Þjóðviljinn - 04.05.1950, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 4. maí 1950.
ÞJðBVILJINN^ ___________ a
Hneykslanleg vinnubrögð
við fjárlögin
Koma fjórum mánuðum of seint — Mill-
jónaúfgjöld óafgreidd - Skriffinnskan enn
aukin - Tekjuáœtlun út í bláinn - Hvar
er innflutningsáœtlunin?
Fjárveitinganefnd hefur nú skilað frá sér fjárlögum, þegar þriðjungur fjáv-
lagaársins er liðinn! Enda þótt þrjár ríkisstjórnin hafi fjallað um frumvarpið og
það legið hjá fjárveitinganefnd í næstum því hálít ár, er afgreiösla þess með
endemum. MHljónir króna af fyrirhuguöum útgjöldum vantar, ekkert fé er enn
ætlað til uppbóta á laun opinberra starfsmanna o. s. frv. Enn er lagt til að útgjöld
til skriffinnskubáknsins veröi hækkuð, þrátt fyrir allt sparnaðarhjalið, og má telja
víst að þessi fjárlög verði þau hæstu sem aígreidd hafa verið. Öll tekjuhlið fjárlag-
anna svífur í lausu lofti, ekkert tillit hefur verið tekið til áhrifa gengislækkunar-
innar á tekjurnar og fjárveitinganefnd hefur ekki einu sinni fengið að sjá innflutn-
ingsáætlun Fjárhagsráðs, ef það milljónafyrirtæki hefur þá komizt yfir að semja
nókkra slíka áætlun.
Ásmundur Sigurðsson, fulltrúi sósíalista í fjárveitinganefnd gagnrýnir harðlega
þessi hneykslanlegu vinnubrögð í sérstöku nefndaráliti, en þar segir svo:
„Ég hef ekki orðið sammála
meiri hluta nefndarinnar um
afgreiðslu frumvarpsins og vil
því gera grein fyrir afstöðu
minni í sérstöku áliti.
Þegar fjárlagafrumvarpið
var lagt fram af fyrrverandi
ríkisstjórn, voru rekstrartekj-
ur áæclaðar.263 millj. 607 þús.
kr., en rekstrarútgjöld 225
millj. 821 þús. kr. og rekstrar-
afgangur því ca. 37 millj. 786
þús. kr.
Á r.jóðsyfirliti var þó útkom-
an allmikið öðruvisi vegna af-
borgana lána og útgjalda á 20.
gr. vegna eignaaukningar, sam-
tals rúml. 35 millj. 723 þús., og
nam greiðslujöfnuður 4 millj.
572 þús.
1 fljótu bragði gat þetta virzt
allglæsleg áætlun, þegar borið
er saman við fjárlög síðasta
árs, þar sem niðurstöðutölur
bæði tekna og gjalda á sjóðs-
yfirliti námu samtals 287728
þús. kr. og greiðsluhalli var j
rúmlega hálf millj.
Útgjaldahækkun 10
milljónir — Greiðslu-
halli 14 milljónir
En hér ber þó þess að gæta,
að í þessu frumvarpi var þegar
gert ráð fyrir, að niður félli
greiðslur vegna fiskábyrgðar,
og því aðeins reiknað með 33.5
millj. kr.: til dýrtíðarráðstaf-
ana. Á síðustu fjárlögum voru.
tekjur dýrtíðars jóðsi áætlaðar:
64 millj. 640 þús. kr. Munar
hér því 31 millj. 140 þús. kr„
sem dýrtíðargreiðslur eru áætl-
aðar lægri en á síðasta ári. Er
það ca. 10 millj. kr. hærri upp-
hæð en sú heildarlækkun, sem
frumv. gerir ráð fyrir frá síð-
asta árs fjárlögum. Liggur því
ljóst fyrir, að frumvarpið gerir
raunverulega ráð fyrir 10 millj.
kr. hærri útgjöldum til ann-
arra hluta en dýrtíðarráðstaf-
ana, og skiptist sú upphæð all-
misjafnt á hinar ýmlsu greinar,
en einna mest á 7., 10., 11. og
14. gr.
Breyting sú, er gerð var á
skráðu gengi íslenzkrar Krónu
nú nýlega, hefur óhjákvæmi-
lega í för með sér hækkun á
ýmsum liðum fjárlaganna. Má
þar t. d. nefna margar greiðsl-
ur landssímans til útlanda, er
greiða verður í erlendum gjald-
eyri, hinn erlenda þátt í rekstr-
arkostnaði ríkisskipanna o. m.
fl. Þýðingarlaust hefði verið að
loka augunum fyrir þesHari
staðreynd, þar sem útgjalda-
hækkunn hennar vegna hlýtur
að nema mörgum milljónum
króna.
Þótt reynt verði að fá tekjur
á móti þessu með hækkuðum
gjöldum, breytir það ekki þessu
grundvallaratr. Þá má og búast
við hækkun á launagreiðslum
ríkisins, ef vísitala hækkar.
Einnig kom það í ljós við at-
hugun fjárveitinganefndar, að
á frumvarpið vantaði ýmsar
lögboðnar greiðslur, svo sem
framlag til hafnarbótasjóðs og
ýmislegt fleira, Nú hefur meiri-
hluti fjárveitinganefndar sam-
þykkt að leggja fram breyting-
artillögur, sem allmargar stafa
af fyrrnefndum ástæðum. Þeim
breytiiigartillögum er ég sam-
þykkur.
Að upphæð nema allar bfáýt-
ingartillögur meiri hlutans rúm
um 18 millj. kr. og munu því,
ef isamþykktar verða, lækka
rekstrarhagnað frumv. um
nærri þá upphæð og skapa
greiðsluhaila, er nema mundr
•ea. 14 millj. kr.
Ótalin útgjöld á annan
tug milljóna
Þá verður ekki hjá því kom-
izt að benda á það, að livorki
frumvarpið sjálft né tillögur
meiri hlutans marka nokkra
stefnubreytingu frá því, sem
verið hefur um kostnað við
rekstur ríkiskerfisins, og enn
fremur það, að mjög veiga-
mikil atriði eru óafgreidd frá
nefndinni og munu bíða 3. umr.
Hér til má nefna mörg atriði,
og skulu hér upp talin þau
helztu.
Inn á frumv. vantar ena lög-
boðnar greiðslur samkv. lögum
um vatnsveitur og mjójkur-
stöðvar. Þá vantar og upphæð
til að greiða þær uppbætur á
laun opinberra starfsmanna,
sem nú hefur verið greidd nærri
því í heilt ár og ríkisstjórnin
hefur a. m. k. gefið í skyn, að
haldið verði áfram. Ekki er
heldur ennþá tekið tiliit ti;
þess aukna kostnaðar, sem
verður á utanríkisþjónustunni
við gengisbreytinguna, og má
nefna fleira, sem enn þá hefur
verið frestað að taka fullnaðai
ákvarðanir um og valda mun
hækkuðum útgjöldum.
Bendir allt til, að þessar
upphæðir geti numið hátt á
annan tug millj., ef fylgja á
sömu reglum um þessa hluti
sem aðra hliðstæða.
Enginn sparnaður
á ríkisbákninu
Þá hefur ekkert samkomulag
heldur náðst um tillögur til
sparnaðar á rekstrargjöidum
ríkisins. Hefur sú skoðun
greinilega komið fram j nefnd-
inni, að slíkt mundi þýðingar-
lauat, og yerið rökstudd nieð
reynslu þeirri, ef fékkst á síð-
asta árí, þegar nefndin flutti
margar tillögur um lækkanir á
ýmsum liðum í rekstraikerfi
ríkisins, er nálega allar voru
felldar fyrir atbeina þáverandi
ríkisstjórnar. Ég álít hins veg-
ar, að ekki sé aðeins full á-
stæða til, heldur muni bráðlega
reynast , óh jákvæmilegt að
draga verulega úr þeissum
kostnaði, en af því að ég tel
þetta mál ekki að fullu útrætt
í nefndinni, mun ég ekki flytja
breytingratillögur við þessa
umræðu, en áskil mér rétt til
flutnings slíkra tillagna við
þriðju umr., ef ekki næst sam-
komulag innan nefndarinnar
um þetta mál milli umræðna.
Tekjuáætlunin svífur
í lausu loáti
Þá skal ennfremur bent á
MERK
Innan skamms mun koma á
bókamarkaðinn lítil bók með
allnýstárlegu sniði. Aðaltitill
þessarar bókar er Organum I.,
— en undirtitill hennar er
Vakna þú ísland.
Bók þessi hefur inni að halda
55 íslenzk sönglög, sem Hall-
grímur Helgason, tónskáld, hef
ur valið og raddsett.
I öllu því bókaflóði, sem ár-
lega flæðir yfir íslenzku þjóð-
ina, má það teljast stórviðburð-
ur, ef út er gefin nótnabók. Til
þess liggja ýmsar ástæður og
eru þessar helztar. 1 fyrsta
lagi er nótnaprentun alldýr, og
munu íslenzkar prentsmiðjur
stunda hana lítið. Þess vegna
verður oft að grípa til þess ráðs
að prenta slíkar bækur erlendis,
en það útheimtir aftur erlendan
gjaldeyri. I öðru lagi takmark-
ast kaupendahópur slíkra bóka
við tölu þeirra manna, sem læs-
ir eru á mál tónanna og kunna
eitthvað að handleika hljóðfæri,
en þeir menn eru tiltölulega fá-
ir samanborið við lesendahóp
annarra bóka. Þeir, sem ráðast
í útgáfu nótnabóka, eiga þess
vegna við ramman reip að
draga, og sjaldan mun mega
vænta ágóða af slíkri útgáfu-
starfsemi.
En þessi litla bók er einnig
bókmenntaviðburður að öðru
leyti. Hér er í fyrsta sinni gef-
ið út lagasafn, sem eingöngu
er helgað íslenzkum höfundum,
og mun útgefandi hugsa sér
að halda þessari útgáfu áfram,
og á hún að verða nokkurs kon.
ar yfirlit yfir þróun íslenzkrar
scnglistar og sönglagagerðar.
Hann hefur valið þessari út-
gáfu aðalheitið Organum, af
því að það er hið fræðilega
heiti ÍSlenzka tvísöngsins, hinn
ar fyrstu, frumstæðu tilraunar
íslendinga til f jölröddunar, sem
síðan hefur geymzt allt fram
á okkar daga eins og rnenn t.
S. þekkja af Iáginu Ssíand far-
sælda frón, en það er oft flutt
ennþá í þessu gamla formi. I
bók þessari eru 7 þjóðlög, en
hin skiptast milli eigi færri en
28 höfunda, Hér erii lög eftir
brautryðjelidur íslenzkrar tón-
listar á síðari hluta 19. aldar
og byrjun þeirrar 20. eins og t.
d. þá bræðurna Jónas og Helga
stærsta atriðið, sem enn þá er
óafgreitt og meiri hluti fjár-
veitjnganefndar ■ ásgmt ríkis-
stjórninni héfúr ákveðið að láta
-bíða þt'iðju umr. Það eru breyt-
ingar, sem hljóta að verða á
aðaltekjuliðum ríkisdns á ann-
arri grein frv. Þegar frumvarp
þetta var samið, var gengi ísl.
kr. allt annað en nú. Sú breyt-
ing, sem gerð hefur verið á
genginu, hlýtur að hafa í för
með sér stórfelldar breytingar
á tolltekjum ríkisins að ó-
breyttum innflutningi.
I lögum um f járhagsráð, inn-
flutningsverzlun og verðlags-
eftirlit er svo fyrir mælt, að
Framhald á 7. síðu.
BOK
Helgasyni; Sigfús Einarsson,
Árna Thorsteinsson, Bjama Þor
steinsson, Jón Laxdal, Sigvaldai
Kaldalóns og fleiri. Lög þessara
manna eru öll gamlir kunningj-
ar, sem íslenzk alþýða hefur
tekið ástfóstri við, en raddsetn-
ing Hallgríms gefur þeim nýj-
an, ferskan tón, og í þeim bún-
ingi munu þau óefað fá nýjan
hljómgrunn í brjóstum þjóðar-
innar. En það, sem vekur mesta
athygli þegar maður flettir
þessari bók, er sú staðreynd, að
allt að helmingur laganna er eft-
ir algerlega óþekkta höfvmda,
menn og konur, sem unnað hafa
fögrum lögum og Ijóðum og
hafa svo af innri þörf samið
eitt og eitt lag í önnum dagsins
líkt og hagyrðingurinn, sem ort
hefur nokkrar listrænar lausa-
vísur án þess að gera sér vonir
um skáldfrægð. Vitað er um a.
m. k. suma af þessum höfund-
um, að þeir hafa hvorki lært
að lesa nótur né leika á hljóð-
færi, en hafa samsungið lag
sitt hjartfólgnu ljóði, sem hrif-
ið hefur hug þeirra. Hér kem-
ur skýrt í ljós, hvað íslenzka
þjóðin býr yfir sterkum meló-
dískum gáfum. Mörg þessara
laga eru hreinustu perlur, sem
eiga eftir að hljóta almennar
vinsældir, en hefðu aldrei komið
fram í dagsljósið, ef Hallgrím-
ur Helgason hefði ekki á undan
förnum árum verið óþreytandi
í að leita að slíkum perlum,
enda mun hann eiga stærra
safn slíkra laga í fórum sín-
um en nokkur annar Islending-
ur. Þessi litla bók er árangur
af þessum þætti í starfi hans.
Og þessi lög hefur hann svo
raddsett með sinni markvissu
snilld og alkunnu vandvirkni.
Það hefur aldrei hvarflað að horv
um, að þessum ,smálögum‘ hæfði
aðeins búningur fábrotinna sam
hljóma, Nei, lagi alþýðunnar
hæfði ekkert iálíina en það
bezta, raddsetning eftir fyllstu
kröfum listarinnar. Þess vegna
birtast nú þessi lög sem ódauð
leg listaverk. Eg skal nefna
sem dæmi valin af handahófi
þessí lög: Bjart er yfir æsku-
vori eftir Elínu Jhríksdóttur,
Jólavers eftir Ingibjörgu Sig-
urðardóttur, lag, sem hljónl?
ætti í hverri íslenzkri kirkju á
jólahátíðinni og Vertu hjá mér,
eftir Karl Gunnarsson, dreng,
sem eigi náði nema 12 ára aldri,
en reisti sér óbrotgjarnan minn
isvarða með þessari - sönnu,
innilegu laglínu.
Hallgrímur Helgason hefur
unnið hér ómetanlegt og óeiginí
gjarnt starf, sem hann á óskipt
ar þalckir skildar fyrir. Hann
hefur forðað mörgum lögunum
frá gleymsku og gefið þjóðinni
þau í listrænum búningi. Og ég
er ekki í vafa um, að íslenzka.
þjóðin kann að meta þetta verlc
og lætur þessa bók ekki vanta.
á nokkurt heimili, þar sem söng>.
ur og hljóðfæraleikur er umt
hönd hafður.
r Hróðmar Sigurðsson.