Þjóðviljinn - 31.10.1951, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 31. október 1951 — ÞJÓÐVTLJINN — (3
MÁLGAGN ÆSKULÝÐSFYLKINGARINNAR SAMBANDS UNGRA SÓSÍALISTA
RITSTJÓRAR: HALLDÓR B. STEFÁNSSON, SIG. GUÐGEIRSSON, TRYGGVI SVEINBJÖRNSSON
Afmæliskveðja til Þjóðviljans
Furðuieg fregn er það, að
Þjóðviljinn sé orðinn 15 ára.
Það er svo örstutt síðan við
stóðum við eldhúsborðið heima í
Framkaupstað, mamma, pabbi
og krakkarnir, og skoðuðum
fyrsta tölublaðið af blaðinu
okkar. Þó er annað ennþá furðu-
legra: Að Þjóðviljinn skuli að-
eins vera 15 'ára, önnur eins
áhrif og hann hefur haft, ann-
arri eins útbreiðslu og hann
hefur náð, aðra eins sigra og
hann hefur unnið hundrað þús-
und islenzkutn alþýðumönnum
til handa. Hvaða 15 ára ís-
lenzkur unglingur hefur af
öðru eins að státa? Auðvitað
enginn.
Mér hefur ailtaf þótt undur
vænt um Þjóðviljann og ekki að
ástæðulausu. Því það er ekki
aðeins, að ég og mín kynslóð
eigum Þjóðvi’íjanum öðrum
fremur að þakka pólitískt upp-
eldi okkar, margháttaða fræðslu
um alþjóðamál, innanlandsmál,
sósíalisma, bókmenntir, listir,
skák og fjölmargt fleira. Við
eigum Þjóðviljanum hvorki
meira né minna en það að
þakka, að við fyrst allra ungra
kynslóða á íslandi höfum getað
lifað mannsæmandi lífi, haft
að bita og brennar átt góð og
snotur föt að klæðast, getað
aflað okkur menntunar og
kynnzt að minnsta kosti nokkru
af þvi bezta í heimsmenning-
unni. Án Þjóðviljans liefðum
við örugglega farið á mis við
flest það, sem við teljum, að
gefi lífi okkar æðra gildi.
En auk þessa liggja til bess
margar næsta persónulegar á-
stæður, að Þjóðviljinn er mér
sérstakiega kær. Mamma var
útsölumaður biaðsins á Eski-
firði frá uppháfi. Þegar ,,Esj-
an“ eða ,,Súðin“ komu að sunn-
an með póstinn, var eitthvert
okkar systkinanna sent út á
pósthús til að sækja blaðið. Oft
voru það ærið margir strang-
ar, því að póstferðir milli
Reykjavíkur og Austf jarða hafa
til, skamms tíma verið fjórtán
til þrjátíu sinnum strjálli en
milli Ameriku og Asíu nú til
dags. Þegar heim kom, voru
pakkarnir rifnir upp cg glugg-
að í biöðin til að vita, hvað
væri að gerast i heiminum og
Reykjavíkinni. Síðan þurfti að
sortéra blöðin og bera þau til
kaupendanna, sem voru dreifð-
ir um allt þorpið. Og svo voru
það innheimtutúrar um plássið
einu sinni í mánuði. Á heimil-
inu var sérstök bók, sem hét
MerwœMngu
V-¥»s}zlmfom ds
hru&að
Hernámsstjórar Vesturveld-
anna og vesturþýzka stjórnin
hraða nú samningum um þátt-
töku Vestur-Þýzkalands í her-
væðingu A-bandalagsins. Er
fyrirhugað að undirrita samn-
ing um það mál á morgun. Fyr-
ir þeim vakir að koma samning-
'um í höfn fyrir þing SÞ, sem
sett verður í Páiús í næstu viku,
en þar er búizt við að Sovét-
ríkin beri fram tillögu um sam-
einingu Þýzkalands.
Þjóðviljabókin, þar se.m kaup-
endurnir voru skráðir, og í
Þjóðviljatuðrunni voru áskrift-
argjöidin geymd, einnig kvitt-
anaheftin. Þetta var svolítið
embætti, aðeins frábnigðið öðr-
um embættisstörfum að því
leyti, að það var unnið með
gleði og endurgjaldslaust vegna
gat dottið í hug. Ég ætla ekki
að reyna að lýsa því, hvernig
mér varð um, þegar vinur minn
og velunnari, núv. fréttarit-
stjóri, fræddi mig á því af sinni
alkunnu góðvi’d nokkru eftir að
ég hætti hlaðamennsku og var
komir.n tii útlanda, að hið
fyrsta, sem blaðamaður yrði
v,x »v t x. r r •<#, k
UNGA FOLKIÐ
OH fr|álslynd æska iSkoIa
i einu Siamtoaiicli
vV I. K. toídor *». I'. J. að 'aiiuÍMi Mnmlmncliu.
Lftítr Ákn X. I. Ií» \
kappleiklrnl **
I » ■.. J <v i it t-MltoiiúÍMí <\< 't ;
» <»<■>« i t t.' > »>'>3 >»«.( S $<>t, »
'>x<>i i <•<<<>».• 5.'<x«» m«s f4*.< '
‘. tx-Vi . <> >*>y<.k»!«f ■<>.£*« •«.(!«: j ntmw :
»■>& 1 «»•! : f x«asKvi*» |;. 1
1^»: tsi'vt*! : »*!5x'þ< (<<>><* Jevx- <»!.'! jg
'> ',r i-x- <' ■» Ox'ixv X.x» «:■ , s<,<> <<■> X-X , 'Vkx?><.>í X-5 ><>. ,
'f> J >.- 'xti< ■ » :««* *»T>* . >.x> •
aiier tw í <V s e. i U |
(rtí' «(t w 0-4 *> «.vxx<.tA<-4x ;«<■»} j ->r.<V-',í:í«ít4>:**<.. Kf>srfe»»>< : »JWÍt<»<V*. <9 >< »
n.<-xí6 : .$*> x Wrxv.<>.»[< <-.- í»jxix-><. . ','■»><• <->.:> <.x«^>:. < ■ . * . ’ ' ' ■ V
• «.; {»> «-j>' Mk*fr<x*e>* i «<ft| fc. V, A.WS }■<: & Úi«; j »>.>«-i*.'XSyv' i,<y,4,<x».>'rf <» ; i' ♦ « - Mtf >.4’
i V'< x» i »>».<, tx*xf«íS« j',,’o<í .<•**>•«*]> líxctt- ] •VftVr'^-(|- fy,. Lx<<x>> *»ávx j *»*<■• «.<«*;<> \ía> * Aí VK.
. í.»-< ««k<ii'»< X»- :>. i\ í .'-é. {<♦<< w msx.» i
*:<* Ui f/U' \ >• f ftx.to>v» *•*•*.•> : Jí..^ >;':>*5, Hr'? V.:{W> i x>sv *<•<<(* >* iUj-vfcíVx
Viii ;0>>í
< ÍKj*-
f.f ,<«W,í<V •'<•»
•í' <í-sx :A: Wv«? *} fítf» OX'< þ-» ♦*<!> <x f:> x

Æ <XÍ« (<->»:» - itf'y : :>ÍS}-x>»:

Æskulýðsmól íyrir
! Nordurisna
♦ «-rf>*»r Kl»WtO I (.ttttiítWrg W5,—ií*>. éc«»t-
< ,s*h«», fy*>v» •>« í-<•<>v* > j >-,>< «* > - t - <<
HV)>>1> )•<!>: V,- i*< >N-.vAStS* f
<«> -.*»»< ->* »,ÍX» >< >->•' B-xx- mrit
:<:*,*Vj«x>-: <4!.x-v f«Áj»< {♦.>
«<cvr<
SIGLUFJARÐARFÖR
III. GREIN

<50 i 4 &*■»’
*v5»>. V
;,:<>)«*>>>.*:
MYNDIN HÉR AÐ OFAN ER AF FYRSTU ÆSKULÝÐSSÍÐU
ÞJÓÐVILJANS — HÚN BIRTIST I 2. ÁRG. BLAÐSINS
17. JÚNI 1937.
ástar á þeirri hugsjón, sem
blaðið barðist fyrir. Síðan hef-
ur þetta orðið eitt af sjálf-
sögðum hjáverkum mínum, hvar
sem ég hef dvalið, að reyna
að fjölga kaupendum Þjóðvilj-
ans og iðulega að bera til
þeirra blaðið og innheimta á-
skriftargjalaið.
Vorið 1945 var mér boðið að
gerast biaðamaður við Þjóö-
viljann. Mér fannst það mesti
heiður sem mér hafði verið
sýndur um dagana -— og finnst
það enn. Ég varð þó gripinn
ógurl.egum taugaóstyrk, þegar
til kastanna kom — hvernig ’
átti maður að fara að því að
fylla þessar mörgu og voðalega
stóru síður, sem glottu við
manni galtómar og ögrandi á
hverjum morgni ? Af hyggjuviti
mínu komst ég að þeirri niður-
stöðu, að æðsta dyggð blaða-
manns hiyti að vera að skrifa
margar og langar greinar. Ég
byrjaði á einni framhaldsgrein
og hélt áfram með hana allt
sumarið, én um haustið var
hún líka hálfnuð — eða næst-
um hálfnuð. En þar með var
ekki þrautin leyst. Ég sofnaðd
sveittur á kvöldin og vaknaði
titrandi á morgnana af angist
og áhyggjum út af því hvernig
maður ætti að hreinsa sig af
þessum smágötum hingað og
þangað út um allt blaðið,
því ekki var hægt að setja
eina og sömu greinina á
fjórðu síðuna, í Bæjarpóstinn,
Hugleiðingar Örvar-Odds, inn-
lendu fréttasíðuna o.s.frv. Til
þess að brynja mig enn frekar
skrifaði ég og skrifaði í matar-
tímanum, kaffitimanum og öllum
frístundum greinar af öllum
lengdum og um allt, sem mér
að læra, væri að skrifa aldrei
langar greinar, og eiginlega
ætti góíur blaðamaður að láta
sem allra minnst á sinum eigin
penna bsra í b’aðinu. Þá byrj-
aði ég að læra áð skrifa bækur.
Þau sex ár, sem síðan eru
liðin, hefur Þjóðviljinn verið
bezti kunningi minn einnig í
hinni venjulegustu merkingu.
Þegar ég kem til Rvíkur, geng
ég venjulega fyrst upp á Skóla-
vörðustíg til að heilsa upp á
hann og vita, hvernig hann hef-
ur það. Eins og góðra bænda
er siður, býður han.n þá venju-
lega upp á kaffisopa — það er
að segja sá hluti hans, sem
gegnir nafninu Jón Bjarnason,
stendur oftast fyrir .veitingum
ásamt sinni góðu konu. Og
borið hefur það við, ef ég hefi
komið úr ferðalagi til borg-
arinnar síðla kvölds, að ég hefi
leitað gistingar hjá M.T.Ó. í
erlendu fréttunum.
Ég get því með sanni sagt,
að öll bessi fimmtán ár hafi
Þjóðviijir.n verið snar þáttur
af sjálfum mér, daglegur föru-
nautur og hollvinur. Ég hefi
haft tækifæri til að gera ýmis-
’egt fyrir hann og fengið við
það ást á honum eins og börn-
um míriúm, fore’.drum og vin-
um. En liitt er þó miklu fleira
og meira, sem hann hefur gert
fyrir mig og mína líka, svo að
það er ckki furða, þótt þetta
sföiælisbái’n hafi átt og eigi
greiða leið að hjörtum okkar
íslenzkra alþýðnmanna. Og
aldrei hefur Þjóðviljinn verið
okkur eins dýrmætur og einmitt
nú, þegar erlendir apar og inn-
lend þý hafa gert samsæri gegn
öilu því, sem okkur er helgast.
Einar Bragi.
S. R. ’4G
Það hafði upphaflega verið
ætlunin, . að tími okkar yrði
það rúmur fyrir norðan, að
hægt væri að fara með okkur
um bæinn og sýna okkur þar
hið markverðasta, svo að við
færum ekki suður aftur jafn
fáfróð um Siglufjörð og við
höfðum komið þangað. En æv-
intýrið okkar í Æsustaðaskrið-
um varð til að raska þessum
frómu fyrirætlunum, eins og
öðrum. Við vorum upptekin við
þinghaldið alveg frá því að við
komum til bæjarins og til há-
degis á inánudag, en þá var
ætlunin að leggja af stað. Hing-
að til höfðum við ekki haft
önnur kynni af bænum en þau
sem við fengum er við gengum
í rcat og úr mat, og. svo af
samtölum við fólkið í matartím-
unum. Brottförinni var því sleg-
ið á frest, þótt við ættum 14
tíma ferðalag fyrir höndum,
og mai’gir þyrftu að mæta til
vinnu morguninn eftir. En tím-
ann notuðum við til að skoða
stærstu síldarverksmíðju ver-
aldarinnar: S. R. ’46.
Ég hafði einu sinni áður
komið í síldarverksmiðju. Það
var verksmiðjan á Hjalteyrl,
og fannst mér þá iriikið til
hennar koma. Ég kannaðist því
fljótlega við mig þegar ég kom
inn i S R. ’46. En ekki gat ég
varizt því að minnast Hjalteyr-
arverksmiðjunnar sem skemmti-
legs leikfangs þegar ég leit
þessi tröllauknu tæki. Það er
vissulega merkilegt tímanna
tákn að mikill hluti þessara
stóru vela skuli vera íslenzk
smíði. En sárt er til þess að
vita að þetta mikla framleiðslu-
tæki, sem nýsköpunarstjórnin
lét reisa á sínum tíma af mikilli
framsými skuli aldrei hafa
fengið verkefni við sitt hæfi.
Er þar fyrst og fremst um að
kenna síldinni, sem í bili virð-
ist hafa snúið baki við Siglu-
firði. En svo er að sjá sem
þær ríkisstjórnir sem í landinu
hafa setið eftir tíð nýsköpun-
arstjórnarinnar, liafi fengið of-
næmi fyrir þessari stærstu og
fullkomnustu verksmiðju lands-
ins. Það er að minnsta kosti
langt frá að nokkuð hafi verið
gert til að reyna að bæta henni
upp síldarleysið, með bví að
afla henni annarra verkefna.
seni þó virðist að ekki hefði
verið með öllu útilokað. í þess-
ari verksmiðju liggja miklir
fjármunir líttnotaðir. Ilún muu
hafa kostað, með öliu sem henni
tilheyrir um 26 milljónir kr.
En fái hún vefkefni er hún
heldur ekki lengi að borga sig.
Hún framleiðir útflutningsverð-
mæti fyrir hvorki meira né
minna en 3 milljónir króna á
sólarhring, ef hún vinnur með
fullum afköstum. Þar að auki
þarf hún þrisvar sinnum færri
menn til rekstursins, en marg-
ar hinar minni verksmiðjur,
miðað við framleiðslumagn.
Það er margt fleira merkilegt
sem hægt væri að skrifa í sam-
bandi við S.R. ,46, en þó læt
ég hér staðar numið. Saga
hennar er hálfgerð raunasaga.
En hún er merkileg fyrir það
að hún er um leið saga Siglu-
fjarðar frá þessum árum. Það
er ekki aðeins S.R. ’46 sem
byggð er fyrir sumarsíldina við
Norðurland. Siglufjörður allur
er þannig til orðinn í sinni
núverandi mynd og verkefna-
skortur í S.R. ’46 Iiefur Iíka
þýtt skort á verkefnum fyrir
siglfirzkt verkafólk, svo að stór
hluti þess verður nú að Ieita
sér lífsvíðurværis og atvinnu,
í öðmm landsfjórðungum. EIn3
og horfir er ekki annað sýnna
en að Siglufjörður leggist í
eyði og öll þau miklu fram-
leiðslutæki sem þar eru, grotni
niður, engum til gagns, sé ékki
þegar hafizt handa um öfhm
annarra verkefna.
Haldið Iieim
Klukkan var næstum orðin
þrjú þegar við höfðum skoðað
S.R. ’46. Við héldum nú enn
til bækistöðvanna í Suðurgötu
10 og fórum að tygja okkur
til brottferðar. Meðan við stóö-
um þar við og nutum síðustu
veitinga þeirra Siglfirðinga,
kvaddi sér hljóðs starfsmað-
ur flokksins á Siglufirði, Eb.erg
Ellefsen og færði okkur 3000.00
krónur að gjöf. Sömuleiðia
færði Aðalsteinn Halldórssoa
okkur 1000,00 að gjöf frá Nes-
kaupstað. Gjafir þessar skyldu
renna til að létta nokkuð þann
skaða sem við höfðum beðið við
slysið.
Okkur setti hljóða og Inga
R. Helgasyni vafðist tunga um
tönn er hann tók við gjöfun-
um og þakkaði. Okkur var öll-
rramha’d á 6. si’Ju.
Samþykkí tíunda þings Æskulýðsíylkingarinnar um
SKÖLAMÁL
Þingið telur að með hinum nýju fræðslulögum sé
stefnt í rétta átt um í.slenzka alþýðumenntun, og sem
jafnasta möguleika allrar æsku til að afla sér menntunar,
og leggur áherzlu á að þau verði nú þegar framkvæmd í
öllum greinum.
Nauösynlegt er um leiö og skólatíminn lengist, að
ráðstafanir séu gerðar til að kennslan veröi lífrænni, og
tengd traustum böndum við framleiðsluna og hagnýt
verkefni hin's' dagega lífs.
Það er þjóðarnauðsyn aö hæfileikar, en ekki efna-
liagur og þjóðfélagsaðstaða, ráöi því hverjir komist til
framhaldsnáms. Þingið bendir á eftirfarandi ráðstafanir
til að létta undir með fátæku námsfólki:
HEIMAVISTUM verði komið upp 400 framhalds-
skólana, er selji nemendum fæði og húsnæði við
vægu verði.
OPINBERIR námsstyrkir verði stórauknh’, og út-
lilutun þeu-ra miðuð eingöngu við að hjálpa fá-
tækum nemendum.
NÁMSFÓLK fái greiðan aðgang að lánum með
liagstæðum kjörum.
SKÓLAFÓLKI sé tryggð atvinna yfir sumai’mán-
uðina.