Þjóðviljinn - 05.05.1945, Blaðsíða 4
ÞJÓÐVILJINN
t— 11
Laugardagur 6. maí 1945.
þJÓÐVILJINN
Dtgefandi: Sameimngarfiokkvr alþýðu -- SósíaUstaflokkurinn.
Ritatjóri ug ábyrgðarmaður: Sigurður Quðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Etnar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Aígreiðsia og augiýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218
Askríftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Dti á iandi: Kr. 5.00 á manuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
Danmörb frjáls
Fregnirnar af heimsviðburðunum eru orðnar svo mikilfeng-
legar, að nærri hver dagur flytur eina frétt eða fleiri af at-
burðum, sem verða afdrifaríkir fyrir sögu þjóða og heilla heims-
álfa.
0
En fregnin sem barst í gærkvöld um einn meginþáttinn í
hinu mikla hruni þýzku hernaðarvélarinnar snertir íslendinga ef
til vill nánar en margar aðrar fregnir sem börizt hafa af enda-
lokum hinnar hrikalegu Evrópustyrjaldar: Danmörk er aftur
frjáls, Hitlershersveitirnar hafa neyðzt til að sleppa takinu á
þessari norrænu bræðraþjóð. pg því yerður einhuga fagnað af
íslendingum.
Hitler ætlaði að gera Danmörku að fyrirmynd hernumins
lands, framferði þýzku nazistaherjanna þar átti að sanna öllum
heimi að vel væri unandi yfirráðum Hitlerssinna, ef íbúar hins
hémumda lands vildu aðeins vera sæmilega auðsveipnir og
framleiða allt hvað af tæki fyrir „herra'þjóðina“.
En þessar vonir Hitlers brugðust. Það tókst ekki að gera
Danmörk að fyrirmynd ríkis sem hemumið er af na-zistum.
Þjóðin tók brátt að ná sér eftir hið ægilega áfall sem Dan-
mörk varð fyrir 9. apríl, og brátt varð til ágætléga skipulögð
leynihreyfing, sem hóf baráttuna fyrir frelsi landsins með þeim
árangri, að Danmörk hefur nú hlotið heiðursess meðal hinna
sameinuðu þjóða, sem m. a. hefur komið skemmtilega fram i
því, að land sem ekki hefur starfandi löglega ríkisstjórn hefur
átt viðurkennda stjórnmálafulltrúa í London, Washington,
Moskva og öðrum höfuðborgum sameinuðu þjóðanna. Danska
þjóðfrelsishreyfingin hefur í vitund heimsins orðið tákn og full-
trúi dönsku þjóðarinnar allrar.
Allir fslendingar, hvar í flokki sem þeir standa, fagna því
innilega, að danska þjóðin skuli aftur vera frjáls. Samtímis mun
hugur manna hér á landi beinast til Noregs, til hinnar lang-
þjáðu hetjuþjóðar sem enn liggur undir fargi nazistaherveldis
ins, síðuzt allra hinna hernumdu þjóða. Nú loks má telja víst,
að hernámsþjáningar Norðmanna séu einnig brátt á enda, með
hverjum hætti sem það kann að verða. Og þá fyrst verður fögn
uður íslendinga yfir styrjaldarlokunum óblandinn.
Barátfan um ad vínna fríðínn
Það eru nokkrar höfuðstaðreyndir, sem hver þjóð verður
að gera sér ljósa grein fyrir um leið og hún ákveður þátttöku
sína í baráttunni um að vinna friðinn.
í fyrsta lagi: Það er nóg þörf fyrir allt það, sem mannleg
vinna og mannlegt hugvit getur skapað. — Ef allir vinna og
fá réttmæta greiðslu fyrir virtnu sína, þá er einnig nóg kaupeta.
Fyrirbrigði eins og markaðskreppa og atvinnuleysi eiga engan
rétt á sér í heiminum — og hver sú þjóð, sem lætur slík fyrir-
brigði' skapast hjá sér, sýnir að hún beitir ekki réttum aðferð-
um til þess að vinna friðinn.
í öðru lagi: Það barf alþjóðlegt samstarf, alþjóðlega verka-
skiptingu í framleiðslunni til þess að þörfum mannanna verði
fullnægt og hver þjóð um sig geti hagnýtt sínar auðlindir til
fulls. — Vér íslendingar þurfum sérstaklega að muna þetta og
breyta tafarlaust samkvæmt því, sökum þess að framtíð þjóðar
vorrar er undir því komin hvaða hlutverk henni er ætlað í þess-
ari alþjóðlegu verkaskiptingu.
í þriðja lagi: Hver þjóð þarf nú þegar að einbeita öllum
krötum sínum, til þess að vinan bað hlutverk, sem henni hent-
ar bezt frá alþjóðlegu og þjóðlegu sjónarmiði. — Og það getur
engin þjóð unnið slíkt hlutverk án þess að einbeita öllum kröft-
unum. Það er t. d. ekki nóg að svo og svo margir einstaklingar
og félög á íslandi leggi mikið á sig til þess að ísland geti skipað
þann sess, sem það á áð skipa í .sjávarútveginum, ef sjálfir
bankar þjóðarinnar vinna gegn þvi að þjóðin geti innt sitt
hlutverk af. hendi, með því að halda _ uppi of háum vöxtum
og hindra verulegar lánveitingar til sjávarútvegsins.
Mannkynið oy véltæknin
Laugardagur 6. maí 1945.— ÞJÓÐVaLJINN
Á 25 ára fresti hafa að tilhlut-
un Þýzkallands kveðið við ná-
brestir í Evrópu, og hvort stríðið'
um sig hefur farið langt fram úr
öllu sem á undan er gengið að
eyðileggingarmætti. Vísindin hafa
fullkomnað hernaðartæknina,
fullkomnun .hernaðartækninnar hcf
ur fullkoninað tortímingunna.
23. .júlí 1941, er ekkert sA’ar
barst frá Senbíu við úrslitakost-
uni Austurríkis og Austurríki neit
aði öllum frekari samningum en
hersveitir voru sendar af stað til
Belgrad, og 1. september 1939 er
þýzkur her brauzt inn í Pólland,
varð mörgum að spyrja, hvort
ekki væri allt se.m áunnizt hefði
á framförum verið fyrir gýg, og
hvort þessi aðsteðjandi háski,
sem undir búinn hafði verið ár-
um saman af stökustu kostgæfni,
mundi ekki tortíma hinni vest.-
rænu menningu.
Framfarir í véltækni»jirðu mikl
ar á þessum 25 árum milli hcims-
styrjaldanna, og hinn geigvænlegi
hernaðarmáttur hefur margfald-
azt að sama skapi. Framleiðsla á
stáli hefur tvöfaldazt síðan um
aldamót, og nam 100 milljónum
tonna áður en stríðið brauzt út,
og jók hána enn að miklum munl
Sé þetta athugað, má vel skilja,
hvílík feikn af rústum öll þessi
þungu hergögn hafa skilið eftir á
leið sinni um löndin. Herir Nap-
olions fóru um sömu slóðir, en þá
var heimsframleiðslan á stáli, járni
varla hundrað þúsund tonn og
engar aflvélar voru þá til.
Áður en heimsstyrja/ldirnar tvær
skullu yfir, var mörgum ljóst
hvert stefndi, en menn voru þá
sunduitþykkir um markmið og
leiðir og skipulagning friðarmála
iítil sem engin. Og þó að margir
yrðu til að vara við hinum yfir-
vofandi háska, var sem þeir stæðu
magnlausir gagnvart samtökum
hernaðarviljans; og þeim var jafn-
vel borið á brýn ofstæki og þjóð-
málahatur, vegna andstöðu
þeirra gegn hinni svívirðilegu
klíku, sem lagði aílt. vald ýfir fram
leiðslu Þýzkalands og atvinnu-.
háttum í hendur eins manns og
handbenda hans.
Motmælafundir og kröfugöng-
ur máttu sín lítils gegn vélum
nazista og fazista, og báðir efld-
ust þeir og hnýttu milliríkjasam-
bönd. Almenningur í löndunum
'fann til minnimáttar síns til að
afstýra hinum j-firvofandi hörm-
ungum, hann gat aðeins látið í
Ijós andstyggð á úrslitunum á
Spáni. þar sem hin hugprúða al-
þýða varð að leita í Iægra haldi
fyrir blóðugri fazistauppreisn.
Stjórnarvöld lýðræðisríkjanna leit
uðust við að troða upp í fallbyssu
hilaupin með lagagreinum, en
styrjaldir breiddust út viðspyrnu
laust að kalla mátti og flæktu
fleiri milljónir fólks í net sín.
Stvrjaldartækninni hefur flevgt
tram síðan barizt var við Verdun.
Hver herrnaður getur á jafnlöng
urn tíma, skotið miklu fleiri skot-
unr en þá. hver flugmaður sleppt
miklu stærri sprengjum og vopnin
tru íniklu betri en það, minni
vandi að hæfa rétt mark, skotið
jangtum fljótara í förum. Sóðan
menrt fóru að nota gufuvtiar og
olíu, frá upphafi vélaaldar og
þangað til nú, hefur heimurinn
tekið miklum stakkaskiptum.
Tæknin — þróuninn hefur tekið
risavexti síðan um miðbik síðustu
aldar.
Á árunum 1840 til 1888 óx gufu
aifl mælt í hestöflum úr einni millj
ón í 50 milljönir, og notkun afl-
véla sem knúð voru með ko<lum
og olíu margfaldaðist, og að sama
skapi jókust áfköst vélaiðnaðar-
ins. Verksmiðjur þutu upp í öll-
um löndum hins gamla heims og
allar þörfnuðdst þær þessara efna
úr skauti jarðárbg hið nýja ástand
sem við þetta skapaðist, gérði
stundum hin gömlu landamæri
úrelt, umturnaði því jafnvægi,
sem þjóðleg mpnning eða hug-
prúð frelsisbaratta hafði áður
skapað og viðhaldið.
Raforka mæld í kílóvattstund-
um jókst í Bandaríkjum úr 14 í
130 milljarða á árunum 1925 til
ævintýralegu framförum þess-
arar aldar. Á 4 árum hafa
Bandaríkin náð í flugvélafram-
leiðslu tölunni 100 000 árlega,
og sú aukning gengur töfrum
næst. Síðan Wright tókst að
lyfta sér frá jörðu í hinni fyrstu
flugvél og þangað til hinu fyrra
heimsstríði lauk, voru alls fram
leiddar í Norður-Ameríku tæp
lega 75 000 flugvélar af ýms-
um gerðum. Árið 1939 voru skip
þau sem byggð voru í Norður
Ameríku 341 000 smálestir en
árið 1043 19 milljónir smálesta.
Og allar þjóðir hafa náð
furðulegu marki í framleiðslu
iðn.aðar. Þó að loftárásir dyndu
yfir Bretlandseyjar jókst þó
hernaðarframleiðsla án af-
láts. í Sovétríkjunum voru á fá
um vikum fluttar verksmiðjur
sem þúsundir verkamanna
unnu við, frá Úkrainu til Úral
og endurbyggðar þar, og það á
Ua6*<a
Grein þessi
eftir ANDRÉ LABARTHE er
úr fanska tímaritinu La France libre.
1937. í Þýzkalandi úr 7 í 49, í
Bretlandi úr 2,5 í 29. og í Sovét-
ríkjunum úr 2 í 40 milljarða.
í Frakkiandi komst hún úr 10
í 25 nii'lljarða. Saman'lagt nam
þessi aukning á ártinum 1929 til
1937 200 milljörðum og jókst úr
280 miUjörðúni kílóvattstunda í
480 milljarða
Framleiðlan óx án aflá'ts. Árið
1859 var ólíuframléiðsla Banda-
ríkjanna tæplega 2000 tunnur, en
árið 1937 1.279 milljónir tunna.
Nú sem stendur franfleiðir eitt
fylki í Bandaríkjunum 25% af
öllu því olíumagni sem frainlcitt
er í heiminum. eða jafn mikið og
Sovétríkin, Rúmenia og Venezuela
samanlögð. En Texas hafði í
upphaifi þess tímabils þess er hér
um ræðir aðeins 10% af því
i'ramleið.flumagni, sem nú hefur
það.
Síðan árið 19215 hafa Banda-
ríkin íramleitt % af öllu olíu-
magni sem. framleitt var í heim-
inum á því tímaibili sem síðar er
runnið.
Tækniþróunin, vélamenning-
in hefur umturnað öllu hag
kerfi heimsins, og valdið þjóð-
flutningum sem eiga sér engan
líka. Árið 1800 var öll Banda-
tríkjaþjóðin aðeins 4 milljónir
| en Frakkland hafði þá 27 millj-
I ónir íbúa. Nú búa meira en 140
Imilljónir í Norður-Ameríku.
■Eftir að iðnþróunin hófst í Sov-
étríkjunum með valdatöku ríkj-
andi - stjórnar, jókst íbúaf jöld-
inn úr 139 milljónum upp í 193
milljónir Kolaframleiðslan
jókst úr 30 milljónum tonna í
164 milljónir.
Sífellt fjölgar járnbrautum,
bílum, traktorum, flugvélum og
rafknúðum vélum til heimilis
þarfa. Menn hafa vanizt þessari
sífelldu aukningu og þessum oíf
j urlega háu tölum. Þetta stríð.
i sem nú geisar, hefur aðeins orð
ið til að auka hraðann í hinum
Nemendur útskrifaðir úr
Iðnskólanum
Framhald ;af 2. síðu.
Þ. Einarsson, húsasmiður,
Magnús Ámason, bakari, Magri
ús Einarsson, vélvirki, Magnús
B. Gíslason, bíasmiður, Magn-
ús J. Smith, vélvirki, Magnús-
ína Guðmundsdóttir hárgreiðslu
kona, Markús H. Guðjónsson,
ketilsm., Númi K. Jónsson,
jámsm., Oddbergur Eiríksson,
skipasmiður, Oliver Bárðarson
vélvirki, Ólafur H. Ámason
klæðskeri, Ólafur K. Eiríksson,
rennism., Ólafur^E. Jónsson bak
ari, Ólafur T. Jónsson, málari,
Ólafur H. Pálsson, múrari, Ólafur
Pá'lsson, máhnsteypum, Óskar Guð
nutndsson, rafvirki. Óskar K. Hall
grímsson, raifvinki, Óskar K. Ólafs-
soii, vélvirki, Óskar Sandholt,
rennismiður, Páll Eggertsson, húsa
smiður, Páll Þorsteinsson, múrari,
Pétur Guðjónsson, rakari, Pétur
Haraldsson. prentari. Pétur Magn
ússon, rafvirki, Ragnar Hansen,
múrari, Ragnar B. Jónsson', vél-
virki, Ragnar Þ. Guðlaugsson,
blikksmiður, Sig'fús Ingimuiidar-
son. skipasmiður, Sigmundur Sig-
urgeirsson, húsasmiður, Sigríður S.
jónsdóttir, hattasaumak, Sigrún
Pálsdóttir, hattasaumak., Sigur-
björn Ólafsson. útvarpsvirki, Sig-
urður Ágústsson, vélvirki,, Sigurð-
ur J. Helgason, múrari. Sigurður
Kaflsson, bílasmiður, Sigurður
Ólafsson, húsasmiður, Sigurður R.
Sigurðsson, skipasmiður, Sigurður
0. Sigurðsson, vélvirki, Sigurður
B. Stefánsson, húsasmiður, Símon
Þ. Símonarson, vélvirki, Skarphéð
inn . Guðjónsson. vélvirki Skarp-
héðinn Jöhannsson. húsasmiður,
Skúli L. Friðriksson, húsasmiður.
Skúli Júlíussön. rafvirki, Skúíi
Þorkelsson. raikari, Snorri R.
Gunnarsson. skipasmiður, Stefán
meðan Rússar áttu sem mest að
vinna á vígvöllunum, Ekkert
virðist geta stöðvað eða hnekkt
hinum síhækkandi tölum. línu
ritum sem nálgast það meir og
irteir að snarhækka í lóðréttn
stefnu.
Niðurlag á morgun.
Opnutn i dag nýja verzlun, með:
MálDlogi, lleiiióðiP, llitiálirailiiF
| og allar tilheyrandi vörutegundir.
i; Onnumst veggfódrun,
■I dúka- og strigalagningu með beztu fagmönnum.
Ný stjórn í KRON íj Lögum málníngu og lökk
Fyrsti fundur hinnár nýju
stjórnar IvRON var í gær. í stjórn
voru kosnir: Sigfús Sigurhjartar-
son formaður Þorlákur Ottesen
ritari Theodór B. Líndal gjald-
keri
Æskulýðurinn og end-
urskipulagningin
Framh. af 3. síðu.
fslenzk æska vill taka þátt í
viðreisnarstarfinu með . æsku
hinna sameinuðu þjóða.
Hún vill ekki einangra sig.
því hún veit að fáar eða enga:
þjóðir eiga framtíð sína meir
komna undir samvinnu við
aðrar þjóðir en hin litla ís-
lenzka eyþjóð. íslenzk æska
harmar það að vér fslendingar
skyldum ekki bera gæfu til að
fá fulltrúa á ráðstefnunni .j
San Francisco.
Hún veit, að til þess þurfti
ekki að segja neinum stríð á
hendur. Hún vítir afturhaldið,
sem ræðir þetta alvörumál af
fullkomnu ábyrgðarleysi og
reynir að þyrla um það lygum
og blekkingum.
En þrátt fyrir hin leiðinlegu
mistök, sem þegar hafa átt sér
stað í þessu sambandi, horfir
íslenzk æska björtum aúgum
til framtíðarinnar og vonar að
henni gefist síðar tækifæri til
að taka, með æsku hinna sam
einuðu þjóða, þátt í framtíðar-
starfinu við að tryggja friðinn
í heiminum og auka lífsham-
ingju alls mannkyns.
eftir litavali viðskiptamanna, framkvæmt af málara-
meistara, sem jafnframt gefur allar ráðleggingar
varðandi málun.
Fijót afgreiðsla. — Sent heim. — Sent gegn póstkröfu.
EGNBOGINN
■
StúIka
óskast þegar í stað.
Einnig vantar
'
nokkrar stúlkur
14. maí næstkomandi.
Sérherbergi fylgir.
Tjarnarcafé h.f.
(EGILL BENEDIKTS SON ).
Sími 5533.
Laugavegi 74. Sími 2288.
Ásgeir Valur Einarsson,
veggfóðrarameistari.
Sæmundur Sigurðsson,
málarameistari.
Húsnæði
Eins eða tveggja herbergja
íbúð með eldunarplássi ósk-
ast strax éða 14. maí. Tvenut
í heimili — ágætri umgengai
reitið. Fyrirframgreiðsla, ef
óskað er. Tilboð sendist af-
'reiðslu Þjóðviljans, merkt:
tvö róleg.
•&
a p — .............—
Verð fjarverandi
næsta hálfan mánuð. Páll
Sigurðsson læknir gegnir hér
aðslæknisstörfum á meða::
Skrifstofa mín verður opir
ems og áður.
Héraðslæknirinn í Reykjavík
5. maí 1945.
Magnús Pétursson.
Þar sem mér hafa borist fjölmargar umsóknir um
sæti í 1. bekk skólans n.k. vetur, fyrir nemendur, sem
aðeins hafa lókið fullnaðarprófi í barnaskóla, skal vakin
athygli á því, að Gagnfræðaskóli Reykvíkinga hefur sömu
inntökuskilyrði og Meuntaskólinn í Reykjavík og starfar
að öllu leyti á sama kennslustigi og fjórir neðstu bekkir
Menntaskólans. Nú eins og endranær lætur hann þá nem-
endur sitja fyrir með skólavist sem staðist hafa inntöku-
próf Menntaskólans í Reykjavík, en ekki hlotið inngöngu
þar. Vottorð með einkunnum og röð umsækjenda við
inntökupróf Menntaskólans í Reykjavík, verða. að fylgja
hverri umsókn og sendist undirrituðum fyrir 15. júlí n.k.
Knúftir Arngrímssofli
skólastjóri.
Nýr fiskur, dilkakjöt, nautakjöt,
svínakjöt, hangikjöt, léttsaltað
kjöt, salöt, áskurður og fleira.
— Á hvers manns disk frá
SÍLD & FISK
TONLISTARFÉLAGIÐ.
ORATORUB
Þorvarðsson, skipasmiður, Stein-
unn Þorsteinsdóttir, hárgreiðsluk.,
Svanlbjörg Hróbjartsdöttir, hár-
greiðsluk., Sveinn Þ. Sæmunds-
son. rafvirki, Sverrir Magnússon,
skipasmiður, Sverrir Sveinsson,
prentari. Sæmundur Sigurðsson,
húsgagnasm.. Tómas G. Guðjóns-
son, billasmiður, Trausti Th. Ósk-
arsson. rakari, Valdemar Krist-
jánsson, vélvirki, Valtýr Guðm-
nndsson, húsasmiður, Valur Magn
ússon, rakari, Vigf’ús Árnason,
rakari. Vigfús Vigfússon, húsasmið
ur, Vilhjálmur Jónsson. rennismið
ur, Þorgeir H. Jónsson, vélvirki,
Þorlájkur V. Guðgeirsson, húsg.
bólstrari, Þorgríimur Jónsson,
málmsteypum. Þorsteinn Ársæls-
son, járnsmiður, Þorsteinn Guð-
mundsson, prentari. Þorsteinn Ól-
i'afssön, skipasmiður, Þorsteinn M.
Sveinsson, rafvirki. ■ Þorvaldi.v
Kristmundsson, húsasmiður, Þór-
arinn Jónsson, prentari. Þórarinn
St. Sigurðsson, ljósmyndari Þór-
hildur Sigurðardóttir. hárgreiðsluk.
ohifti:ií
Esja
Vörumóttaka aðeins til kl.
12 árdegis í dag, ekki til kl.
15 eins og áður var augíýst.
I. 0. G. T.
TEMPLARAR í
Farið verður til vinnu að
Jaðri í dag, laugardag, kl. 2
e. h. og á morgun kl. 9% f. h.
frá Góðtemplarahúsinu. Mæt
ið sem fyrst og hafið hamra
með ykkur.
U.M.F.R.
Handknattleiksflokkur kvenna
SKEMMTUN
í samkomusal nýju mjólkurstöðvarinnar við
Lamgaveg; annað kvöld kl. 9,30.
Til skemmtunar verður:
x Söngur. Systumar sjö.
Skemmtikvikmynd.
Dans. Góð músik.
Öllum heimill aðgangur meðan húsrúm leyfir.
Ölvnn bönnuð.
Aðgöngumiðar seldir í Ljósbrá, Skóla-
vörðustíg 10 og við innganginn.
SKEMMTINEFNDIN.
eftir Björgvin Guðmundsson verður flutt
annað kvöld, sunnud., kl. 9 e. h. í Fríkirkj-
unni.
Samkór Tónlistarfélagsins.
Hljómsveit Reykjavíknr.
Einsöngur. — Einleikur.
Stjórnandi: dr. Urbantsehitsch.
Orgel: Páll ísólfsson.
Aðgöngumiðar hjá Eymundsson. -
menn einnig keypt tónverkið.
SÍÐASTA SINN!
Þar geta
———i -* - ■ r—~r •• ii -iii ——r—> i—r ~ i~i ~ >m ~>r~ri orvu. i rn.'
■ '' ■' -v-:. .- ó ■■>■ ." , . ■ .. "■ ■
KAUPIÐ ÞJÓÐVILJANN
Nýkomið, mikið úrval af
tvöfoldnm kápum
á böm og fullorðna. Einnig yfirstærðir.
Verzlun H. Toft
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.