Þjóðviljinn - 18.05.1949, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 18. maí 1949.
ÞJÓÐVILJINN
8
ttæða Ásmundar Sigurðssonar rið eldhúsdagsumrœðuna í fgrrakvöid:
Hæstu fjárlög - Síðhúnustu fjárlög
Ráðleysi, fálm og handahóf einkennir afgreiðslu fjárlaganna
1
Hr. forseti.
I þingsköpum Alþingis er svo
ráð fyrir gert að útvarpað sé
fjárlagaumræðu. Ástæðan mun
sú, að afgreiðsla fjárlaga er
talin svo mikilsve’rt atriði, að
rétt sé og sanngjarnt að þjóðin
fái sem gleggst að vita hvernig
hún fer úr hendi. Þetta er rétt,
því f járlögin eru aðalmál þings-
ins, og samkvæmt stjórnar-
skránni skulu þau afgreidd fyr-
ir upphaf þess árs, er þau gilda
fyrir. En brot á þessu ákvæði
virðist núverandi ríkisstjórn
ætla að gera að fastri reglu,
þótt aldrei hafi keyrt svo um
þverbak sem nú, þar sem stjórn-
að er fjárlagalaust hátt á
fimmta mánuð. Sjálfur formað-
ur Framsóknar sagði um þetta
í þingræðu í vetur, að ísland
mundi .eina '.ýðræðisríkið í ver-
öldinni þar sem slíkt ætti sér
stað.
En þess skal minnast að nú-
verandi ríkisstjórn taldi það
eitt af sínum aðalverkefnum að
koma fjármálum ríkisins í
betra horf en áður.
fíæshi fjárlög í sögu
Aíþingis
Þessi fjárlög eru sérstæð
um fleira en það, að vera síð-
búnari en nokkur önnur fjárlög
sem Alþingi hefir samþykkt.
Þau eru líka hæstu f járlög sem
samþykkt hafa verið. Árið 1946
námu rekstrarútgjöld fjárlaga
127 millj. kr. Um það sagði
Tíminn, blað þáverandi stjórn-
arandstöðu. „Framsóknarflokk-
urinn hefir verið í stjórnarand-
stöðu síðan 1944 vegna þess að
hanir hefir ekki viljað taka
þátt í þeirri stigamennsku, sem
hér hefir viðgengist". Þessi
fjárlög gera ráð fyrir rekstrar-
útgjöldum er nema 263 millj.
kr. eða 143 millj. hærri en
1946. Sæmileg viðbót á þrernur
árum hjá ríkisstjórn, sem taldi
sitt aðalverkefni að lækka dýr-
tíðina og færa allt verðlag nið-
ur.
Til þess að fyrirbyggja mis-
skilning vil ég strax taka það
fram, að ca. 30 millj. af þess-
ari hækkun, er vegna löggjafar,
er sett var í tíð fyrrverandi
stjórnar en komið til fram-
kvæmda hin síðari ár.
Þessi löggjöf er: Tryggingar-
lögin, nýbyggðalögin, skólalögin
og raforkulögin.
Þetta er skylt að talca fram,
en samt er eftir yfir 100 millj.,
sem önnur útgjöld hafa hækk-
að á tímabilinu.
Hafa þá verklegar fram-
kvæmdir hækkað svo mjög?
Ekki er það. Til vegamála og
hafnarmála er aðeins mjög
lítið hærra framlag. Til flug-
mála aftur nokkru hærra, á
aðra millj. kr. Einnig er skyltl
að minna á framlög til sauð-
fjárveikivarna, hátt á fimmtu
milljón króna, hækkun á lög-
boðnum jarðræktarstyrk og
ýms smáatriði sem óviðráðanleg
eru. Að öllu þessu frádregnu
stendur samt eftir ca. 100 millj.
kr. hækkun, er verður að skrif-
ast á reikning þeirrar stjórnar
og þeirra flokka sem ráðið hafa
síðustu ár. v
I
„Eysiemssfefnan"
Man nú þjóðin loforð stjórn-
arinnar og flokka hennar þegar
hún var mynduð. Þau eru víða
skjalfest, m.a. í blöðum þeirra
frá þessum tíma. 21. jan. 1947
sagði Tíminn: „Framsóknar-
flokkurinn mun ekki skorast
undan ábyrgð óvinsælla við-
reisnarráðstafana og hann er
fús að teygja sig langt til sam-
komulags við -gamla andstæð-
inga, ef hann telur það geta
orðið þjóðinni til hagsbóta, en
hann er sér þess líka fullkom-
lega meðvitandi, að sú skylda
hvílir þyngra á honum en hin-
um flokkunum vegna fyrri bar-
áttu hans og loforða um að
berjast fyrir heilbrigðu fjár-
málalífi“. Og fám dögum eftir
stjórnarmyndunina segir Tím-
inn í leiðara, þar sem rætt er
um stefnu stjórnarinnar: „Ey-
steinsstcfnan hefir þannig sigr-
að eins greiinilega og verða má.
Hún mun verða þjóðinni leiðar-
'jós út úr þeim fjárhagsógong-
um sem hún hefir ratað í, alveg
eins og hún barg þjóðinni yfir
hina miklu kreppu fyrir stríðið“.
Þá segir Alþýðublaðið tveim
dögum eftir að stjórnin var
mynduð: „Málefnasamningur
ríkisstjórnarinnar á vísar vin-
sældir þjóðarinnar. Með honum
er tryggt, að samstarf lýðræð-
isflokkanna þriggja grundvall-
ist á því, að haldið verði áfram
nýsköpun atvinnulífsins * og
markvist og ákveðið stefnt í þá
átt, að búa þegnum lýðveldisins
öryggi um atvinnu og afkomu,
og þá um leið Iífskjör, sem hæfi
menningarþjóð, er byggir land
mikilla auðæfa og mikilla mögu-
leika“.
Þá er ekki lakara hljóðið í
Vísi. Ilann birti leiðara undir
fyrirsögninni, „Á réttri leið“,
og segir þar svo: „Nú hafa lýð-
ræðisflokkarnir loksins hrist af
sér hið andlega ok kommún-
ismans .... tekið höndum sam-
an hvað sem kommúnistar
segja, til þess að stöðva þróun
öfganna, sem ógna borgara-
legu þjóðfélagi. Þetta er fyrsta
skrefið, sem þjóðin þurfti að
stíga til að komast á rétta
leið.“ Ekki vantaði fullyrðing-
arnar um að nú væri búið að
tryggja liag þjóðarinnar.
Samkvæmt tilkynningu. Sjálf-
ctæðisflokksins hafði r.ö verið
stígið fyrsta sporið, sem stíga
þurfti, til að „komast á rétta
Ieið“. Það sporið að útiloka só-
síalista frá áhrifum öllum.
Samkvæmt tilkynningu Al-
þýðuflokksins höfðu „lýðræðis-
flokkarnir telcið höndum saman
til að búa þegnum lýðveldisins
Ásmundur Sigurðsson
öryggi um atvinnu og afkomu“.
Og tilkynning Framsóknar
var hvorki minni né ómerki-
legri en það, að nú hefði bara
sjálf Eysteinsstefnan sigrað,
svo greinilega sem verða mátti,
og mundi nú bjarga þjóðinni
frá áföllum öllum, ekki síður
en í kreppunni fyrir stríðið.
Já, sitthvað má nú segja ís-
lenzkum kjósendum. Víst er um
það. En þá er vert að skoða
betur hina réttu leið Sjálf-
stæðisflokksins, atvinnu- og af-
komuöryggi Alþýðuflokksins og
sigurför Eysteinsstefnunnar,
sjálft glansnúmer Framsóknar-
flokksins.
Hi8 síðbÚRa íjárlaga-
fsumvasp
Þess var áður getið að hátt
á fimmta mánuð liefir landinu
verið stjórnað fjárlagalaust.
Þingið, sem enn er að störfum,
er þing ársins 1948, og hóf
starf sitt 11. okt. s.l. Fyrr gat
það ekki byrjað vegna þess, að
nokkrir af þingmönnum Sjálf-
stæðis- og Framsóknarflokksins
þurftu að slátra lömbum sínum
áður en þeir fóru að heiman.
En þó störfin byrjuðu ekki
fyrr, var ekkert fjárlagafrum-
varp tilbúið frá hendi hæstv.
ríkisstjórnar. Það var fyrst
lagt fram 1. nóv. og vísað til
fjárveitinganefndar 5. sama
mánaðar. Var þá lítill tími
eftir til jóla en liefði þó vissu-
lega mátt komast lengra með
afgreiðsluna en varð, ef full-
trúar stjórnarflokkanna í fjár-
veitinganefnd hefðu mátt tjtíga
þótt ekki hefði verið nema í
annan fótinn hvað ákvarðanir
snerti. Það máttu þeir ekki
vegna óvissu um afgreiðslu
annarra mála og ósamkomulags
ínnan sjálfrar ríkisstjórnarinn-
ar.
Þegar frumvarpið var lagt
fram, var það með áætluðum
27 millj. kr. rekstrarhagnaði,
sem virtist i fljótu bragði all-
glæsilegt. Við nánari athugun
kom þó annað í ljós. Framlög
til verklegra framkvæmda voru
lækkuð um 12 millj. frá fjár-
lögum síðasta árs. Dýrtíðar-
ráðstöfunum voru ætlaðar 33
millj. í stað 55% millj. í fyrra.
Samt voru rekstrarútgjöld á-
ætluð 213 millj. í stað 221 millj.
í fyrra. En þegar tekið var til-
lit til 6,5 millj. aðstoð við báta-
útveginn sem fyrirhuguð var,
kom í ljós að önnur gjöld voru
áætluð 20 millj. hærri en á síð-
asta ári. 12 millj. af því átti
að spara á verklegum fram-
kvæmdum, og nú var látið í
það skína að það ætti að fara
að lækka dýrtíðina og áætla
því dýrtíðargreiðslurnar lægri.
Það var auðvitað ekki vonum
seinna þótt fyrirhugað væri að
lækka dýrtíðina eftir allt sem
ríkisstjórnin, flokltar hennar og
blöð hafa um það mál skrafað
og skrifað.
Hitt var miklu verra, að þeg-
ar á reyndi kom strax í Ijós
að þessum aðilum kom á engan
hátt saman um hvað gera
skyldt.'Það var rætt um verð-
hjöðnun. Það var rætt um gengis
lækkun, og það var rætt um
niðurgreiðslur. Svo leið tíminn
fram að jólum. Fáum dögum
fyrir jól er kastað inn frum-
varpi um dýrtíðarráðstafanir
vegna atvinnuveganna. Þar
voru ákveðnir nýir skattar er
nema þessum upphæðum: Sölu-
skattur hækkar um 17 millj. Ný I
gjöld af innflutningsleyfum
101/ millj. og nýr söluskattur
af bifreiðum 5 millj. Samtals
32þ4 millj. Auk þess skyldi
stofnaour dýrtíðarsjóður og í
hann renna 74,6 millji kr. Þetta
var leiðin sem farin var. 32
millj. skattahækkun, sem öll
kemur ofan á vöruverðið.
Greiðslur vegna dýrtíðar hækk-
aðar um 41,6 millj. kr. frá því
sem frumvarpið gerði ráð fyrir.
Og nú var ekki verið að hangsa
við hlutina. Allt var hespað í
gegnum báðar þingd. á tveim-
ur sólarhringum með öllum
þeim afbrigðum sem frekast
eru heimil samkvæmt þingsköp-
um. Enda reyndist löggjöfin
ekki haldbærari en svo, að
strax þegar til framkvæmda
kom, varð ríkisstjórnin að
semja um vissar undanþágur
við ýmsa þá ^ðila, sem hún
snerti mest s.s. útgerðarmenn-
ina. Þó kom það berlega fram,
að ýmsum stuðningsmönnum
stjórnarliðsins leizt ekki á blik-
una. Fyrsti þingm. Reykvík-
inga, Björn Ólafsson, kvaðst
vera móti málinu vegna þess
að stefnan hlyti að skapa geng-
ishrun.
Þannig var framkvæmd sú
„rétta leið“, sem Vísir hafði
talað um áður. Þriðji lands-
kjörinn, Hannibal Valdimars-
son, kvað lögin tvímælalaust
hækka dýrtíðina, enda hefðu
verkalýðssamtökin, sem stjóm-
arflokkarnir nú liafa náð völd-
um í tilkynnt að þau mundu
krefjast grunnkaupshækkana,
Ekki voru það ófélegar efndir
á loforðum Alþýðuflokksins um
öryggi um atvinnu og afkomu.
Og formaður framsóknar Her-
mann Jónasson lýsti sinni skoð-
un þannig, að hér væri stefnt
út í algera ófæru. Þannig var
Eysteinsstefnan að bjarga þjóð-
inni frá glötun.
Þetta er þó munur eða stiga-
mennskan í tíð fyrrverandi
stjórnar sem Tíminn talaði um,
og m.a. var í því fólgin að dýr-
tíðargreiðslur ríkissjóðs lækk-
uðu úr 23 millj. árið 1945 niður
í 16 millj. 1946. En þá voru
líka rekstrarútgjöld ríkisins
samkvæmt reikningi aðeins 170
millj. Nú duga ekki minna en
263 millj. samkvæmt áætlun, og
má áreiðanlega gott þykja ef
reikningur þcssa árs fer ekki
yfir 300 millj.
Það virðist sannarlega ekki
hafa verið árangurslaust að
útiloka Sósíalistaflokkinn frá
áhrifum í rikisstjórn. ,
FermaSuE fjáEveitmga-
nefndaE lýsir gesSum
sfjÓEnaEÍnnaE
Þahnig var sú viðbót við
fjárlagafrumvarpið, sem fjár-
veitinganefnd tók við í janúar-
lok, þegar þing hófst aftur. Það
voru lög um aukin útgjöld milli
40 og 50 millj. kr. Þar með
var ákveðin sú stefna sem einn
af aðaltrúnaðarmönnum Sjálf-
stæðisflokksins, sjálfur formað-
ur fjárveitinganefndar lýsti á
þessa leið í framsöguræðu:
„Þetta er fjárfrekasta stefn-
an fyrir ríkissjóð, sem sjá má
af því, að hækka verður fram-
lag til dýrtíðarmálanna úr 33
jnillj. í 74 millj. eða um 41 millj.
kr. og mun þó hvergi nærri
nægjanlegt til að fullnægja.
kröfum sem ríkissjóður batt
sér með því að halda eitt árið
enn þessu fyrirkomulagi.
Það er líka hreinn misskiln-
ingur að halda að með þessu
séu kjör almennings í landinu
óskert, eða að fullu tryggð, því
það eru engir aðrir til en al-
Framh. á 5. síðu