Þjóðviljinn - 04.05.1950, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 4. maí 1950.
ÞJÖÐVILJINN
I PAR ÍS
Islenzk
lístsýning
Um þessar mundir stendur
yfir myndlistarsýning ein í
París sem markar væntanlega
merk tímamót í sögu íslenzkrar
myndlistar. Fimm íslenzkir listu
menn halda nú fyrstu sam-
sýningu á íslenzkri li:t sem
fram hefur farið í miðsetri
heimsmenningarinnar. Hefur
hún þegar vakið mikla athygii
og verið fjölsótt enda er sýn-
ingarhús það sem er vettvahg-
ur hennar mjög eftirsótt til
sýninga vegna ágætra sam-
handa sinna og er þekkt meðal
allra þeirra hér í borg, sem
fylgjast með því sem höfuðborg
menningarinnar hefur að bjóða
af myndlist.
Sýning þe:si ber vitni stór-
hugar og um virðingarvert
framtak hinna ungu listamanna
sem hafa ráðizt í mikið fyrir-
tæki af einstökum dugnaði og
harðfylgi þrátt fyrir mikina
kostnað sem þeim er erfitt að
standa undir vegna -lítilla f jár-
muna en hafa lagt hart að sér
og neitað sér um ýmsar þurftiv
sínar til að fá færi að afla
landi sínu og þjóð orðstírs og
sjálfum sér og lii-t sinni viður-
kenningar enda er heimurinn
opinn þeim sem frægð hlýtur
í París eins og öll óperuhús
leitast við að fá þann til sin
sem suhgið hefur í Scalaóper-
unni í Milano. Ekki er þeim er
þetta ritar kunnugt um að þau
hafi notið fjárstyrks frá ís-
ienzkum stjórnarvöldum til
þessa fyrirtæki; en ég vil hér-
með skjóta því fram til athug-
unar að veittur verði einhver
styrkur til að standast straum
af leigugjaldi sýningarskálans
og öðrum kostnaði og sýnd
með því viðurkenning við starf
þeirra og launað hið glæsileg.i
framtak sem hér er um að
ræða. Hika ég ekki við að full-
yrða að sýningin er mikil og
nyfc-amleg lands- og þjóðar-
kynning flestu öðru fremur.
Fjármagni hefur oftlega verið
veitt til ýmissar misjafnlega
þarflegrar kynniviðleitni og
flokkar sem einstaklingar verið
sendir utan að etja kappi við
erlenda svo sem iðkendur sam-
kvæmisleikja eins og bridge og
annarrar lönguvitieysu, svo og
íjþrcttahópar þótt um suma
væri fyrir vitað að fremur
mættu eftirtekt vekja á sér
fyrir getuleysi en afburði. Þarf
ekki að telja í löngu máli rök
þau er að því hníga að því að
efnilegu fólki sem fæst við að
byggja upp menningu sé kost-
ur geíinn að sýna öðrum
þjóðum fram á að á iitla land-
inu okkar þrífist menningarlíf
sem þolir samanburð við önnur
fjölmennari ríki heims og
hnekkja þeim víðbreiddu firr-
um að það sé ísmoli. á sveimi
einlivers staðar í íahöfum
byggður lífverum á kipphrær-
ingartigi frumdýra, umlandi
eskimóum, ísbjömum og ping-
vinum og koma heiminum í
skilning um að ísland sé land
menningar er ekki nái einungis
til bókmennta en hefur fært út
gripvídd sína á önnur svið lista
og er nú í glæsilegum uppgangi
í myndlist.
Þessi sýning vekur ásamt
ýmsu fleiru vonir um merka
framtíð og vegiegt hlutverk
fi lands í listum. Hér er á ferð-
inni fólk sem hefur fullan hug
á að halda áfram starfi merkra
brautryðjenda í málaralist fs-
lands og höggmjndalist er
unnið hafa mikið starf sem
metið hefði verið meira með
öðrum þjóíum en ýmsir hafa
þeir verið lítt metnir af þeim
sem þeir hafa starfað með og
fyrir, sinni eigin þjóð, í sam-
ræmi við hinn gamla vísa dóm
að það er erfitt að vera spá-
Vt
Gerður Helgadóttir:
Negrahöfuð.
maður meðal sinnar þjóðar. Er
ég rita þetta kemur mér í hug
það átakanlega dæmi sem er
fálæti íslendinga gagnvart Á:-
mundi Sveinnssyni myndhöggv-
aar og liggur við að manni
finnist þeir ekki eiga það skilið
að slíkur maður starfi á íslandi.
En nú er höfimdur þessarar
greinar komin að efni í aðra
grein og skal ég snúa mér aftur
að tilefni lína þessarra: Sýn-
ingu hinna fimm íslenzku lista-
manna í París.
Þeir er þessir: tveir mynd-
höggvarar, þau: Gerður Helga-
dóttir (tónskálds Pálssonar)
og Guðmundur Elíasson, og
þrir málarar: Hörður Ágústs-
son, Valtýr Pétursson og Hjör-
leifur Sigurðsson. Skulu þau nú
kynnt lesendum með nokkrum
orðum sem með engu móti er
ætlað að vera skipulegur og
ítarlegur dómur en örfá fátæk-
leg kynnisorð.
Gerður er kornung og þeirra
yng:t. Hún nam heima við
Handíðaskólann og vakti þar
þegar eftirtekt á sér, fór síðan
til hinnar gömlu háborgar
ítalska endurreisnartímans, ■
Flórenzborgar, og nam þar í 2
vetur; síðastliðinn vetur hefur
hún stundað nám undir hand-
leiðsiu hins mikla myndhöggv-
ara Osip Zadkine sem er talinn
bera hæst núlifandi mynd-
höggvara. Hún er harðdugleg
og ötul, vinnur markvisst og
fast að Btarfi sínu og sækist
með ágætum námið. Hún hefur
áðuv sýnt á Norðurlandasýn-
ingunni síðustu í Helsingfors.
Nýlega hefur hún gert högg-
mynd fyrir Þjóðleikhúsið af
Jóhanni Sigurjónssyni og mun
sú mynd þegar vera til sýnis
fyrir íslenzka leikhúsgesti.
Guðmundur var einnig við
nám í Handíðaskólanum, íðan
í Kaupmannahöfn og London
og loks hjá Zadkine. Ilann er
að dómi allra er til þekkja
gæddur frábærlega miklum
hæfileikum og líklegastur til
mikilla afreka á listsviði sinu.
Mun kennari hans hafa mikla
trú á honum sem myndhöggv-
ara og hann hefur vakið mikla
athygii á sér í skóla Zadkines.
Það er ekki ólíklegt að hann
eigi eftir að bera vítt nafn
lands síns og þjóðar og er sízt
þeim peningum til óþurftar
varið þár sem væru ríkisstyrkir
hanáa honum til dvalar er-
lendi:.
Áður en komið er að málur-
unum skal áminnzt atriði sem
óvíst er að almenningur geri
sér nægilega grein fyrir og
íslenzkum stjórnarvöldum virð-
ist yfirsézt hafa átakanlega oft.
Höggmyndalist er mjög fjár-
frek listgrein og svo kostnaðar
samt að fást við hana að mynd
höggvarar verða að fá verkefni
frá ríkis-, bæjar- og sveita-
istofnunum, að öðrum kosti er
þeim óhægt að vinna að list
sinni sem skyldi. fsland hefur
brugðizt skyldu sinni við Ás-
mund Sveinsson og meinað hon
um að neyta hæfileika sinna.
Það er mikil og skammarleg
yfirsjón. Islendingar verða að
fara að vakna til vitundar um
það sem er að gerast í kringum
þá, hætta að hotsa lítilsverðri
meðalmennsku í afkáralegum
molbúahætti en hlúa að þeim
sem hæfileika hafa til að vinna
stór verk og gefa þeim aðstöðu
til að rækta og ávaxta sitt
pund.
Hörður hefur dvalizt í Paris
lengst málaranna en verið ó-
kunnur heima til skamms tíma
en hélt sem kunnugt er sýningu
í Reykjavík síðastliðið sumar
og vakti mikla athygli. Hann
stundar list sína af mikilli al-
vöru og er í intöðugum vexti sem
listamaður. Myndir hans bera
vitm sterkri og sérkennilegri
skáldúð og anda frá sér
dreymnum og lyriskum blæ.
Hann er fast téngdur Isiandi
og hefur ekki týnt rótarsam-
bandi sínu við móðurmoldina
sem mörgum hætlir við í svipti
byljum heimsborgarinnar og
iðandi mannhafinu þar sem
sundurleitar þjóðir renna sam-
an í alLherjar súpumauk. Síð- <
astliðinn vetur hélt Hörður |
sýningu í París og hlaut vin-
samleg ummæli í þekktum lista
tímaritum. Jafnframt núverandi
sýningu á hann myndir á Salon
des Independants í hinni miklu
sýningarhöll, Grande Palais.
Valtýr er þekktur sem einn
hinna svonefndu september-
málara heima en þeir eru sem
kunnugt er hópur ungra lista-
manna í nánu sambandi við
ýmsa nýlegra istrauma á vett-
vangi heimslista. Hann hefur
og sýnt á samsýningu ísl. lista-
manna og Norðurlandssýning-
um. Síðastliðið haust var hann
einn þeirra Islendinga sem nutu
þess heiðurs að bjóoast þátt-
taka í Hö'tudstillingen í Kaup-
mannahöfn.sem er merkur við-
burður í listalífi Norðurlanda.
Það vekur eftirtekt hversu
miklum breytingum hann hefur
tekið nýlega í list sinni og vaid
hans hefur vaxið yfir tæki sínu
Hefur hann sýnilega notað sér
vel dvöl sína í París.
Hjörleifur hefur dvalið í
París í tvo vetur og tekið mikl-
um framförum þann tíma.
Hann er einlægur maður og
samvizkusamur með afburðum,
falslaus og heiðarlegur i list,
sinm. Hann er yng'tur málar
anna og mun ekki hafa sýnt
áður. Myndir hans einkennast
af næmleika í meðferð lita og
vandvirkni og hafa vakið at-
hygli ýmissa gagnrýnenda fyrir
sérkennilegan norrænan seið.
Þessi fyrsta íslenzka sam-
sýning heftn" vakið mikla at-
Eitt af málverkum Harðar Ágústssonar á Parísarsýningunni.
5
Guðm. Elíasson: Étude.
hygli og umtal og má þess
geta í lokin að listafólkinu hef-
ur fallið í skaut rá mikli og
eftirsótti lieiður að bjóðast
þátttaka í svonefndum Salon
du Mai en sú árlega sýning,
sem stofnað er til af ýmsum
þeim málurum og myndhöggv-
urum sem nú ber hæst, nýtur
sérstakrar viðurkenningar cg
er talin einhver merkasti mynd-
listarsalon í heimi. Ekki er
hægt að sæltja um þátttöku en
litið er á það sem mikinn virð-
ingarvott og heiður að hlotnn t
þátttökubcð enda sýna og hafa
sýnt þar slíkir .iöfrar sem
Braque, Matisse, Miro, March-
and, Boréz og Zadkine sem í
dag eru dáðir um allan heim
sem meistarar.
Gengisfall ísl. krónunnar tor-
veldar námsmönnum mjög dvöl
hér enda vofir nú yfir mörgum
þeirra að verða að hverfa heim
sökum f járhagslegra þrenginda.
Þers er brýn þorf að ríkisvald-
ið hlaupi undir bagga með þeim
með uppbótum vegna kjara-
skerðingar sem gengisfallið hef
ur valdið þeim enda má landið
ekki við því menningarlega að
kalla þá frá nauðsynlegu námi
þeirra og starfi í þágu íslenzkr-
ar menningar. Jafnframt því
sem ritari skrifs þessa óskar
listafólkinu til hamingju með
hina glæsiiegu frammistöð.i
vill hann láta í ljós þá ósk og
von sína að íslenzka ríkið sjái
sér fært að senda þeim aðra“
betri og maklegri kveðju og
sigurlaun en þá hörmulegu sem
heimkvaðning væi’i. Þau hafa
tiil þess unnið að fá að neyta
og fylgja eftir þeim sigri seia
þau hafa unnið sér cg þjóð
sinni.
París 28. - 4. '- ’50.
Thor Vilhjálmsson.
hcirr lítil smásaga eftir Dag
'us'an, sem gefin hefur veri-5
cérprentuð og borizt Þjóð-
■'iUa.num. Scgir hanii þar á
■ svo skemmtilegan hátt
frá þegar Reykvíkingur stal
hw.di frá lögreglunni mörg-
um sinnum sömu nóttina, í þeim
t.i’gangi að bjarga seppa frá,
að því er höf. taldi, yfirvof-
andi aftöku. Frásögnin minnir'
í senn á þjóðsögu og reyfara
— en margar eru prentvillurn-
ar í svo lítilli bók, en höf. tók
það fram um leið og hann
afhenti hana, að hann hefði
verið fjarverandi þegar próf-
arkir voru lesnar.