldir Þýzkalands næmi 132 millj- örðum, þ. e. 65 milljörðum gull- rúblna. Tveir fimmtu hlutar voru fyrir efnislegt tjón, en þrír fimmtu hlutar áttu að vera bætur fyrir tjón einstaklinga, sérstaklega sem örorkubætur og eftirlaun. En í þessu stríði koma alveg ný sem þær hafa vaidið á stríðsárun- atriði til greina: hið mikla tjón, um. Til að geta leyst þetta vanda- sem almenningur í herteknu lönd- mál, verður maður fyrst og fremst að hafa í huga reyn.slu fyrri heims- styrjaldarinnar. En ástandið er samt sem áður á ýmsan hátt öðru vísi núna. Efna- hagslegt tjón það. sem Þýzkaland og leppríki þess hafa vaJdið í þessu striði, sem er langt frá því að vera á enda, er margfalt meira en tjón það, sem lönd Bandamanna urðu i fyrir í fyrra stríðinu. ] fyrsta lagi nær eyðilegging jj þessa stríðs vfir margfalt stærra *, landsvæði en í síðasta stríði. ^ í öðru lagi var eyðileggingin í fyrri heimsstyrjöldinni aðallega af völdum hemaðaraðgerða. En í stríðinu gegn Sovétríkjunum hafa nazistarnir evðilagt allt verðmæti með þýzkri vandvirkni unum, sem sendur hefur verið í nauðungarvinnu í Þýzkalandi eða í sínum eigin löndum, hefur beðið. Ef við gerum ráð fyrir, að hlut- fallið milli efnislegs tjóns og tjóns einstaklinga sé það sama nú og í fyrri heimstyrjöldinni, þá nema skaðabótakröfur Bandamanna á hendur Þýzkaland og leppríkjum þess 800 til 1000 milljörðum gull- Ungverjinn, Evgeni Varga, einn af fremstu hagfræðingum Sovétríkjanna, ritar hér um skaðabótaskyldu árásarþjóðanna, og á hvern hátt sé bezt að láta þær borga. ^iuinmHimaiiiiuuiiiiuiiiimuiiiniiiiiimiiiummiiiiiiniiiiiiiiimuimiiimiinumiiiiiiiuiiniiiiiiiiDiiiimiimuiiuiiiiimniHiimHiiio skjótasta efnahagslega allra landa Bandamanna. og endurreisa | hin geysimiklu mannvirki, sem | eyðilögð hafa verið. Þessi forgangs- | réttur til skaðabóta virðist ekki 1 aðeins réttlátur, heldur líka hag- | kvæmur, þar sem hann tryggir viðreisn Osannindi endursend mat er til frá tímaiium rétt fyvir núverandi stríð. Það mundi e. t. v. vera heldur hútt nietið að telja þjóðarauð alls þýzka ríkisins eins og það hafði þá verið aukið 200 til 225 miiljarða gullrúblna. Samanlagður þjóðarauður allra leppríkja Hitlers: Ítalíu, Finn- Iands, Ungverjalands og Rúmeníu hefur varla verið meiri en 120 milljarðar gullrúblna. Þjóðarauður er aðallega fólginn í fasteignum: landi, byggingum, járnbrautum, þjóðvegum og hafn- armannvirkjum. En sá hluti þjóð- arauðs hinna seku landa. sem hent- ugastur væri til skaðabótagreiðslu, t. d. skip, járnbrautavagnar og eimreiðir, verksniiðjuvélar, birgð- ir og kvikfénaður, hefur farið aft- ur að gæðum og magni í stríðinu. Þennan hluta þjóðarauðs öxul- landanna má telja að hafi numið um 120 milljörðuin gullrúblna rétt fyrir núverandi stríð. Eítir AW1AVW.VA».V*V.V/«V EVGENI VARGA skipti sem þeir hafa hörfað. í Sov ét.ríkjunum er tjónið miklu víð- tækara en í Frakklandi éftir fyrri heimsstyrjöldina. Við þetta bætist rúblna lauslega á gizkað. Bróðurparturinn af þessari fjár- upphæð kemur fyrir tjón það, sem hvert Sovétríkin hafa beðið, þar sem heil landssvæði hafa verið lögð í eyði, þúsundir þorpa og hundruð borga hafa verið lögð gersamlega í rústir, milljónir friðsams almennings tjón það, sem Þjóðverjar hafa reknar í nauðungarvinnu í Þýzka- valdið í Póllandi, Tékkoslovakíu, 1 landi, og þar sem töluverðum hluta Júgoslavíu, Grikklaridi, Belgiu . af friðsömum íbúum hernumdu Frakklandi og öðrum löndum. j landsvæðanna hefur verið eytt eða Tjón Frakkíands og Belgíu íiorðið fyrir limlestingum, pynding- fyrri styrjöldinni var metið á 14 j um og .auðmýkingum. milljarða gullrúblna. Nokkrir hag fræðingar, þ. á. m. Keynes, álitu þessa upphæð mjög ýkta. En jafn- vel þó að við minnkum hana um helming og höfum auk þess í huga, að nokkur af þeim landssvæðum, sem hafa verið eyðilögð í þessu ÞORF FYRIR NÝJAR LEIÐIR. IIVAR A AÐ FINNA PENINGANA? í lok stríðsins verður verðmæti þessa hluta orðið töluvert minna, því að birgðum verður að mestu eytt, vélar og áhöld slitin og kvik- fénaður orðinn færri og Iélegri o. s. frv. Ennfremur er ekki hægt að taka nándaraærri allan þann þjóðarauð, sem hægt væri að nota til skaða- bóta, frá árásarlöndunum, því að það mundi svifta þau möguleik- anum til að greiða árlegar afborg- anir eftir stríðið af þjóðartekjum sínum. Það er því ekki hægt að Þessi mikli munur á heimsstyrj- nota nema sáralítið af þjóðarauðn- öldunum tveimur veldur því að eftir þetta stríð yerður að beita nýjum aðferðum til að leysa skaða- stríði, voru ekki jafnrík og frönsku Jjótavandamálið. Sérstaklega verð- landssvæðin, sem urðu fyrir skaða i fyrri heimsstyrjöldinni, þá eru hin eyðilögðu laridssvæði' í þessu stríði töluvert stærri (sennilega 30 til 40 sinnum stærri), og tjónið nemur því samtals a. m. k. 200 milljörðum gullrúblna. Við þetta bætist tjón Bretlands af völdum loftárása og skipatjón Banda- manna. HERNÁMSKOSTNAÐUR. Auk skaðabóta fyrir tjón af völdum eyðilegginga og loftárása, eiga lönd þau, sem hernumin eru af Þjóðverjum, vafalaust rétt til skaðabóta fyrir tjón af fjöldamörg- um öðrum ástæðum af völdum hemáms nazista. M. a. er hernáms- kostnaðurinn og eignarnám her- nauðsynja og annarra verðmæta. Þjóðverjar játa sjálfir, að her- numdu löndin gjaldi 16 milljarða ur að forðast þau glappaskot, sem gerð voru eftir styrjöldina 1914— 1918. Skaðabætur má gjalda með þrennu móti: 1) með eignum hinna seku landa erlendis í lok stríðsins; um til greiðslu skaðabóta. Reynsla fyrri heimsstyrjaldar- innar Staðfestir þetta. Aðeins 10% af öllum skaðabóta- kröfunum var borgað af þjóðar- auði Þýzkalands. Nú verður hundraðstalan miklu Iægri, svo gífurlegt er hið efnalega tjón í þessu stríði. Uað er að segja að árásarlöndin geta svo að segja ein- 2) af þjóðarauði þeirra; 3) af þjóð- | göngu greitt skaðabætur með artekjum þeirra eftir striðið. framleiðslu sinni á hverjum tíma. Þjóðverjar áttu töluvert fjár- magn erlendis, þegar þeir hófu En auðvitað voru skaðabóta- greiðslur I>jóðverja, eftir fyrri þetta stríð. Var það bæði inneign-! heimsstyrjöld, ekkert annað en ir í bönkum og fyrirtæki eða hlut- tóm blekking, þegar öllu er á botn- ar í fyrirtækjum. Má gizka á, að inn hvolft. Á tímabilinu 1924— þetta fé hafi numið samtals um 5 1929 notuðu Þjóðverjar aðeins % milljörðum marka. Aðeins Ítalía af hinum útlendu lánum sínum til átti lítils háttar fjármagn erlendis að greiða skaðabætur. Það að af „bandlöndum“ Þýzkalands. iÞýzkaland komst þannig hjá því Þýzkaland getur ekki borgað að greiða skaðabætur, þýddi auð- nema lítinn hluta af skaðabótun- \ vitað ekki að alþýðan bæri ekki um með þjóðarauði sínum. Fyrir byrðina. í Þýzkalandi var skaða- fyrri heimsstyrjöldina var þjóðar- bótafjárins aflað með sköttum, auður Þýzkalands metinn á um sem voru mest megnis greiddir af 150 milljarða gullrúblna. Ekkert i verkafólki. Greiðsla skaðabóta með útlendum gjaldeyri flýtti fyrir gengishruninu, sem kom mjög hart niður á verkafólki, en gerði auð- hringaeigendurna enn ríkari. Þó að Dawes- og Young-áætl- anirnar væru framkvæmdar að formi til, var það í rauninni ekki Þýzkaland. sem greiddi Banda- mönnurn skaðabætur, því að sann- leikurinn er sá, að Baridamanna- löndin útveguðu Þýzkalandi fjár- magn, sem fór langt fram úr skaða- bótagreiðslum þesís. Þegar kreppan hófst 1931, hætti hið erlenda fjármagn að streyma lil Þýzkalands. Stutt bankalán voru afturkölluð og ekki veitt fleiri. Af þessu leiddi lána- og bankakreppuna 1931 og algjör stiiðvun skaðabótagreiðslna. Af öllu þessu er augljóst, hvað alvarlegir erfiðleikar eru samfara skaðabótunum fyrir tjón það. sem öxulveldin valda í núverandi stríði. híANNVIRKJATJÓN FYRST. Það er alveg ógjörlegt að telja saman allt tjón Bandamannalahd- anna, eins og gert var eftir fyrri heimsstyrjöldina, og skipta svo skaðabótunum á miili þeirra í réttu lilutfalli við tjón þeirra. Réttlæti og hagsýni krefjast ann- arrar lausnar. 1) Umfram allt verður að bæta mannvirkjatjónið. Að því loknu má byrja að gjalda skaðabætur fyrir tjón einstaklinga (bætur fyr- ir þvingunarvinnu, eftirlaun lier- manna o. s. frv.). 2) Greiðslum þeim, sem inn- heimtar eru, má ekki skipta á milli landanna beinlínis í samræmi við tjón þeirra. Þau lönd, sem verða að fá skaðabætur fyrst, eru þau, sem hafa orðið fyrir mestu tjóni í samanburði við þjóðarauð sinn. Réttlæti og hagsýni þeirrar aðferðar er auðsæ. Viss lönd Bandamanna, t. d. Pól- land, Grikkland og Noregur, hafa orðið fyrir svo miklu tjóni ú mann- virkjum, að þau munu þarfnast tafarlausrar hjálpar til að rétta við hag sinn. Það er réttlátt, að þau lönd, sem tjón hafa beðið, fái bæt- ur fyrst. Á meðal þeirra eru Sov- étríkin, sem áreiðanlega hafa orð- ið fyrir mestu tjóni bæði í saman- burði við önnur lönd og e. t. v. líka tiltölulega við þjóðarauð sinn. Hvað svo sem Bandaríkin hafa orðið fyrir miklu tjóni af völdum kafbáta og Bretland bæði af völd- um kalbáta og loftárása, þá er þetta tjón þeirra engu að síður tiltölulega Htilfjörlegt í hlutfalli við þjóðarauð þessara landa. Þau gætu tekið aftur upp frið- artímabúskap og bætt sér upp stríðstjónið sjálfir, jafnvel þótt þau fengju ekki strax skaðabætur frá árásarlöndunum. Á hinn bóg- inn hafa mörg Evrópulönd, þ. á. m. Sovétríkin, brýna þörf fyrir bætur fyrir tjón af völdum árásar- ríkjanna til að geta tekið aftur upp Hvað við víkur skaðabóta- skyldu, þá virðist, að einnig Ítalía, Rúmenía, Ungverjaland og Finn- land verði að taka þátt í skaða- bótagreiðslunum. Hinn geysilegi skaði, sem herteknu löndin, sér- staklega Sovétríkin, hafa orðið' fýrir, nær til allra hluta þjóðar- búskaparins: jarðyrkju, náma- graftar, iðnaðar og samgöngu- tækja. Það er því réttlátt, hæfilegt og nauðsvnlegt, 'að öll löndin, sem hafa Lekið þátt í ræningjaherferð Hitlers, taki og þátt í að greiða skaðabætur strax eftir stríðið með því að láta af hendi hlqja af þjóð- arauði sínum. Lönd þau, sem hafa liðið af völd- um árásarseggjanna, þarfnast alls- konar hreyfanlegra eigna: véla, verkfáera, áhalda, iðnaðartækja, hreyfla, vagna, bíla og skipa. Þau þarfnast líka kvikfjár, útsæðis og annarra landbúnaðarafurða. Þau þarfnast kola, málma o. s. frv. Bretland og Bandaríkin þarfn- ast ekki slíkra skaðabóta til að endurskipuleggja þjóðarbúskap sinn, og væri hægt að bæta þeim tjón sitt að nokkru leyti með því að afhenda þeim fjármagn þáð, sem árásarlöndin eiga erlendis. Þegar ákveða þarf að hve miklu leyti árásarlöndin eigi að gjalda skaðabætur strax eftir stríðið af þjóðarauði sínum, mundi það vera augljóslega ranglátt, ef við krefð- umst ekki slíkra bóta af árásar- löndunum, að fjárhagsástæður þeirra yrðu a. m. k. ekki betri en fórnarlamba þeirra. Ennfremur er það réttlætiskrafa, að eignir þeirra einstaklinga, sem bera ábyrgð á upphafi stríðsins, og einstaklinga, sem hafa auðgast á því að ræna herteknu löndin, verði gerðar upp- tækar og notaðar allar til skaða bótagreiðslna. BORGAÐ í VÖRUM. Næst þarf að ákveða, hvað eigi að borga mikið af skaðabótunum á fyrstu árum eftir stríðið af fram- leiðslunni á hverjum tima. Telja verður, að sama regla gildi um þetta eins og um greiðslu af þjóð- arauðnum. Hér er ekki um það að ræða að refsa þjóðum árásarland- anna með því að láta þær greiða skaðabætur. En það væri auðvitað ranglátt, ef þessar þjóðir lifðu við betri lífskjör en þjóðir þær, sem orðið hafa að þola eindæma eyði- leggingu af hálfu herja þeirra. Það er augljóst að Þýzkaland getur greitt árlega háar skaðabæt- ur. Á árunum 1933—1938 eyddi Þýzkaland samkvæmt upplýsing- um Ilitlers 90 milljörðum marka í vígbúnað. Það eru 15 milljarðar marka á ári að meðaltali. Þar sem slík útgjöld til vígbúnaðar falla' auðvitað niður eftir stríðið, er hægt að nota þessar upphæðir til skaða- bótagreiðslna. í Alþýðublaðinu á sunnudaginn var birtir hinn „lýðræðissinnaði verkamaður og jafnaðarmaður“, Sæmundur Ólafsson forstjóri Kex- verksmiðjunnar Esju, alllangt mál. Lesendum er ætlað að skilja það sem svar við leiðréttingu, er ég gaf á ranghermi, sem Alþýðublað- inu varð á að flytja hér á dögun- um og snerti grein, sem forstjór- inn sendi Vinnunni til birtingar. Sæmundur verður að fyrirgefa þótt ég veigri mér hjá að viðhafa það orðalag um þessa ritsmíð hans sem nauðsynlegt væri til fullrar skýringar á því innræti, sem að baki hennar stendur, því ennþá hljótum við hinir, sem kjörnir vor- um í stjórn Alþýðusambands Is- lands, að skoða hánn sem starfs- félaga okkar, þótt naumast verði það kinnroðalaust. Ég fullyrði, að ekkert hefur komið fram í orði né verki annarra þeirra, er sambandsstjórn skipa, er gefi til kynna nokkurn misskilning að þeir, sem vissu það, en ekki kenndu manninn, freistuðust til að ætla að hér væri um vilja og stefnu sambandsstjórnar að ræða. Hins- vegar hafði ég reynslu fyrir því, að unnt var í einstökum tilfellum, þegar forstjórinn var í hópi jafn- góðra manna og sambandsstjórn skipa. að fá hann til að sanzast á skynsamlegar lausnir mála. Þá segir hann að J. R. hafi heimtað að kallaður yrði saman sambandsstjórnarfundur, en bætir því við seinna, að það sé misskiín- ingur hjá mér að greinin Iiggi hjá sambandsstjórn. „Hún hefur aldrei verið lögð þar fram“. Nú ætti fé- lagi Sæmundur að athuga sinn gang. Ég sagði Sæmundi frá því, að ég mundi óska fundar í sam- bandsstjórn og tók hann því dauf- legai Fór ég þess síðan á leit við skrifstofu sambandsins að til fund- ar yrði kvatt og var því vel tekið (miklu betur en menn áttu að venjast hérna í gamla daga, í sum- Fimmtudagur S. marz 1944. — ÞJÓÐVILJINN MamMshr tll starlWH ríllsli wi samMllar I samiii Ml I m Sameinað Alþmgi samþykkti í gær með 38 atkvæðum gegn 10, eftirfarandi tillögu til þingsályktunar um greiðslu sérstakrar launauppbótar til embættis- og starfsmanna ríkisins vegna bama á framfærslualdri: Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að greiða á sama hátt og s. 1. ár, þar til önnur skipan verður á gerð af Alþingi, uppbætur þær, er tilgreindar eru í 3. málsgrein 1. gr. laga nr. 48 frá 30. júní 1942. Fjárveitingarnefnd hafði klofnað um þessa tillögu. vildi meiri hluti hennar láta samþykkja hana óbrevtta, en minni hlutimi, þeir Pétur Ottesep, Jónas Jónsson, Þorsteinn Þorsteins- son og Helgi Jónasson lögðu til að hún yrði felld. á þeim ótvíræða vilja síðasta al-jum verkalýðsfélögum). Fundur þýðusambandsþings að vinna að einingu alþýðunnar í sátt og sam- lyndi, og jafna hvert ágreinings- mál með rólegum umræðum í stað þess að þeyta lúðra og bíta í skjaldarrendur í livert skipti sem skoðunum er tvennan veg farið, en stundarbið gæti jafnað deiluna. Ég hirði ekki um að svara þeim hluta greinar forstjórans, sem er persónulegt níð um mig og Jón Rafnsson, skreytt sígildum „bílæt- um“ frá Rússíá, og til óverðugs hróss reynt að jafna okkur til þess- arar frábæru þjóðar. Sá liluti greinarinnar, sem eftir verður, ér harla smávaxinn en þó einnig nálega allur tilhæfulausar rangfærslur, sem raunar er skilj- anlegt, þegar þess er gætt, að grein- in byggist á forsendum, sem enga stoð eiga. Greinin er skrifuð frá því ímyndaða sjónarmiði, að for- stjóranum hafi verið neitað um birtingu á grein, sem hann hafði skrifað i Vinnuna. En eins og ég hef áður tekið fram er þetta al- rangt, ég óskaði þess aðeins að sambandsstjórn yrði gefið tæki- færi til að ræða greinina, þar sem hún fjallaði um mál er sambands- stjórn hafði til meðferðar, var auk þess rituð af meðlim sambands- stjórnar og full ústæða til að ætla um skaðabóta, þá sýnir saga fvrri heimsstyrjaldarinnar okkur, að skaðabæturnar verður að greiða aðallega í vörum, enda er það í rauninni eina mögulega leiðin. Fyrir Sovétríkin með hinn skipu- lagjða búskap sinn, þar sem mis- ræmi milli framleiðslu og neyzlu er ómögulegt, og þar sem fram- leiðslan fer aldrei fram úr eftir- spurn, og þar sem fjárhagskreppur eru þar af leiðandi óhugsanlegar, mundi það vera langæskilegast að fá bætur fyrir tjón sitt ekki í pen- ingum, heldur í vörum. Loks mundi það vera réttlátt og hentugt eftir stríðið að nota mann- afla Þýzkalands og bandamanna llitlers til að byggja aftur hin eyði- lögðu mannvirki hernumdu land- anna. Það ('i’ réttlætiskrafa, að Þjóð- verjar taki eftir stríðið þátt í að koma aftur upp járnbrautum þeim. brúrn, borgum og verksmiðjum, Hvað viðvíkur greiðsluaðferð- sem þeir hafa eyðilagt. var haldinn, greinin tekin á dag- skrá á mjög virðulegan hátt, Sæ- niundur ekki mættur og þótti ó- viðeigandi að ræða hana í fjarvist hans, og í fundarlok afhenti ég forseta sambandsins greinina, ef hann óskaði að kynna sér hana fyrir næsta fund. Hafi forstjóranum verið það á- hugamál að fá greinina birta í Vinnunni var honum innan liand- ar að mæta á þessum fundi. En i stað þess þaut hann í Alþýðublað- ið og birti greinina þar ásamt við- eigandi formála um ritskoðun og einræði kommúnista. Að því búnu leyfði ég mér að koma þangað með leiðréttingu mína en fékk daufar undirtéktir, enda hefur víðsýnið, lýðræðis- og ritfrelsisástin ekki énn megnað að þoka henni inn á síður þess blaðs; hinsvegar lofaði ritstjórinn að mjög ráðvendnislega skyldi með hana 'fárið! Auðvitað kemur svo engum heil- vita manni til h’ugar að efast um rétt sambandsstjórnar til að ræða og meta efni blaðs, sem gefið er út á kostnað sambandsins og er mál- gagn þess, eða rétt okkar ritnefnd- armanna til að leita úrskurðar sam- bandsstjórnar. Þó telur forstjór- inn þetta mjög „vafasamán rétt“. (Þarna hefur bara eitthvað hlaup- ið fyrir hjá þér, Sæmundur). Ég get samt ekki skilið svo við þetta mál, að færa ekki starfsfé- laga mínum eitthvað til málsbóta. Það er að visu dálítið raúnalegt, en því fi-emur ættu menn að virða honum til vorkunnar stóryrðin og persónuníðið samfara drjúgum gorgeir og búkblæstri, sem for- stjórum er títt. Ákefð hans í að telja mönnum trú um að afstaða mín og fleiri manna til málefna verkalýðsins stjórnist af „einræði, afturhaldssemi, ósjálfstæði og þröngsýni“ virðist eiga rót sína að rekja til þess raunaferils, sem hann nauðugur viljugur hefur orðið að ganga. Þegar núverandi sambandsstjórn tók til starfa varð þess fljótt vart að ráð væru brugguð starfi hennar til tjóns í hópi þeirra manna; sem oft er auðkenndur með orðinu „Al- þýðublaðsklíkari“ og stjórnast af villtu hatri á öllum þeim mönnum. sem un.nið hafa að því á undan- förnurri árum aö sameina íslenzka Við atkvæðagreiðslu var við- haft nafnakall. Já sögðu: Gísli Sv„ Aki. J., Ásg., Ásg.. Barði G., Bernh. St„ Bj. Ásg„ Brj, Bj„ E. Ol., E. Ein„ Em. J„ Eyst. J.,F. J„ G. Þorst., G. í. G„ G. Th„ Har. G„ Herm. J„ I. P„ P. Þ„ P. M„ Sigf. Sig., Sig. Bj„ Sig. Guðna., Sig. E. Hl„ Sig. Kr„ Sig. Th„ St. J. St„ Svbj. H. og Þór. G. Nei sögðu: G-ísli J„ Helgi J. Ing. J„ Jón Sig„ Jónas J„ Páll Z„ P. Ott„ Sig. K, Skúli G. og Þorst. Þorst. alþýðu í eina órofa heild án tillits til flokka. Þessir menn tóku þegar eftir 17. þingið að svipast um eftir tækifæri til að leiða asna sundrungarinnar inn í starf Alþýðusambandsins, ör- lög Sæmundar voru ákveðin, og' hann valinn til að annast þetta hlutverk, enda lýsti hann því bráð- lega yfir, að liann teldi sig fyrst og fremst vera fulltrúa ákveðins pólitísks flokks og bæri að gæta hagsmuna hans, enda þótt þeir samrýmdust ekki þeim verkefnum, sem okkur voru falin á hendur. Einingarvilji sá, sem ríkti á 17. þingi Alþýðusambandsins, var gleymdur, enda hefur forstjórinn nú leiðst út í níðskrif um þú menn, sem honum var trúað til að vinna með að hag og gengi íslenzkrar al- þýðu. Og þótt hann í grein sinni telji að um þrjú mismunandi sjón- armiö sé að ræða í sambandsstjórn, þá er það ein missögnin í viðbót. Höfuðsjónarmið sambandsstjórnar hafa aðeins reynzt tvö: Sjónarmið Sæmnndar og Alþýðublaðsklík- unnar annarsvegar, sjónarmið allra hinna og hagsmunir íslenzkrar al- þýðu hinsvegar. Því er það. að þeir menn í sambandsstjórn, sem forstjórinn telur skoðanabræður sína. hafa orðið að koma með leið- réttingu á fleipri, sem hann hefur flutt til umbjóðenda sinna, sbr. at- hugasemd, sem forseti Alþýðusam- bandsins fékk birta vegna ummæla forstjórans í Alþýðublaðinu s.l. sumar. Að lokum vil ég biðja Sæniund að þola engar raunir vegna ])ess að víðsýni og frjálslyndi prentara sé í afturför og þeir muni ekki þurfa á fræðslu hans að lialda um sína eigin menn, hinsvegar ætla ég að þeir sem aðrir dæmi einnig menn eins og forstjórann eftir verkum þeirra, og þó með fullum skilningi á því að þau eru tákri þess hvað af getur hlotizt þegar sæmilegur drongur lendir í vondum félagsskap. Steján Ogmundsson. Frá Osivík oo Svarfsðarda! Framhald af 2. síðu. eru dæmi til þess að bændur er áttu ca. 60—80 fjár hafa misst 10—20 úr vciki þessari. Á sínum tíma var farið fram á það við Alþingi, að Svarfdælingar væru undanþegnir að greiða mæði- veikiskatt, vegna þess hve riðu- ‘veikin veldur þeim þungum bú- sifjum, en því fékkst ekki fram- gengt. FYRIRHUGAÐAR JARÐA- BÆTUR Miklar jarðabætur eru fyrirhug- aðar á fjölda mörgum bæjum, er unnið verði að með skurðgröfu er kom norður á s.l. hausti og er búizt \ ið að framkvæmdir jiessar verði það miklar, að þeim verði ekki lokið á skemmri tíiria en allt að þrein sumrum og er gert ráð fyrir að verkið verði hafið á vori kom- anda. SJÚKRASAMLAG SVARF- DÆLA OG DALVÍKINGA Stofnað hefur verið sjúkrasam- lag í Svarfaðardal og tók það til starfa 1. þ. m. Starfar það í tveim deildum, Svarfdæladeild og Dal- víkurdeild. Iðgjöld í Svarfdæla- deild eru 5 kr. á mánuði, en ið- gjöld á Dalvík eru 7 kr. á mánuði. Um 700 gjaldendur eru í báðum deildum. Stjórn þess skipa: Kristján Jó- hannesson íshússtjóri K. E. A. for- | maðui'. Eirílair Líndal x'erkstjóri, ; Sigurður Þorgilsson verkamaður, Gunnlaugur Gíslason bóndi á Siikku og Helgi Símonarson fyrr- verandi skólastjóri á Dalvik. Starfsmaður samlagsins hefur verið ráðinn Ingimar Óskarsson náttúrufræðingur. Samlagslæknir er héraðslæknirinn. Stefán Guðna- son. Verklýðsfélag Dalvíktir og Framsóknarfélag Svarfdæla beittu sér fyrir stofnun samlagsins. VAXANDI ÞORP — Er Dalvík i vexti eða hnign- un? — Fólki heiuf fjölgað á Dalvík undanfarin ár. <’ii vegna húsnæðis- leysis liefur vöxturinn orðið minni en ella. Skilyrði eru þar að mörgu leyti lífvænleg, m. a. er land þar mjög nærtækt til ræktunar. En Dalvíkingar hafa, mikla þörf stærri báta og jafnframt aukinna hafnarbóta sem grundvöll fyrir aukningu útgerðarinnar.

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.