Þjóðviljinn - 16.03.1949, Blaðsíða 5
Þriðjudagtir 15. marz 1949.
*' - -'M
ÞJÓÐVILJINN
Jóhannes úr Kötlum:
VERÐUR ALDREI
Kæru afmælisgestir!
Maður er nefndur Eyjólfur
hinn grái og bjó í Otradal í
Arnarfirði. Hann gerði samn-
ing við Börk digra um að ráða
af dögum útlagann Gísla
Súrsson og þá fyrirfram af
honum greiðslu rífa. Leitaði
hann síðan útlagans víða og
löngum árangurslaust. I einni
slikri ferð var það að hann
gekk á tal við konu Gísla, Auði
Vésteinsdóttur.
,,Eg vil eiga kaup við þig,
Auður“, sagði hann. ,,Þú segir
mér til Gísla, en ég mun gefa
þér þrjú hundruð silfurs, þau
sem ég hef tekið til höfuðs
honum. Þú skalt ekki við vera,
er vér tökum hann af lífi. Það
skal og fylgja ,að ég skal fá þér
ráðahag þann er að öllu sé
betri en þessi hefur verið.
Máttu á það líta, hversu hall-
kvæmt þér verður að liggja í
eyðifirði þessum og hljóta það
af óhöppum Gisla og sjá aldrei
frændur og nauðleytamenn."
Hún bað hann láta sig fá
féð og steypti hann því í kné
henni.
„í engan stað er féð minna
eða verra en þú hefur sagt, og
mun þér nú þykja ég heimilt
eiga að gera af slíkt er mér
sýnist.“
Því játti Eyjólfur næsta feg-
inn.
Áuður tók nú féð og lét
koma í einn stóran sjóð, stóð
síðan upp og rak sjóðinn með
silfrinu á nasir Eyjólfi, svo að
blóð stökk þegar um hann all-
an, 6g mælti: „Haf þetta fyrir
auðtryggi þína og hvert ógagn
með. Engin von var þér þess
að ég mundi selja bónda minn
í hendur illmenni þínu. Skaltu
það muna meðan þú lifir, vesall
maður, að - faoöa hefur barið
~þig.“
Eg vona að þið sjáið í gegn-
um fingur við mig að ég rifja
hér upp þessa fornu sögu sem
ég veit þið kunnið öll eins vel
og ég. En það er trúa mín að
nú séu þeir tímar í landi að við
rifjum aldrei of oft upp þær
sögur íslenzkar sem við kunn-
um. Hafi þjóðarsagan nokkru
sinni átt við okkur erindi, þá
aldrei brýnna en nú. Og hafi
þessi mynd úr sögu Gísla Súrs-
sonar nokkru sinni verið lif-
andi og tímabær, þá er hún
það í dag.
Á þessum kynjatímum, þegar
beitt er öllum hinum kænleg-
ustu fantabröðgum til þess að
reyna að múta sjálfri menn-
. ingunni, til þess að reyna að
múta sjálfu manneðlinu, þá
sýnist mér þetta einfalda dæmi
vestfirzku útlagakonunnar
eiga til okkar sérstakt erindi.
Eg fæ ekki betur séð en í því
speglist kjarni íslenzkrar til-
veru, sú drenglund í eðli lton-
unnar, sem fleytt hefur kyn-
slóðunum fram á þennan dag.
á 10 ára afmœli
Kvenfélags sósíalisfa
Mér er til efs að víða i heims-
bókmenntunum gefi öllu skýr-
ari sýn inn í þá manngöfgi,
sem jafnan hefur borgið sjálf-
um lífsmeiðnum, þegar í nauð-
ir rak. Og ég trúi því að með-
an Slíkur eiginleiki kynstofns-
ins varðveitist í brjósti hinnar
fátækustu og varnarlausustu
konu þá geti þessi þjóð ekki
farizt.
Það er hamingja okkar, að
dæmi Auðar Vésteinsdóttur er
ekkert einsdæmi. Þegar ég lít
um öxl og virði fyrir mér for-
tíðina, þá er ekki nóg með að
þar úi og grúi af öðrum svip-
likum persónum og atvikum á
spjöldum hinna skráðu heim-
ilda, heldur vitrast mér þá æv-
inlega þúsundir og aftur þús-
undir nafnlausra kvenna, sem
ekkert skáld eða sagnaritari
hefur léð töfra sína. Vitrunin
liggur í þeirri einföldu rökvísi
að þær hafi hlotið að vera til —
annars værum við ekki til. I
þúsund ár hafa þessar konur,
fátækar og varnarlausar, staðið
undir þyngstu byrðum ís-
lenzkra örlaga, líf þeirra hefur
verið þrotlaus barátta við hvers
konar harmkvæli, jafnvel næst
um óslitin jarðarför þeirra eigin
afkvæma. En við hjartarætur
þeirra hefur fræ ástarinnar þó
Ieynzt, við tungurætur þeirra
hefur fjöregg þjóðernisins þó
dulizt, í kuldanum hafa þær
geymt ylinn, í myrkrinu hafa
þær varðveitt hinn heilaga eld.
Varizt að líta á þessi orð mín
sem marklaust skrum ■— þetta
er aðeins einn sannleikurinn um
óendanlega þrautseigju lífsins
á hverju sem gengur.
En við þurfum enga innsýn
né yfirsýn til sönnunar hinu yf-
irlætislausa og jafnframt stór-
kostlega hlutverki íslenzku kon-
unnar, við þurfum ekki annað
en minnast okkar eigin mæðra,
systra og dætra: hvaðan er
runnið dýpsta inntak lífs okk-
ar — okkar dýrmætasta eign?
Svo sannarlega hefur mér alltaf
og alstaðar fundizt ég vera
umkringdur af lifandi konum,
hógværum samtíðarkonum,
mörgum hverjum fátækum og
varnarlausum sem fyrr en ófá-
anlegum til að semja við mútu-
þrælinn.
Það hefur löngum verið aðal
íslenzkra kvenna að vera fúsar
til að gefa, jafnvel síðasta bit-
ann úr búri sínu. En þær hafa
aldrei kunnað að selja. Eins hlá
legt og þeim • hefur fundizt að
selja brauðsneið eða mjólkur
lögg eins fjarstætt hefur það
verið öllu eðli þeirra að selja
bónda sinn, selja sál sína, selja
hjarta sitt — jafnvel lausung
hernámsáranna þótti sanna
þessa rótgrónu óbeit á sölu í
stað gjafar. Hvenær sem mútan
hefur komið nærri augliti sann-
íslenzkrar konu hefur silfrið
oftast jafnskjótt dunið á nasir
handhafanum: haf þetta fyrir
auðtryggni þína og hvert ógagn
með.
Það var sérstaklega mælzt til
þess að ég gerði spurninguna
um inngöngu íslands í hernað-
arbandalag að umtalsefni hér á
þessu tíu ára afmæli Kvenfé-
lags sósíalista. Mér er bæði
ljúft og skylt að hamla gegn
þeirri hættu sem þar er á ferð
eftir því sem ég hef vit og getu
til. Hinsvegar finnst mér það
vera að bera í bakkafullan læk-
inn að rekja enn einu sinni öll
þau óvéfengjanlegu mótrök sem
fyrir liggja og túlkuð hafa ver-
ið að undanförnu af hinum
mesta skörungsskap af sósíalist
um og þeim öðrum sem nú
halda uppi málstað Islands á ör
lagastund. Og það hygg ég ekki
ofmælt að aldrei hafi rakalaus-
ari, mútþægari boðskapur verið
fluttur okkar þjóð en sá sem
hernaðarsinnarnir, hin vest-
rænu leiguþý, leyfa sér nú að
bjóða. Jafnauðsætt er hitt
hversu ótti þeirra við eðli Auð-
ar Vésteinsdóttur fer dagvax-
andi: Það sér blátt áfram í iljar
þeirra á flóttanum — en þó
vel að merkja: aðeins í orði.
Á borði telja þeir sér eftir sem
áður sigurinn vísan.
Börkur digri, ameríska heims
valdastefnan, hefur þegar gold-
ið Eyjólfi inum gráa, íslenzka
stríðsgróðavaldinu, höfuðmund-
inn vegna Gísla Súrssonar, ís-
lenzkrar alþýðu, og skal þó bet
ur síðar. Og nú talar Eyjólfur
til íslenzkrar drenglundar og
manngöfgi af alkunnum flátt-
skap mútuþrælsins, hampar
sjóðnum framan í þjóðerni vort
og menningu: þrjátíu silfurs,
þrjúhundruð silfurs, þrjú
hundruð mill jónir — tölur
skipta hér engu máli, þetta er
að hækka í verði og birtist nú
í mynd Marsjallgjafa og ann-
ara „lýðræðislegra" og „mann-
úðlegra“ hlunninda.
Þú skalt ekki við vera er vér
tökum hann af lífi, sagði Eyjólf
ur. Hér skal engin herskylda
vera, engar herstöðvar, engin
herseta, segir íslenzka striðs-
gróðavaldið.
Það skal og fylgja að ég ^kal
fá þér ráðahag þann er að öllu
sé betri en þessi hefur verið,
sagði Eyjólfur. Hlutleysið er
orðið úrelt og gagnslaust og ör-
yggi voru verður ekki borgið
með öðru en hernaðarbanda-
lagi, segir íslenzka stríðsgróða-
valdið.
Máttu á það líta hversú hall-
kvæmt þér verður að liggja í
eyðifirði þessum og hljóta það
af óhöppum Gísla og sjá aldrei
frændur og nauðleytarmenn,
sagði Eyjólfur. Vér megum ekki
una einangruninni lengur held-
ur leita tengsla við þær þjóðir
sem oss eru skyldastar að ætt,
menningu og stjórnarfari, seg-
ir íslenzka stríðsgróðavaldið.
Hvernig koma skal hinum
nýja Eyjólfs fagurgala saman
og heim, hvernig þáttur okkar
í hernaðarbandalagi, án her-
skyldu, án herstöðva og án her-
setu, skal vera öðrum viti born
um þjóðum keppikefli, það er
krossgáta sem ráðast mun á
einn veg. Það á að blekkja ís-
lenzka skynsemi til að fórna ís-
lenzkri alþýðu fyrir hagsmuni
amerískra auðhringa og ís-
lenzkra leiguþýja. Gísli Súrsson
skal verða svikinn, hann skal
deyja. En lifa skal Börkur
digri og halda áfram að safna
sínum ránfengnu milljarða-
sjóðum. Og lifa skal Eyjólfur
inn grái og halda áfram að taka
við mútusilfrinu og tæla útlaga-
konuna til að svíkja hugsjón
sína og veruleika í senn.
Þú skált ekki við vera er vér
tökum hann af lífi.
Hverju svarið þið hér til is-
lenzkar konur, sósíalískar kon-
ur, á tíu ára afmæli félags
ykkar?
Eg þarf ekki að heyra svar
ykkar, ég hef kunnað það síð-
an ég var drengur, Auður Vé-
steinsdóttir mótaði það skýrt
og glöggt fyrir tíu öldum síðan:
Engin von var þér þess að ég
mundi selja bónda ípinn í hend-
ur illmenni þínu.
Hafi ein fátæk og varnarlaus
kona i í eyðifirði haft þrek til
þess á tjundu öld að bjóða hin-
um grimmustu örlögum byrginn
og hrinda af höndum sér áróðri
hverskyns flugumanna, hvað
mun þá um upplýstar og sæmi-
lega á sig komnar tuttugustú
aldar konur sem gert hafa mál-
stað alþýðunnar að tákni sínu
og markmiði?
Sameinuð afturhaldsöfl heims
ins, allt frá Vollstrít til Vatí-
kansins, eru nú sem óðast að
undirbúa lokakrossförina gegn
vinnandi alþýðu jarðarinnar.
Allir svikarar og rindlar mann
kynsins eru leitaðir uppi og
leiddir fram sem vitni gegn
staðreyndunum, gegn sannleik-
anum. Hvaðeina sem er í ætt
við líf, skynsemi, réttlæti, fram-
vindu, er umsvifalaust brenni-
merkt: kommúnismi, sem á
’ máli afturhaldsins útleggst: hið
| illa, djöfullinn. Hinn nýi, vest-
ræni fasismi er sem sagt að
verða fullmótaður. Miskunnar-
laust skal einangra alþýðuna,
gera hana útlaga í sínu eigin
landi, snuðra uppi hvern veikan
punkt með blóðpeningana í lóf-
arium. Gísli Súrsson skal deyja.
Eg vil eiga kaup við þig, Auður.
Þú segir mér til Gísla, en ég
mun gefa þér þrjúhundruð silf-
urs, þau sem ég hef tekið til
höfuðs honum. Þú skalt eigi við
vera er vér tökum hann af lífi.
Eg veit að Áuður Vésteins-
dóttir er sjálfboðinn, ósýnileg-
ur heiðursgestur hér á þessu af-
mæliskvöldi. Eg veit að andi
allra þeirra fátæku, varnarlausu
kvenna sem hafa borið uppi lífs
meið íslands um aldir, þeirra
kvenna sem geymdu ástina sér
við hjartarót, listina sér við
tungurót, varðveittu ylinn í
kuldanum, ljósið og eldinn í
myrkrinu, er hvarvetna á ferli
á þessum örlagatímum. Eg veit
að hann lifir og starfar í ykkur,
í öllum konum sem verðskulda
nafn Islands framan við sam-
heiti sitt. Eg veit að þær leggja
heiður sinn að veði fyrir því að
íslendingar, elzta friðárþjóð
heimsins, gangi aldrei í hernað.
arbandalag. Aldrei framar mun
gerast það sama og haustið ’46.
Island verður aldrei selt oftar.
Mútusilfrinu verður slöngvað á
nasir þeim níðingum sem nú
vilja kaupa drenglund okkar og
manngöfgi til að svíkja ísl.
alþýðu í henduixböðlinum. Misk
unnarlaust verður þfeim hrökkt
út I myrkur þeirrar svívirðu
sem þeir hafa til unnið undir
sigurhljómi þessara stoitu
orða: Skaltu það muna meðan
þú lifir, vesall maður, að kona
hefur barið þig.
Athugið
vörumerkið
cKord
um leið og þér
ÉAUPIÐ