Þjóðviljinn - 15.06.1952, Síða 3

Suanudagur 15. júni 1952 — ÞJÖÐVILJINN
(3
Annað bréf um meira lióð
Bróðir Bragi. — Takk fyrir
síðast, opna bréfi'ð. lokaða
handritið og allt það. Ævin-
lega er ég jafnfeginn þér.
Nú er ég loksins raknaður úr
rotinu, sem ég sjálfur ku hafa
slegið sjálfan mig út af kvæð-
inu þínu um svaninn og þjóð
ina. Og af þvi ég kenni mér
einskis meins framar, og hef
sjaídan verið frilskari en í
morgun, þá vil ég ekki sleppa
tækifærinu að svara bréfi þínu
í_dag.__
Ég mótmæii kröftuglega
þessari rothöggsskoðun ykkar
þarna austurfrá. Það var ég
sem sagði að svanurinn væri
þjóðin þín, af þvi mér auðn-
aðist að skilja simból þitt. Eft-
ir sem áður verður þú að halda
þig við svaninn í kvæðinu.
Það er ekki hægt að rugla
með táknið og frummyndina að
vild. Táknið er notað til að
þurfa ekki að nefna það
sem táknað er beinu nafni né
beru orði. Það er ekki einu
sinni spurning um „ströngustu
nákvæmni og lógík“, heldur of-
ureinfaldlega um listræn vinnu-
brögð, samkvæmni ljóðsins. Þó
svanurinn tákni þjóðina, og
kvæðið sé allt stilað upp á þá
táknan, þá eru það engin vinnu
brögð að ræða um að hann sé
seldur þarna úti á vatninu.
Eg endurtek: þú gleymir allt
í einu ijóðmynd þinni og segir
einum of mikið. Þetta muntu
skilja jafnskjótt og þú vilt
Þú gætir líka borið það , undir
trúverðugri menn.
Mér er alveg sama hvort
brageyrað sem við vorum að
tala um er þjóðsögn eða ekki
•og ég • hirði ekki um að ræða
það. En þó svo væri er það
engin afsökun fyrir þig að
kveða skakkt þagar þér býður
svo við áð horfa, og ég hélt
þú gætir viðurkennt það án
undanbragða. Þú talar í þessu
sambandi um einhverja sök
sem þú vilt endiiega taka 4
bakið. Ef þú átt við þessar
ibragviilur þá nægir fyllilega að
bera þær að umræddu eyra -
og síðan má raunar leggja sér
þær á hjarta og minni.
Og svo segistu halda að ég
-sé galinn — nákvæmlega það
sama og vinur minn Heigi
Sæmundsson meinar. Annars
hef ég aldrei á minni lífs
fæddri ævi vitáð annað eins.
Ég hef borið þetta undir ýmsa
vini okkar og þeir eru fiestir
á rnínu máii. Þessvegna verð
ég að spyrja þig, hvort þú
hafir aldrei heyrt þess getið
að skáldskapur hafi bitið á
valdhafa þjóðfélagsins; hvort
ijóð hafi aldrei hæft máttar-
stólpa þjóðlífsins í hjartastað,
að svo miklu. leyti sem þeir
eru gæddir hjarta; hvort það
sé skoðun þin að ekki sé hægt
að tala í list við þessa and-
skota sem eru að níða af okk-
ur æruna og reisnina. Hvað
segirðu um Islendingabrag Jóns
Ólafssonar7 Hvernig var það
með Atómstöð Halldórs Kilj-
ans? Hún var þó símbólsk. Ég
veit það mundi verða fjöl-
mennt á Lækjartprgi þann dag
sem nafni minn væri hýddur
þar, og sennilega yrði að fara
með hann út fyrir bæinn svo
allir kæmust að. En mér sýnist
þú yfirleitt leggja svo . mikið.
upp úr þýðingu 3káldskaparins
að þessi kenning þín um minn
galskap verður í augum mín-
um kinnhestur á sjálfan þig
— þó enginn falli í rot af
slíku höggi.
Ég ætla. ekki beint að
,,nöldra“ í ungu skáidunum að
þessu sinni. Mér þykir reglu-
lega vænt um þessa stráka, hef
skrifað vinsamlega ritdóma um
nokkrar bækur sumra þeirra;
og hef ekki lagt í vana minn
að hnjóða í þá, fyrir utan þetta
eina yfirlitsbréf til þín um
daginn. Það var ekki ritað með
glöðu geði. Feginn viidi ég,
á minn hátt, vera samherji
þeirra sem framyarða nýrrar
kynslóðar í landi, starfandi
hugsjónar með þjóðinni — á
sama hátt og þeir sem söfn-
uðust forðum um Rauða penna
voru nýir menn á íslandi,
skynjuðu sjálfa sig sem kyn-
slóð og baráttuheild og fengu
miklu áorkað. Tímaritið sem
þú minntist á að stofna þyrfti
mundi áreiðanlega stuðla mjög
að því að ungu skáldunum yrði
Ijós söguleg þýðing sín, sögu-
legt hlutverk. Það mundi tengja
þá saman og kalla þá til sam-
eiginlegrar ábyrgðar. Stofnun
þvílíks tímarits var þegar í
fyrrahaust rædd lauslega við
málsmetandi menn, og aftur
bar hana á góma fyrir fáein-
um dögum; en mér skilst að
þið ungu höfundamir yrðuð
sjálfir að standa allan straum
af því riti ef það kæmist á
laggirnar. . Um það skal ég
skrifa þér betur í lokuðu bréfi.
Sjálfur slærð þú úr og í
er þú víkur að eiginleikum
ungu skáldanna. I öðru orð-
inu virðist þú fomægður með
þau, en í hinu sýnistu eink-
um stóla upp á fnamtíð þeirra.
Það muni rætast úr þeim ef
þjóðfélagið ræki skyldu sína
við þau.
Víst á þjóðfélagið skyldur
að rækja við skáld sín, ekki
síður en aðra þegna, t. d.
bændur og verkamenn. Og þú
heldur því fram að fái skáldin,
eða þeir sem gefa sig út fyrir
að vera skáld, næga ferða-
styrki eða nógu hátt kaup fyr-
ir verk sín þá sé framtíð skáld-
listarinnar örugglega borgið.
Þetta er engin „patentlausn11,
enda var ætlun þín að kafa
djúpt. Nú, ég vissi það ekki
fyrr en um daginn að allan
starfstíma sinn hefur Ríkisút-
varpið getað gengið í prentuð
verk íslenzkra höfunda og flutt.
þau án þess að borga eyri
fyrir. Siíkt og þvíiíkt nær auð-
vitað engri átt, og það sýnir
í einu andvaraleysi hofund-
anna og menningarleysi út-
varpsins að svona hlutir hafa
getað viðgengizt. Nú er ráð-
in nokkur bót á þessu. Það
nær heldur engri átt að menn
eins og þú skuli þurfa að gefa
bækur sínar út sjálfir, eða
1 jóðabók Þorsteins Valdimars-
sonar skuli enn vera ókomin af
því hann hefur sjálfur ekki
lund til að safna áskrifendum
að henni. Við munum ráða bót
á þessu eftir byltinguná. Það
er einnig auðvitað og sjálfsagt
að höfundar sem náð hafa ein-
hverjum árangri í list sinni
fái ferðastyrki öðru hvoru, o.
s. frv. Hins vegar er tómt mál
að; :tala: .wþað, æins,. <?g , s?:kir
standa. Ihaldið lét Tómas Guð-
mundsson hafa farareyri hér
um árið, af því hann var nógu
mikil toppfigúra og trúður þó
honum hafi enn aukizt ásmegin
í þeim greinum síðan. Hann
Fljúgandi diskar fljúgandi hillingar
Framhald af 5. síðu.
fljúgandi diska, sem teknar
voru í Texas og birtar í Life og
Reykvíkingi.
Hillingarnar frá heitum loft-
lögum geta sézt um hábjartan
Björns ÓláJssonar, Eystoins
Jónssonar og þairra kumpána;
enda mundi þá illa horfa.
Þú segir það fullkomið ævi-
starf að vera dugandi rit-
höfundur. Tii hvers ert þú að
hafa svona þvætting eftir? Ég
skal, ef þörf krefur, nefna þér
"cir 200 dæmi um menn sem
varð síður en svo meira skáld veri® orðnir ágætir lista-
á þeirri ferð. Það lærir nefni- inenn þi ítugt. Þetta er upp-
lega enginn að skrifa skáld- b-JUicga öngþveitiskenning list-
sögu í Róm, ekki fremur en rærnlu aumingja sem geta í
merrn læra að yrkja kvæði í hennar afsakað getuleysi
París. Ég vil 1 þessu sam-^ s:-^ ailt fram á^ grafarbakk-
bandi benda þér á að þau ung ann: er nu varla von
íslenzk ljcðskáid sem ótvírætt ^ann s® hoimnn langt í list-
yrkja bezt, Þorsteinn Valdi- iniU> muour tæplega fimmtug-
marsson og Kristján frá Djúpa- u’-- . Þessi kenr.ing er alveg
læk, hafa aldrei út fyrir land- lnal-u'ie^ fyrir afturhaldið í
steinana komið. Jóhannesi úr löndiim þar sem verið er að
Kötlum hafa bæ-ðj fai/iið í1 örepa listina, en róttækir menn
skaut færri krónur og skemmri
ferðalög en Tómasi Guðmunds-
syni, og þó er sá fyrrnefndi
spámaður þar sem ’hinn er
sprellikarl. Það afsannar að
vísu ekki gildi peninga og
ferðalaga, en það sannar
heldur ekki kenningu þína. Mig
hefur aldrei grunað að pening-
ar skiptu skáldskap eins miklu
máli og þú vilt vera láta. Ef
þáð er meining þín að skáld
þurfi að vera prúðbúnir lang-
reisendur, sem ékki mega drepa
hendi sinni í kalt vatn, þá
segi ég nei. Ef það er meining
þín að skáld þurfi að eign-
ast þjóðfélagslegt heimili í
kjólklæddri yfirstétt, þá segi
ég líka nei. Þau mættu þá
leggja niður rófuna nú þegar í
þessu forarþjóðfélagi sem við
búum við hér á Islandi. Heims-
leg kjör höfunda verða ekki
bætt hér að neinu , ráði um
sinn. Ég trúi því heldur ekki
að framtíð og gengi skáldlist-
arinnar sé komin undir örlæti
þurfa ekki á henni að halda,
sósíalistar allra sízt. Þú viður-
kennir að það sé hin ærlega
hugsun sem allt veltur á.
Þessu kem ég ekki heim og
saman. Ungt skáld með ærlegt
viðhorf — eftir hverju á það
að bíða með ritstörf sín ? Þeg-
ar búið var að kveða upp 30.
marzdómana hér um daginn
orti Jóhannes úr Kötlum sam-
stundis máttugt ljóð sem lengi
mun standa. Af hverju féll það
ljóð ekki i hlut einhvers unga
skáldsins ? Kom það af því
hann vantáði ferðastyrk til
Rómar? Kom það af því að
Þjóðviljinn hefði ekki borgað
honum neitt fyrir birtingu
þess? Nei, það kom af því að
hann vantaði eldinn.
Ég ætla að hér sé komið
að einu höfuðatriði þessa máls.
Við hér á Vesturlöndum lif-
um í úreltu og dauðadæmdu
þjóðskipuiagi, sem tekst þó
að yfirþyrma hluta kynsióðar-
Framhald á 6. síðu.
dag, til dæmis úr flugvél, sem
flýgur yfir heitu loftlagi, og
er það þá sólin, sem speglast.
Enn fleiri afbrigði fljúgandi
diska hafa sézt .-n Menzel hefur
getað skýrt þau öll með hillinga
kenningu sinni.
Honum þótti samt ekki nóg
að gert. I kjailaranum heima
hjá sér hellti hann misþéttúm
vökvum, sem ekki blandast, í
glas og lét ljós síkína í gegnum
það. Ljósgeislin.n brotnaði þar
sem hann fór iir þéttari vökv-
anum í þann þynnri og þegar
Menzel horfði í endurkastaða
geislann sá hann spcröskjulag-
aðan ljósblett, en einmitt þann-
ig lýsa sjónarvottar fljúgandi
diskunum. Ef glasið hreyfðist
skauzt þessi heimatilbúni disk-
ur til og frá.
I gömium blöðum hefur
Menzel fundið frásagnir af ljós-
fjTÍrbferum, sein auðsjáanlega
eru þau sömu og fljúgandi disk-
arnir. Áhangendur geimfara-
kenningarinnar hafa það hins-
vegar fyrir trúaratriði að disk-
amir hafi eikki sézt fyrr en
eftir að tekið var að sprengja
kjamorkusprengjur og þykjast
með því hafa sannað að þeir
séu farartæki íbúa annarca
hnatta, sem séu að grennslast
eftir hvað gangi eiginlega á
hér á jöroinni.
Ekkert er heidur eðiilegra
en að þær sjaldgæfu hillingar,
sem kallaðar hafa verið fljúg-
andi diskar, sjáist oftar í Bar>da
ríkjunum nú en áður. Mishitan
lofts, sem er skilyrði fyrir að
þeir sjáist, er algengast á eyði-
meíkursvæðum eins og í Suð-
vesturríkjum Bandaríkjanna og
það er ekki fyrr en á seinni ár-
um að þar hefur myridazt þett-
býli. Þar eru einriig kjarncrku-
tilraunastöðvar Bandaríkjahers
og allt fullt af flugstöðvum og
flugskeytastöðvum. Starfsmenn
við slikar stofnanir er.u auðvitao
manna líklegastir til að taka
eftir og gera rekisstefnu út af
ókennilegum loftsýnum eins og
hillingum þessum.
SKAK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlaugsson
tlrslitaskák Friðriks og Lárusar
Varla hefur nokkru sinni ís-
lenzkur skákmaður notið jafn
almennra vinsæida og okkar
ungi meistari Friðrik Ólafsson.
Til marks um álit það, er hann
nýtur, má nefna að er þeir
Láms og hann urðu jafnir á
síðasta skákþ. og áttu að tefla
einvígi um meistaratignina,
spáðu langflestir skákm. Frið
rik sigri, og það þótt Láms
hefði orðið meistari árið áður
og sé tvímælalaust einhver
snjallasti skákmaður tíkkar.
Þessi spádómur hefur nú rætzt,
enda þótt keppnin væri eins
tvísýn og á varð kosið.
Friðrik er yngsti skákmaður,
sem unnið hefur íslandsmeist-
aratitilinn í skák frá því að
fyrst var teflt um hann. En
hann er lika sá maðurinn, sem
líklegastur er til stórræðanna
í þeim efnilega hópi imgra
skákmanna, sem við eigum nú
á að skipa.
Hér kemur úi-slitaskákin úr
einvíginu með skýringum Frið-
riks:
FJÖGURRA RIDDARA TAFL
Teflt 6. - 6. - 1952
Fr. Ólafsson. L. Johnsien.
1. e 2—&4 e7—e5
2. Rgl—f3 Rg8—-f6
3. Rbl—c3 Rb8—c6
4. Rfl—b5 BfS—b4
5. d2—d3 <37—d6
6. 0—0 Bb4xc3
7. b2xc3 0—0
8. Hfl—el
Þessi leikur miðar að framsókn
d-peðsins með það fyrir augum
að hafa vald á miðbcrðinu og
geta komið hv. biskupnum i
skjól á d3 eða fl. Aanað ágætt
áframhald er 8. Bel—g5.
8. — — Rc6—-e7
eða 8. — De7 og síðan Rd8.
9. d3—J4 E&7—g6 ?.
Nauðsyniegt var 9. — c7—c6
og bislkupinn verður að víkja.
10. d4xe5 dfixeö(!)
Það er sennilega be3ta leiðin að
láta skiptamuninn. Ef sv. ridd
arinn hörfaði uudan yrði hvitur
allsr áðandi á miðborðinu.
11. Bcl—a3 c7—c5!
11. — Bg4 kom sterklega til
greina.
12. Ba3xc5 Dd8—a5
Svartur færir sár í nyt hið veika
tví-peð hvíts sem uppbót fyrir
skiptamunstapið.
13. Ba3xf8 Daöxbö
14. c3—c4!
Til að vinna tíma. Eftlr 14. Ba3
yrði hvítum staðan allerfið þrátt
fyrir skiptamuninn.
14. — — Db5xc4
15. Bf8—e7! Bc8—e6
Auðvitað: éicki 15. ;— Rg6xe7
vegna 16. Dd8x og mát í næsta
leik.
16. Be7xf6 g7xf6
17. Rf3—d2
Og enn vinnur hvítur leik vegna
peðfómar sinnar! Riddaranum
er ætlaður staður á g3 til vam-
ar og sóknar í senn.
17. ---- Dc4—cG
18. Rd2—fl Kg8—h8
Hróiknum er ætlað á g-línuna.
Hvítur verður að tefla allná-
kvæmlega til að hrinda vænt-<
anlegri sókn.
19. Rfl—g3 Ha8—g8 !
20. Hel—e3 Rg6—f4
21. Ddl—d2 h.7—h5
22. He3—f3 Dc6—c7
22. — h4 er svarað tneð 23.
Hxf4 og kóngsstaða svaita
hrynur.
23. Rg3xh5!
Grípur rétta tækifærið til gagn-
sóknar.
23. ---------- Hg8xg2t
24. Kgl—hl Hg2—g4
Hvað annað?
25. Rh5xf4 eöxf4
26. Hal—gl
Nýopnuð g-línan ræður úrslit-*
um.
26. ---- Ifg4—h4
Eða 26. — De5, 27. HxH BxH,
28. Hxf4 Dg5, 29. Re3 og
vinnur.
27. Hf3—cS Dc7—b6
28. f2—18 f6—fð?
29. Dd2—g2 Gefst upp. \