Þjóðviljinn - 06.07.1949, Blaðsíða 5

Miöli&udagur 6. júlí 1949.
ÞJC©\TtiJIT3N
5
Eg kem þá að' því atriðinu sem
lþgfræðingurinn telur að sé ann
að meginatriði málsins, það er
íhvort réttmætt sé að skatt-
greiðslum kaupfélaganna sé
háttað eins og gert er og lýst
hefur verið hér að framan.
þetta er vissulega mergurinn
málsins, og raunverulega geta
vitibornir menn ekki deilt um
annað í sambandi við skatt-
greiðslur kaupfélagana, en
hvernig þeim skuli háttað, og
kemur þá til athugunar: 1)
Hvort þau eigi að greiða skatta
eftir sömu reglum og einstak-
lingar. 2) Hvort þau eigi að
greiða skatta eftir sömu regl-
um og hlutafélög. 3) Hvort þau
eigi að greiða skatta eftir sér-
stökum regium og þá hvaða
reglum.
Það er alkunna að um sam-
vinnufélög gilda sérstök lög,
(lög nr. 46 frá 13. júní 1937
um samvinnufélög). Það eitt
að löggjafinn hefur markað þess'
um félögum bás. bendir til að
atvinnurekstur þeirra sé með
öðrúm hætti en atvinnurekstur
einstaklingá og hlutafélaga, og
löggjafinn sé því sjálfum sér
samkvæmur þegar hann setur
sérákvæði um skattgreiðslur
þeinra. Liggur þá næst fýrir að
athuga í hverju sérstaða sam-
vinnufélaganna er fólgin.
Samkvæmt 1. gr. samvinnu-
laganna er markmið samvinnu-
félags „að efla hagsæld félags-
manna, í réttu hlutfalli við
þátttöku þeirra í félagsstarf-
inu.“ Af þessu ákvæði verður
þegar ljóst að markmið félag-
anna er ekki auðsöfnun, fé-
lagsheildinni til handa, heldur
er hér um að ræða samtök
manna, sem að því stefna að
bæta efnahagsafkomu hvers
einstaklings, sem er þátttak-
andi 1 félaginu, -öll efnahags-
starfsemi samvinnufélaganna
er miðuð við að þjóna þessu
hlutverki. Samkvæmt 3. gr.
samvinnulaganna eru aðalein-
kenni á skipulagi samvinnufé-
laga þessi: 1) Aðgangur frjáls
fyrir alla sem fullnægja ákveðn
um skilyrðum. 2) Atkvæðisrétt-
ur jafn þannig, að hver félags-
maður hafi eitt atkvæði án til-
lits til eigna eða viðskipta í fé-
laginu. 3) 1 varasjóð greiðist
árlegt fjártillag af óskiptum
tekjum félagsins. 4) Tekjuaf-
gangi í ársreikningi félagsins,
er stafar af því, sem útsöluverð
á keyptum vörum félagsmanna
hefur verið ofan við kostnaðar-
verð, ellegar útborgað verð
fyrir seldar vörur þeirra hefur
reynzt neðan við fullnaðarverð,
skal úthlutað eftir viðskipta-
magni hvers um sig. 5) I stofn-
sjóð leggist, sem séreign hvers
félagsmanns nokkuð af tekju-
afgangi þeim, er kemur í hans
hlut við reikningslok. 6) Arður
af viðskiptum, er utanfélags-
menn kunna að hafa gert við
félagið, skal lagður í varasjóð,
nema honum sé varið á annan
hátt til almenningsþarfa. 7)
Vextir af inneignum félags-
manna hvort heldur í stofnsjóði
eða innlánsdeild ellegar við-
skiptareikningi, eigi hærri en
lVz% ofan. við innlánsvéxti í
Samvinna eðo samkeppni?
... ag ..
er skattgreíðslum satnvinnu
félaganna háttað og hvernfg ætti
bönkum enda eigi úthlutað arði,
á annan hátt. 8) Nafnaskrá
skal haldin yfir félagsmenn svo
að jafnan sé fyrir hendi óræk
skýrsla um félagatal. 9) Inn-
stæðufé i óskiptanlegum sam-
eignarsjóðum sé ekki útborgað
við félagsslit, heldur skal það,
að loknum öllum skuldbinding-
um,. sem á félagsheildinni
hvíla, ávaxtast undir umsjá
hlutaðeigandi héraðsstjómar,
unz samvinnufélag eða sam-
vinnufélög með sama markmiði
taka til starfa á félagssvæðinu.
Fær það félag eða þau félög þá
umráð sjóðeignarinnar, að á-
skildu samþykki sýslunefndar,
eða bæjarstjómar og atvinnu-
málaráðherra."
Öllum sem lesa þessi ákvæði
samvinnúlaganna hlýtur að
verða ljóst að atvinnurekstur
þeirra er skýrt aðgreindur
frá einkarekstri og rekstri
hlutafélaga og þá fyrst og
fremst með þessu þrennu: 1)
Seinni grmn
Þá er að líta á þá skatta sem
miðast við tekjur. Af því sem
að, framan er sagt er ljóst að
það er löggjafinn en • ekki hin
einstöku samvinnufélög, sem á-
kveður hvemig tekjuafgangi
skuli ráðstafað, og byggist
þetta á þvi sjónarmiði að fé-
lögunum beri að þjóna þvi
marki að efla hagsæid félags-
manna. Hinn raimverulegi hagn
aður af starfsemi félágsmanna
á þvi að koma fram i bættum
hag félagsmanna, en það þýð-
ir aftur að þeir verði betri
gjaldþegnar. Það er þvi alveg
augljóst mál að sérhver sá
skattur, sem samvinnufélögin
greiða af tekjum sem leiða af
viðskiptum félagsmanna er
ranglátur, hver eyrir sem fé-
lögin þannig greiða, vinnur
gegn þeim tilgangi sem lög-
gjafinn hefur sett félögunum,
nokkra grein fyrir hvað þvi
veídur að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur haft hina alkunnu og
hatrömu baráttu gegn sam-
vinnufélögunum, sem einkum
kemur fram í þeirri kröfu að
samvinnufélögin séu látin
greiða skatt eftir sömu reglum
og hlutaféiög. Hér koma tvö
meginatriði til greina. 1) Bar-
átta flokksins fyrir nefsköttum
án tillits til efna og ástæðna.
2) Barátta flókksins fyrir völd-
um heildsala. og auðstéttarinn-
ar yfir leitt.
Hvað fyrra aíriðið snertir,
þá hef ég í fyrri greinum mín-
um um þetta mál gert þvi nokk-
ur skil. Eg minni þvi aðeins á
þá augljósu staðreynd að sér-
hver ska.ttur, sem kaupfélögin
greiða leiðir til þess að félags-
menn greiða neyzluvörur sín-
ar svo sem kornvörur kaffi og
sykur þeim mun hærra verði,
sem skattinum nemur. Kaupfé-
lagið verður með öðrum orðum
skattheimtumaður ríkisins gagn
vart þeim, á sama hátt og toll-
stjórar, og þessi skattur sem
félagsmennirnir þannig greiða
í gegnum félag sitt er alveg
án tillits til efna og ástæðna,
jafnvel stundum í öfugu hlut-
falli við efni og ástæður, t. d.
greiðir barnamaðurinn meira
en hinn einhleypi, þannig er
þessu varið með alla. skatta
sem (tolla) lagðir eru á neyzlu
vörur. Öllum ætti að vera ljóst.
að auðstéttir allra landa og
a’Ira alda. berjast fyrir því að
sers mest af sköttum sé inn-
heimt sem nefskattar, án tillito
til efna og ástæðna, þvi meira
sem þannig fæst, því minna
kemur á bak auðmannanna.
Framh. á 7. síðu.
Samvinna bæjarstjérnaríhalilsiiis
og Emils Jónssonar
Eftir
Sigfús Sigurhjartarson
L.öggjafinn hefur ákveðið hvern
ig árlegum reksturshagnaði
skuli varið og er þar enginn
eyrir undanskilinn. 2) Það er á-
kveðið með lögum hve háa vexti
félagsmenn geti fengið af inn-
stæðufé sinu hjá félaginu hið
hæsta. 3) Sameign félagsmanna
er óskiptanleg og verður
geymslufé héraðsstjórnar (bæj-
arstjórnar) ef félagið leggst
niður.
sem sé að efla hagsæld félags-
manna og gera þá að betri
gjaldþegnum.
Að mínum dómi ættu sam
vinnufélög alls ekki að greiða
skatt af tekjum, sem fljóta af
viðskiptum við félagsmenn,
fjarstæðast af öllu er þó að
láta þau greiða stighækkandi
skatt eins og þau gera nú, sam-
kvæmt lögum um stríðsgróða-
skatt og tekjuskattsviðauka,
Samkvæmt þessu skiptast þær Þyí tekur að noklvru leyti
eignir sem kaupfélag hefur með Þan:11 r®tt af einstaklingunum,
höndum í tvo flokka: a) Sam-
eign félagsmanna (varasjóði)
sem aldrei verður skipt og við
félagsslit verður geymslufé bæj
arstjórnar. b) séreign félags-
manna (stofnsjóði), þ. e. eign-
ir einstaklinga sem eru í vörzlu
félagsins en eru eigi að síður
einkaeign, enda ber sérhverjum
félagsmanni að telja slíka eign
fram til skatts.
Samkvæmt þessu virðist rétt
og sjálfsagt að kaupfélögin
bongi eignaskatt af hinum sam-
eiginlegu eignum, því annars
mundu þær vera skattfrjálsar,
enda er þetta svo og þykir eng-
um umtalsvert, ef félögin aft-
ur á móti greiddu eignaskatt
af séreign félagsmanna væri
þar um tvöfaldan skatt að
ræða af sömu eigninni, þar sem
hinir einstöku félagsmenn telja.
þessar eignir fram til skatts.
sem samvinnulögin veita þeim.
að mynda samtök til þess að
bæta efnahagsaðsti.ðu sína. All-
ur samanburður á samvinnufé-
lögum annarsvegar og og hluta
félögum og einstaklingum hins
vegar í þessu sambandi er f jar-
stæða. Markmið einkareksturs-
ins og reksturs hlutafélaganna
er einka auðsöfnun, samvinnu-
félögin hafa ekki slíkt mark-
mið, löggjöfin útilokar það,
heldur ber þeim að stefna að
því einu að efla hagsæld félags-
manna og félögin eru raunveru
lega opin öllum þeim, sem vilja
taka þátt í þessari sameigin-
legu sjálfbjargarviðleitni.
Bazátta SjálfstæMs-
flokksins fyrir
nefsköttum
Að lokum þykir rétt að gcra
Reykjavíkuríhaldið á sér
einn veigamikinn bandamann í
fjandskap sínum við bifvéla-
virkja og almenning. Það er
Emil; Jónsson,- « «*
samgöngumála-
ráðherra, mað-
urinn sem taldi
kjarabaráttu
launþeg-a ,glæp‘.
Bæjarstjórnar-
íhaldið hefur
þegar sóað 600
—700.000 kr. í deilu sinni við
fjóra bifvélavirkja, og Emíl
Jónsson hefur sennilega sóað
öðru eins.
Undir yfirstjórn hans eru
þrjú bifvélaverkstæði, verk-
stæði Póst- og símamálastjórn-
arinnar, verkstæði vegagerðar-
innar og verkstæði Landssím-
ans. Þessi þrjú verkstæði hafa
nú verið starfslaus í rúma tvo
mánuði, þótt hið opinbera hafi
að sjálfsögðu orðið að greiða
að heita má fullán kostnað af
rekstri þeirra.
Á verkstæði póst- og síma-
málastjórnarinnar unnu fjórir
bifvélavirkjar. — Upphaflega
buðu bifvélavirkjar samning
upp á 15 kr. grunnkaupshækk-
un á viku, en það samsvarar
raunverulega 9 þús. kr. aukn-
um útgjöldum á ári fyrir verk-
stæðið. Margfaldri þeirri upp-
hæð hefur nú verið sóað til
einskis, en þó eru hin óbeinu út
gjöld og óþægindi almennings
ekki .minni. Samgöngurnar
milli Hafnarfjarðar og Reykja-
víkur hafa dregizt mjög saman
og liðónýt skrapatól eru nú
notuð á þeirri leið. Er pft ó-
jmögulegt að komast á milli
bæjanna tímunum saman og
hefur það haft í för með sér
mjög aukin útgjöld til leigu-
bíla. Munu þessar aðfarir vera
sérstök • hugulstmi Emils Jóns-
sonar við Hafnfirðinga, og er
hugulsemin þeim mun. átakan-
legri sem Emil lét nýlega. hækka.
fargjöldin um 50 aura og hafa
þau nú hækkað um eina krónu
á síðasta ári. Emil Jónsson ek-
ur sjálfur í prívatbil.
Á verkstæði vegagerðarinnar
unnu einnig fjórir bifvélavirkj-
ar. Þar er gert við tæki vega-
gerðarinnar, og hefur fjand-
skapur Emils Jónssonar við bif-
vélavirkja tafið mjög fyrir nauð
synlegum framkvæmdum, sem
dæmi má nefna að jarðýta sú.
sem notuð hefur verið á skarðs
veginum til Siglufjarðar hefur
nú legið óviðgerð hér mánuð-
um saman með þeim afleiðing-
um að ekkert hefur verið hreift
við skarðsveginum og er haim
enn ófær. í fyrra hófst mokst-
ur þar seint í maí og var lokið
um miðjan júní. Getur þetta,
valdið miklum óþæginaum og
aukakostnaði í sambandi við
síldveiðar í sumar.
Sömu sögu er að segja um
verkstæði landsímans. Þar
unnu 3 menn og aukakostnað-
urinn við kauphækkun til þeirra.
hefði orðið tæpar 7 þús. kr. á.
ári. Einnig þar liefur framkom-
an við bifvélavirkja. valdið
miklum aukakostnaði og óþæg-
indum.
★
Emil Jónsson ernúísam-
vinnu við bæjarstjórnaríhaldið
Reykjavík að framkvæma þá.
kenningu sína að kjarabætur til;
launþega séu glæpur. Hversu
mikill glæpur þær eru má sjá á
því að kauphækkunin til þeirra
11 bifvélavirkja sem Emil Jóns
son hafði í þjónustu sinni hefði
numið að heita má nákvæm-
lega þcirri upphæð sem Emil
Jónsson
lega skatia.
íari personu-