Þjóðviljinn - 04.07.1944, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 4. júlí 1944.
ÞJÓÐVILJINN
3
Nadesda Krúpskaja: Ævi mín
Nadesda Krúpskaja mun lifa í sögu Sovétríkjanna og hinnar alþjóðlegu verk-
lýðshreyfingar sem nánasti samstarfsmaður Leníns, og fyrir mikilvæg störf í
þi'ujv alþýðuríkisins ú fyrstu áratugum þess.
í grein þeirri er hér birtist, rekur Krúpskaja sjálf hokkur atriði œvi sinnar,
á Ikinn yfirlœtislausa hátt, sem einkennir endurminningar hennár. Greinin er
upphaflega. rituð fyrir málgögn ungkomm^iista í Sovétríkjunum.
Eg er fædd árið 1869. Foreldrar
mínir voru af áðalsættum, en þeir
áttu hvorki bæ né búslóð og þau
urðu ofl að taka lán fyrir brýn-
ustu þörfum.
Móðir mín var alin upp á ríkis-
stofnun á kostnað hins opinbera.
Hún var munaðarlaus og varð,
jafnskjótt og hún hafði lokið
námi, að byrja að vinna fyrir sér
sem kennslukona.
Foreldrar föður míns dóu einnig,
þegar hann var barn að aldri. Fað-
ir minn var alinn upp í herskóla og
brautskráðist þaðan sem liðsfor-
ingi. A þeim tímum voru margir
tiðsforingjanna óánægðir. Faðir
minn las mikið, trúði ekki á guð
•og var nákunnur hinni sósíalistisku
hreyfingu í Vestur-Evrópu. Meðan
hann lifði var löngum gestkvæmt
af byltingamönnum hvaðanæva
áð á heimili okkar. Eg veit ekki,
hve virkan þátt faðir minn tók
í byltingarhreyfingunni. Hann dó,
jþegar ég var aðeins fjórtán ára.
'Skilyrði fvrir því, að menn fengju
að taka þátt í byltingarstarfsem-
inni, var alger þagnarskylda. Bylt-
ingarmennirnir ræddu því sjaldan
fyrirætlanir sínar-. Jafnskjótt og
Tbyrjað var að tala um eitthvað,
:sem að bvltingarstarfseminni laut,
var ég oftast nær send í búðir eða
■einhverja aðra snúninga. Eigi að
■síður hevrði ég á mörg samtöl um
byltinguna, og auðvitað var öll
samúð mín með byltingarmönnun-
um.
Faðir minn var mjög réttsýnn.
Sæi hann einhvern rangindum.beitt
an snerist hann ætíð öndverður
gegn slíku. Þegar hann var fyrir
skömmu brautskráður frá liðsfor-
ingjaskólanum, varð hann að
hjálpa til að bæla niður uppreisn
í Póllandi. Én hann reyndist ekki
dyggur kúgari. Hann sleppti pólsk-
um föngum, hjálþaði þeim. til að
flýja og gerði rússneska hernum
á margan hátt erfitt fyrir í stað
þess að hjálpa honum til þess að
undiroka Pólverjana, sem höfðu
gert uppreisn gegn hinni óþolandi
kúgun rússneska keisaravaldsins.
Eftir að uppreisnin hafði verið
bæld niður, fór faðir minn í her-
toga-skólann, og þegar hann hafði
lokið þar námi, varð hann umdæm-
ishöfðingi í Póllandi. Þegar hann
kom tii umdæmis þess, sem hon-
um hafði verið falið, komst hann
að raun um, að margskyns ósvinná
dafnaði þay í skjóli keisaravalds-
ins: Gyðingarnir voru hýddir op-
inberlega, og meðan bumburnar
þrumuðu, voru hliðarlokkarnir,
sem hinir heiðvirðu Gyðingar létu
vaxa, klipptir burt.
Pólverjunum var bannað að af-
girða grafreiti sína. Svínunum var
hleypt þangað inn og þau rótuðu
í gröfunum.
Faðir minn afnam allan þennan
ruddaskap. Hann kom á stofn
sjúkrahúsi, sem hann rak með
prýði. Hann hafnaði hinum al-
gengu mútum og aflaði sér því
brátt óvinsælda og haturs meðal
setuliðsins og rússnesku embætt-
ismannanna. En jafnframt vann
hann vinsældir og ást meðal íbú-
anna, einkum Pólverjanna og
hinna fátæku Gyðinga. Bráðlega
komust á loft margs konar nafn-
lausar ásakanir á föður minn.
Hann var talinn „óhæfur stjórn-
málamaður“, vikið frá embætti,
án þess að orsakir væru tilnefndar,
sviptur rétti til þess að takast á
hendur störf í þágu ríkisins og dreg
inn fyrir dómstólana. Tuttugu og
tvö afbrot voru á hann borin:
Hann talaði pólsku, dansaði maz-
urka (pólskur dans), skreytti ekki
skrifstofu sína á afmæli keisarans,
hlýddi ekki á guðsþjónustur o. s.
frv. Málaferlin stóðu í tíu ár og
að lokum koin mál hans fyrir sen-
atið (æðsta dómstól Rússlands á
dögum keisarans), sem dæmdi
hann að lokum.sýkn saka, skömmu
áður en hann dó.
Eg hafði snemma lært að hatast
Þannig voru liúsakynni rússnesku bœndanna, sern
, Kruyskaja segir frá.
Þýzki kommúnistaleiðtoginn Klara Zetkín og Nadesda
Krupskaja.
«
við þjóðflokka-kúgunina. Mérsagði að }
hafði snenima skilizt, að Pólverj-
ar. Gyðingar og aðrir j)jóðflokkar
voru á engan hátt verri en Rúss-
ar. Þegar mér óx aldur og ]>roski,
hallaðist ég því að stefnu rúss-
neska kommúnistaflokksins, þar
sem rík áherzla er lögð á fullkomið
frelsi og sjálfsákvörðunarrétt þjóð-
anna. Viðurkenningin á sijálfsá-
kvörðunarréttinum fannst mér rétt
og skyld.
Eg komst snemma að raun um,
hvað ráðsmennska hinna keisara-
legu embættismanna, gjörræði
einstakra manna, hefði að segja.
Þegar ég komst á fullorðinsár, varð
ég byltingarsinni, sem barðist gegn
hinu, keisaralega einveldi.
Þeg'ar faðir minn hafði misst
stöðu sína, tókst hann á hendur,
hvað sem honum bauðst. Hann
var líftryggingamaður, endurskoð-
andi, málaflutningsmaður o. s. frv.
Við ferðuðumst borg úr borg og
mér gafst ]>ess því kostur að sjá
fjölda ólíkra manna og gat gefið
því gætur, hve margskonar mann-
tegundir eru til.
Móðir mín sagði oft frá því,
þegar hún var kennslukona hjá
stórjarðeiganda nokkrum, og
hvernig lienni þá .gafst tækifæri
á því að fylgjast með ]>ví, hvern-
ig jarðeigendurnir léku leiguliðt
ana, eins og þeir væru skepnur.
Eitt sinn um sumartíma, þegar við
vorum í heimsókn hjá jarðeiganda-
frúnni, móður drengjanna, sem
móðir mín hafði kennt, varð ég
mér til skammar, þó að ég væri
þá aðeins fimm ára. Eg fékkst
hvorki til þess að heilsa né kveðja
né þakka fvrir matinn, svo að móð-
ir mín varð alshugar feginn, þeg-
ar faðir minn kom að sækja okkur
og við yfirgáfum Rússanovo (svo
hét bærinn).
Um veturinn, þegar við fórum
frá Rússanovo fyrir fult og allt,
akandi á sleða, lá við sjálft, að
við yrðum myrt á leiðinni af leigu-
liðunpm, sem héldu, að við værum
jarðeigendúrnir. Þeir börðu ekilinn
okkar og ætluðu að drekkja hon-
um niður um vök á ísnum. Faðir
minn álasaði bændunum ekki fyr-
ir þetta tiltæki, og síðar, þegar
hann ræddi um þennan atburð við
móður mína, minntist lninn á hið
aldagamla hatur, sem leiguliðarnir
hefðu borið til jarðeigendanna, og
l- verðskulduðu slíkt
hatur.
í Rússanovo komst ég í mikið
vinfengi við börn leiguliðanna og
konur þeirra. Eg stóð jafnan með
leiguliðunum. Eg lief minnst orða
föður míns alla mína ævi og þess
vegna er það skiljanlegt, hvers
vegna ég barðist síðar fyrir því að
jarðirnar yrðu teknar af stórjarð-
eigendunum og fengnar í liendur
bændunum, sem erjuðu þær.
Eg var heldur ekki nema sex
ára, þegar ég fékk megna andúð á
iðnaðarauðmönnunum. Faðir minn
var endprskoðandi við Hovard-
verksmiðjuna í Úglitsj og ræddi oft
um það ófremdarástand, sem þar
ríkti, uin hvernig verkamennirnir
voru arðrændir o. s. frv. Þetta
hlýddi ég á.
Eg lék mér alltaf við börn verka-
mannanna og við þjálfuðum okkur
í að kasta snjókúlum í umsjónar-
menn verksmiðjanna, þegar þeir
gengu fram hjá.
Eg var átta ára, þegar styrjöldin
við Tyrki hófst. Þá bjuggum við
í Kieff. Þjóðræknishjalið ómaði
alltaf fyrir eyrum mér, og mikið
var rætt um svívirðileg hryðju-
verk Tyrkjanna. En ég sá einnig
fjötraða fanga' bundna saman, ég
lék mér með tyrknesku barni, sem
tekið hafði verið tiF fanga, og ég
fann, að styrjaldir eru válegur
verknaður.
Síðar tók faðir minn mig með
sér á málverkasýningu Ventsagíns
stríðsmálara. Þar gat að sjá her-
stjórnarráðið, þar sem það sat á
öruggan stað í hvítum einkennis-
búningum með einhvern stórfursta
í broddi fylkingar og horfði á ]>a#
gegnum sjónauka, þcgar hermenm-
irnir féllu í baráttunni við fjand-
mennina. Þó að ég skyldi ógerla
þá, hvað var að gerast, þá fór-
það svo síðar, er ég öðlaðist gleggri
skilning á þessum málum, að sá
herinn hlaut samúð mína óskipta,
sem kinokaði sér við að halda á-
fram þessari landvinningarstyrj-
öld.
Þegar ég var tíu ára gömul, var
mér koþiið fyrir í sveit vegna las-
leika. Þar kynntist ég ungri
kennslukonu, sem ég fékk miklar
mætur á. Hún var félagi í „Norad-
naja Volja“. Hún rækti starf sitt
af mikilli alúð og með glæsileik.
Ilún umgekkst sveitabörnin eins
Og jafningja sína og ræddi við þau
af alvöru um alla skapaða hfuti.
Allan daginn var herbergi hennar
fullt af glóhærðum piltum og, stúlk
um. Eg komst í vinfengi við börn-
in og fvrir kennslukonuna hefði
ég fúslega fórnað lífinu. Um vetur-
inn, þegar ég sat í bekknum, teikn-
aði ég alltaf lítil hús með áletr-
uninni: „Skóli“, og ég hugsaði ekki
um annað en að verða einhver*
tíma sveitakennslukona sjálf.
Frá þessari stundu lief ég alla
mína ævi látið mig sveitaskólana
og kennarana miklu skipta. Ura
veturinn frétt ég, að kennslukon-
an hefði verið handtekinn. Tveim-
ur árum síðar sat hún í fangabúð-
um í Pskoff í myrkvaklefa.
Var þá ekki leyfilegt að fylgja
þeim, sem hugðú á byltingu?
Eg minnist ennþá mjög vel
kvöldsins 1. marz 1881, þegar fé-
lagar úr „Norodnaja Volja" drápu
keisarann, Alexander II. með
sprengjutilræði. Fyrst komu ætt-
ingjar okkar til okkar. Þeir voru
skelfingu lostnir, en sögðu ekkert.
Því næst kom gamall skólafélagi
föður míns. Hann var í hernum.
Ilann skýrði frá morðinu í einstök-
urn atriðum, hvernig vagninn hefði
• splundrast ,o. s. frv.
„Eg hef nýlega keypt mér sorg-
arborða á ermina", sagði hann og
sýndi okkur efnið. Eg undrast, að
hann skyldi harma zarinn, sem
hann hafði alltaf kvartað undan.
Og ég ályktaði, að þessi vinur föð-
ur míns hlyti að vera metorða-
gjarn maður, úr því að hann væri
að baka sér óþarfafjárútláta með
því að kaupa sorgarborða. Eg gat
ekkert sofnað alla nóttina. Eg
hugsaði að nú, þegar zarinn hafði
verið myrtur, þá myndi allt snm-
an batna, þá myndi fólkið fá frelsi.
Framh. á 5. síðu.
Samyrkjubœndvr Sovétríkjanna hafa tekið vélarnar í þjónustu
sina.