Þjóðviljinn - 09.03.1944, Síða 5
ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 9. marz 1944.
Utgefandi: Samáningarflokkur alþýðu — Só.tíalistajlokkurimi.
Kitstjóri: Sigurður Quðmunclsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartarson.
Afgreiðsla og auglýsingar: SkólavSrðustíg 19, sími 21 Sý.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.j., Garðastræti 17.
Askriftarverð: 1 Reykjavík og nágrenni: Kr. 0.00 á mánuði.
Utí á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
T
Forsetavald og þingræði
Deilumar um 26. gr. stjómarskrárinnar nýju og átrikin um synjun-
arvald forseta hafa leitt það í ljós, að því fer fjarri að menn geri sér
yfirleitt ljóst, hvaða verka- og valdskipting sé í eðlilegu samræmi við
þingræðið.
Ber þá í fyrsta lagi að athuga það, að út af fyrir sig er ckki sjálfsagt
að forseti lýðveldis hafi nokkur áhrif á löggjafarvaldið. Slíkt tiðkast
aðeins í fáum lýðveldum og það hefur frá upphafi þess að tekið var
að berjast fyrir lýðveldi gegn konungsstjórn, verið aðalatriði að þingið
hafi löggjafarvaldið. Hitt tíðkast hinsvegar allvíða, að forsetinn ráði
mjög miklu um framkvæmdavaldið, jafnvel svo miklu, að ri'kisstjórnin
er alls ekki þingbundin, þarf ekki að hafa fylgi meirihluta þings, svo sero
í Bandaríkjunum.
Nú þótti það hinsvegar rétt að láta forseta islenzka lýðveldisins
hafa það mikið vald, að hann gæti látið leggja lög, er þingið samþykkti,
undir þjóðaratkvæðagreiðslu. Allir, sem íhuga hve víðtækt þetta vald
er í höndum röggsams forseta, hljóta að átta sig á því, að sízt er þar
við bætandi persónulegu synjunarvaldi forseta, en það myndi hann
fá, ef neitun hans á að staðfesta lög hindraði gildistöku þeirra }jar til
þjóðaratkvæðagreiðsla hefði skorið úr.
•
Fulltrúar Sósíalistaflokksins í stjórnarskrárnefnd álitu það nauð-
synlegt að forseti, sem auk áhrifa sinna á framkvæmdavaldið. ætti að
hafa svona mikil áhrif á löggjöf landsins, væri þjóðkjörinn. Það hefði
verið mótsögn að láta mann, er hafði svona vald. vera kosinn af þing-
inu sjálfu.
®
Menn verða að muna það, að forseti lýðveldisins hefur valdið til
að skipa ríkisstjóm, — hann hefur valdið til að rjúfa þing, — hann hefur
valdið til að gefa út bráðabirgðalög, allt saman, ef hann aðeins hefur rík-
isstjóm með sér í þessu, jafnvel þó sú ríkisstjóra hafi ekki traust þingsins.
Á pólitískum krepputímum getur þvi vald forseta verið geysimikið og
þurfa menn ekki að kvarta yfir því í sambandi við þá stjómarskrá,
sem nú er verið að samþykkja, að forsetanum sé gert- of lágt undir höfði.
Hitt er athugaverðara, hvort ekki er um of skert vald Alþingis, — þess
valds, sem íslendingar hafa verið að berjast fyrir að aulca undanfarnar
aldir.
Það gætir í blöðunum fádæma firra, er þau ræða þetta mál. Sum
þeirra eru að reyna að koma því inn hjá þjóðinni, að verið sé að skerða
hennar vald með því að halda fast á valdi Alþingis. Þetta er fádæma
rökleysa, — alveg samsvarandi ýmsum öðruin kenningum Vísis.
Alþingi er þjóðkjörið. Það er spegilmynd þjóðarviljans eins og hann
er á hverjum tíma og hið eðlilega framkvæmdavald hans. —
Forsetinn, þótt þjóðkjörinn sé, getur aldrei orðið slík spegilmynd
þjóðarviljans, allra sízt þegar hann þarf ekki einu sinni að vera kosinn
af meirihluta þjóðarinnar. Forsetinn getur þvert á móti verið fulltrúi
20—30% þjóðarinnar, og þá sést bezt hvort þjóðarheildinni væri greiði
gerr með því að auka vald hans gagnvart meirihluta Alþingis, sem
undir fléstum kringumstæðum ætti að vera fulltrúi fyrir meirihluta kjós-
enda, ef kjördæmaskipun er sæmilega réttlát.
Allar bollaleggingar Vísis og Alþýðublaðsins um að verið sé að
ganga á rétt þjóðarinnar með því að halda fast á rét.ti og valdi þings
og stjómar þess gagnvart forseta eru út í loftið.
•
Alþingi hefur nú afgreitt stjómarskrárfrumvarpið í heild sinni eiris
og það kom frá efri deild. Er vel farið að ekki var farið að þvæla þessu
stórmáli milli deilda.
Kemur nú til kasta þjóðarinnar að"sýna sama einliug og Alþingi.
Stríðið er komið á úrslitastig. | marka á ári
Ennþá eru miklar orustur fram- 'Önnur útlíjt
undan, en t.rúin á sigur Banda-
manna er svo örugg, að menn eru
•farnir að veita vandamálum þeim,
er snerta viðreisnarstarfið eftir
stríðið, sívaxandi athygli, sérstak-
lega í Bandaríkjunum og Bret-
landi. Það virðist jafnvel vera svo,
að vissir hópar manna í þessum
löndum brjóti heilann meir um
vandamál eftirstríðsáranna en um
það, hvemig eigi að sigra óvinina
sem fyrst.
Eitt af erfiðustu vandamálun-
um, sem þarf að leysa eftir stríð,
eru skaðabætur þær, "sem árásar-
ríkin verða að greiða fyrir það
óskaplega tjón, sem þær hafa vald-
ið. Það geta ekki verið skiptar
skoðanir um það. að árásarþjóð-
irnar verða að bæta allt það tjon,
hfeiiiðalbirgaiúia
hernámskostnað <*3nu,n,|luallulllulucalllllllltt,lo,lll,i,tul>C3n>>,l,l,l,IE1,,llliil,>,IC3ll>ll,,,UIII3l,i,ll>,lll>n,1l,HIIIII>n,,,IUH,lliEa,l>,l,Mlil,u,>l,,lil>,llnl^Ifriða.rtíma.l3Úsk:a.p
þessara landa eru I
vafalaust tvöfalt meiri, þegar þess |
er gætt, hvað þýzkir foringjar og |
hermenn ræna miklu persónulega. f
Tjón þeirra á stríðsárunum nemur
því nú þegar nálega 50 milljörðum
gullrúblna. Og ásamt skipatjóni og
skemmdum af völdum loftárása
nemur hið efnislega tjón eitt 300
til 400 milljörðum gullrúblna.
Eins og kunnugt er var endan-
lega ákveðið í London eftir fyrri
heimsstyrjöldiná, að skaðabóta-
skuldir Þýzkalands næmi 132 millj-
örðum, þ. e. 65 milljörðum gull-
rúblna. Tveir fimmtu hlutar voru
fyrir efnislegt tjón, en þrír fimmtu
hlutar áttu að vera bætur fyrir
tjón einstaklinga, sérstaklega sem
örorkubætur og eftirlaun.
En í þessu stríði koma alveg ný
sem þær hafa vaidið á stríðsárun- atriði til greina: hið mikla tjón,
um. Til að geta leyst þetta vanda- sem almenningur í herteknu lönd-
mál, verður maður fyrst og fremst
að hafa í huga reyn.slu fyrri heims-
styrjaldarinnar.
En ástandið er samt sem áður
á ýmsan hátt öðru vísi núna. Efna-
hagslegt tjón það. sem Þýzkaland
og leppríki þess hafa vaJdið í þessu
striði, sem er langt frá því að vera
á enda, er margfalt meira en tjón
það, sem lönd Bandamanna urðu i
fyrir í fyrra stríðinu.
] fyrsta lagi nær eyðilegging jj
þessa stríðs vfir margfalt stærra *,
landsvæði en í síðasta stríði. ^
í öðru lagi var eyðileggingin í
fyrri heimsstyrjöldinni aðallega af
völdum hemaðaraðgerða. En í
stríðinu gegn Sovétríkjunum hafa
nazistarnir evðilagt allt verðmæti
með þýzkri vandvirkni
unum, sem sendur hefur verið í
nauðungarvinnu í Þýzkalandi eða
í sínum eigin löndum, hefur beðið.
Ef við gerum ráð fyrir, að hlut-
fallið milli efnislegs tjóns og tjóns
einstaklinga sé það sama nú og
í fyrri heimstyrjöldinni, þá nema
skaðabótakröfur Bandamanna á
hendur Þýzkaland og leppríkjum
þess 800 til 1000 milljörðum gull-
Ungverjinn, Evgeni Varga, einn af fremstu
hagfræðingum Sovétríkjanna, ritar hér um
skaðabótaskyldu árásarþjóðanna, og á hvern hátt
sé bezt að láta þær borga.
^iuinmHimaiiiiuuiiiiuiiiimuiiiniiiiiimiiiummiiiiiiniiiiiiiiimuimiiimiinumiiiiiiiuiiniiiiiiiiDiiiimiimuiiuiiiiimniHiimHiiio skjótasta efnahagslega
allra landa Bandamanna.
og endurreisa
| hin geysimiklu mannvirki, sem
| eyðilögð hafa verið. Þessi forgangs-
| réttur til skaðabóta virðist ekki
1 aðeins réttlátur, heldur líka hag-
| kvæmur, þar sem hann tryggir
viðreisn
Osannindi endursend
mat er til frá tímaiium rétt fyvir
núverandi stríð. Það mundi e. t.
v. vera heldur hútt nietið að telja
þjóðarauð alls þýzka ríkisins eins
og það hafði þá verið aukið 200
til 225 miiljarða gullrúblna.
Samanlagður þjóðarauður allra
leppríkja Hitlers: Ítalíu, Finn-
Iands, Ungverjalands og Rúmeníu
hefur varla verið meiri en 120
milljarðar gullrúblna.
Þjóðarauður er aðallega fólginn
í fasteignum: landi, byggingum,
járnbrautum, þjóðvegum og hafn-
armannvirkjum. En sá hluti þjóð-
arauðs hinna seku landa. sem hent-
ugastur væri til skaðabótagreiðslu,
t. d. skip, járnbrautavagnar og
eimreiðir, verksniiðjuvélar, birgð-
ir og kvikfénaður, hefur farið aft-
ur að gæðum og magni í stríðinu.
Þennan hluta þjóðarauðs öxul-
landanna má telja að hafi numið
um 120 milljörðuin gullrúblna rétt
fyrir núverandi stríð.
Eítir AW1AVW.VA».V*V.V/«V
EVGENI VARGA
skipti sem þeir hafa hörfað. í Sov
ét.ríkjunum er tjónið miklu víð-
tækara en í Frakklandi éftir fyrri
heimsstyrjöldina. Við þetta bætist
rúblna lauslega á gizkað.
Bróðurparturinn af þessari fjár-
upphæð kemur fyrir tjón það, sem
hvert Sovétríkin hafa beðið, þar sem heil
landssvæði hafa verið lögð í eyði,
þúsundir þorpa og hundruð borga
hafa verið lögð gersamlega í rústir,
milljónir friðsams almennings
tjón það, sem Þjóðverjar hafa reknar í nauðungarvinnu í Þýzka-
valdið í Póllandi, Tékkoslovakíu, 1 landi, og þar sem töluverðum hluta
Júgoslavíu, Grikklaridi, Belgiu . af friðsömum íbúum hernumdu
Frakklandi og öðrum löndum. j landsvæðanna hefur verið eytt eða
Tjón Frakkíands og Belgíu íiorðið fyrir limlestingum, pynding-
fyrri styrjöldinni var metið á 14 j um og .auðmýkingum.
milljarða gullrúblna. Nokkrir hag
fræðingar, þ. á. m. Keynes, álitu
þessa upphæð mjög ýkta. En jafn-
vel þó að við minnkum hana um
helming og höfum auk þess í huga,
að nokkur af þeim landssvæðum,
sem hafa verið eyðilögð í þessu
ÞORF FYRIR
NÝJAR LEIÐIR.
IIVAR A AÐ FINNA
PENINGANA?
í lok stríðsins verður verðmæti
þessa hluta orðið töluvert minna,
því að birgðum verður að mestu
eytt, vélar og áhöld slitin og kvik-
fénaður orðinn færri og Iélegri o.
s. frv.
Ennfremur er ekki hægt að taka
nándaraærri allan þann þjóðarauð,
sem hægt væri að nota til skaða-
bóta, frá árásarlöndunum, því að
það mundi svifta þau möguleik-
anum til að greiða árlegar afborg-
anir eftir stríðið af þjóðartekjum
sínum. Það er því ekki hægt að
Þessi mikli munur á heimsstyrj- nota nema sáralítið af þjóðarauðn-
öldunum tveimur veldur því að
eftir þetta stríð yerður að beita
nýjum aðferðum til að leysa skaða-
stríði, voru ekki jafnrík og frönsku Jjótavandamálið. Sérstaklega verð-
landssvæðin, sem urðu fyrir skaða
i fyrri heimsstyrjöldinni, þá eru
hin eyðilögðu laridssvæði' í þessu
stríði töluvert stærri (sennilega 30
til 40 sinnum stærri), og tjónið
nemur því samtals a. m. k. 200
milljörðum gullrúblna. Við þetta
bætist tjón Bretlands af völdum
loftárása og skipatjón Banda-
manna.
HERNÁMSKOSTNAÐUR.
Auk skaðabóta fyrir tjón af
völdum eyðilegginga og loftárása,
eiga lönd þau, sem hernumin eru
af Þjóðverjum, vafalaust rétt til
skaðabóta fyrir tjón af fjöldamörg-
um öðrum ástæðum af völdum
hemáms nazista. M. a. er hernáms-
kostnaðurinn og eignarnám her-
nauðsynja og annarra verðmæta.
Þjóðverjar játa sjálfir, að her-
numdu löndin gjaldi 16 milljarða
ur að forðast þau glappaskot, sem
gerð voru eftir styrjöldina 1914—
1918.
Skaðabætur má gjalda með
þrennu móti: 1) með eignum hinna
seku landa erlendis í lok stríðsins;
um til greiðslu skaðabóta.
Reynsla fyrri heimsstyrjaldar-
innar Staðfestir þetta.
Aðeins 10% af öllum skaðabóta-
kröfunum var borgað af þjóðar-
auði Þýzkalands. Nú verður
hundraðstalan miklu Iægri, svo
gífurlegt er hið efnalega tjón í
þessu stríði. Uað er að segja að
árásarlöndin geta svo að segja ein-
2) af þjóðarauði þeirra; 3) af þjóð- | göngu greitt skaðabætur með
artekjum þeirra eftir striðið. framleiðslu sinni á hverjum tíma.
Þjóðverjar áttu töluvert fjár-
magn erlendis, þegar þeir hófu
En auðvitað voru skaðabóta-
greiðslur I>jóðverja, eftir fyrri
þetta stríð. Var það bæði inneign-! heimsstyrjöld, ekkert annað en
ir í bönkum og fyrirtæki eða hlut- tóm blekking, þegar öllu er á botn-
ar í fyrirtækjum. Má gizka á, að inn hvolft. Á tímabilinu 1924—
þetta fé hafi numið samtals um 5
1929 notuðu Þjóðverjar aðeins %
milljörðum marka. Aðeins Ítalía af hinum útlendu lánum sínum til
átti lítils háttar fjármagn erlendis að greiða skaðabætur. Það að
af „bandlöndum“ Þýzkalands. iÞýzkaland komst þannig hjá því
Þýzkaland getur ekki borgað að greiða skaðabætur, þýddi auð-
nema lítinn hluta af skaðabótun- \ vitað ekki að alþýðan bæri ekki
um með þjóðarauði sínum. Fyrir byrðina. í Þýzkalandi var skaða-
fyrri heimsstyrjöldina var þjóðar- bótafjárins aflað með sköttum,
auður Þýzkalands metinn á um sem voru mest megnis greiddir af
150 milljarða gullrúblna. Ekkert i verkafólki. Greiðsla skaðabóta með
útlendum gjaldeyri flýtti fyrir
gengishruninu, sem kom mjög hart
niður á verkafólki, en gerði auð-
hringaeigendurna enn ríkari.
Þó að Dawes- og Young-áætl-
anirnar væru framkvæmdar að
formi til, var það í rauninni ekki
Þýzkaland. sem greiddi Banda-
mönnurn skaðabætur, því að sann-
leikurinn er sá, að Baridamanna-
löndin útveguðu Þýzkalandi fjár-
magn, sem fór langt fram úr skaða-
bótagreiðslum þesís.
Þegar kreppan hófst 1931, hætti
hið erlenda fjármagn að streyma
lil Þýzkalands. Stutt bankalán
voru afturkölluð og ekki veitt
fleiri. Af þessu leiddi lána- og
bankakreppuna 1931 og algjör
stiiðvun skaðabótagreiðslna.
Af öllu þessu er augljóst, hvað
alvarlegir erfiðleikar eru samfara
skaðabótunum fyrir tjón það. sem
öxulveldin valda í núverandi stríði.
híANNVIRKJATJÓN FYRST.
Það er alveg ógjörlegt að telja
saman allt tjón Bandamannalahd-
anna, eins og gert var eftir fyrri
heimsstyrjöldina, og skipta svo
skaðabótunum á miili þeirra í
réttu lilutfalli við tjón þeirra.
Réttlæti og hagsýni krefjast ann-
arrar lausnar.
1) Umfram allt verður að bæta
mannvirkjatjónið. Að því loknu
má byrja að gjalda skaðabætur
fyrir tjón einstaklinga (bætur fyr-
ir þvingunarvinnu, eftirlaun lier-
manna o. s. frv.).
2) Greiðslum þeim, sem inn-
heimtar eru, má ekki skipta á
milli landanna beinlínis í samræmi
við tjón þeirra. Þau lönd, sem
verða að fá skaðabætur fyrst, eru
þau, sem hafa orðið fyrir mestu
tjóni í samanburði við þjóðarauð
sinn. Réttlæti og hagsýni þeirrar
aðferðar er auðsæ.
Viss lönd Bandamanna, t. d. Pól-
land, Grikkland og Noregur, hafa
orðið fyrir svo miklu tjóni ú mann-
virkjum, að þau munu þarfnast
tafarlausrar hjálpar til að rétta við
hag sinn. Það er réttlátt, að þau
lönd, sem tjón hafa beðið, fái bæt-
ur fyrst. Á meðal þeirra eru Sov-
étríkin, sem áreiðanlega hafa orð-
ið fyrir mestu tjóni bæði í saman-
burði við önnur lönd og e. t. v.
líka tiltölulega við þjóðarauð sinn.
Hvað svo sem Bandaríkin hafa
orðið fyrir miklu tjóni af völdum
kafbáta og Bretland bæði af völd-
um kalbáta og loftárása, þá er
þetta tjón þeirra engu að síður
tiltölulega Htilfjörlegt í hlutfalli
við þjóðarauð þessara landa.
Þau gætu tekið aftur upp frið-
artímabúskap og bætt sér upp
stríðstjónið sjálfir, jafnvel þótt
þau fengju ekki strax skaðabætur
frá árásarlöndunum. Á hinn bóg-
inn hafa mörg Evrópulönd, þ. á.
m. Sovétríkin, brýna þörf fyrir
bætur fyrir tjón af völdum árásar-
ríkjanna til að geta tekið aftur upp
Hvað við víkur skaðabóta-
skyldu, þá virðist, að einnig Ítalía,
Rúmenía, Ungverjaland og Finn-
land verði að taka þátt í skaða-
bótagreiðslunum. Hinn geysilegi
skaði, sem herteknu löndin, sér-
staklega Sovétríkin, hafa orðið'
fýrir, nær til allra hluta þjóðar-
búskaparins: jarðyrkju, náma-
graftar, iðnaðar og samgöngu-
tækja.
Það er því réttlátt, hæfilegt og
nauðsvnlegt, 'að öll löndin, sem
hafa Lekið þátt í ræningjaherferð
Hitlers, taki og þátt í að greiða
skaðabætur strax eftir stríðið með
því að láta af hendi hlqja af þjóð-
arauði sínum.
Lönd þau, sem hafa liðið af völd-
um árásarseggjanna, þarfnast alls-
konar hreyfanlegra eigna: véla,
verkfáera, áhalda, iðnaðartækja,
hreyfla, vagna, bíla og skipa. Þau
þarfnast líka kvikfjár, útsæðis og
annarra landbúnaðarafurða. Þau
þarfnast kola, málma o. s. frv.
Bretland og Bandaríkin þarfn-
ast ekki slíkra skaðabóta til að
endurskipuleggja þjóðarbúskap
sinn, og væri hægt að bæta þeim
tjón sitt að nokkru leyti með því
að afhenda þeim fjármagn þáð,
sem árásarlöndin eiga erlendis.
Þegar ákveða þarf að hve miklu
leyti árásarlöndin eigi að gjalda
skaðabætur strax eftir stríðið af
þjóðarauði sínum, mundi það vera
augljóslega ranglátt, ef við krefð-
umst ekki slíkra bóta af árásar-
löndunum, að fjárhagsástæður
þeirra yrðu a. m. k. ekki betri en
fórnarlamba þeirra. Ennfremur er
það réttlætiskrafa, að eignir þeirra
einstaklinga, sem bera ábyrgð á
upphafi stríðsins, og einstaklinga,
sem hafa auðgast á því að ræna
herteknu löndin, verði gerðar upp-
tækar og notaðar allar til skaða
bótagreiðslna.
BORGAÐ í VÖRUM.
Næst þarf að ákveða, hvað eigi
að borga mikið af skaðabótunum
á fyrstu árum eftir stríðið af fram-
leiðslunni á hverjum tima. Telja
verður, að sama regla gildi um
þetta eins og um greiðslu af þjóð-
arauðnum. Hér er ekki um það að
ræða að refsa þjóðum árásarland-
anna með því að láta þær greiða
skaðabætur. En það væri auðvitað
ranglátt, ef þessar þjóðir lifðu við
betri lífskjör en þjóðir þær, sem
orðið hafa að þola eindæma eyði-
leggingu af hálfu herja þeirra.
Það er augljóst að Þýzkaland
getur greitt árlega háar skaðabæt-
ur. Á árunum 1933—1938 eyddi
Þýzkaland samkvæmt upplýsing-
um Ilitlers 90 milljörðum marka í
vígbúnað. Það eru 15 milljarðar
marka á ári að meðaltali. Þar sem
slík útgjöld til vígbúnaðar falla'
auðvitað niður eftir stríðið, er hægt
að nota þessar upphæðir til skaða-
bótagreiðslna.
í Alþýðublaðinu á sunnudaginn
var birtir hinn „lýðræðissinnaði
verkamaður og jafnaðarmaður“,
Sæmundur Ólafsson forstjóri Kex-
verksmiðjunnar Esju, alllangt mál.
Lesendum er ætlað að skilja það
sem svar við leiðréttingu, er ég
gaf á ranghermi, sem Alþýðublað-
inu varð á að flytja hér á dögun-
um og snerti grein, sem forstjór-
inn sendi Vinnunni til birtingar.
Sæmundur verður að fyrirgefa
þótt ég veigri mér hjá að viðhafa
það orðalag um þessa ritsmíð hans
sem nauðsynlegt væri til fullrar
skýringar á því innræti, sem að
baki hennar stendur, því ennþá
hljótum við hinir, sem kjörnir vor-
um í stjórn Alþýðusambands Is-
lands, að skoða hánn sem starfs-
félaga okkar, þótt naumast verði
það kinnroðalaust.
Ég fullyrði, að ekkert hefur
komið fram í orði né verki annarra
þeirra, er sambandsstjórn skipa, er
gefi til kynna nokkurn misskilning
að þeir, sem vissu það, en ekki
kenndu manninn, freistuðust til að
ætla að hér væri um vilja og stefnu
sambandsstjórnar að ræða. Hins-
vegar hafði ég reynslu fyrir því, að
unnt var í einstökum tilfellum,
þegar forstjórinn var í hópi jafn-
góðra manna og sambandsstjórn
skipa. að fá hann til að sanzast á
skynsamlegar lausnir mála.
Þá segir hann að J. R. hafi
heimtað að kallaður yrði saman
sambandsstjórnarfundur, en bætir
því við seinna, að það sé misskiín-
ingur hjá mér að greinin Iiggi hjá
sambandsstjórn. „Hún hefur aldrei
verið lögð þar fram“. Nú ætti fé-
lagi Sæmundur að athuga sinn
gang. Ég sagði Sæmundi frá því,
að ég mundi óska fundar í sam-
bandsstjórn og tók hann því dauf-
legai Fór ég þess síðan á leit við
skrifstofu sambandsins að til fund-
ar yrði kvatt og var því vel tekið
(miklu betur en menn áttu að
venjast hérna í gamla daga, í sum-
Fimmtudagur S. marz 1944. — ÞJÓÐVILJINN
MamMshr tll starlWH ríllsli
wi samMllar I samiii Ml I m
Sameinað Alþmgi samþykkti í gær með 38 atkvæðum gegn
10, eftirfarandi tillögu til þingsályktunar um greiðslu sérstakrar
launauppbótar til embættis- og starfsmanna ríkisins vegna bama
á framfærslualdri:
Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að greiða á sama
hátt og s. 1. ár, þar til önnur skipan verður á gerð af Alþingi,
uppbætur þær, er tilgreindar eru í 3. málsgrein 1. gr. laga nr. 48
frá 30. júní 1942.
Fjárveitingarnefnd hafði klofnað um þessa tillögu. vildi
meiri hluti hennar láta samþykkja hana óbrevtta, en minni
hlutimi, þeir Pétur Ottesep, Jónas Jónsson, Þorsteinn Þorsteins-
son og Helgi Jónasson lögðu til að hún yrði felld.
á þeim ótvíræða vilja síðasta al-jum verkalýðsfélögum). Fundur
þýðusambandsþings að vinna að
einingu alþýðunnar í sátt og sam-
lyndi, og jafna hvert ágreinings-
mál með rólegum umræðum í stað
þess að þeyta lúðra og bíta í
skjaldarrendur í livert skipti sem
skoðunum er tvennan veg farið,
en stundarbið gæti jafnað deiluna.
Ég hirði ekki um að svara þeim
hluta greinar forstjórans, sem er
persónulegt níð um mig og Jón
Rafnsson, skreytt sígildum „bílæt-
um“ frá Rússíá, og til óverðugs
hróss reynt að jafna okkur til þess-
arar frábæru þjóðar.
Sá liluti greinarinnar, sem eftir
verður, ér harla smávaxinn en þó
einnig nálega allur tilhæfulausar
rangfærslur, sem raunar er skilj-
anlegt, þegar þess er gætt, að grein-
in byggist á forsendum, sem enga
stoð eiga. Greinin er skrifuð frá
því ímyndaða sjónarmiði, að for-
stjóranum hafi verið neitað um
birtingu á grein, sem hann hafði
skrifað i Vinnuna. En eins og ég
hef áður tekið fram er þetta al-
rangt, ég óskaði þess aðeins að
sambandsstjórn yrði gefið tæki-
færi til að ræða greinina, þar sem
hún fjallaði um mál er sambands-
stjórn hafði til meðferðar, var auk
þess rituð af meðlim sambands-
stjórnar og full ústæða til að ætla
um skaðabóta, þá sýnir saga fvrri
heimsstyrjaldarinnar okkur, að
skaðabæturnar verður að greiða
aðallega í vörum, enda er það í
rauninni eina mögulega leiðin.
Fyrir Sovétríkin með hinn skipu-
lagjða búskap sinn, þar sem mis-
ræmi milli framleiðslu og neyzlu
er ómögulegt, og þar sem fram-
leiðslan fer aldrei fram úr eftir-
spurn, og þar sem fjárhagskreppur
eru þar af leiðandi óhugsanlegar,
mundi það vera langæskilegast að
fá bætur fyrir tjón sitt ekki í pen-
ingum, heldur í vörum.
Loks mundi það vera réttlátt og
hentugt eftir stríðið að nota mann-
afla Þýzkalands og bandamanna
llitlers til að byggja aftur hin eyði-
lögðu mannvirki hernumdu land-
anna.
Það ('i’ réttlætiskrafa, að Þjóð-
verjar taki eftir stríðið þátt í að
koma aftur upp járnbrautum þeim.
brúrn, borgum og verksmiðjum,
Hvað viðvíkur greiðsluaðferð- sem þeir hafa eyðilagt.
var haldinn, greinin tekin á dag-
skrá á mjög virðulegan hátt, Sæ-
niundur ekki mættur og þótti ó-
viðeigandi að ræða hana í fjarvist
hans, og í fundarlok afhenti ég
forseta sambandsins greinina, ef
hann óskaði að kynna sér hana
fyrir næsta fund.
Hafi forstjóranum verið það á-
hugamál að fá greinina birta í
Vinnunni var honum innan liand-
ar að mæta á þessum fundi. En i
stað þess þaut hann í Alþýðublað-
ið og birti greinina þar ásamt við-
eigandi formála um ritskoðun og
einræði kommúnista. Að því búnu
leyfði ég mér að koma þangað með
leiðréttingu mína en fékk daufar
undirtéktir, enda hefur víðsýnið,
lýðræðis- og ritfrelsisástin ekki
énn megnað að þoka henni inn á
síður þess blaðs; hinsvegar lofaði
ritstjórinn að mjög ráðvendnislega
skyldi með hana 'fárið!
Auðvitað kemur svo engum heil-
vita manni til h’ugar að efast um
rétt sambandsstjórnar til að ræða
og meta efni blaðs, sem gefið er út
á kostnað sambandsins og er mál-
gagn þess, eða rétt okkar ritnefnd-
armanna til að leita úrskurðar sam-
bandsstjórnar. Þó telur forstjór-
inn þetta mjög „vafasamán rétt“.
(Þarna hefur bara eitthvað hlaup-
ið fyrir hjá þér, Sæmundur).
Ég get samt ekki skilið svo við
þetta mál, að færa ekki starfsfé-
laga mínum eitthvað til málsbóta.
Það er að visu dálítið raúnalegt,
en því fi-emur ættu menn að virða
honum til vorkunnar stóryrðin og
persónuníðið samfara drjúgum
gorgeir og búkblæstri, sem for-
stjórum er títt. Ákefð hans í að
telja mönnum trú um að afstaða
mín og fleiri manna til málefna
verkalýðsins stjórnist af „einræði,
afturhaldssemi, ósjálfstæði og
þröngsýni“ virðist eiga rót sína að
rekja til þess raunaferils, sem hann
nauðugur viljugur hefur orðið að
ganga.
Þegar núverandi sambandsstjórn
tók til starfa varð þess fljótt vart
að ráð væru brugguð starfi hennar
til tjóns í hópi þeirra manna; sem
oft er auðkenndur með orðinu „Al-
þýðublaðsklíkari“ og stjórnast af
villtu hatri á öllum þeim mönnum.
sem un.nið hafa að því á undan-
förnurri árum aö sameina íslenzka
Við atkvæðagreiðslu var við-
haft nafnakall.
Já sögðu: Gísli Sv„ Aki. J.,
Ásg., Ásg.. Barði G., Bernh. St„
Bj. Ásg„ Brj, Bj„ E. Ol., E. Ein„
Em. J„ Eyst. J.,F. J„ G. Þorst.,
G. í. G„ G. Th„ Har. G„ Herm.
J„ I. P„ P. Þ„ P. M„ Sigf. Sig.,
Sig. Bj„ Sig. Guðna., Sig. E. Hl„
Sig. Kr„ Sig. Th„ St. J. St„
Svbj. H. og Þór. G.
Nei sögðu: G-ísli J„ Helgi J.
Ing. J„ Jón Sig„ Jónas J„ Páll
Z„ P. Ott„ Sig. K, Skúli G. og
Þorst. Þorst.
alþýðu í eina órofa heild án tillits
til flokka.
Þessir menn tóku þegar eftir 17.
þingið að svipast um eftir tækifæri
til að leiða asna sundrungarinnar
inn í starf Alþýðusambandsins, ör-
lög Sæmundar voru ákveðin, og'
hann valinn til að annast þetta
hlutverk, enda lýsti hann því bráð-
lega yfir, að liann teldi sig fyrst
og fremst vera fulltrúa ákveðins
pólitísks flokks og bæri að gæta
hagsmuna hans, enda þótt þeir
samrýmdust ekki þeim verkefnum,
sem okkur voru falin á hendur.
Einingarvilji sá, sem ríkti á 17.
þingi Alþýðusambandsins, var
gleymdur, enda hefur forstjórinn
nú leiðst út í níðskrif um þú menn,
sem honum var trúað til að vinna
með að hag og gengi íslenzkrar al-
þýðu. Og þótt hann í grein sinni
telji að um þrjú mismunandi sjón-
armiö sé að ræða í sambandsstjórn,
þá er það ein missögnin í viðbót.
Höfuðsjónarmið sambandsstjórnar
hafa aðeins reynzt tvö: Sjónarmið
Sæmnndar og Alþýðublaðsklík-
unnar annarsvegar, sjónarmið allra
hinna og hagsmunir íslenzkrar al-
þýðu hinsvegar. Því er það. að
þeir menn í sambandsstjórn, sem
forstjórinn telur skoðanabræður
sína. hafa orðið að koma með leið-
réttingu á fleipri, sem hann hefur
flutt til umbjóðenda sinna, sbr. at-
hugasemd, sem forseti Alþýðusam-
bandsins fékk birta vegna ummæla
forstjórans í Alþýðublaðinu s.l.
sumar.
Að lokum vil ég biðja Sæniund
að þola engar raunir vegna ])ess
að víðsýni og frjálslyndi prentara
sé í afturför og þeir muni ekki
þurfa á fræðslu hans að lialda um
sína eigin menn, hinsvegar ætla
ég að þeir sem aðrir dæmi einnig
menn eins og forstjórann eftir
verkum þeirra, og þó með fullum
skilningi á því að þau eru tákri
þess hvað af getur hlotizt þegar
sæmilegur drongur lendir í vondum
félagsskap.
Steján Ogmundsson.
Frá Osivík
oo Svarfsðarda!
Framhald af 2. síðu.
eru dæmi til þess að bændur er
áttu ca. 60—80 fjár hafa misst
10—20 úr vciki þessari.
Á sínum tíma var farið fram á
það við Alþingi, að Svarfdælingar
væru undanþegnir að greiða mæði-
veikiskatt, vegna þess hve riðu-
‘veikin veldur þeim þungum bú-
sifjum, en því fékkst ekki fram-
gengt.
FYRIRHUGAÐAR JARÐA-
BÆTUR
Miklar jarðabætur eru fyrirhug-
aðar á fjölda mörgum bæjum, er
unnið verði að með skurðgröfu er
kom norður á s.l. hausti og er búizt
\ ið að framkvæmdir jiessar verði
það miklar, að þeim verði ekki
lokið á skemmri tíiria en allt að
þrein sumrum og er gert ráð fyrir
að verkið verði hafið á vori kom-
anda.
SJÚKRASAMLAG SVARF-
DÆLA OG DALVÍKINGA
Stofnað hefur verið sjúkrasam-
lag í Svarfaðardal og tók það til
starfa 1. þ. m. Starfar það í tveim
deildum, Svarfdæladeild og Dal-
víkurdeild. Iðgjöld í Svarfdæla-
deild eru 5 kr. á mánuði, en ið-
gjöld á Dalvík eru 7 kr. á mánuði.
Um 700 gjaldendur eru í báðum
deildum.
Stjórn þess skipa: Kristján Jó-
hannesson íshússtjóri K. E. A. for-
| maðui'. Eirílair Líndal x'erkstjóri,
; Sigurður Þorgilsson verkamaður,
Gunnlaugur Gíslason bóndi á
Siikku og Helgi Símonarson fyrr-
verandi skólastjóri á Dalvik.
Starfsmaður samlagsins hefur
verið ráðinn Ingimar Óskarsson
náttúrufræðingur. Samlagslæknir
er héraðslæknirinn. Stefán Guðna-
son.
Verklýðsfélag Dalvíktir og
Framsóknarfélag Svarfdæla beittu
sér fyrir stofnun samlagsins.
VAXANDI ÞORP
— Er Dalvík i vexti eða hnign-
un?
— Fólki heiuf fjölgað á Dalvík
undanfarin ár. <’ii vegna húsnæðis-
leysis liefur vöxturinn orðið minni
en ella. Skilyrði eru þar að mörgu
leyti lífvænleg, m. a. er land þar
mjög nærtækt til ræktunar.
En Dalvíkingar hafa, mikla þörf
stærri báta og jafnframt aukinna
hafnarbóta sem grundvöll fyrir
aukningu útgerðarinnar.