Þjóðviljinn - 13.05.1945, Blaðsíða 2

Þ 7ÓÐVILJINN
Sunnudagur 13. maí 1945.
Asl f Bæ:
Kvöld - Dagur - Kvöld
Þvílfkur umhleypingui.
Ég skrffa þessar línur af því
mér þykir svo gaman að skrifa
á ritvél. í gærkvöld sat ég heima
cg var að lesa Jónas keisara eftir
ONeill. Og ég var að hugsa um það
hvenær búið yrði svo að okkar leik
urum að þeir gætu sýnt slíkt lista
verfc á íslenzku sviði. I>á kom
vinur minn inn. Hann leit á það
sam ég var að lesa og síðan fór
hann að skoða bækurnar mínar.
Hann gerir það alltaf þegar liane
heimsækir mig. Svo spurði hann
hvort við ættum ekki að fara i
bíó. Það var einhver grínmynd.
Og svo fórum við í bíó. I>að var
nú meiri vitleysan. Einhverjai'
stelpupjásur voru að þvælast inni
í gistihúsi, og svo fundu þær dauð
an mann í herbergi sinu og þá urðu
þær skítíhræddar og reyndu að fela
manninn. Maður nokkur slamp-
fullur fór um allt gistihúsið og
var að leita að honum Charly.
Og þegar allt var komið í hundana
og lögreglan búin að taka stúlk-
urnár fastar, ásamt tveim vinum
þeirra, öll áJkærð fyrir morð, þá var
maðurinn alls ekki dauður, heldur
var þetta Charly, sem fulli maður
inn 'hafði dáleitt, en síðan gleymt
hvar hann væri niðurkominn. Og
svo endaði allt með kossi. — Það
var komið bezta veður þegar við
komum ú't. Við gengum eftii
lengstu götu bæjarins. Það var
stúlka á undan okkur og hún
hafði fallegar fætur. En þótt hún
iiti stökusinnum við, þá gátum
við ekki þekkt hana. Hún hlaut
að vera utanptóssstúlka. Og svo
hvarf hún inn í eitt húsið, en við
héldum áfrani út úr bænum. I>að
var tunglskin og léttskýjað, en
mikið brimhljóð. Við tölaðum um
listir. Vinur minn er nítján ára
og hann er líka góður teiknari og
hann langar að verða málari. En
hann segir að það sé ekki heiglum
hent. Menn segðu að hann skyldi
heldur fara að verzla, fara í ein-
hvrern bysnes. Eins og það helvíti
væri nægilegt fyrir alla. Og hann
sagði að Ií'f sitt yrði mislukkað ef
hann gæfist upp við að leggja út
á listaibrautina — iíf okkar væri
svo stutt að við gætum ekki leyft
okkur að íifa því án spennu og
vonar. Svo genguin við heim til
mín. Eg kveikti undir könnunni
<;g við ræddum um stríðið. Okkur
fannst mikil nauðsyn á að við
reyndum að skilja þiáningar stríðs
þjóðanna. Annars má búast við að
við drógumst alfturúr. Við lifum
kæruleysislega, drekkum mi'kið
vín, étum yifir okkur og reynum
að græða og græðum, en bræður
okkar þjást og farast í milljóna-
tali. Og fol'kið 'Sem kemur úr
styrjöldinni verður ekki með þessi
fí'flalæti eins og við. Vertu viss.
Það veit hvers virði lífið er og
mun einbeita kröftum sínum l.1
uð gera nfið tignariegt, fagurt og
gott. Það er nýtt fólk, vígt í hörm
ungum fimm ára og það veit
hvað það vill. En við?
★
— Og svo lét ég hann heyra ný-
asta kaflann úr skáídsögu sem ég
er að skrifa. Hún er um sjóferðir
og fiskirí; kvennafar og fyllirí. Eg
þdkki þetta allt af eigin reynd
og veit hvað ég syng. Svo má
hamingjan vita hvort hún verður
birtandi. En strákunum finnst
gaman að því sem komið er og
stelpunum enda líke. þó þær brosi
stundum vandræðalega. Og vinur
minn var ánægður með þennan
kafla og hann skammaði mig fyrir
að vera svona latur að skri'fa. Svo
fengum við dkkur kaffi og átum
eplaköku. A meðan ræddum við
um bókmenntir. Mikið erum við
hrifnir af Kiljan og mikið erum við
orðnir leiðir á þessum sveitasög-
um. Þær eru orðnar plága. Hvar
eru sögurnar úr bæjunum? um nú-
Límafólkið? verkamenn, sjómenn,
bílstjóra, heildsala, útgerðarmenn,
róna, hórur og stjórnmálamenn?,
um nútímalff á landi voru. Hvar
eru hinir ungu menn?
— Eg á góðan gítar og nú tók ég
hann og raulaði lög. Vinur minn
sat á rnóti mér og nú varð hann
angurvær á .svip. Hann sagðist
stundum verða svo þunglyndur —
og þó bað hann mig um að raula
þunglyndislög. Tataravísa, Lulla-
by negranna, gamalt þjóðlag, lag
éftir sjálfan mig. Samdi það fyrir
tíu árum út af stelpu. Svo hringdi
klukka uppi á lofti Bróðir minn
ætlaði að fara að róa. Klukkan
var eitt og ég'fylgdi vini mínum
til dyra. Það var bjart af tungli
og stillt. Kannski fá þeir nú gott
sjóveður, sagði ég. Það væri bet-
ur, sagði vinur mir.n og svo buð-
um við góðar nætur.
★
Þegar ég vaknaði í morgun
heyrði ég til vinds Eg leit út og j
sá að kominn var stynningsstorm |
ur af austri. Klukkan var níu, en
mér tá ekkert á, því ég er atvinnu-
laus þessa stundina Eg heyrði að
palbbi vara að fara ti’l vinnu og
hann sagði að mælirinn hefði
hríðfallið síðan í gærkvöld. Þegar
ég kom í eldhúsið var systir mín
að fara eftir mjólkinni. Við sækj-
um hana á hverjum morgni og
það er tíumínútna gangur Iivora
ieið. Fyrir stríð sendu bændurnir
mjóíkina heim. Og systir mín fór
i kápuna og setti'hettuna yfir höf
uðið, því nú var kominn bvh/r og
svo þau't hún út. Þegar ég hafði
fengið mér kaffi settist ég við rit-
vélina, sem ég fæ alltaf lánaða
hjá kaupfélagsstjóranum og ætlaði
að halda áfram með söguna. Eg sló
tvær línur og þar með var það
búið. Glugginn minn snýr að
St'andgötunni, en hún er fjölfarn-
asta gatan í iiænum. Menn, bíiar,
handvagnar, hávaði. Þannig er
hún. Það sést ékki út á höfnina,
en yfir þök aðgerðarhúsanna sá
ég að hún var farin að rjúka. Tveir
útgerðarmenn stönzuðu framan
við gluggan. Þeir bölvuðu veðr-
áttunni. Það er að verða vitlaust
veður, sagði annar. Hvað hann er
'fljótur mieð þetta helvíti, sagði
binn. Það var einhver kvíði í þeim.
Já; sjórokið bar við móbergið
þarna úti og þaut hraðar og hrað
ar. Bróðir minn á sjó, vinur minn
á sjó, báðir á litlum bátum, já,
þeim minnstu sem ganga úr þess
ari höfn. Eg eirði ekki við vélina.
Hugurinn reikaði. Systir mín kom
inn. Hún var rjóð og heit af sprett
inum og kápan halfði blotnað. Það
er komið öskurok, sagði hún. Eg
er að vona að strákarnir hafi lagt
hérna fyrir austan og þá ættu þeir
að koma snemma ,og hafa það
gott, sagði ég. Systir mín vonar
það Mka. Enn hvessti og syrti að.
Um hádegið var komið afspyrnu-
lok. Það hvein og söng í öllu. Sjó
drif og snjór blandaðist saman.
★
Palbbi kom í mat. Hann var
blautur af því hann hafði gengið
á móti storminum. Þetta er félegt
veðurlag, sagði hann. Það tapar ein
hver línuspotta í dag ef hann held
ur svona áfram. Þeir hafa varla
farið langt, sagði ég. Nei, sagði
hann, brimið var soddan svarri.
Ætli þeir séu ekki hérna heim-
undir. Það vaT átt við strákana.
Annars voru þeir að segja margir
hafi farið vesturúr í nótt, bætti
liann við. Kona bróður míns kom
niður til okkar. Er ekki ekki orðið
voðalega 'hvasst spurði hún. Ojú,
liann er orðinn nokkuð hvass, þeir
fara nú sennilega að koma, sagði
paibbi. Eftir matinn fór hann út.
Eg sá hann keyfa móti veðrinu
austur Strandvegiun. Eg fór í
gúmlístí'gvél og gömlu regnkápuna
rrtína. Það vantar á hana tvær
neðstu tölurnar og ég fékk nælu
úr sokka'bandi systur minnar til
að halda henni saman. Og svo fór
ég út. Þegar ég var rétt kominn
að bryggjunni mœtti ég pabba og
bróður hans. Eg sá á göngulagi
þeirra að strákarnir væru komnir.
Samt spurði ég þá. Jú, báðir komn
ir. Það var hætt að snjóa en sjó-
drifið var þétt eins og rigning.
Svo sá ég niður á bryggjuna. Við
enda var bátur bróður míns, en
vinar míms ofarlega austanmegin.
Þangað fór ég. Vinur minn er tutt-
ugu og fimm ára og þetta er
fimmta vertíðin seni hann er for-
maður. Hann er IftiII, snaggara-
legur og nú var hann í brrinum
skinnjakika og trollarabuxum,
selta í andlitinu. Hvernig gekk,
spurði ég. O, það var bölvaður
skítur. Við skildum eftir átta
dalla, sagði hann. Þið eruð rótfisk
aðir. Það var ágætt meðan hægt
var að draga. Svo .eittist «..It af.
Þið hafið verið hérna heimundir?
Já, það sem eftir er liggur frá
Klökkum og inn. Það hangir nú,
sagði ég. Getur verið — annars
var þetta ónýtt drasl — verst að
missa fiskinn, sagði vinur minn.
Svo gekk ég niður bryggjuna og
nú kom stafurinn sér vel. Það var
varla stætt. Sjórdkið skóf inn
liöfnina, ekki í lotum, heldur
stöðugt, hvítfyssandi sjórok. Bróð
ir minn var að ganga frá fanga-
línunoi. Annar hásetinn var að
henda upp úr lestinni, hinn upp
á bryggjuna. Eg komst inn i
stýrishúsið. Það eru sömu ólætin,
sagði hann. Það var svo sem aúð
séð í nótt hvað hann ætlaði að
gera, en maður bjóst ekki við þess
um ofsa. Náðuð þið öllu? Það eru
sex dfitir. Við hættum að draga —
það var ekki viðlit að eiga við
það lengur. Verst að þetta var
góð lína. Hvar voruð þið? Úti
á Landsuðri. ÞáfS fengigt fiskur
þar of það væri eir.hverntíma sjó
veður, sagði bróðir minn. Báturinn
losnaði frá að a'ftan. þeir ruku til
og eftir litla stund höfðu þeir
fest hann aftur. Meðan ég var
þarna komu tveir bátar. Maður
sá þá ekki fyrr en þeir voru komn
ir inn í miðja hdfn. Það var sama
sagan hjá öllum; farið frá linunni.
Eg fór úr 'bátnum og sjórokið
stóð beint í andlitið rann á káp-
unni og ég var næstum fokinn
vestur af bi-yggjunni. Setti undir
mig hausinn og komst í var við
bryggjuíhú'sið. Þar stóðu nokkrir
menn. „Þór“ var með í skiúfunni
hérna fyrir ves'tan, s'agði einn mað
ur. „Ægir“ er víst farinn að leita
að honum. Einn hélt að veður-
hæðin væri tólf vindstig. Annar
áleit það ekki geta verið. En allir
voru sammáda að þessi ofsi stæði
ekki lengi. Þeir bjuggust við að
hann kæmi úr útsuðri. Kunningi
minn einn dróg mig inn í beitu-
skúr sem stendur þarna á bryggj-
unni. Það er mikið betra að vera
hér, sagði hann. Og hann talaði
um afsan í veðrinu Hann er bú-
inn að vera formaður í þrjátíu ár,
en í sumar varð hann fyrir áfalfli
og hann veit ekki hvort hann fer
á sjóinn í vetur. Hælbrot eru al-
veg ga'ssaleg, sagði hann. En hann
héfur lofað að reyna að vera með
lítinn bát. nú jæja. maður hættir
þá. Og við_ ræddum um slys, um
hvort ég hafi grætt á því að selja
fiskinn með haús og hala i fyiTa,
um tíðina i aprfl í fyrra, hvað
hún hafi verið erfið og hvað mað
ur hefði fiákað, hefði hún verið
góð. Það birti á giugganum. Eg
var búinn að vera inni 10 til 15
mínútur og fór eftir tíu mínútur.
Eg gekk að bátnum til vinar míns.
Flj'ótt að breytast veður í Iofti,
sagði hann, kýminn
Farið þið ekki að leita að
spottanum, spurði ég. O, maður
sér nú iivað hann gerir, og vinur
minn ieit íbygginn til iofts. —
Umhverfið var annað og mennirn
ir líka — allir voru ánægðir yfir
að veðrinu skyldi slota svona
snöggiega. — Nú • kom kunningi
minn úr skúrnum. Labbaðu á
Skansinn, sagði hann og við geng-
um af stað. Skansinn er hóll sunn
an hafnarinnar og á hólnum er
steinlhflaðið virki frá gamalli tið.
Héðan sér vítt um; inn höfnina,
yfir bæinn og út á sjó. Hér var
margt fólk því nú var komið
blíðu veður. En á svörtu hraun-
grýtinu hamaðist sjórinn og löðrið
glitraði í sólskíninu. Fyrsti bát-
urinn fór út höfnina. Þeir eru
vísir til að finna línuna, sagði
kunninginn, bara að Ihann kom’i
ekki úr þessúm endanum, og hann
benti í útsuðrið. Báturinn hélt
móti öldunni, stakk sér í og va'lt.
Þrjár stúlkur komu gegnum virk
ishliðið. Þær voru ungar og bros-
íeitar og ein var með myndavél
um öxl. Þær gengu fram á rof-
bakkan, stönzuðu þar og horfðu
út á sjóinn. Bátur bróður míns
kom út. Hann gengur illa en fer
vél í sjó. Á eftir honum komu
tveir bátar. Þeir ætluðu að nota.
tækifærið meðan gafst. Við geng-
um nær sjónum, framhjá stúlk-
unum og þar upp á lítinn hóL
Sj'ávarloftið var mjög sterkt, því
aldan svall við klettana og lengra
burt var ein's og mistur yfir
ströndinni. Svo gengum við til
baka. Ein sbúlkan haifði brúnt
hár og það blikaði i sólbirtunnL
Þær voru að hlæja þegar við
gengum framjhjá. Og hér var kom
inn maður með myndavél á þrí-
fó't og 'hann kíkti eftir bátunum
og sneri í ákafa. Mikið getur löðr
ið verið hvítt og faílegt þegar það
fossar svona á grjótinu. Hafið þið
tekið eftir því hvað febrúarsól-
in getur verið björt þegar hún
jaðrar við hvíta skýjaklakka? Eg
skykli við kunningjg minn og fór
heim. Og hvað er svo unnið við
að setjast niður og pikka á þessa
vél? Ekki ræður það úrslitum
styrjaJdarinnar, svo mikið er víst-
Afsökun mlín er sú að ég er svo
þrælmúsikalskur, að jafnvel
skröltið í vélinni lætur vel í eyr-
um mínum — aúk þess sem ég.
virðist ek'ki hæfur til neins hvort
eð er. Og þegar þau tvö, sjóarinn
og vinnukonan, voru að því kom-
in að remia saman í einn líkama,
þarna í jsögunni, þá gall bruna-
Mðurinn. við, 'hærra og hærra unz
hann var kominn upp úr öllum
veðrum. Á götunni tóku menn til
fótanna, bilar þutu fram'hjá,
börn hlupu og hrópuðu. Eg fór
út. Konurnar voru komnar út úr
hú'sunum og stóðu bíspertar með
hendurnar á brjósti og spurðu
Ihvar væri kviknað í. Eg fór í
át'tina til brunastöðvarinnar.
Menn hlupu framlhiá og verzlun-
ailfólkíð var koinið út úr búðun-
um. Allir spurðu. Það var einhver
staðar í aústurbænum og þegar ég
kom á lengstu götuna sá ég hvar
það var. Manúfjöldinn hafði
safnazt sainan við eitt húsið.
Þarná var slö'kkviliðsbí'll, dæla,
siöngur og stigar. Þegar ég nálg-
aðist hópinn komu nokkrir menn
á móti mér. Það var allt búið.
Kviknaði í dívan. Það var ekkert.
Og síðaii 'tvístraðist mannfjöld-
inn. Stelpur og strákar töluðu
fjörlega saman og hlátrar kváðu
við. Þrjár skólastelpur komu eft
ir göLunni. Ein þeirra átti heima
í húsinu þar sem kviknaöi í. Hún