Þjóðviljinn - 10.07.1949, Qupperneq 3
Sunnudagfur-
-10.-
júiL -1019.
‘■'..'."■".IgT'Mii. .'
WÓÐVILJINN
r*J h£íifctí8t.t(i’
Daginn áður en ég fór frá Kaupmannaiiöfn, heimsótH ég
kunningja minn, Kaj ChrMiansen, biaðamann frá LAND OG
FOLK, í skrifstofn hans. Ifann hafði boðið mér að köma tíl sín
og lita á prentsmiAju blaðsins og kynnast þeim skilyrðum, sem
blaðamenn þessa bezt sljrifaða dagblaðs Danmerkur ynnu við.
Skrifstofur LAND OG FOLK eru í stórri byggingu við Dr.
Tværgade, byggingu, sem kommúnistaflokkurinn keypti í styrj-
aldarlok. Þar er afgreiðsla blaðsins, prentsmiðja og prentmynda-
gerð, og þar eru einnig skrifstofur flokksins og ungkomniúntstv
og skrifstofur útgáfufyrirtækja flokksins og bókábúö o. fk Eft-
Ir að Kaj hafði sýnt mér allt búsið og við höfðum staldrað of-
urlítið við afarstóra minningartöflu á einum innvegg húsems,
fem á eru letruð nöfn flestra þeirra fiokftsbundnu kommúnista,
sem myrtir voru af nazistum á hernáni , árununi, þá gengum við
upp á efstu liæð hússins, en þar er þægileg ve'fý'g.-.t^c-i^ íjrrir
þá, sem vinna í húsinu og gestí þeisra. Þar ! settumst við hjá
Bidstrup skopteiknara, fengum okkur kaffi og brauð og fórum
að rabba saman. i'al.o barst brátt að dönsku stjórnarskránjoi
og danska þinginu. Eg bað Kaj að segja mér eitthvað um dÖíd
kommúnistaþingmennina og sagði honum, að lesendum
viljans mundi þykja gaman af að kjmnast þeim örlítið, banlttú
þeirra og starfi. Leysti hann frá skjóðunni, en ég punktaði niðt
ur það helzta.
Kommúnistaþingmennirnir eru tíu talsins eftir kosningarn-
ar 1947, níu í þjóðþinginu og einn í landsþinginu. Af þessum tíu
eru f jórar konur. Flestir þingmannanna voru í fangabúðum naz-
ista á styrjaldaráruimm og uro'u að þola þar hinar verstu pjTit-
ingar. Samt sem áður er áróður borgarablaðanna í Danmörku
gegn þessum sömu mönnum aðallegá fólginn í því að telja fólki
trú um, að þeir séu sama tegand og nazistar, hafi sömu stefnu,
eigi sönrti áhugamál, noti sömu aðferðir o. s. frv. Eg held, að
ógeðslegri áróður sé ekki til.
fara huldu höfði. Axel er að-
almá,Isvari kommúnista á þing-
inu og afburða ræðumaður,
Jafnvel af andstæðingum sín-
um er hann álitinn einn mesti
ræðuskörungur innan Ríkis-
þmgsins. Hann talár vonjulega
bíaðalaust, en þó eru ræður
hans óvenju skipulegar og hann
talar einfalt mál, skýrt og rök-
Eftir innrás Þjóðverja í Dan-
mörku 9. apríl 1940 var Axel
Larsen einn af stofnendum
mótspymuhreyfingarinnar
„Frit Danmai'k1', sem var ó-
flokkspólitísik hreyfing. Annar
aðalstofnandi hreyfingarinnar
var danski íhaldsmáðurinn
Christmas Möller. Eftir að Ax-
el Larsen hafði farið huldu
höfði. í eitt ár, komst njósnari
nokkur á snoðir um dvalarstað
hans, og Axel var handtekinn
af dönsku lögreglunni, sem af-
henti hann nazistunum þýzku;
Þjóðverjar höfðu hann fyrst í
haldi í Danmörku, en fluttu
hann siðar til Þýzkalands. 1
meira en eitt ár var hann í
steypustjórninni, sem mynduð
var við uppgjöf Þjóðverja, —
ráðlierra án sérstakrar stjórn-
ardeildar. Meðan á flokksþingi
danska kommúnistaflokksins
stóð í maí s.l, varð Axel snögg-
lega og mjög hættulega veikur
— eftirköst eftir fangelsisvist-
iná —1 eg var fluttur á sjúkra-
hús. Fyrir skömmu útskrifað-
is \ hann af sjúkrahúsinu og
d\ í’ur þegar þetta cr skrifað
á hressingarhæli í Tékkósló-
vakíu.
Alvilda Larsen
danska þjóðþhiginu.
og Alfred Jensen í sætum sínum i
i á
mundu
alið bamið. hennar til þess aS Engléndingar
verndar réttindum hinnar ó- (ekki varpa sprengjum á þessar
giftu móður skóp henni sámúð j aðalbækistöðvar Gestapo í
og vinsældir meðal danskra Kaupmannahöfn. En samt sem
AXEL LARSEN er formað-
ur kommúnistaflokksins og hef-
ur einnig á hendi forystuna fyr-
ir þingflokki hans. Hann er ætt-
aður frá Fjóni, sonur tréskó-
smiðs. Að loknu gagnfræða-
prófi, fékk Axel vinnu við járn-
brautirnar á Fjóni, en hætti
þar skömmu síðar og fór til
Kaupmannahafnar. Þar vann
hann í klæðaverksmiðju og á
vélaverkstæði. Árið 1920 gekk
hann i danska kommúnistaflokk
Inn. Árið 1925 fór hann til
Sovétríkjanna og var þar við
háskólanám og vann verk-
smiðjuvinnu. Árið 1930 bar
mjög mikið á honum í hinni
svokölluðu atvinnuleysingja-
hreyfingu í Danmörku.
Árið 1932 var hann kosinn á
þing (þjóðþingið) og var þá
annar af fulltrúum kommún-
lsta. Hann hefur alltaf átt sæti
á þingi siðan,, ef frá eru talin
faernámsárin, þegar hann sat í
INGER MERETE NORDEN-
TOFT er skólastýra eins af
stærstu skólum Kaupmanna-
hafnar. Hún var áður sósíal-
demókrati og fyrir stríð for-
maður í félagsskap kennslu-
kvenna í Kaupmannahöfn. Hún
er mikilsmetinn uppeldisfræð-
ingur og hefur skrifað kennslu-
bækur í uppeldisfræði og ýms-
ar aðrar bækur um það efni. Á1
hemámsárunum var hún nokk S
um tíma í fangelsi fyrir „ólög-
legt“ athæfi. Árið 1945 var ■
hún kosin á þing í Kaupmanna- !
höfn fyrir kommúnistaflokk- j
inn. I þeim kosningum var hún
sá frambjóðandi flokksins, sem
fékk flest persónuleg atkvæði
næst á eftir Axel Larsen.
Á árunum 1946—47 varð hún
fyrir.. miklum og dólgslegum
árásum frá allri borgarapressr
unni og talsmönnum borgara-
flokkanna í Danmörku. Ástæð-
an var sú, að hún hafði farið
fram á það við skólastjómina,
að hún fengi frí frá störfum,
því að hún ætti von á bami.
Þetta þótti borgarpressunni
dæmafá frekja í einni ógiftri
kvenpersónu. Mál þetta vakti
mikla athygli og umtal á sín-
um tíma. Blöðin kröfðust þess,
að Inger segði sig úr starfinu,
þröngum einmenningsklefa í , sögðu, að hún „afvegaleiddi"
hinum alræmdu fangabúðum í æskuna, og að kona, sem hefði
kvenna.
Á þingi er hún talsmaður
kommúnista í uppeldismálum.
MOGENS FOG er frá Kaup-
mannahöfn og kominn jjr milli-
stétt. Hann varð kommúnisti
um tvítugt, en tók. lítinn þátt
í starfsemi flokksins í.v-n”
Hins vegar helgaði hann sig
námi sínu og lauk prófi í lækn-
isfræði og náði þar glæsilegum
árangri. Sérgrein hans er
taugalækningar og varð hann
síðar prófessor í þeirri grein
aðeins 32 ára gamall, sem er
mjög sjaldgæft í Danmörku og
þótt viðar væri leitað. Hann
hefur tekið mikinn þátt í hags-
munasamtökum danskra lækna,
m. a. verið ritstjóri danska
læknablaðsLns. Harm er mikils-
virtur sem vísindamaður.
Saehsenhausen. Fyrir framan
klefadyr hans höfðu Þjóðverj-
ar komið fyrir krók, þar sem
þeir án afláts hengdu hvern
pólitíska fangann á fætur öðr-
um. Undir styrjaldarlokin var
Axel Larsen fluttur til fanga-
búðanna í Neuengamme við
Hamborg, en þaðan komst hann
til Danmerkur fyrir tilverknað
Bernadotte greifa.
;,.Axel Larsen fékk.s^ti í
drýgt „hór“ gæti ekki verið
skólastýra í „kristnum“ skóla,
o. s. frv. Inger hélt því hins
vegar fram, að það væri algert
einkamál sitt, hvorf hún gifti
sig eða ekki, en sagðist mundi
verja rétt hinnar ógiftu móður
og gifta sig ekki, a. m. k. ekki
að svo stöddu, fyrst borgara-
blöðin hefðu tekið svona í þetta
mál. Inger vann slaginn, tók
Hann. var einn þeirra, sem
stofnuðu hina skipulögðu mót-
spyrnuhreyfingu „Frit Dan-
mark“ og var. formaður frels-
isráðsins frá stofnun þess 1943.
Hann skrifaði flestar áskoranir
ráðsins til dansks almennings,
en þær vöktu sérstaka athygli á
sínum tima fyrir magnþninginn
stíl og fyrir þá miklu bjart-
sýni, huggun og þrótt, sem í
þeim fólst. Hann var tekinn
fastur af Þjóðverjum eitt sinn,
er hann var á fundi með öðrum
foringjiun mótspymuhrejding-
arinnar. Þegar nazistar réðust
á hópmn, sló í bardaga og einn
Dani var skotinn til bana. Mog-
ens Fog ,var fluttui* til aðal-
stöðva Gestapo í Kaupmanna-
höfn, Shellhússins, og hafður
þar í haldi ásamt öðrum föng-
um á . þakhæðinni, en þar
geymdu nazistqr „dýrustu"
áður gerðu Englendingar loft-
árás á Shellhúsið og notuðu til
]æss færustu skyttur sínar.
Þeir varpuðu sprengjunum,
þannig á húsið, að þær lentu
ekki á þakinu heldur á hlið
hússins, og sikrifstofur Gesta-
po eyðilögðust, en fangamir á
þakhæðinni sluppu flestir, þ.
á. m. Mogens Fog. Hann tók
strax til starfa aftur sem for-
maður frelsisráðsins.
Eftir uppgjöf. Þjóðverja varð
hann ráðherra í samsteyþu-
stjóminni, ,,ráðherra, sem fer
með sérstök málefni“, en þessi
sérstöku málefni voru bætur til
handa þeim, sem fómuðu miklu
og lögðu mikið í sölumar fyr-
ir mótspymuhreyfiaguna, upg^
.. *:i# V-
lausn hihna vopnuðu sveitá
hreyfingarinnar o. s. frv.
Árið 1945 var hann kosinn á
þing sem fulltrúi kommúnista
frá Vejle-kjördæminu, en í
kosningunum 1947 var hann
kosinn í Kaupmannahöfn. Hanh
er helzti talsmaður kommún-
idta á þingi í rhálum, er snerta
vinnuskilyrði darlsftra visinda-
manna, háskóla og heilbrigðis-
gæzlu, en auk þess hefúr hann
Att í fjölmörgum skemmtileg-
um kappræðum við leiðtoga
hinna flokkanna í þinginu um
,,ættjarðarást“ og „föðurlands-
sVik“, og þeir ekki riðið feitum
hesti frá þeim viðskiptum.
MARTIN NIELSEN hefur
verið á þingi síðan 1935. Hann
var ritstjóri fyrsta dagblaðs
kommúnista í Danmörku,
Arbejderbladet, frá upphaf!
(1932) þar til ríkisstjómin lét
Framhald á 7. síðu.
^r^SÖÉáSÍBW' .er hvin þáf^jfangí.ma, ef það tilóy„|H . ■ -v<f- - ■.,.;»*<• .*