Þjóðviljinn - 14.10.1949, Side 5

9
Eikndiis þessaiaí 'gzeiaair, Einar E
Svemss®ffi„ er Vestttr4sléndi!8§at 09 Mrti
ÞjóSvilpm! seÍKt í snmait aSra grem eiti!
hann u Eandaríkin.
í‘östudagiir 14. október 1049.
ÞJ<^yilJI3W
Eimmr H. Sreiim&oti:
arlkjuEttim
Þeir sem fyrst feynntustl réttinda hr-eyíingixm. Þeir litu
hinni amerísku þjóð um alda-
mctin síðustu kenna hana né
naumafit fyrir hina sömu. Þeir
sakna þessa Hfsfagnandi létt-
leika í skapi hennar, þessarar
br-úsandi framsóknar elju,
þessa íeiftrandi bjartsýnis er
sérkenndi hana frá þjóðum hins
gamla og þreytta heims. Þetta
var unglings þjóð, sem af al-
huga fagnaði komu áranna,
þvi þótt mikið hefði áunnizt
til framfara myndu fleiri og
stærri afrek vinnast á næst-
unni. Þannig hugsaði þjóðin og
enginn vcgaði sér að hugsa
öðruvísi því þetta var draumur
og gleði ungrar atorkuþjóðar
þar sem allt var i nýsköpun.
nngiai
Unnir' sigrar staðfestu trúna
á sjáifmegin óg giftu landsins
Leiðir feðranna höfðu legið í
gegnum öræfi og ótal torfærur
frá hafi ti! hafs. Alstaðar þar
sem fætur frumherjans höfðu
troðið slóðir frá byggð til ný-
lendna blómgaðist jörðin og bar
sdna blessun, öldnum sem ó-
bornum. Þetta hafði verið þrjú
þúsund mílna sigurganga frá
Atlahtsálum til Kyrrahafs-
stranda. Þeir höfðu brúað stór
fljótin, lagt jámbrautir yfir
næstum því ókleif fjöll, rutt
skóginn og breytt eyðimörkum
í akúrlenöi. Þeir höfðu num-
ið námur,'grafið auð úr skauti
jarðar, beislað fossana, veitt
ljósflæði og crkustraumum yf-
ir landið. Þeir höfðu byggt
verksmiðjur, og stórar borgir
þár sem vísundahjarðirnar
voru vanar að reika um hljóð-
ar auðnir. Með vatnsveitum
böfðu þeir skapað nýja Edens
aldingarða. Þeir höfðu byggt
skóla, kirkjur og leikhallir þar
sem. Indíánarnir höfðu fyrir
fáum árum reist húðtjöld sín
eða safnazt saman umhverf-
is útielda. Þeir gátu með góð-
um rökum iitið á sig' sem
mestu og glæsilegustu fram-
faraþjóð sögunnar.
Þess voru þeir alsannfærðir,
að öllum gæti liðið vel i Ame-
ríku og hreppt sinn hlut af
þessum gæðum. Fátæ’rtina
stkoffuðu þeir sem sjálfakap-
arvíti nokkurra óduglegra og
úrræðalausra einstaklinga. Ef
óhöpp meinuðu mönnum að
njóta sín við eitt starf eða í
einni sveit, gat hann numið
sér land að nýju og leitað
annarrá tækifæra.
Traað aS öMam UM vd
Til annarra. þjóða litu þeir
með góðlátri kýmni. Þeir
vissu. sig standa þeirn langtum
framar: Þeir óttuðust engan.
öfunduðu engan og töldu sig
ekkert þurfa til annarra að
sækja. Þéir höfðu fremur mæt-
ur á öllum frelsis- og
á sig fyrst og fremst sem þjóð
hinns vinnandi lýðs og báru
hins vinnandi lýðs og báru
yfirleitt vinaihug til verka-
fólksins í öðrum löndum, þótt
verkalýðshre.yfingin vestra
væri oft mkskilin og jafnvel
fordæmd, eklii einungis af
vinnuveitendum beldur einnig af
þjóðinni. Þvi var nefnilega tais
vert almennt trúað, að vestra
liði öl]um svo vel- að er.gin
stéttarsamtök þyrftu þar að
eiga sér srtað. Þjóðin trúffi a
sjálfsagðar framfarir fyrir alla
og bættan hag öllum til handa
með eðlilegii og sjálfsagðri
framþróun í íramvindu tím-
fremur iítil um stefnumárk allr
ar þessarar hraðstígu ' fráör-
sóknar. Svo komst einn áf
þeirra mætustu hugsuðuín og
hagfræðingum, Stuart Chase,
að orði:
„Eg er nú búinn a.ff fást viff
ameríska hagfi-æði i rúm þrjá-
tíu ár án- þess að fc'cmast áð raun
um takmark hin? bandaiíska
hagkerfísy mér virðist það ekki
eiga sér nokkurt siSferðihgt tak
mark.“
Aðrir bentu á þá sannreynd,
að 90% af- eignum þjóðarinnar
væru í vösum tíunda hlútans áf-
íbúunum en- einn fimmti þjóð-
arinnar byggi vð skort.
Ameríkanar léiu sig'
anna. Þá voru líka margir mik-
ilhæfír menn og þjóðhollir í
stjórn landsins, má þar til
nefna öldungaráðsmeimina:
Norris, Bcrah, Cummings,
Johnson, La Follette, Wheeler
og fleiri. Benda mátti á marg-
háttaðar framfarir, fyrir at-
beina þessara manna.
90% þjóSatcígnaiítta í
vösnm tránda Mata
nöldur litlu skipta. „Þao lag-
ast bráðum“, var evar þeirra.
Nú finnst fiestum sem. þessi
glaðróma ténn sé’ hljóðnáðut
hjá hinni vestrænu þjóð og líf-
ið leiki þar á aðra strengi. Þaff
er kominn'. óttak'enndúr ergels-
istónn í hljómitviðúria- •þaríéhd-
is. ' "■ '
Eva® &.erái hseyt!
Auovi-tað gerast -ekki slikar
breytingar nema fyrir greinan-
legar orsakir
Hvað
Við og viff heyrðust aðvör-
unarraddir frá hinum djúp-
hyggnari þegnum landsins eða
velviljuðum útlendingum. Mörg breytt lífsstemningunni í Ame-
|
um fannst hláturinn næsta! riku ? Hver er su reynsla sem
gáskakenndur og hugsunini hefur gert hiaa vonarglöou

þjóð svo efandi og bölsýna?
Við sk-ulum nú reyna að gera
okkur grein fyrir þessu. SSr
hana, haía. skollið tvær -heims-
styrjaldir og1 ein ægileg
hágkreppa.
Þegar íyita héinjsstríðiff
bráust út í Evrcpú var þjéð-
in einhuga, um að komast hjá
beinni þátttcku í þéssári etyrj-
öld. Kosning Vilaono árið 1916
by.ggðist einkum á þeirri trú, aff
honum nJyndi heppna.it ac
bjarga landin.u og þjöðihni frá
striði. Skoðajiif fólksins voru
mjög margskiptar og átti keis-
arinn þýzki ekki svo fáa for-
mælendur í byrjun stri ðsin?..
Eftir þvi sem á leið stríðiff
breyttist hugsunarhátturinn
nokkuð og ge.kk Bretum meir
vil'. Menn lögð.u aimennt trún
að. á allaf hroðasögumar um
grimmda.ræSi Þjóffverja og
staðfestust. í 'þerni- - 'trú af
Skemmdarstarfsemi flúgu-
manna, beirr'á í 'Ameríku. Þeg-
ar svg, .jþjóðin drost að lokum
út í sfriðio, hálf naúí'ug í
fyrstu, jétu mena sér það
lynda al þvi beir létu blekkj-
ast-af kænlegum áróðri. Allai*
líkux bentu til þers að Þjóð-
verjar myndu' sigra, kæmi sam
bandsmönnum ékiti meiri hjálp
frá Ameríku. Var nú fólkið
feng'ið til að' iraa þvl að' ef
Þjóðverjar yrðu ofan á í Ev-
rópu hefðu fceir nú begar á-
kvareað innrás í Bandaríkin.
Vitaskuld vissu leiðtbgarnir
betm* en beittu þessu bragði
til að vekja vígamóð Vest-
manna.. Hin ra-unverulega- á-
liefúrj stæða kemur hinsvegar fram
í bréfi Vffaíter Pa.ge, sem þá
var sendiherra Baödarik-ja’öna í
Lrondon. Bréfio var sttlað til

Woodrow Wilson.
Vilsons forseta og benti á það
atvinnu og fjármálahrun, sen»
onsakast myndi af ósigri Breta
þar sem höfuðbankar Banda-
ríkjanna svo sem Chase og
Morgan. bankarnir yrðu, að öll-
um bkindum gjaldbrota. Að
visu var Vilson langtum frem-
ur fclksins maður en auðvalds-
ins, en í auðvaldslöndunum er
I það ætíð álmenningur í'remur
en ríkismennimir sem. líða
mest við íjárhrun. Auðugir
hafa ævinlega ráðrúm til að
skjóta fáéinum þúsundum und-
an, sér til lífsframíæris, þar
sem verkamaðurinn tapar öllu,
þar sem hann tapar vinnu. Því
hraus forsetanum hugur við að
leiða algjört f járhrun yfir land
ið og vildi beldur af tvennu illu
leggja ut í stríðið og bjarga
Bretum.
Nú lauk stríðinu svo sem
menn vita með algjöi-um sigri
Vestuiveldanna. Það er sáJ-
fræðileg sannrejmd, að sigur-
sælar þjcðir i stcrstríðun*
eignaBt " sérstaff-:an hugsunar-
hátt og lífsviðhorf. Bandarikja.
menn eignuðu sér í'yrst og;
fremst ságurinn og fundu nút*
meir en nokkru sinni fyrr tií
máttar sins. Að hinu leytinu
voru þeir mjög óánægðir með
friðargerðina. Auðvitað gat
Vilson ekki látið allt hið sarma,,
uppi með orsakir þess að
Bandaiikjastjórnin sá sig til
neydda að fara út í stríðið,
Bandarikjamenn myndu alls
ekki hafa fengizt til að fara i
stríð til að bjarga auðvaldinu,.
hann gerði því stríðið að hug-
sjónastriði eða stríði fyrir hug-
sjónir. Það var strið sem áttl
að binda endi á allar blóðsút-
hellingar í framtíðinni. Vilson.
gat líka gert þetta með betri
samvizku en flestir aðrir, því
maðurinn var að innræti hug-
sjónamaður og mikiil friðarviii-
ur. Áður en Bandaríkin tóku
þátt í fyrri heimsstyrjöldinni
var, þetta blátt áfram st.ói?o
veldastiíð urn heimsyfirvald ej
nú átti það að verða lokafitríð
, , , 1 svo beimurinn yrði ski'puiagður
Her fiest hvenug Amenkaoar eyðileggja ká rtöfíur "Með þvi að helía olíu yflr Jn&r og tii váíun]egg friða,
kveikja. síðaa v^í^^ge^lit ávs_aæaa:,:.tís!sa ,,ííg,jjgvrópat,svíiít.-t;
Framhald á 6. síða