Þjóðviljinn - 01.10.1948, Blaðsíða 5

Föstudagur 1. október 19iS.
ÞJÓÐVILJINN
áætíun Wall Street
Talið um hina takmarkalausu
hjálpsemi Bandaríkjanna er að
sjálfsögðu sögusögu, ætluð
fólki sem ekki gerir sér far
iim að hugsa. Allir sem ein-
hverja hugmynd hafa um þann
heim sem við búum í vita að
allt annað vakir fyrir Banda-
rikjunum. Þetta kemur mjög
skýrt í Ijós þegar athugað er
hvefjir eru frumkvÖðlar Mars-
halláætlunarinnar.
Það er Iærdómsríkt að kynna
sér hverjir þeir einsjtaklingar
eru sem stjórna framkvæmd á-
ætlunarinnar. ÆJðsti yfirmaður-
ínn er Paul G. Hoffm.au. Hanr
er forstjóri hins mikl.i bifreiða-
fyrirtækis Studebaker, sem
t.engt er Koekerfellerh 'in gnum,
forstjóri Federal Reserve bank-
ans í Chicago, stórs trygginga-
félags í New York og stjómar-
formaður í flugfélaginu United
Airlúies.
Fulltrúi Marshallstofnunar-
innar í Evr’ópu er W. Averell
Harrimau. Hánn er „já vnbraut-
arkóngur" Bandaríkjanna og
jafnfram yfirmaður stór-
bankans Brown Bros.. Harri-
man & Co., ennfremur forstjóri
tíuaranty Trtist- og htfur lagt
mikið fé í ýms útgerðairfélög,
skipasmíðastöðvar og blöð.
Frekari atliugun á stjórnend-
um áætlunarinnar leiójr það
sama. í ljós. Sama máli gegnir
um þá stjórnmálamenn innan
Bandaríkjastjórnar og utan
sem tóku virkan þát.t 5 undir-
búníngi og framkvæmd áætlun-
arinnar. Það eru allt menn sem
eru beinir fulltrúar bandarísks'
fjármálavalds.
Tilhögun og stjórn Marshall-
áætlunariimar er þannig í hönd-
um einokunarhringanna. Hón
er áaCIun Wall Streev. Allir
vita að þessir bandarísku auð-
jöfrar eru miskunnarlausastir
allra í f jármálaheiminum. Með-
al þeirra helgar tilgangurinn
einn meðalið. Og tilgaugurinn
er einn og aðeins einu: meiri
völd og gróði. Séu þessir herr-
ar allt- í einu haldnir óeigin-
gjörnum kærleika til náungans,
mætti ætla að komio væri
himnaríki á jörð — en !>að er
vissulegar ekki margt r-eux.bend
ir ti) þess!
Undifbnnliigní
fefsfeal iáæ í mim~
Í.HL&ðíí
Hversu trýlnitt ] ■ ■' er nð
tala iv. -, hjáip?*w* i:. ix>'"-'.-”isI- a
einoku.'viurj. -. .,.: l.■
jg í ljón af þcirri óbrot.vu tað-
reynd að áður en Marshall kom
:neð ,,tilboð“ sitt kröfðúst
Bandaríkin þess og fengu þvi
framgengt innan SÞ að UNRRA
var leyst upp. Hjálparsiarfsemi
UNRRA var yfirleitt fram-
kvæmd án pólitískra og fjár-
hagslegra skilyrða eða íhlut-
unar. Þess v.egna. lag'ðist fjár-
málavald Bandaríkjanna: gegn
lienni. Með sprengingu UNRRA
var einni meginstoðinni kippt
undan stjórnarstefnu Roose-
velts. En í slaðinn eiga nú að
koma „Lög um aðstoð til er-
I MARSHALLKLÓM F ÖNNUR GREIN
ÁÆTLUN WALL STREET
lendra þjóða 1948“ (Marshall-
áætlunin), og undirtitill þeirra
ár á þessa ieiii:
„Lög ti« að efla heimsírið-
inn og almenna velgengni
Bandaríujauna, þjóíl'arhags-
muni þeirra og uíauríkis-
stefnu með fjármálalegunv,
efnahagslegum og öðrum
rívðstöfunum ...“
Breytingin er athyg'lisverð,
Og vmdirfyrirsögnin ætti að
geta opnað augu þeirra manna
sem hafa trúað sögusögninni
um þaö að Marshalláætlunin
>
Paul G. Hoffman. Æðsti maður
Marshalláætlunarmnar.
væri gerð til „hjálpar" einhverj
um öðrum en - Bandaríkjmv-
um.
Fyrsti áfangi hinnar nýju
stefnvi eítir að UNRRA var
leyst upp var hin svonefnda
,, T ruma.n-yf i r 1 ý.sing. ‘ ‘ í ræðu
sinni 6. marz 1947 sagði Tru-
man forseti:
„Vér erum risar f jártnáia-
heirtisins. Hvort. seui pss lík-
ar betur eða ver, er 'nppbygg-
iisg s,þi!-inálaljif>siiis ■ heimjbn?
uiTi framvegis undir oss kom-
in. lieimurinn bíður og yflr-
\ú>frö,r hvaft \ ér retium að
gera. Þao cr vort aS te.ka á-
kvöi'ðnnma . ii
I»að eru til att'hú ser.i
s j •» r.ittil sver*: •' ari
ti'áfrekk, máiírelsl og frjálst
e f nahagsf ra mtak.“
Þar með var stefnan mörk-
uð, og' í framkvæmd kom hún
þannig í ljós að Ba.vdaríkin
veittu grískum fasistum og
tyrkneskum hernaðarsinnum
stór dollaralán i nafni lýð-
ræðisins! En í staðinn tryggðu
Bandaríkin sér algera íhlutun
um stjórn þessai'a landa og þar
með mikilvæg ítök við austur-
hluta Miðjarðarhafs.
Þessi opinskáa heimsveldis-
stefna vakti ugg og audspyrnu
víðsvegar um heirn. Leiðtogum
bandarískra stjórnmála varð
því ljóst, að þeir yrðu að fara
aora.r brautir til að ná yfirrúð-
um yfir Vesturevrópu. Þess
vegna. flutti Marshall utanríkis-
ráðlierra ræðu sina 5. júní 1947
og gaf í skyn með óljósum og
tvíræðvim orðum a.ð Bandarík-
in mundu „láta i té vinsamlega
hjálp við að byggja upp ev-
rópska hjálparáætlun.“ Áróð-
ursstofnanirnar tóku siðan að
sér frekari skýringar.
Eieppi^i
markaðsþöi!
Útþensluþörf einokunarhring-
anna er afleiðing af stórgróða
þeim sem styrjöldin færði þeim.
Stóru hringarnir fengu styrjald-
arárin senv hreinan ágóða 260
milljarða dollara, eða að jafn-
aði eina milljón dollara fyrir
hvern bandarískan þtgn sem
lét lífið í baráttimni við fasism
ann. Jafnframt jókst fram-
leiðslukerfi þeirra geysilega,
aðallega á kostnað ríkisins. Ef
hringirnir hefðu orðið að ein-
skorða sig að mestu við að
framleiða fyrir bandarískan
markað eftir styrjöldina, hefði
fljótt komið til kapítalistískrar
„offramleiðslu“ ásamt verð-
falli, kreppu og fjármálalegu
öngþveiti. V ara-landbúnaðar-
ráðherra Bandaríkjanna Dotkl
studdi Marshalláætlunma með
þessum orðum:
„Eg býst \ið að þið eigið
eftir að lifa eitthvert stór-
vægilegasta lirun sem orðið
hefur á vörumariíaðnum, el'
áætlun jiessi nær eklsi lram
að ganga.“
Einokunarhringarnir sóttust
þess vegna eftir því að flytja
sem mest út fyrir hátt verð, en
höfðu engan áhuga á víðtækum
inuflutningi, sem hefði haft í
för með sér samkeppni á heims
markaðinum. Jafnfrarnt leit-
uðu þeir einnig fyrir sér um ’
mögvleika til að festa fó sitt
d'’*' viiS , ’i>' I*i 1 *: ,?.* nð
það gæfi af sér sem mestan
arð.
Þessi sókn hringanna hafði
það i for með sér að árið 1946
v.ar útflutningur Baiidaríkj-
anna 8,1 milljarði dollara meiri
en innflutningurinn og árið
1947 11,7 milljörðum dollara.
En hún hafði einnig i för með
sér að markaðslöndin eyddu
brátt upp eigr.um sínum af
gulli og „hörðum“ gjaldeyri.
Afleiðingin hlaut að verða sú
að markaðslöndin takmörkuðu
innflutning dollaravarnings og
um mitt .árið 1947 fór að bera
á slíkum ráðstöfunum. Útflutn-
urinn lækkaði úr 18 milljarða
dollara árskvóta í mai 1947 í
13,5 milljarða dollara árskvóta
í september 1947.
Þessi þroun hafði í för með sér
mikla hættu fyrir hrir.gana og
þeir töldu sér nauðsynlegt að
grípa til gagnráðstafana.. Á
stríðsárunvim höfðu þrir kom-
izt upp á það að ríkið tæki á-
byrgð á útflutningnum, Með
því móti lenti áhættan á ríkis-
sjóði, þ. e. skattgreiðehdum, og
jafnframt var hægt að beita
valdi ríkisins við kaupendurna
éf með þvirfti. Þess vegna var
Marshalláætlmiin nú fundin
upp. Kostnaðurinn við hana
5 bækur fyrir 30 krónur.
Ákveðið hefur verið, að fé-
lagsmenn útgáfunnar fái á
þessu ári eftirtaldar bækur fyr-
ir árgjald sitt:
l.Sögur frá Noregi, valdar af
Snorra Hjartarsyni yfirbóka-
verði. Þetta verður fyrsta bók-
in í flokknum „Úrvalssögur
Menningarsjóðs“. Ráðgert er,
ef þessari bók verðvir vel tckið,
að gefa þannig út á næstu árum
valdar smásögur frá ýmsum
löndum og kynna. með því fé-
lagsmönnum hið bezta i þessari
bókmenntagrein erlendis.
2. Almanak Þjóðvinafélagsins
um árið 1949. Það flytur m. a.
grein um íslenzka leikritun eftir
Lárus Sigurbjörnsson rithöf-
und.
3. Úrvalsljóð Stefáns Ölafs-
sonar í Vallanesi, með formála
eftir Andrés' Björnsson caná.
I mag. ÞetLa er'sjöuuda bókin í
I • i.i>kkaum „tslenzk úlvalsril.
Áður ervi komnar út bækur eft-
ir Jónas Hallgrímsson, Bólu-
Hjálmar, Hannes Hafstein,
Matthías Jocumsson, Grím
Thomsen og Gviðmund Friðjóns
son.
4. Heimskringla, III. og síð-
asta bindi, búin til prentunar af
dr. Páll E. Ólason. 1 þessvi bindi
verðvir ýtarleg nafnaskrá fyrir
öll bindin, saman af Bjama Vil
lijálmssyni eand. mag. Bókin
verður prýdd mörgum skraut-
myndum, sem Stefán Jónsson
teiknari hefur geil.
5. Andvari, 78. árgangur. Hanu
Íí
var talinn skipta litlu máli f
upphafi, enda var það eðlilegt,
þar sem hinar stórvægilegu
verðhækkanir höfðu rænt þjóð-
ir þær sem nú átti að „hjálpa“
geysilegum fjárhæðurn. Verð-
liækkunin á bandarískum af-
urðum eftir stríð nani þá ca.
25%. Þar sem Bandáríkin höfðu
á þeim tíma flutt út fyrir sam-
tals 80 milljarða dollara, hafa
verðhækkanimar einar fæ.rt
þeim 15—20 milljarða auka-
lega, eða meira eii öll Marshall-
áætlunin átti að kosta:
Jafnframt átti áætiunin að
gefa auðhringunum tækvfæri til
fjárfestingar í löndunv þeim:
sem „hjálpa“ átti. Marshalllög-
in hafa því einnig að geyma
rikisábyrgö á fjárfestingum
sem nema 300 milljónum doll-
ara, og jafnframt eiga þau að
„stuðla að“ enn frekari einka-
fjárfestingu.
Vegna óttans við nýjg. kreppu
og til þess að leggja andir sig
nýja markaði liafa fjárplógs-
menn Bandaríkjanna þannig
tjáð sig fúsa til að vvita stór
lán. En þeir hafa sett sin skil-
yrði. Og þessi skilyrði fela i
sér algera yfirdrottnun, eins og
ríánar verður rakið hér siðar.
flytur m. a. ævisögu dr. Rögn-
valds Péturssonar eftir Þorkrí
J óhannesson prófessor.
Félagsgjaldið 1948, sem fé-
lagsmenn fá ofantaldar 5 bækur
fyrir, verður kr. 30.00. Er það
hið sama og s. 1. ár, þótt heild-
ar arkatala bókanna verði aö
nokkru hærri. Ekki er hægt
að segja um nú, hvenær hægt
Framhahl á 7. síðti.
Trípólibíó:
Þeir dauðu
segja ekki frá
Þetta er lítið spennandi leyni-
lögreglúmynd, þó með sæmilega
óvæntum endi. Ráðskona í ensk
; um skóla vinnur í frönsku happ
j drætti og er myrt á leiðinni til
i Parísar ev hún íer að sælija
vinninginn. Leiðinlegir enskir
leynilögreglumenn þvælast
málinu en morðinginn finnst aö
lokum án þeirra tilverknaðnr.
Leikstj. er David McDonald, að-
alleikararnir Emlyn Williams.
Marins Goring, Hugh Williams,
Sara Seegar og Christine Silvev.
Á undan er prýðisfögur tékk.
nesk landslagsmynd „innblásin'
af Maldásinfóníu Friedrieh:-
Smetana, myndin fylgir Mold?..
frá upptökum að Saxelfi og
vefst fallega saman landslag
tónlist. Óvenju hugljúf auk.t-.*
mynd. — a
Félagsmenn békaútgáfu Menningar-
sjóðs ðg Þjéðvinafélðgsins fá fimm
bækur fyrir félagsgjaldið 1948
Annað bindi a! kviðum Hémers kemur út í
þessum mámiði