Þjóðviljinn - 20.06.1944, Blaðsíða 5

ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 20. júní 1944
iJÓÐVIUI
Útgefandi: Sameiningarjlokkur alþýSu — Sósíalistajlokkurinn.
Hitstjóri: Sigurður Guðmundsson. %
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstræti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 21Sý.
Áskriftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. C.00 á mánuði.
Úti á Iandi: Kr. 5.00 á mánuöi.
Prentsmiðja: Víkingsprcnt h.j., Garðastrœti 17.
Lýðveldið stofeað
íslenzka þjóðin hefur á ný stofnað lýðveldi sitt. Fólkið sjálft
var hér að verki, — fólkið, sem varðveitt hefur alla tíð allt, sem
slandi var dýrmætast.
íslenzk tunga lifði á vörum alþýðunnar, þegar danskan var
mál embættis- og yfirstéttarinnar.
Frelsisástin lifði í hjörtum fólksins þegar þrótturinn hafði
',-erði drepinn úr höfðingjunum.
Og nú er það fjöldinn sjálfur, sem hefur endurreist lýð-
veldið á íslandi.
Það var fólkið sjálft, — 74 þúsundir manna og kvenna, sem
ikváðu að ísland skyldi verða lýðveldi með þjóðaratkvæða-
jreiðslunni 20.—23. maí.
Það var fólkið sjálft sem mætti á Þingvöllum í tugþúsunda-
ali 17. júní, til þess að sýna það með nærveru sinni að lýður-
nn sjálfur var hér að skapa veldi sitt.
Það var fólkið sjálft, sem fylkti liði í tugþúsundatali í Reykja-
vík í langstórfenglegustu hópgöngu, sem þar hefur sézt. Og á
;amsvarandi hátt mun fólkið hafa sýnt hug sinn um land allt.
Það var hrifning yfir stofnun lýðveldisins á íslandi. Það eru
bjartar framtíðarvonir bundnar við það verk sem unnið var að
Lögbergi á Þingvöllum 17. júní 1944.
•
íslenzka alþýðan mun ekki gera verk sitt endasleppt. Hún
veit að tilvera og framtíð lýðveldisins byggist á henni. Hún
nan hvernig höfðingjarnir fóru með þjóðveldið forna, er nokkr-
r þeirra réðu því alveg, — og hún veit hvað einveldi konung-
inna og þýja þeirra þýddi fyrir þjóðina.
Og nú mun íslenzka alþýðan ganga markviss til þess starfs
ir hennar bíður: að tryggja tilveru og frelsi lýðveldisins og sjá
;vo um að það verði’almenningi til þeirrar farsældar, sem þessu
stjórnskipulagi er ætlað að vera.
Til þess að svo geti orðið þarf alþýðan sjálf sem samtaka
heild, að stjprna því hvað gera skuli. Fólkið í Reykjavík fylkti
iði um lýðveldið í fyrradag. Samtök fjöldans: íþróttafélögin o. fl.
o. fl., sýndu vilja sinn til verndar lýðveldinu.
Það eru einmitt fjöldasamtök fólksins sem þurfa að láta til
:ín taka. Þau eru tækin, sem fólkið alveg sérstaklega verður að
beita til að geta stjórnað ríkinu.
Alþýðan þarf að taka stjórnmálin til umræðu í fjöldasam-
ökum sínum. Þar þarf að taka ákvarðanir um stefnuna, sem
narka skal, — og aðeins þar er það hægt, ef fjöldinn sjálfur á
uð marka stefnuna.
Bandalag hinna vinnandi stétta er eitt af þeim tækjum, serh
alþýðan þarf að skapa sér til ’þess að gefa lýðveldinu það inni-
hald sem því ber.
Það skorti samtök hjá íslenzku bændaalþýðunni 1262 og
1264, til þess að geta hindrað höfðingjana í að tortíma þjóðfrels-
nu. Hún varð að láta sér nægja að hryggjast og reyna að gera
írelsisafsalið sem skást.
Samtökin má aldrei skorta framar hjá alþýðu íslands, þeg-
ar mest liggur á.
Alþýða manna sýndi það nú hve mikinn hug hún heíur á að
standa feaman um lýðveldi sitt.
Hætturnar, sem yfir hinu unga íslenzka lýðveldi vofa, eru
miklar. Það er alþýðunnar fyrst og fremst að gera ráðstafanir
dl að tryggja það að harmleikurinn frá 1264 endurtaki sig aldrei,
í neinni mynd.
Lýðveldisbá
Þriðjudagur 20. júní 1944 — Þ.TÓÐVIL.TINN
Framh. af 1. síðu.
endalaus, bíll við bíl af öllum
þeim tegundum sem þekkjast á
íslandi um þessar mundir, og
varð að aka mjög hægt, en leið-
in sóttist þó, en þegar gestir
stigu úr bílunum við Valhöll,
höfðu þeir verið hátt á annan
klukkutíma á leiðinni. e
í Valhöll var setzt að snæð-
ingi. En klukkan 1.15 lagði rík-
isstjóri, ráðherrarnir, alþingis-
menn, sendiherrar og gestir af
stað til Lögbergs og er þeir
komu þangað hafði mikill mann
fjöldi safnazt saman umhverfis
staðinn þar sem Alþingi skyldi
háð, og hlýddi á það sem fram
fór, án þess að láta veðrið á
sig fá, en mestan tímann sem
Lögbergsþáttur hátíðahaldanna
fór fram, var hellirigning og
talsverður stormur. Hvergi sást
til fjalla fyrir þoku og regni.
ÞIN GFUNDURINN — ÞAR
SEM FRÁ VAR HORFIÐ
Þingmenn höfðu hlýtt á yfir
lýsingu forseta um gildistöku
lýðyeldisst j órnar skr árinnar
standandi, en nú settust þeir í
sæti sín, og forseti sameinaðs
þings flutti eftirfarandi ávarp:
ÁVARP FORSETA
SAMEINAÐS ALÞINGIS
Háttvirtu 'alþingismenn.
Herra ríkisstjóri.
Hæstvirt ríkisstjórn.
Virðulegir gestir.
íslendingar.
Hinu langþráða marki í bar-
áttu þessarar þjóðar fyrir stjórn
málafrelsi er náð. Þjóðin er nú
loks komiri heim með allt sitt,
fullvalda og óháð. Stjórnmála-
skilnaður við erlent ríki er-full-
komnaður. íslenzkt lýðveldi er
sett á stofn. Endurheimt hið
forna frelsi.
Ættfeður vorir, þeir, er hér
námu land, helguðu það sér og
sínum niðjum til eilífrar eign-
ar. Og frelsi sitt innsigluðu þeir
hér með stofnun þjóðþings fyr-
ir meir en þúsund árum.
„Hátt á eldhrauni upp,
þar sem ennþá Öxará rennur
ofan í Almannagjá —
Alþingi feðranna stóð“.
Þá varð Alþingi frjálsra ís-
lendinga til og dafnaði, og það
lifir enn í dag sem öldungur
þjóðþinga allrar veraldar, sem
þó ávallt yngist upp, og á fyrir
sér að þroskast og blómgast á
ný með lýðfrjálsri þjóð, er vel-
ur sjálf sína foringja. Þessi nú
frjálsa þjóð, sem þolað hefur
þrengingar margra liðinna alda
og stundum undir erlendri
kúgun, gleymdi þó aldrei
sjálfri sér né afrækti sitt dá-
samlega land, sem henni var í
öndverðu af guði útvalið, land,
sem „hart var aðeins sem móðir
við barn“, — hún hefur nú með
áþreifanlegum hætti sýnt, að
hún þekkti sinn vitjunartíma,
kunni að höndla hnossið, þeg-
ar það átti að falla henni í
skaut.
Sérhvað hefur sína tíð. Full-
trúar þjóðarinnar völdu hinn
rétta tíma, sem fyrir fram
mátti kalla ákvarðaðan af eðli-
legri rás viðburðanna, en einn-
ig vegna aðgerða íslendinga
sjálfra. Þetta hafa aðrar þjóðir
nú einnig viðurkennt, góðu
heilli. Það, sem nú er orðið, á
ekki skylt við neina bylting og
með réttu hefur ekkert um-
hverfis það á sér óróleikans
blæ. Það er ávöxtur langrar
þróunar, sem engum gat tjóað
að spyrna. í gegn. Og slíkt má
segja um eðlilega og réttmæta
frelsisþrá allra þjóða, sem
aldrei verður kæfð. Slíkt er eins
og straumþung elfan, sem ómót
stæðileg fellur 'um langan veg
í hafið. Og „hver vill banna
fjalli frá, fljóti til sjávar
hvetja“?
Vissulega megum vér líta í
anda liðna tíð. Það, sem er og
það sem verður, á rót sína í því,
sem á undan er gengið, með
margvíslegum hætti. Vér höf-
um árla þessa dags heiðrað
minningu eins mætasta sonar
þjóðarinnar, Jóns Sigurðssonar
forseta. En að verki loknu gefst
ávalt betra og sannara yfirlit
ýmissa liðinna viðhorfa. Sagan
mun hér eftir, á óvéfengjan-
legan hátt, skrá á spjöld sín
orsakir og afl'eiðingar atburða
í lífi íslendinga eins og .ann-
arra, frá upphafi véga, og bíð-
ur fullnaðardómur þess. Allt
mannlíf er í heild órjúfanleg-
um lögmálum háð. Vér bindum
nú vora bagga sjálfir.
Á þessari stúndu hlýðir, að
ég í nafni löggjafarþings þjóð-
arinnar færi þeim, er síðast og
síðastur hefur konungur verið
yfir íslandi, Kristján X. Dana-
konungi, þakkir fyrir velvilja
hans í garð landsmanna á und-
anförnum árum, og árna ég
ast þessa með þakklæti o
fögnuði. Og það er ósk vor t
allra þjóða, að sem fyrst me^
linna þeim hörmungum styr.
aldar, sem nú þjaka mannkyr
ið, um leið og vér viðurkenr
um bljúgum huga, að við þ\
böli hefur forsjónin hlíft os
að þessu.
Hver siðmenntuð þjóð ska
sínum stjórnarháttum ráða. Un
það ber eigi lengur að efast. -
íslendingar hafa nú að sjáli
ráðu og trúir frumeðli þjóða
sinnar valið einum rómi þai
stjórnarform, er þeir telja bezt
hæfa frjálsri þjóð í frjálsu landi
— lýðveldið. Nú er að gæta þess
vel, sem réttilega er aflað.
Ábyrgðin er vor og störfin
kalla, störf, sem oss ber að
vinna sameinaðir og með það
eitt fyrir augum, sem í sann-
leika veit til vegs og gengis og
blessunar landi og lýð. í dag
heitstrengir hin íslenzka þjóð
að varðveita frelsi og heiður
ættjarðarinnar með árvekni og
dyggð, og á þessum stað votta
fulltrúar hennar hinu unga lýð-
veldi fullkomna hollustu.
Til þessa hjálpi oss guð drott-
i *
Ræða forseta Islands
íslenzk alþýða jylkir liði um lýðveldið. — Mannhajið á Lœkjartorgi 18. júní. (Vignir).
mn.
Kosning forseta fsfanðs
Nú var tekið fyrir síðara mál-
ið á dagskránni: Kosning forseta
íslands fyrir tímabilið frá 17.
júní 1944 til 31. júlí 1945.
Forseti tilkynnti að forseta-
kjörið færi fram eftir sömu
reglum og kosning forseta sam-
einaðs Alþingis. Kusu þingmenn
með því að skrifa nafn forseta-
efnis á seðla eins og venja er
til. Úrslit urðu þau að Sveinn
Bjömsson hlaut 30 atkv., Jón
honum, f jölskyldú hans og \ Sigurðsson, skrifstofustjóri Al-
hinni dönsku þjóð allra heilla.
Það er viss von vor, að .haldast
megi vináttubönd vor . við riá-
granna- og frændþjóðir vorar
allar á Norðurlöndum, sem
vér einlæglega óskum friðar,
frelsis og farsældar, jafnframt
og vér treystum því, að oss
auðnist að lifa í fullri vinsemd
og góðri kynning við voldugar
nágrannaþjóðir vorar og aðrar,
er oss vilja samúð og stuðning
veita og frelsi vort virða, svo
sem einnig greinilega hefur
komið í ljós á þessum örlaga-
ríku tímum. Munum vér minn-
þingis, hlaut 5 atkv., en 15 seðl-
ar voru auðir. Tveir þingmenn,
Gísli Guðmundsson og Skúli
Guðmundsson, voru fjarstaddir
vegna veikinda.
Þingforseti lýsti því yfir að
Sveinn Björnson væri réttkjör-
inn forseti íslands. Hinn ný-
kjörni forseti vann því næst
eið að stjórnarskránni, en þing-
menn og mannfjöldinn allt um-
hverfis þingstaðinn hyllti for-
setann með ferföldu húrrahrópi.
< Sveinn Björnsson, forseti ís-
lands, flutti þá svohljóðandi
ávarp:
Tjaldborgin á Þingvöllum.
(Vignir).
ÁVARP FORSETA
ÍSLANDS
Herra alþingisforseti!
Háttvirtir alþingismenn!
Eg þakka fyrir það traust,
sem mér hefur verið sýnt, með
því að kjósa mig forseta ís-
lands nú.
Er ég var kjörinn ríkisstjóri
í fyrsta skipti fyrir réttum 3
árum síðan, lýsti ég því, að ég
liti á starf mitt framar öllu
sem þjónustu við heill og hag
íslenzku þjóðarinnar. Og bað
guð að gefa mér kærleika og
auðmýkt svo að þjínusta mín
mætti verða íslandi og íslenzku
þjóðinni til góðs.
Síðan eru liðin þrjú ár. sem
, hafa verið erfið á ýmsan hátt.
En hugur minn er óbreyttur.
Eg tek nú við þessu starfi með
sáma þjónustuhug og sömu
bæn.
Á þessum fornhelga stað, sem
svo ótal minningar eru bundn-
ar við, um atburði sem mark-
að hafa sögu og heill þjóðar-
innar, vil ég minnast atburð-
ar sem skeði hér fyrir 944
árum. Þá voru viðsjár með
mönnum sennilega meiri en
nokkru sinni fyrr þau 70 ár,
sem þjóðveldið hafði starfað þá.
Og ágreiningsefnið var nokkuð
sem er öllum efnum viðkvæm-
ara og hefur komið á ótal styrj-
öldum í heiminum. Það voru
trúarskoðanir manna. Forfeður
vorir höfðu haldið fast við hina
fornu trú, Ásatrúna, sem flutzt
hafði með þeim til landsms. Nú
var boðaður annar átrúnaður,
kristindómurinn. Lá við full-
kominni innanlandsstyrjöld
milli heiðinna manna og krist-
inna.
Alþingi tókst að leysa þetta
mikla vandamál hér á Lög-
bergi. — Um þetta segir svo í
Njálu:
„Um daginn eftir gengu hvár-
irtveggja til Lögbergs, ok
nefndu hvárir vátta, kristnir
menn ok heiðnir, ok sögðust
hvárir ór lögum annarra. Ok
varð þá svá mikit óhljóð at
Lögbergi, at engi nam annars
mál. Síðan gengu menn í braut
ok þótti öllu horfa til inna
mestu óefna“.
Forustumaður kristinna manna
fól nú andstæðingi sínum, hin-
um • heiðna höfðingja, Þorgeiri
Ljósvetningagoða, að ráða fram
úr vandræðunum. Hann ger-
hugsaði málið. — Um endalok
segir m. a. svo í Njálu:
„En annan dag gengu menn
til Lögbergs. Þá beiddi Þorgeir
sér hljóðs ok mælti: „Svá lízt
mér sem málum várum sé
'komit í ónýtt efni, ef eigi hafa
ein lög allir. En ef sundur er
skipt lögunum, þá mun sundur
skipt friðnum, ok mun eigi við
þat mega búa“.
Heiðinginn Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði segir því næst svo:
„Þat er upphaf laga várra at
menn skuli allir vera kristnir
hér á landi“.
Undu allir þessum málalok-
um með þeim árangri að af
leiddi blómöld íslands, unz
sundurþykkið varð þjóðveldinu
að fjörtjóni.
Nú á þessum fornhelga stað
og á þessari hátíðarstundu bið
ég þann sama eilífa guð, sem
þá hélt verndarhendi yfir ís-
lenzku þjóðinni, að halda sömu
: verndarhendi sinni yfir íslandi
og þjóð þess á þeim tímum sem
vér nú eigum fram undan.
Að loknu ávarpi forsetans
sleit forseti sameinaðs þings
fundinum, en þingmenn og gest
ir sátu kyrrir í sætum sínum á
þingpallinum, því nú hófust á-
vörp erlendu fulltrúanna. Var
þeim öllum vel tekið en sér-
staka athygli vakti hve noi'ski
sendiherrann, Iir. August Es-
march var hylltur af mannf jöld
anum.
IIÁTÍÐAHÖLDIN
Á VÖLLUNUM.
Menn voru farnir að óttast að
síðari hluta hátíðahaldanna á
Þingvelli yrði aflýst vegna þess
hve ákaft rigndi. En veðrið skán-
aði nokkuð undir lok Lögbergsat-
hafnarinnar, og tílkynnti liátíða-
nefndin að meginhluti dagskrái--
innar á Völlunum yrði látinn fara
fram. Var því tekið með ánægju,
mannfjöldinn var í hátíðaskapi og
kærði sig kollóttan um rigninguna.
Við rætur Fangbrekku liafði ver-
ið reistyur xnyndarlegur íþróttapall-
ur og fór þar fram síðari lxluti há-
tíðadagskrárinnar, þó nokkuð
breyttur frá því sem upphaflega
var fyrirhugað. Mannfjöldmn
safnaðist saman umhverfis pallinn
og þó einkum í brekkuna, og var
það mikilfengleg sjón að sjá livern-
ig þessi víðáttumikla hlíð bók-
staflega fylltist af fólki, og hafði
það flest sæmilega aðstöðu til að
Eramhald á 8. síðu.
Lfðveldíshátíðfn í ReYbjavíb
Slíkt mannhaf hefur aldrel sést
fyrr ð götum Reyli|avíkur
Aldrei hefur jafn virðulegur há-
tíðarblær verið yfir Reykjavík og
í fyri-adag þann 18. júní, á fagn-
aðarhátíð höfuðborgar hins endur-
heirnta lýðveldis. Fánar blöktu við
hún um allan bæinn og nokkrar
götur og hús voru fánum skreytt.
Hátíðahöldin hófust með því að
ýmis félög söfnuðust sarnan við
Háskólann og í grennd við hann,
nokkru eftir kl. 1. Þar var skipu-
lögð mesta skrúðganga, sem sézt
hefur í Reykjavík, skrúðganga
lýðveldishátíðarinnar.
Fi-cmst gekk fylking lögreglu-
manna, þá lúðrasveit, síðan sá
hluti skrúðgöngunnar sem mesta
athygli vakti: börnin, sem eiga að
erfa landið, standa vörð um lýð-
vcldið, efla það, hin komandi kyn-
slóð — framtíð íslands. Öll báru
börnin litla, íslenzka fána. Margar
litlu stúlknanna klæddust upphlut
eða peysufötum.
Næst á eftir komu ýrnis félög
o^ stéttir undir fánum sínum.
Stúdentar, góðtemplarar, skátar,
Verzlunarmannafélag Reykjavík-
ur, Iðnaðarmannafélagið, nqkkur
verkalýðsfélög undir fánum sínum
og Alþýðusambandsins, Iðnskól-
inn undir sínum fána, Breiðfirð-
ingafélagið o. fl.
Skrúðgangan lagði leið sína yf-
ir Tjarnarbrúna, Fríkirkjuveginn,
Lækjargötu, Vonarstræti Templ-
arasund og fram hjá Alþingishús-
inu og hyllti mannfjöldinn hinn
nýkjörna forseta, er stóð á svölurn
Alþingishússins. Þaðan liélt skrúð-
gangan um Austurstræti að Stjórn-
arráðshúsinu. Þegar sveit lögreglu-
manna kom á Lækjartorg hafði
siðasti hluti skrúðgöngunnar enn
eigi farið yfir Tjarnarbrúna. Er
þetta fjölmennasta skrúðganga
sem sézt hefur í Reykjavik og var
hún hálfa klukkustund að, ganga
fram hjá Alþingishúsinu.
Meðfram götunum, senx skrúð-
gangan fór um, allt frá Tjai-nar-
brúnni liafði safnazt þéttur vegg-
ur af fólki og þegar skrúðgangan
hafði lokið göngu sinni náði mann-
hafið yfir allt Lækjartorgið, vest-
ur eftir Austui'sti'æti, upp á Hverf-
isgötu og Arnarhólstún, upp eftir
Bankastræti og út í Lækjargötu,
auk þess fór fjöldi manna upp í
liús umhvei'fis torgið.
Fánaberar í’öðuðu sér annars-
vegar á blcttinn framan við stjórn-
arráðshúsið, en börnin hinum
megin.
Forseti íslands og formenn þing-
flokkanna fluttu ræður. Birtir
Þjóðviljinn í dag ræður forsetans
og formanns Sósíalistaflokksins,
Einars Olgeii'ssonar.
Síðar um daginn söng Þjóðhá-
tíðarkór Sambands íslenzkra karla-
kói'a í Hljómskálagarðinum og um
kvöldið lék Lúðrasveit Reykjavík-
ur í Hljómskálagarðinum.
★'
17. jxxní nxót íþróttamanna var
sett á íþi’óttavelliixum kl. Sþó-
Forseti í. S. í., Ben. G. Waage,
setti það með ræðu, en síðan flutti
Framhakl á & dða.

m ',?>•
“'Á; •' , '• "Z ■ • : x.:. -u
"1
Bómin jyrir jraman stjórnarráðshúsið.
(Vignir).
Framh. af 2. síðu.
■yrir vimxu síixa sömu eða hærri
krónutölu, verður aldrei að eins
miklu atriði. Verðnxæti pening-
xnna er háð sífelldum breytingum.
Þeir eru því að vissu leyti eins og
mýrarljós sem villir mönnum sýn,
en er í sjálfu sér ekkert ljós. Og
rinnuöryggi er því aðeins hægt að
dcapa til langframa, að franx-
eiðsluvörur verð.i ekki óxitgengi-
'egar vegna dýrleika. Enginn mun
’áanlegur til að greiða hærra verð
fyrir framleiðsluvörur vorar, en
það, sem hægt er að kaupa sams-
konar vörur fvrir, annars staðar.
Þessari einföldu staði'eynd ættu
flestir að geta gert sér grein fyrir
með því að grípa í eigin barnx.
Með aukinni þekkingu má öðl-
ast nxciri tækixi til að franxleiða
útgengilegar vörur með samkeppn-
isfæi'unx tilkostnaði. En þangað til
fengin er sú þekking, og að því
leyti sem hún hrekkur ekki til,
verðum við að gera það sama senx
Bretar og ýnxsar aðrar þjóðir hafa
gert, annað hvort af fúsum vilja
eða vegna kúgunar, að breyta lifs-
venjum vorum, lækka kröfurnar
unx stund unx það, sem vér nú tclj-
um nauðsyn, en liefur reyixzt öðr-
um þjóðum hægt að konxast af án,
nxeðan vér erum að gera oss hæf-
ari til sanxkeppnisfæi'rar fram-
leiðslu.
Að sameina kraftana um þetta
verður einxx af fyrstu prófsteinun-
um í framhaldssjálfstæðisbai'áttu
vorri.
Menn skipa sér í stéttir og
flokka um sameiginleg hugðarnxál.
Svo hefur verið og svo nxuix verða.
Barátta nxilli stétta og flokka virð-
ist óumflýjanleg. En þá baráttu
verður að heyja þannig, að menn
missi aldi'ei sjónar á því, að þcgar
allt kemur til alls, erunx vér allir
á sama skipinu. Til þess að sigla
því skipi heilu í höfn, verðunx vér
að læi'a þá list að setja öryggi þjóð-
arheildarinnar ofar öðru. Hér á
laixdi er ekkert ganxalt og rótgróið
auðvald eða yfirstétt. Heldur ekki
kúguð og uixdirokuð alþýða. Flest-
ir ,okkar eiga frændur og vini í
öllum stéttuixx þjóðfélagsins. Oss
ætti því að vera auðveldara en
ýmsum öðrunx, að vilja hver öðr-
unx vel. Að bera ekki í brjósti
heift og hatur, öfund og tortryggixi
hver til arinars, þótt vér höfum
lent í mismunandi stéttum í þjóð-
félaginu. Oss ætti að vera auð-
veldara að leggja hver sinn skei’f
eftir efnunx og ástæðum til þess að
byggja upp fyrirmyndar þjóðfélag
á þjóðlegum grundvelli.
Vér verðum að sækja þekkingu
til annarra um margt. En vér verð-
um að temja oss það, að senxja þá
þekkingu að íslenzkum lxögunx og
háttum. Það muix aldrci blessast
að færa íslenzku þjóðina í erlend-
aix stakk, sem sniðinn er eftir öðr-
um aðstæðum. Vér verðum að
sníða stakkinn sjálfir eftir vorum
eigin vexti. Ég lief veitt því eftir-
tekt í löggjöf vorri, að innflutt
löggjöf annnarra laixda, svo að
segja óbreytt án þess að laga liana
eftir íslenzkum aðstæðunx, licfur
ekki komið að því gagni, sem ætl-
ast var til.
Það cru ekki rnargir áratugir
síðan vér þóttumst vanfærir um
að færast nokkuð verulegt í fang,
vegna fátæktar. „Vér höfum ekki
ráð á því“ var viðkvæðið. Á því
sviði hefur oss vaxið svo ásnxegin
að sunxir telja oss nú liafa ráð á
hverju senx er. Vér verðunx að
reyna að tenxja oss þá hugsun, að
það er til takmarkalína, senx ekki
verður farið út fyrir, ef vel á að
fara. Sú takmarkalína er fram-
leiðslugeta þjóðarinnar sem heild-
ar. Oss Ber að varast þá liættu
að eyða íxxeii-u eix vér öfluixx, þjóð-
in seixx heild og einstaklingai'nir.
Merkur daixskur bóndi sagði við
mig á kreppuárunum eftir 1930:
„Búskapur getur alltaf borið sig,
hvernig sem árar, ef hann er ekki
byggður á skuldunx. Ilæfilegt bú
nxun alltaf sjá bóndanum farborða.
En það gefur aldrei þau. uppgrip
að það geti staðið uixdir háum
vöxtunx og afborgunum af skuld-
um“.
Má ekki heimfæra þetta upp á
þjóðai'búið íslenzka? Vorum vér
ekki fyrir fáunx árum að sligast
undir þessari skxddabyrði? Nú
teljum vér oss vel stæða vegna
gi'óða á stríðsárununx. Otal mörg-
unx hefur tekizt að losa sig úr
skuldunx og standa því betur að
vígi en nokkru sinni fyrr, ef þeir
kunna sér hóf. Þjóðarbúið muixdi
einnig standa allt öðru vísi að vígi,
ef ríkið gerði sama og einstakling-
arnir, að losa sig úr skuldum. Og
okkur ætti að vera það hægt.
Ef 'vér svo gættum þess að nota
þá fjármuni, seixx oss liafa safnazt,
að öðru leyti til þess að auka þekk-
ingu vora, framleiðslutækni og'
aðra menningu, þá getum vér
horft með bjartsýni franx á veg.
Þá ættum vér að geta skapað
vinnuöryggi fytir allt vinnufært
fólk i landinu. Þá gætunx vér orð-
ið liðtækir í samvinnunni með öðr-
unx lýðfrjálsum þjóðum til þess að
skapa beti-a framtíðarskipulag
þjóðanna.
Þetta er hægt, ef mönnum tekst
að samlaga skoðanir sínar og
stefnur betur exx verið hefur á
þessu sviði og vilja færa þær fórn-
ir, senx íxauðsynlegar eru til þess.
Með þessum orðunx flyt ég allri
þjóðinni, hverjum einstökum,
kveðju nxína og bið þess að bless-
un megi fylgja þjóð vorri á þeirri
braut, senx hún lxóf með stofnun
j lýðveldisins á Lögbei'gi í gær.
17. iúnfmótia
Húseby og Skúli Guð-
mundsson setja glæsi
leg met í kúlovarpi
og bástðkki
17. júní íxxótið fór fraixx í gær-
kvöldi og setti Gunnar Iluseby
þar glæsilegt met í kúluvarpi,
varpaði hann kúlunni 15.32 m.
(eldra metið 14.79) og fékk kon-
ungsbikarinn fyrir bezta afrekið í
nxótinu.
Hástökksmet Skúla var 1.93 m.
(eldra metið 1.85).
Verður nánar sagt frá nxótinu
síðar.