Þjóðviljinn - 10.11.1949, Blaðsíða 6

ÞJÓÐVILJINN
Fimmtudagur 10. nóv. 1949
Sprengingin á fœgunni
WTM miðjan september birtist
ósköp yfirlætislaust frétta
skeyti í bandariska blaðinu
„Christian Science Monitor".
Það var frá Edmund Stevens,
fréttaritara blaðsins í Stokk-
hólmi og hafði inni að halda
þýðingu á nýju rússnesku
vögguljóði eftir Jevgeni Dolma
tovski, er bii'zt hafði í bók-
menntatímaritinu „Novi Mir ‘.
Þar er sagt frá, að á tægunni,
barrskógabeltinu i Siberíu,
hafi þurft að bylta við fjalli til
að komast að málmgrýtinu í
því. Jarðfræðingar kveðja til
prófessora eftir árs athuganir
og þeim fylgir sveit sprenginga
sérfræðinga. Fyrirliðinn kemur
fyrir sprengiefni: -—
hvorki púðri né dýnamiti.
Sterkara efni
fyrirfinnst nú í landi þinu.
Eg ætia ckki að nefna það.
Soíðu, barn mitt.
Á tilsettum tima várð
sprenging.
Granítið leystist upp í reyk,
gullnurn bjarma sló á tæg-
una í’krinj.
Megi aldan frá sþrenging-
unni
byltast að erlendum strönd-
um,
og aðvara óvini okkar,
‘sem heyra hana þar.
Fjallið hjaðnaði einsog
deyjandi iogi.
málmgrýtið var leyst úr
læðingi.
Þetta, sem fyrir skemmstu
var aöeins ævintýri.
hefur nú skeð.
Sofðu, barn mitt.
Þessu kvæði var lítill gaumur
gefinn, fyrst eftir að það birt-
ist utan Sovétríkjanna, en há’.f
um mánuði síðar kom tilkynn-
ing Vesturveldanna um kjarn-
orku-sprengingu í Sovétríkjun-
um og yfirlýsing Tass um að
kjarnorka væri hagnýtt vi5
verlciegar framkvæmdir í Sovét
bir
í :
Guardian", kveður uppúr um
það í ritsjórnargrein i fyrradag
hvað er til fyrirstöðu aiþjóð-
legu samkomulagi um kjarn-
orkumálin. Hingað til hefur
alltaf kveðið við i blöðum. Vest
urveldanna, aö öngþveitið í
kjarnorkumálunum sé óhræsis
Rússunum einum að kenna.
Þeir þvertaki fyrir að láta al-
þjóðlega eftirlitsmenn fylgjast
með kjarnorkuframleiðslu sinni.
„Manchester Guardian" viðoir-
kennir, að þessar fullyrðingar
hafi verið helber blekkingará-
róður. Hið raunverulega ágrein
ingsefni, segir þetta brezka
borgarablað, er krafa Vestur-
veldanna, og þá fyrst og fremst
Bandaríkjastjórnar, um að al-
þjóöleg stofnun, þar sem Banda
rikin óg fylgiríki þeirra myr.du
við núverandi aðstæður hafa
algeran meirihluta, fái einka-
rétt til kjarnorkuframleiðslu
og kjarnorkurannsókna, ein-
stökum rikjum verði bannað
að hagnýta kjarnorku, í hvé
friðsamlegum tilgangi, sem
vera skal, án leyfis þessarar aí
þjóðastofnur.ar. Að þessu gangr
Sovétríkin aidrei, segir „Man-
chester Guardian," og þa-S
verða Vesturveldin að viður-
icenna og slaka til.
ANNARLEGA er tími til
■ kominir, að Vesturveldiiy
sýni einhvern samkomulags-
vilja í kjarnorkumálunum. Sov
étríkin hafa hvað eftii' annað
breytt upphaflegum tillögum
sínum í samkomulagsátt, en
það hefur verið einsog að tala
vio stein að fá Vesturveldin til
að ganga til móts við þær. Vis-
hinski lagði til á þingi SÞ 2
október 1948, að tvær samþykk:
ir, önnur um bann við kjarn-
o'rkuvopnum og hin um eftii'lit
með kjarnorkuframleiðslu.
gangi í gildi samtimís. Áður
hafði sovétstjórnin viljao, að
bannið kæmi á undan eftirlit-
inu en Bandarikjastjórn hefur
aldrei kvikað frá kröfunni um.
þjóðlé:
HiininiHiBnniNiMinnKiB
FR AMH ALDSS Av j A:
BROÐARHRINGURINN
EFTIS

fiíignon G• Eberhart
17. DAGUK.
ÍSBHHBBBBBBHBI
eins og sérstök vera laust mann hljóðlaust í
myrkri næturinnar, lagðist allt í einu yfir ðins
og gráðug ófreskja. En morð var blaðaefni, orð,
ekki hlutur sem gerðist í raun og veru. Ekki
fyrirbæri, ^em maður sá og snerti næstum því.
Ekki eitthvað sem laumaðist hljóðlega á brott í
litlum báti um nótt með árar sem dyfu sér og
dyfu sér niður í svart vatnið fyrir utan.
Hið dauflega áraglam fjarlægðist. Og þetta
þýddi — þetta þýddi það, að sá, sem myrti
Henry dómaraj hafði verið um borð í skútunni,
þegar hún kom, hafði ef til vill fylgzt með ferð-
um hennar frá einhverjum dimmum felustað.
Hvert hafði þessi vera farið? Hvért hafð: morð-
inginn farið? Up.p eftir fenjunum að einhvérjum
fjarlægum lendingarstað, sem falinn var í dökk-
rnn gróðsi og myrkri næturinnar? Eða hafði
hann tekið land við bryggjuna? Var morðinginn
i.úna að læðast um í trjágöngunum undir drauga-
legum mosaþembunum, sém lágu milli henaár og
hússins ?
Hún varð að reýna að hugsa. Ef hún færi nú
upp á þilfar og hrópaði í áttina til hússir.s
var þá riökkur von um að fólkið heyrði til henn-
,ar? Hvernig átti l\ún«að komast upp á bryggj-
una, fyrst árabáturinn • var farinn? Henni datt
í hug að synda yfir; í fyrstu virtist henni það
fráleit hugmynd, en síðan leizt henni þaö vitur-
legra. Hún hefði verið til með að gera hvað sem
var trl að losna burt frá þessari þögulu og hræði-
legu skútu. Þögul •— hvernig gat hún annars
verið viss um að hinir klefarnir væru tómir? —
En eitt var samt víst, árabáturinn hafði verið
tekinn burt, og hún varð að gera eitthvað. í
fyrsta lagi varð hún að komast burt úr skútunni,
í öðru lagi varð hún að komast til fólksins og
skýra fyrir því það sem gerzt hafði. Auk þess gat
hún ekki þolað það lengur að standa liér og
stara burt, frá þessari liræðilegu sýn, og um
rödd, sem sagði: „Ham-
léið barst
ingjan góc
Það var
frá dyrunum
ia! Hvað'gerc
Stuart Wéstc
;er, jakkalaus og skólaus
tu haris og buxum. Hár
við, án þess að rísa upp, leit á hana og sagði:
, Er þetta — er hann Yarrow dómari?“ Hún,
kinkaði kolli.
„Það eru mörg' ár síðan ég sá hann seinast.
Þetta er hroðalegt.“ — Hann hætti við það, sem
hann ætlaði að segja, og spurði þess í stað:
„Hver tók bátinn?“
, Eg veit það ekki.“
Hann stóð á fætur og lagði höndina þungt á
öxl henni: „Róní, þú verður að harka af þér.
Hvað ertu að gera hérna ?“
„Eric sendi mig. Hann bað mig fyrir skilaboð
til — hans.“
„Var hann þegar dauður þegar þú komst
hingað?“
„Já, ó, já, já. „Skyndilega íiafði skelfingin
gripið hana aftur. Hvað eigum við að gera ? Hver
var í bátnum? Sástu hann? Hvert fór hann?“
Hún stanzaði og, sagði svó: „Hvar varst þú?“
Hariri svaraði seinustu spurningu hennar fyrst,
fijótt, en annars hugar, eins og hann væri að ein-
beita skynjun sinni að einhýérjú öðru: „Eg var
að ganga í gegnum skógihn þarna rétt hjá-fenj-
unum. Eg kom út á bryggjuna um leið og þú
steigst úr bátnum upp í stigann; ég sá til þín.
Það var Ijós — vasaljós, ímynda ég mér — á
þóftunni í bátnum, Eg sá^ greinilega andlit þitt,
og þekkti þig stÆx, Eg fékk mér sæti á brygg-j-
unni og fór að reykja. Svo lieyrðist einhvers-
konar skvamp í vatninu. Það var mikið skvamp
eins og einhverju þungu liefði verið fleygt fyrir
borð. Síðan kom einhver hlaupandi frá lúkugat-
inu, allur boginn,skauzt út úr Ijósbjarmanum og
niður í bátinn. Eg heyrði árahljóð. Eg veit ekki,
hver þetta var; nema ég veit, að það varst ekki
þú. Eg'sá hann aðeins rétt sem snöggvast —
hann slökkti á ljósinu um borð í bátnum strax
og hann var kominn þangað — en allt um það,
ég heyrði ekkert hljóð frá skútunni. Þetta olli
mér óróa — ég veit ekki hvers' vegna .— eins
og eitthvað hefði gerzt, en Guð veit, að ég átti
ekki von á þessu. En hyað um það, ég synti um
— Heyrðu — hcfurðu
ra til að athuga —
fið í hendi hans.“
rat hann hafa
rjuuui ■stai’oi
túr lienni, og
niður. Fljótt,
. og hörkulegt,
og
agoi
áhriE vissan um, að Sovetnkm
ráða yfir kjarnorkuvopnum.
hefur haft á' stefnu Vesturveld
anna. Fyrir ári siðan íagði
Bandaríkjastjórn til, studd af
þeirri brezku, að kjarnórku-
nefnd SÞ legði niður störf, urn
óákveðinn tíma vegna þess að
vonlaust væri um samkomulag.
Nú er komið annað hljóð i
strokkinn. „Daily Herald" bend
ir á fregnina um kjarnorku-
göngin í Úral sem talandi tákn
þess, hvílík lífsnauðsyn það sé,
að samkomulag náist hið allra
bráðasta um alþjóðlegt eftirlit
með kjarnorkuframleiðslu. Ana
að brezkt blað, hið virðulega
borgarablað „Manchester
ríkjastjorn, og þau rilu, scm
þjóðastofnuný þar ■ sem . þmi
ur eignárréttar og stjórn allfár
kjarnorkufiamleiðslu í heimin-
um, og þar með víðtælct vaid
yfir atv.innuiifi allra.landa.
“g^Eí.iSAR bandarísku tillögur,
sem í rauhinni var farið
með sem úrslitakosti, þar sem
öllum breytingum á þeim var
þverneitað, voru settir fram
þeirri trú, að Bandaríkin ein
hefðu yfirráð yfir kjarnorku-
vopnum í stytzta lagi til 1951.
Sú trú hefur nú orðið sér átak-
anlega til skammar. Upplýst
er, að Sovétrikin hafa ráðið
yfir kjarnorkuvopnum frá 1947
og þar með er grundvöllur
bandarískrar utanrikisstefnu,
Framhald á 7. síðu
á knc-
nana n
,n kraup hai
’ct íötin lágú -fast a
n hugsaði sljólega:
ýtiir ,að hafa synt.
Hú
un
har
,oan brc
,nn hjá dauðri hend
rys dómara. Allur líkami háns virtist stirona
upp um leið og hann las. Síðan sneri hann sér
• Hnnn herti takið á öxl hennar: „Vertu róleg,
fyrir álla muni vertu rcleg. Er þctta skrift
Skrift hans? Hún neyddi sig til að athuga
máho og svara: „Eg . veit það ekki. Eg hef
aldrei séö skriftina hans?“
„Ekki ég heldur. Eg minnist þess að minnsta
kosti ekki. Eri þetta sýnis't samt einkcnnilegt.
uppátæki hjá deyjandi manni. Og svona krass
—“ „Hann starði hugsandi á miðánn. „Heyrðu,“
sagði hann. „Ef Yarrow skrifaði þetta ekki sjálf-
ur, áður en hann dó, þá gerði moröingi hans