Þjóðviljinn - 14.07.1944, Blaðsíða 1

Mannijón setnlíðsíns í bardðgum um borgína 13000
K. R. vöRn Allsherjar-
raótið
Allsherjarmóti í. S. t. lauk í gœr-
kvöld.
K. R. hlaut titilinn: Bezta í-
þróttajélag íslands i jrjálsum i-
þróttum, hlaut 136 stig. í. R. jékk
90 stig, Ármann J/3 stig og F. 11.
stig.
Keppnin í 10 km. lilaupinu fór
frani í gærkvöld. Aðeins 2 kepp-
endur mættu til leiks. Varð Indriði
Jónssoxi K. II. fyrstur á 36,49,8
mín, en hinn keppandinn Stein-
ar Þorfinnsson A. var 39,33,6 mín.
FIMMTARÞRAUT
1. Jón Hjartar K R 2562 st.
2. Bragi Friðrikss Iv R. 2449 st.
Framh. á 8. síðu.
Stalín marskálkur gaf út sérstaka dagskipun í gær
um töku Vilnius, höfuðborgar Litháens.
Setuliðið var sigrað í 5 daga bardaga.
8000 Þjóðverjar voru drepnir, en 5000 teknir hönd-
um.
Meðal herfangs voru 156 fallbyssur, 68 skriðdrekar
og vélknúnar fallbyssur og 1500 herbílar.
Vilnius er einhver þýðingar-
mesta samgöngumiðstöð í Norð-
.austur-Evrópu.
Þjóðverjar ætluðu ekki að
sleppa borginni fyrr en í fulla
Imefana. Sendu þeir fallhlífar-
lið þangað hvað eftir annað
næstum fram á síðustu stund,
eftir að borgin hafði verið um-
kringd.
Sigrinum var fagnað í Moskvu
með 27 skotum úr 324 fallbyss-
um.
Vilnius er hin forna höfuð-
borg Lituvu (Litháens). Pólsku
stórveldissinnarnir eigna Pól-
landi hana og nokkru eftir end-
urreisn Póllands réðust Pólverj
ar á Lituva og hernámu borg-
ina.
Lituvar sættu sig aldrei við
jþennan órétt og neituðu jafnan
upp frá því að eiga nokkur við-
skipti við Pólverja, — höfðu
meir að segja ekki stjórnmála
samband við þá, fyrr en Pól-
verjar neyddu þá til þess með
stríðshótun árið 1938. — Seint
á árinu 1939 afhentu Rússar
Uituvum Vilnius.
UÁTLAUS SÓKN Á EYSTRA-
SALTSVÍGSTÖÐVUNUM
Rauði herinn hafði þegar fyr
ir nokkru síðan farið framhjá
Vilnius. — í gær tók hann 200
bæi og þorp í viðbót á þessu
svæði. Sækir rauði herinn hratt
fram vestur og suðvestur frá
Vilnius.
Víða annars staðar á Hvíta-
Rússlands og Eystrasaltsvígstöðv-
unum sóttu Rússar frarn 25—30
km. í gær.
Sókn rauða hersins miðar vel
áfram til Dvinsk. Tók hann vfir
20 bæi og þorp þar í gær, m. a.
bæinn Drissa.
Nálægt Idritsa voru yfir 100
bæir og þorp teknir.
Fyrir suðvestan Dvinsk tóku
Rússar meir en 100 bæi og þorp
í gær.
Sóknin gengui- líka vel frá Lida
og frá Honin.
ÞÝZKT FÓLK FLUTT BURT
í Berlín er tilkynnt, að lokið sé
við að flytja 350000 þýzka íbúa
burt úr Austur-Evrópu.
Sumar fjölskyldur höfðu verið
þar margar kynslóðir.
Þekkt svissneskt blað fullyrðir,
að það hafi algjörlega brugðizt all-
ir útreikningar sínir á austurvíg-
stöðvunum. Hafi þcir gert ráð fyr-
ir, að llússar myndu í sumar leggja
aðaláherzlu á að sækja yfir Karp-
atafjöll og suður á Balkanskaga.
Bandamenn 3 km. frð Lessay
Á vesturströnd Cherbourgskaga eru Bandaríkjaherimir rúm-
lega 3 km. frá bænum Lessay.
St. Lo er nú vel innan skotmáls. Hafa Bandamenn komið
fallbyssum sínum fyrir í hæðum iy> km. frá bænum og liggja
vamarvirki Þjóðverja undir stöðugri skothríð.
Bandaríkjamenn sækja að St.
XiO í 65 km. löngum hálfhring.
Er annar fylkingararmurinn
næstum því kominn á bak við
'Þjóðverjana.
Fyrir sunnan Carentan tóku
Bandamenn tvö þorp í gær.
Nálægt Caen tóku þeir líka
2 þorp.
Bandamenn eiga þar í höggi
við 5 þýzk vélaherfylki, sem eru
úr þýzka hernum í Normandí.
Bretar og Kanadamenn hafa
undanfarna daga eyðilagt
þarna eða skemmt mikið 118
skriðdreka.
Mikið er.enn barizt um hæð
nr. 112.
Bretar og Kanadamenn endur
skipuleggja lið sitt báðum meg-
in við Caen.
Á eystri bakka Ornefljóts, ná-
lægt bænum St. Honoriu, hafa
Bretar orðið að hörfa lítið eitt
vegna harðra gagnáhlaupa Þjóð
verja.
íbúar Túnis fagna dé Gaulle, leiðtoga frjálsra Frakka. (Lesið greinarnar um frelsisbaráttu Frakka)
0nnuf mesta fafmagnsvírkjun hér á íandí
Borgarstjóri og forstjóri Rafmagnsveitu Reykjavíkurbæjar,
buðu í gær ríksstjóm, bæjarstjóm, blaðamönnum og
öðmm gestum austur að Ljósafossi til að vera viðstadda vígslu
hinnar nýju viðbótarvirkjunar Ljósafoss. Ilin nýja virkjun er
5500 kilowött og ræður þá Rafmagnsveitan yfir 17.500 kilowöttum.
Þessi virkjun er annað mesta
rafmagnsmannvirki, sem unnið er
hér á landi.-Stærsta virkjunin hér
á landi er fyrsta virkjun Ljósafoss,
sem var 8800 kw. Til samanburðar
má geta þess að virkjun Laxár
nemur 4600 kw.
Rafmagnsstjóri. Steingrímur
Jónsson, skýrði frá undirbúningn-
um og vinnunni við viðbótarvirkj-
unina og þakkaði þeim sem að
henni unnu. Fer frásögn hans hér
á eftir:
„Þegar ófriðurinn brauzt út, var
úr vöndu að ráða, um hvernig fara
ætti að, um fyrirsjáanlegár aukn-
ingar. Var þá t. d. um haustið
pantaðir frá Svíþjóð 10 spennar
í bæjarkerfið. Gjaldeyrir féklcst
ekki, en firmað, sem Rafmagns-
veitan hafði oft skipt við áður,
gekkst inn á að smíða þá engu að
síður. Skyldu þeir vera tilbúnir í
júní 1940, og grciðast við afliend-
ingu. Spennarnir komust aldrei
hingað, og hafa nú verið seldir öðr-
um þar í landi. Afhendingartími
stórra vcla í Svíþjóð, var orðinn
all-langur, mun meiri en árið 1937,
og var sífellt að lengjast.
Vinnan við útboðslýsingu að 3.
vélasamstæðunni tók allt haustið
1940, og í ársbyrjun 1941 var út-
boð sent til Englands, með beiðni
um tilboð. Til vara voru lýsingar
einnig sendar til Ameríku og sondi-
herra íslands í Washington beðinn
um að gj-eiða fyrir þeim þar.
Tvö tilboð komu frá Englandi,
og sem voru mjög aðgengileg, en
þau voru því skilyrði háð, að
brezka rikisstjórnin veitti leyfi fyr-
ir smíðunum, sem ekki fékkst.
Var þá leitað til Ameríku, og
tókst að fá lilboð í vélasamstæðu,
sem hægt var að koma fyrir i hús-
rúmi því, er ætlað var fvrir þessa
aukningu og þó svo stóra, að hún
gat notað ásamt hinum vélunum,
allt vatnsrennsli í Ljósafossi, við
minnsta rennsli. Var afl hennar
7650 liestöfl á túrbínuása. Samn-
ingar voru undirritaðir um túr-
bínusmíðina í febrúar, og um raf-
vélina og raftæki í marz 1942.
Skyldi afhendingartími vera í júlí
1943 eða 16 mánuðir fyrir túrbínu
og 15 fyrir raftækin.
Ef leyfið hefði fengizt fyrir vél-
inni í Englandi, og samningar
orðið undirritaðir í okt. hefði af-
hending þar samt orðið um líkt
leyti.
Amerísku vélarnar voru að ýmsu
leyti frábrugðnar hinum sænsku
sem fyrir voru. Fyrst það, að að-
færzluæðin og túrbínuhólkurinn
skyldu gerðir úr steinsteypu i stað
stáls. Þá voru svo mikil vandkvæði
á að fá stálplötur vestra, vegna
skipasmíðanna. Varð því bygging-
arvinna við þessa aukningu miklu
meiri og vandasamari. Steypu-
styrktarreikninga gerðu þeir, Lang
vad, verkfræðingur, og aðstoðar-
maður hans, Fanö, veturinn 1942
—’43, meðan á vélsmíðinni vestra
stóð, ásamt útboðslýsingu, og var
það verk ágætlega' af hendi leyst.
Vorið 1943 var byggingarvinna
boðin út og komu 3 tilboð i hana.
Varð Almenna byggingafélagið
hlutskarpast. Hóf það vinnuna í
Framh. á 8. síðu.