Þjóðviljinn - 10.07.1949, Síða 5

Simtiudagur 10. jiilí 194í>.
ÞJÖÐVTUim
9
er aldrei talað um stríS eSa
ai hræia fólk mei stríii

Eg skrapp . upp að Gljúfra-
steini fyrir nokkrum dögum að
8fi|rrja Halldór Kiljan frétta um
Kússlandsförina og . bað hann
fyrst að segja örlítið frá Púskín
hátíðahöldunuin.
— Eg fékk seiat í tnaí skeyti
’ frá Púskíhn'efiidiiini séih hafði
starf að undirbúa hádð í
tiiefni af 150 ára fæðingaraf-
mæli Púskíns méð boði úm að
koma til Sovétríkjanna seih
gestur á þessa hátíð. Tók ég
mér fari með fyrstu flugvól og
var á þriðja degi kominn til
Sovét-ríkjánna. Afmælið var 6.
júní og hátíðtn byrjaði i Moskvu
daginn áður með mikiilí sám-
komu almennings á Púskíntorg-
iau. ræðuhöldttw og tónlíst.
í>essi afmælishátíð Púskíns
var viðburður sem öll þjóðih og
allt lar.dið tök þátt í. Hvert
einasta b'yggðarlag, borg ■ og
þorp hafði sína Púskínhátíð,:
hver «ftir sinni getu. Eln náttúr
lega var aðalþungamiðja há-
tíðarinnar í höfuðbórginni, þar
aem verk Púskíns voí-u flutt í
ýmsum myndum. en Púskín hef-
ur verið allra skálda mestur
iunblásari annara lista auk bók-
mennta, því við kunnustu verk
haus hefur verið gerður fjöldi
sönglaga, - söngleikja, balletta
og kvikmynda á síðustu tím-
um. Og margir af mestu snill-
ingum Rússlands hafa spreytt
aig á því að túlka vérk hans
í listrænu formi, enda kalla
Rú ssar hann föður rússneskrg,
lista. Sérstaklega kær utan
Rússlands eru þau vérk sem
Tsjækofskí hefur notað sem
uppistöðu í tónsmíðar, éins og
t cS. söngleikirr.ir tveir Efgenín
Onegír. og Spaðadrottningin.
Þétta eru eihhver unaðslegustu
óperúverk sem hægt er að’
heyra, en einhvern véginn
njóta þau sín hvergi fullkom-
lega nema t því sérstaka rúss-
neska andrúmsloftl sém þau eru‘
til orðin í,. því þessi verk eru
nefnilega rammrússnesk cg eiga
ekki fyllilega heitna nema á
rússneskum leiksviðum iheð
rússneskum leiksviðsútbúnaði.
Aðalhátíðin stóð í viku með
allskonar Púskínskemmtimum
á liverjum degi, en nátrtúrlega
var haldið áfram að leika óper-
urnar og ballettana eftir að sú
vika var liðin. Au'k þessarar
listrænu dagskrár voru miklar
veizlur haldnar í sambandi við
hátíðina, þar sem mælt var fyr-
ir minnum og lifað við þá miklu
ofgnægð risnu sem er svo sér-
kennileg fyrir Rússland.
— Var ekki margt eiiendra
gesta ?
— Þama var mikill fjöldi
erlendra gesta, rithöfunda og
menntamanna úr ýmsum lönd-
um heims, bæði frá Stærstu
heimsríkjum svo sem Kína og
Ameríku cg líka frá afskekkt-
um stöðum svo sem Kóreu og ís
landi, menn aftölíkustu tegund,
með ýmsum litarhætti og af
þjóðemum sem aldrei’ höfðu
áður hitzt. Eg hafði t. d. sér-
staklega mikla ánægju af að
hitta þarna rithöfund frá Kóreu
og eiga við hann orðastað ua
fía/»e;gileg áhugahiál.- En'Avið
urðum því miður að tala í gegn-
tun tvo túlka svo að samtalið
var dálítið slitrótt. En annars
voru þama sem sagt menn frá
flestum evrópuþjóðum og asíu-
þjóðum, menu frá Suðurame-
ríku og Afrílcu.
Paul Robeson var Jiprna sem
stólum af menaingarlegum af-
relcum og sannfærðist m. a. um
það að ieiksviðslist þeirra stend
ur enaþá með mesta blóma. •
sýslu. Ef til er • hjartahreint
fólk þá er það rússneskt fólk.
— Það hafa þá orðið umskipti
að koma vestur fyrir jámtjald
Hverjar breytingar fuad- aftur?
ust þér hafa orðið athyglisverð-
astar á þessum tíma?
— Aðalbreytingm frá þyí ég
— Daginn sem ég var í Kaup-
mannahöfn Jas ég í Berlingske
Tidende endursöga greinaæ eft-

HALLDÓR KILJAN LAKNESS
aa)«iaMaiaMMttflifliáaaauiaaMMaMMMBiM««fl«iBWiiaaaMaiaiBaMaMMMnMMM«Ba««a«MniaiamniiiMMMn).
ameriskur fulltrúi, það er að var þama 1938 virtist mér sú
að : segja fulltrúi þeirra milclu
blaklcar amerísku þjóðarinnar
sem yill lifa x vináttu við sovét-
þjóðimari >og var þar $£ leið-
andi mikill aufúsugestpr.í Sovét.
ríkjunum og sá maður. sem þar
naut mestrar hylli , og.. elsku-
sémi af hálfu almenaings. Eg
held að það séu fáir menn sem
í Ráðstjómarríkjunum eru. meir
metnii’ og elskaðir' en þessi
Ameríkumaður. Hann söng fyr-
ir þá bæði úti á torgum og í
görðum og sömuleiðis í stærstu
samkpmuhúsúm Moskvu,
En þó varð ég mest undrandi
þegar við vorum í boði hjá
vískidaakademíunni rússnesku.
Þá spurðu þeir hann hvort hann
víldi ekki gera svo vel að taka
eftt lag fyrir okkur þó það
stæði ekki á prógramminu.
Hann sagði jú, s.jálfsagt. Síðan
söng hann þrjú lög, tvö eusk
óg eitt rússneskt, en svo þegar
að nú eru allar tegundir vöru á
bo>3stólum'0g virðist ekki skort-
ur á neiau. Hins vegar er enn-
þá mjög erfitt með húsnæði í
Moskvu, þangað flykkist svo
mikið af fólki að þeir hafa ekki
haft undan að byggja, þótt mik-
ið sé byggt. Fyrir 10 árum voru
þeir með 5 ára áætlun um end-
urbyggingu á Moskvu, en stríð-
ið kom í veg fyrir þær fram-
kvæmdir. En nú er verið , að
undirbúa áætlunina aftur.
Skcmmtun er ekki til á nokkr-
um hlut. Þegar ég kom til
Stokkhólms las ég þar í dag-
bíaði að hvorki væri til smjör
né sykur í Rússlandi, en það
var þó að minnsta lcosti meira
smjör og sykur á borðum í
veitingahúsunum í Moskvu en
í Stokkhólmi.
—• Hvernig virtust þér lífs-
kjör almennings í samanburði
ir sérfrasiiag í atómstríði, en
hún hafði birzt í blaði sem gef-
ið er út í Bandaríkjumun lianda
stjómmálamöncuin og sendi-
herrum og heitir U. S. News
a&d World Report. Hðfundúr
sýnir þar fram 4 -að Bandarík-
in hafi nú þegár liægaM forða
af atómsprengjum til þess að
jafna 81 áf ‘stærstu borgum
Sovétríkjanna við jörðu, svo að
þar' verði ekki nokkurt lifáhdi
kvikindi eftir. Þessi sérfræðing-
ur nefndi sem dæmi að Moskvu
verði jafnað við jörðu með 3-4
atómsprengjum. Það væri synd
að segja að þetta sé nokkur
smámorðingi- í hugsunarhætti,
þarna er ekki verið-að tína út
eian og einn. Það er einkenni-
legt að jblað í landi sem teJur
.sig siðað skuii vera skrifaö af
mönnum sem ekki virðast
þeltkja neioa hugsjón nema
morð. Og. það er engin furða þó
Moskvubúar fagni-því að hitta
loksins fyrir sér Ameríkumaim
eins og Paul Robeson sem ekki
hótar að myrða þá alla á fimm
mímitum.
Eg spyr Halldór að lokum
þeirrar spumingár sém allir'
spyrja, hvað líði nýrri skáld-
sögu.
— Eg 'varð að teggja aJla
vinnu. á lílllúna þegar' ég fór
austur, Ein'annars er ég alltaf
að gera drðg að róman sem þó
á ennþá langt í.:land.
- M. K.
skak
Ritstjért: a»f»MWNDUR ARNLAUGSSON
hann var búinn a.ð syngja þá í stórborgir Vesturevrópu ?
ávarpaði hann mannf jöldann ■ —’ ^-er virtist fólkið í Moskvu
með .ræðu á, rússnesku. .Eg
spurði. þann sém ég sat næstur
hvort hann kynni virkilega
þefcta. mál. Já, ha.un tálar al-
veg rétt, sagði hann.
Af einhverri tilviljun atvik-
a.ðist það.-svo að við borðuðum
saman miðdegisverð uminóttina
kluklcan eitt. Svo að ég' segi við
hann, hvernig stendúr á því að
þér kunnið rússnesku," maður.?
; Uss, ég kann líka kínversku,
| sagði' hann. Og ég heycði hann
iíka syngja nokkur lög á kíu-
versku. Annars er hahn dcktor
f lögum. Hann er með gáfuðustu
möhhu.m sem ég hef talað við
vera ólíkt glaðara á svipinn og
sællegrá í útliti en fólk t. d.
í París, Þar sýndist mér fólk-
ið vera þreytulegt og fclt og
blóðlítið. í Moskvu hafa allir
vinnu og allir sem einhverja
menntun hafa, aunaðhvort verk-
lega eða andlega, virðast hafa
ihjög háar tekjur. Aftur á móti
tolla Parísarbúar meir í tízk-
unni en íbúar Moskvu.
liíLi
— Sáust merki stríðsins
víða?
— Eg sá þau hvergi, T. d.
er búið að byggja upp Lenín-
jgrad aftur svo að ekki sést að
jþar hafi verið stríð. Sérkenni-
og ber mexri personu en flestir , ,, » , c, ,, ,, .
b 1 legt er það að i Sovetrik]unum
aðrir menn. Eg vona að það :
takist að fá hann til að stað-
næmast hér nokkra daga í
er aldrei talað um stríð eða
reynt að hræða fólk með stríði;
aldrei skrifað í blöðin um það
,hvað sé hægt að drepa mikið
austur um haf-a leið til Evropu. |af fólki j öðrum löndum me3
Paul Robeson var kvadður , einni bombu. Þar fæst engilln til
haust, þegar lxann fer aftur
á flugvellinum í Móskvu af öll-
um > helztu listamönnum
Sovétríkjanna, rithöfxmdum, !
söngvurum, tónskáldum, ball-
ettdö.ösurum — en á flugvell-
inum í New York-tóku á móti
honum 40 aivopnaðir lögreglu-
þjónar, að sögn blaðanna,
— Hva<5 er laagt síðan þú
•komst síðast til Sovétríkjanna ?
— Það eru 11 ár sxðan ég
var síðast x’ Rússlandi. Þá ferð-
aðist ég heilmikið um landið
og ýms af sovétlýðveldunmn,
en nú dvaldist ég hér um bil
eingöixgu í Moslcvu og notaði
t^kifærið til að kyu.ua mér sem
-mest-ftf bví ííSBEi þar var á< boð-
jað ræða um stríð, hvorlci um
það stríð sem liðið er né ókomin
' stríð. Og þess vegna er svo
jráikií hressing áð komá þangað
jaustur ög taka sér hvíld frá
stríðshelvítisáróðrinum í aftur-
haldsblöðunum hjá okkur, þar
sem aldrei er linnt látum, held-
ur bitíð í skjaldarrendur og
öskrað dag og nótt.
Það er ómögulegt að hugsa
sér friðsamari manneskjur á
jörðunni heldur en Rússa. Þeir
eru einna líkastir góðu, óspilltu
sveitafólki í fjarlægum héruð-
um, hér. á íslandi, t. d, fólki
•sumstaðar., í ' AjJátúrSlfaf-tíifð-HS-
„ Jafntsflis<ia,uðiatt“
Öðru hverju koma upp radd-
ir uní það að nú sé ékákíþrótt-
in í hættu stödd, eitthýað þurfi
til brags að táka, bæta ’inn nýj-
um mönaum á skákbcrðið . og
fjölga. reituiLum jafnframt ef
ailt eigi ekki að fara í lcalda-
kol. Skáklistinni fleygir stÖð-
ugt fram segjá þessar raddir
og ’úú er- svff kömíð, að iivér
meðalgrekidttr og ■ þjálfaður
skákmaður getur haldið sínu á
tækninni einni saman, varist ó-
sigri ef hann setur markið við
það og elck’i hærrá. Tilefnið er
að jafnaði þáð ’ að jafntefla-
fjöldinn á eiahverju skákmóti
hefur orðið vo-num' hærri.
Ekki er því að ne'ita að stund-
um hefur virzt horfa í þessa
átt; en alltaf hafa þó meim og
stéfnur komið fram í tæka tíð
til að .sýtxa fram á að bölsýnin
var ástæðulaxfs; ennlxá að
miiiasta kosti. Skákin er hvergi
nærri tæmd ennþá og .litlar Uk-
ur á að hún verði það. Hversu
snjatlir sem þeir eru.sem herj-
unuin stýra og 'hversu mikiHi
tsékni’ þeir. éigá yfir að ráða eru
niöguléikar stríðsins þó miklui
margvíslegri en svo að þeirj
h'afi þá; alla í vitund sinni, efj
bá,ðir tefla djarflega og forð- j
ast ekki fiælcjurnar. Og engmnl
verðúr mikill táfimeistari ei’j
hann skoftir þá dirfsku. sem j
hiýtur að fylgja sigurviljæiíuin. j
Þessa - • dirfsku, . skortir .. ■ hina.!
ungu fcaflmeistara okkar tíma
ekki frekar en þá eldri —• u.m
þaö ber slcákin sem hér fer á
eftir vitni. Skýringarnar eru
Ffau:>kur loikfctr
Skákþingið
Pritts.
Karlsbad 1948.
Ýaaofsky
*
e7—cG
d7 —d5
1. e3-—e4
2. d.Z—d4
3. Kbl—sI2 Kb8—cG?!
. .Þægilegast er svörtxim að
leika 3. •—co 4. exd5- e>;d5 5.
Bb5f Bd7 'G. Ðe2'j-' De7 • mcð
líkum á ’jafntefli. Svartur vel-
ur .riddacaleiMnn "í jvon'eum að
fá fx-am fiæ-kju xan hvítur ráði
ekki við.
4. Kgl—Í3 Kg&—f6
3. ©4-—e5 KfG—d7
6. c2'—c3
Hvassara , e'r 6. Bb5 a6 7.
iBxcG bxc6 8. c4 ! og þrýstir á
j ra'iðpeð svarts.
! 6.----- f7—fG
7. Bfl—d3?!
Prins vonast eftir færi á
fórnarkombíiiasjóniun og lokk-
ar svartan til ;að opna línur.
7. — ■— f6xe5
3(. Kf3xe5 Kd7xe5
' 9. f4xé5 KcSxe5?
Mxklu betra var 9.—Dg5 10.
o—o Dxeö 11. Hel DdQ því ef
svartur nær að leika. Bd7 og
o—o—o er’ staðan ör ugg. Eftir
9,—Exe5 verðu.r staðan miklu
ficknari,
iö. Ðdl-
4i5t
11. Bd 3x1x7
, Re5—f7
Bf8—e7
12. ; Kd2—f3 Be7—-f6
, Enn á hvítur ekki nema smá
yægilegar sóknarhorfur. til að
bæía ’sér’-'öpp 'missi miðborðs-
, peðaniía*. ■'
13. hS—h'L e6—e5!
KeS—f8
eö—eí
aldiá''7., .síðxi*