Þjóðviljinn - 28.04.1949, Blaðsíða 5

Fimmíudagur 28. apríl 1949
ÞJÓÐVILJINN
„Þriðjudaginn 29. marz 1949
kom til umræðu í sameinuðu
Alþingi þáltill. um, að Island
gerðist stoínaðili að Atlanzhafs
samningi. Fundur hófst á mjög
óvenjulegum tíma, eða kl. 10 f.
h. Er þingmenn komu að þing-
húsinu til að sækja þingfundinn,
urðu þeir varir við stórfelldan
hernaðarundirbúning af hálfu
lögreglunnar í Reykjavík. 1
kringum húsið voru á gangi lög-
regluþjónar, tveir og tveir sam-
a'n, með stálhjálma og langar
kyflur, sem héngu við rarnmger
belti. Þegar komið var að dyr-
um hússins, voru þar fyrir marg
ir lögreglumenn í anddyrinu, og
það atvik kom fyrir, að einum
þingma'nni, Lúðvík Jósefssyni, 2
þrn. . Sunnmýlinga, var varnað
inngöngu í húsið, þar til einn
starfsmanna þingsins bar þar
að og fékk því til leiðar komið
við lögreglumennina, að þessum
þingmanni yrði hleypt inn.
Kiirn óveniulegi
viobúnaðus
Hinn óvenjulegi viðbúnaður
við alþingishúsið þennan morg-
un dró að sér athygli vegfar-
enda, og varð það til þess, að
þegar safnaðist fjöldi manns á
götuna framan við húsið. Virt-
ist ljóst, að þessi viðbúnaður
væri til þess gerður að vekja at-
hygli á, ao lögreglan væri reiðu
búin til óvenjulegrar valdbeit-
ingar, ef henni þætti þurfa, og
bæri að skoða þetta sern aðvör-
un til almennings að halda sig
frá alþingishúsinu. Áhrif þess-
arar hersýningar voru öfug,
eins og vænta mátti. Þetta bein
línis dró fólk að þinghúsinu og
orsakaði mikið umtal og óróa í
bænum.
Þessi dagur leið að kvöldi, án
þess að til annarra tíðinda
drægi en þessa óvenjulega við
búnaðar lögreglunnar. Þegar
leið á daginn, mun lögreglustj.
hafa orðið ljóst, hversu ófrið-
vænlegt þetta tiltæki var, eink-
um vegna þess hita, sem í bæn-
um var út af því máli, sem til
afgreiðslu var í þinginu.
Matar- eg kaíílhlé
aíimmiS — UmræSur
skortiar sííSujc
Meðferð máls þessa í þinginu
var hraðað með óvenjulegum
hætti. Hæstvirtur utanríkisráð-
herra fylgdi tillögunni úr hlaði
með aðeins nokkrum orðum,
þrátt fyrir loforð um ýtarlega
greinargerð og skýrslu um mál-
ið, til þess að hraða sem mest
umræðunni, og lagði ríkisstjórn
in það fyrir forseta þingsins,
að ekki skyldi veita þingmönn-
um matar- eða kaffihlé, svo gð
umræðunni lyki sem fyrst.
Forseti lét þó loks til leiðast
a$ veita klukkustundar matar-
hlé um hádegið, en ekkert kaffi
■ v I
<si
ssonar
nm al Ifpsngi kjósi nafni tiS að
ceirlaEina vii
a ■ r b Vv
L nian s,
hlé var veitt og ekki heldur hlé
til kvöldverðar- Skömmu eftir
hádegi stytti forseti ræðutíma
þingmanna niður í 15 mín. og
síðar enn meira, en umræðunni
var lokið um kl. 10 að kvöldi
þess 29. marz.
Eftir fyrstu umræðu var mál
inu vísað til utanríkjsmálanefnd
ar eins og venjulegt er, en þetta
var sýnilega aðeins gert til
málamynda, því að þingmönn-
um var tilkynnt, að síðari um-
ræða mundi hef jast þá um kvöld
ið og henni yrði lokið um nótt-
ina. Þegar til kom varð ekki af
þessu, og mun forseti hafa af-
tekið við hæstv. ríkisstjórn að
hafa slíkan hraða á, og var þá
þingmönnum tilkynnt um kl. 11
e. h. að 2. umræða mundi hefj-
ast kl. 10 að morgni þess 30.
marz. 1
Mátts ekki sæða
lenguz eis í 3 klst.
Þegar þingfundur hófst kl. 10
að morgni þann 30. marz, lagði
forseti fram tillögu um, að 2.
umræða um málið mætti ekki
standa nema þrjár klukkustund
ir. Tillaga þessi var flutt skv.
kröfu ríkisstjórnarinnar, enda
er það algert einsdæmi í þing-
sögunni, að umræður séu skorn
ar niður á þennan hátt. Þessu
var mótmælt af hálfu sósíalista
og krafizt úrskurðar forseta um
réttmæti slíkrar tillögu áður en
séð væri að urnræður mundu
„dragast úr hófi fram,“ eins
og komizt er að orði í þingsköp-
um. Þessu var neitað og tillag-
an borin undir atkvæði og sam-
þykkt af meiri hluta þing-
manna. Slík aðferð sem þessi
til að svipta þingmenn málfrelsi
mun vera einsdæmi í sögu þings
ins.
Koirslð ímm meS
ofbelds
Öll meðferð málsins í þinginu
var háð afbrigðum frá þingsköp
um. Er rétt að skýra nánar frá
því, vegna þess að það, hve ó-
venjulega og óþinglega meðferð
málið hlaut, var ein af orsök-
um þess, hve mikill hitinn varð,
bæði meðal þingmanna og al-
mennings. Áður hefur verið lýst
hinum óvenjulegu vinnubrögð-
um þingsins fyrri umræðudag-
inn, er þingmönnum var synjað
matar- og kaffihlés. Þá hefur
og verið drepið á fyrirætlun rík
isstjórngrinnar um að hafa næt
urfund þann 29. marz til að af-
greiða tillöguna við aðra um-
ræðu, sem þó ,ekki varð af. En
þegar fundur hófst kl. 10 að
morgni 30, marz var nefndaráiit
um útbýtt á þeim fundi, en skv.
þingsköpum má ekki taka fyrir
þáltill. til síðari umræíu fyrr en
einum sólarhring eítir að nái.
hefur verið útbýtt meðal þingm.
og ekki fyrr en tveir sólarhring
ar eru liðnir frá 1. umræðu, og
hefði málið því ekki átt að koma
fyrir til síðari umræðu fyrr en
31. marz. Þá var með raunveru
legum ofbeldisaðgerðum knúið
fram að takmarka umræður um
þetta mikla mál við 3 klst. Loks
skal það fram tekið, að hæstv.
ríkisstjórn sýndi Alþingi þá lít-
ilsvirðingu að vera ekki við í
þinginu, þegar umræður fóru
fram, enda tók enginn ráðherra
til máls annar en utanríkisráð-
herra, tilknúinn vegna fyrir-
spurnar eins af þm. stjórnar-
flokkanna, að uiidanskildu því,
að forsætisráðherra og mennta-
málaráðherra sögðu nokkur orð
við 2. umr. málsins til að skora
á flokksmenn sína að fella til-
lögur, sem fram höfðu komið
frá flokksbræðrum þeirra. Öll
meðferð málsins í þinginu og
ekki síður framkoma ríkisstjórn
arinnar var til þess fallin að
auka sem mest hita um þetta
mái, sem var mikill í bænum
fyrir.
Liðsútboð iozmazma
þingllckka zíkis-
sljémaziimar
Strax um morguninn 30.
marz, um það leyti sem þing-
fundur byrjaði, fór fólk að safn
ast að alþingishúsinu. Dreif nú
ört að, og um kl. 12 á hádegi
voru þúsundir manna komnar
saman framan við húsið. Um
morguninn var svo hljóðandi
flugmiða dreift um alla Reykja
vík, og var efni hans lesið
nokkrum sinnum upp í útvarp-
ið.
„Reykvíkingar!
Kommúnistar hafa án þess að
leita leyfis boðað tii útifundar
í dag og skorað á menn að taka
sér frí frá störfum.
Við viljum því hér með skora
á friðsama borgara að koma á
Austurvöll milli kl. 12 og 1, og
síðar, til þess með því að sýna,
að þeir vilji, að Alþingi hafi
starfsfrið.
Ólafur Thors form. Sjálfst.fl.,
Eysteinn Jónsson, form. þingfl.
Framsóknarflokksins,
Stefán Jóh. Stefánsson, form.
þingflokks Alþýðuflokksins,"
Til að kzefjast þjóðaz-
aratkvæðagzeiðslu enn
einu sinni
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík og Verka-
mannafélagið Dagsbrún höfðu
þennan sama morgun boðað til
útifundar í Lækjargötu hjá Mið
bæjarbarnaskólanum kl. 1 e. h.
með svo hljóðandi auglýsingu:
„Utifundur við Miðbæjarbarna
skólann kl. 1 í dag.
Fulltrúaráð vérkalýðsfélag-
anna í Reykjavík og Verka
mannafélagið Dagsbrún skora á
allan almenning í bænum- að
taka sér frí til að mæta á úti-
fundinum í Lækjargötu (við Mið
bæjarbarnaskólann) kl. 1 e. h.
í dag.
Fundurinn er boðaður af Full
trúaráði verkalýðsfélaganna, til
þess að Reykvikingum gefist
tækifæri til þess að krefjast
þjóðaratkvæðagreiðslu um inn-
göngu íslands í hernaðarbanda-
lag Norður-Atlanzhafsríkjanna
enn einu sinni, áður en Alþingi
hefur tekið fullnaðarákvörðun
um málið.
Fulltrúaráð verkalýðsféiag-i
anna í Reykjavík, Verkamanna-1
félagið Dagsbrún.“
Mazkkusaz fullvrð-
iitgar
Ot af margéndurteknum full-
yrðingum um, að þessi fundur
hafi verið ólöglegur vegna þess,
að ekki var leitað leyfis lög-
reglustjórans í Reykjavík, er
rétt að henda á, að skv. 74. gr.
stjórnarskrárinnar er ekki skylt
að leita leyfis til að halda fundi
í löglegum tilgangi. Umrædd
grein hljóðar svo:
„Rétt eiga menn á að safnast
saman vopnlausir. Lögreglu-
stjórninni er heimilt að vera við
almennar samkomur. Banna má
mannfundi undir berum himni,
þegar uggvænt þykir, að af
þeim leiði óspektii’."
Af þessu er það augljóst, að
það var lögreglustjórans að
banna fundinn, ef hann teldi
hættu á þvi, að af honum leiddi
óeirðir. Það gerði lögregiustjór-
inn ekki, og því var fundurinn
í alla staði löglegur og fundar-
boðið óaðfinnanlegt.
áskcmm ara þjc6az-
afkvæði
Á fundi þessum var samþykkt
ályktun, sem hér fer á eftir:
„Almennur útifundur, haldinn
í Reykjavík miðvikudaginn 30.
marz 1949 að tilhlutan Fulltrúa
ráðs verkalýðsfélaganna, mót-
mælir harðlega þátttöku íslands
í Atlanzhafsbandalaginu og vill
á úrslitastundu málsins enn einu
sinni undirstrika mótmæli og
kröfur 70—80 félagasamtaka
•þjóðarinnar um, að þessu ör-
lagaríka stórmáli verði ekki ráð
ið til lykta án þess, að leitað
sé álits þjóðarinnar sjálfrar.
Fundurinn skorar því mjög al-
varlega á Alþingi að taka ekki
lokaákvörðun uni máljð án þess,
að leitað sé álits þjóðarinnar,
og krefst þess því, að afgreiðslu
málsins sé skotið undir almenna
þjóðaratkvæðagreiðslu. Fiindur-
inn samþykkir að fela fundar-
bóðendum að færa Alþingi og
þingflokkunum þessa kröfu og
óskar skýrra svara formanna
þingflokkanna um afstöðu
þeirra til þessarar kröfu fundar
ins.“
Þeir Sigurður Guðnason al-
þingismaður, Stefán Ögmunds-
son prentai’i og Björn Bjarna-
son bæjarfulltrúi fluttu Alþingi
og formönnum þingflolckanna
þessa tillögu. Þegar þeir fóru
til alþingishússins, fylgdu fund-
armenn og bættust við þann
mannfjölda, sem þar var fyrir.
Sigurður Guðnason alþingismað
ur, lagði ályktun fundarins fyr
ir formenn þingflokkanna fyrir
milligöngu forseta sameinaðs
Alþingis, Jóns Pálmasonar,
hvað viðvék þingflokkum Al-
þýðufl. Framsóknarfl. og Sjálf-
stæðisfl. Forseti flutti þau svör
frá formönnum þessara þing-
flokka, að þeir neituðu að verða
við óskum fundarins. Sigurður
Guðnason flutti þessi svör út
til þeirra Stefáns Ögmundsson-
ar og Björns Bjarnasonar.
Kzölu um þjóðazai-
kvæði svarað með
1
kylftiázás
Umræðunum í þinginu lauk
kl. rösklega 2 e. h. og hófst þá
þegar atkvæðagreiðsla um tillög
una, en sem kunnugt er höfðu
ýmsar breytingartillögur borizt.
Meðan á atkvæðagreiðslu stóð,
heyrðust inn í þingsalinn köll
frá mannfjöldanum fyrir utan
húsið, þar sem krafizt var þjóð
aratkvæðis um málið. Örfáum
steinum var varpað á glugga í
þinghúsinu, sem virtust koma
utan af Austurv., en annars var
fullkomin ró meðal fólksins utan
við húsið. Þegar nokkuð var lið
ið á atkvæðagreiðsluna, hóf lög
reglan kylfuárás á mannfjöld-
ann án aðvörunar, og hófst þá
allmikið hark úti og nokkur
grjóthríð á húsið.
Ipmgmözmum haldið
sem föngum í
Alþingi
Eftir að atkvæðagreiðslu i
þinginu var lokið og dagskrá
þingfundarins tæmd, varð nokk-
ur bið, áður en þingfundi var
slitið. Vék þá forseti frá, en
varaforseti, Finnur Jónsson,
tók sæti. Var nú beðið góða
stund, en þá kom forseti aftur
og tilkynnti það, um leið og
Framhald á 7, siðu.