Þjóðviljinn - 15.06.1952, Side 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagnr 15. júni 1952
Annoð bréf,
meira
Framhald af 3. síCSu.
innar svo rækilega að hún
eygir ekki von í lífinu framar.
Þetta á auðvitað við um borg-
aralega menntamenn og rit-
höfunda; og mörgum ungum
manni sem telur sig sósíalista
og ber skyn á framvinduna
lánast samt sem áður ekki að
frelsa hug sinn með öllu úr
viðjum hinnar flanandi feigðar
þjóðskipulagsins. Afleiðingin
verður vonleysi og þreyta. Þeim
tekst ekki að komast í nógu
náið samband við verkalýðs-
hreyfinguna, hin virku öfl
framþróunarinnar. Margt af
því sem kallað er nýtt í list
samtímans er ekki annað en
örþrifaráð, blekking, spriklandi
dauði; spegill af upplausn og
öngþveiti þjóðfélagsins. Hvaða
ljóðskáld hefur t. d. verið á-
hrifaríkast hér í vestrinu und-
anfarna áratugi? Ég veit ekki
betur en það sé Eliot hinn
brezki. Jafnvel hér úti á Is
landi hefur ekki verið vogandi
að ljúka sundur kjafti um
ljóðagerð án þess að geta borið
nafn þessa manns fram með
háskólaenskum framburði. Eh
Eliot er kaþólskur konungssinni,
sem sagt eins svaitur aftur
haldsmaður og hægt er að
vera; og ég þori að fuilyrða
að slíkur maður hefur enga
möguleika bil að endurnýja
Ijóðagerð heimsins á þessari
öld. Ég hef reynt að glugga
svolítið í hann, og þetta er
i sannarlega einhver alþraut'eið
inlegasti grútarháleistur með
skáldsnafni sem ég hef komizt
í færi við. Það er firra að h'íta
listarleiðsögu slíks manns, Við
hlið Eliots hefur stundum ver-
ið nefndur Ezra Pound gemall
brjálæðingur og fasisti að auki,
svo það er allt á eina bókinri
lært. Ef við erum misnægðir
með vestræna ljóðagerð al-
n.ennt og íslenzka sérstakiega
— er þá annars að vænhn á
forustuskeiði slíkra höfunda 1
Það er satt, Bragi: alþý'ian
og höfundarnir verða að fá að
ræðast við. En þú mátt líka
vera þess fullviss að fólkið er
ævinlega á sínum stað. Það er
•enginn vandi fyrir höfundana
r.ð finna það ef þeir leita þess
í einlægni. Það eru þeir sem
eiga að koraa til fólksins, fe-
lagar í striði, samherjar í lifs-
baráttu. Ég hef enga ánægju
þeirri kenningu þinni oð
skáld hafi ekki tíma til ann-
ars en liggja yfir list sinni.
Er raunar þeirrar skoðunar að
svo eindregin listræksla sé lík-
leg til að styrkja þann múr
milli fólksins og höfundanna
aem þú kvartar yfir. Sá höf-
undur sem getur átt slíka
daga verður að minnsta kosti
að hafa nenningu til þess að
leita list sinni frjóvgunar úti
meðal fólksins, eins og þeir
:gera t. d. í Sovét. Stofur eru
oft hættulegar skáldum, þó hér
verði engin regla gefin.
Ingimar Jónsson hefur aðeins
vit á einu í sambandi við skáld-
skap: níu þúsundunum henn-
ar Elínborgar. Þessvegna skul-
um við, Bragi, allir leggjast
á eitt um að kveða hann niður
í umræðum á listaþingi, ásamt
öllu þvi menningarafturhaldi
sem hann er fulltrúi fyrir. En
við gerum það ekki með því að
skjalla hverjir aðra, upp aftur
og endalaust, ekki heldur með
sundurlausu táknmáli án ná-
kvæmni og rökfylgni. Því bið
ég enn um hið þunga atkvæði
■<og hinn heita hljóm sem stígur
beint frá brjósti fólksins og
.ber lit af stríðL þess.
Ég bið að heilsa.
B. B.
186. DAGLR
— fegurð — auð — virðingu — uppfyllingu allra ósíka þinna.
Og annars bíður þín fátækt, leiðindi, erfið og auðvirðileg vtnna.“
„Þú verður að velja — velja! Og svo verðurðu að hefjast
handa. Þú verður! Þú verður! Þú verður!“
Þannig talaði röddin og bergmálaði í salnum mikla um leið
og hún hvarf.
Fyrst hlustaði Clyde.með skelfingu og hryllingi, seinna með
ró og stillingu þess manns sem þykist hafa rétt til að íhuga
hinar fáránlegustu hugmyndir sér til bjargar, og loks hlustaði
hann vegna veiklyndis síns gagnvart nautnum og dihiimutn,
sem hann gat ekki neitað sér um, og þar kom að hann var
farinn að trúa þvi að þetta væri gerlegt. Því ekki það? Var
það ekki eiumitt þetta sem röddin sagði — þarna var útgöngu-
leið — þetta eina illvirki yrði til þess að allir draumar hans
og óskir rættust? En vegna þess hve lunderni hans var fálm-
andi og óstöðugt, gat hann ekki leyst vandann með þessum
hugsunum — ekki í svipinn — né heldur næstu tíu daga,
Hann gat ekki aðhafzt neitt í ;þessu máli af sjálfsdáðum og
vildi það ekki heldur. Eins og' venjulega þurfti að neyða hann
til að hefjast handa eða hætta við þessar hræðilegu örvænt-
ingarhugsanir. En á þessu tímabili ikomu ótal bréf —■ sjö frá
Róbertu, fimm frá Sondru — og í þeim var brugðið upp hin-
mn miklu andstæðum sem hann þurfti nú að velja á milli —
í dimmum og skuggalegum litum í bréfum Róbsrtu — ea skær-
un og fjörlegum litum í bréfum Sondru. Clyde þorðj ekki að
svara bænum Róbertu, hvorki með bréfum né símtali, þær voru
svo ágengar og ógnandi. Þvi að nú hugsaði hann með sér, að
svar hans yrði aðeins til að draga Róbertu út í ógæfuna —
og hin hræðilega lausn sem slysið á Pass Lake hafði vakið
í huga hans yrði að veruleika.
En í bréfunum til Sondru ritaði hann ástríðuþrungnar ástar-
játningar — elsku hjartað hans — yndislega stúlkan hans —
hvað hann þráði að koma til Tólfta vatns að morgni hina
fjórða júlí, ef hann gæti, og hvað það yrði dásamlégt að sjá
hana aftur. En því miður, skrifaði hann, vissi hann ekki með
vissu hvort hann gjeti það, því að starf hans gæti tafið hann
einn eða tvo daga — hann gat - ekki gagt um það ennþá —
en haitn skrifaði henni ekki síðar en annan júlí og segði henni
af eða á. En meðan hann var að skrifa var hann að hugsa ucn,
að hún ætti bara að vita, hvaða starf það væri —. En um leið
— hann var ekki búinn að svara síðasta vandræðabréfinu frá
Róbertu — taldi hann sjálfum sér trú um, að hann væri alls
ekki staðráðinn í að fara til Róbertu, og þótt hann gerði það
var ekki þar með sagt að hann ætlaði að gera tilraun til að
myrða hana. I raun og veru játaði hann aldrei hreinskilnislega
fyrir sjálfum sér, að hann hefði gert áætlun um að fremja
slíkt óhappaverk. Þvert á móti virtist honum tilhugsunin þeim
mun' ógeðfelldari því meir sem stundin til að taka ákvörðun
nálgaðist — viðbjóð3leg og erfið tilhugsun, og það virtist ó-
sennilegt að hann gæti nokkru sinni framkvæmt þetta verk.
Öðru hverju — þegar hann átti í þessum rölkræðum við sjálfaa
sig, titrandi af ótta og skelfingu — hugsaði hann með 3ér að
hann gæti farið með hana til Big Bittem til að róa með hana
(enn ein afsökun og blekking gagnvart sjálfum sér), um leið
cg hann fengi sjáLfur lengri tíma til að íhuga hvað haun
gæti gert.
Vatnið. /
Vatnið.
En þegar þangað var komið — yrði þá ráðlegt að gera það
— eða ekki — já, hver gat sagt um það. Ef til vill tækist
honum að fá Róbertu til að skipta um skoðun. Hvað sem öðru
leið, þá var hún vissulega mjög ósanngjörn í þessu máli.
Þegar hann leit á málið í Ijósi þeirrar dýrðar sem stafaði frá
draumunum um Sondru, þá gerði hún úlfalda úr mýflugunni —
reyndi að gera ástand sitt að einhverri ógn og s'kelfingu, þótt
það væri í rauninni ekki verra en ástand Estu á sínum tíma.
Og ekki hafði Esta neytt neinn til að kvænast sér. Og var
Aldensfólkið nokkru betra en foreldrar hans — fátækt bænda-
fólk, fátækir boðberar fagnaðarerindisins. Og þvi skyldi hann
hafa áhyggjur af hvað þau hugsuðu, þegar Esta hafði ekki
gert sér neinar grillur út af skoðunum foreldranna?
Þrátt fyrir allt sem Róberta hafði sagt um sök hans, þá' var
hún engan veginn saklaus sjálf. Að vísu hafði hann reyat að
tæla hana eða fleka hana, en hafði hún alveg hreinan .skjöld?
Hefði hún ekki getað neitað honum, fyr3t hún þóttist vera
svona siðavönd ? En hún hafði ekki gert það. Og þótt hana
ætti sína hlutdeild í þessu, þá hafði hann gert allt sem í haos
valdi stóð til að hjálpa henni. Og hann hafði yfir svo litlu fé
að ráða. Og aðstaða hans var svo erfið. Hún átti eins mikla sök
á þessu og hann. Og samt-var hún svo staðráðin í -að- neyða
hann til að stíga þetta spor. Hún krafðist þess að hann kvænt-
ist henni, en ef hún léti hann i friði — og það gæti hún með
aðstoð hans — myndi hún firra þau bæði þessum vandræðum.
En nei, hún vildi það ekki, og hann vildi ekki kvænast henni,
og um það þýddi ekki að tala. Hún þurfti ekki að láta sér
detta í hug að hún gæti neytt hann til þess. Nei, nei, nei.
Þegar hann var í slíku skapi, fannst honum se:m hann gæti
gert hvað sem væri — drekkt lienni án minnsta samvizkubits,
og hún gæti sjálfri sér um kennt.
En þess á milli greip hann ótti við það sem kunningjar hans
myndu gera og halda, ef þeir vissu þetta, hvernig hugsanir
sjálfs hans yrðu á eftir, og þá komst hann að þeirri niðurstöðu
að haon yrði að flýja, hversu mjög sem hann þráðí að vera
kyrr.
Og þannig liðu þriðjudagurinn, miðvilkudagurinn og fimmtu-
dagurinn án þess að nokkuð bæri til tíðinda. Og á funmtudags-
kvöldið eftir mikið sálarstríð, fékk hann eftirfarandi bréf frá
Róbertu:
Biltz, miðvikud. 30. júní.
Kæri Clyde.
Ég sendi þér þessar línur til að segja þér, að ef ég
heyri ekkert frá þár fyrir hádegi á föstudag, ,kem ég til
Lycurgus sama kvöld og þá skulu allir fá að vita,
'hvernig þú hefur farið með mig. Ég vil ekki bíða og
kveljast klukkustund lengur. Mér finnst leitt að þurfa
að taika til þessara ráða, en nú hefur þú látið hvern
daginn af öðrum líða án þess að gefa frá þér lífsmarl’c,
og á laugardaginu kemur er þriðji júlí og við erum
ekki 'búin að taka neinar ákvarðanir. Líf mitt er eyði-
lagt og það verður líf þitt líka, en ég ber ekki ein sök
á því. Ég hef gert allt til þess að létta þér þessa byrði,
og ég harma þá sorg sem þetta á eftir að baka foreldr-
um mínurn og vinum og öllum þeim sem þú þekkir og
þykir vænt um. En ég vil ekki bíða í þessari Icvöl lengur.
Réberta.
—oOo— ——oOo— —oOo— —oOo— —oOo— —oOo— —oOo—«
BARNASAGAN
Töfrahestiirinn
17. DAGUR
sér íöruneyti, svo frítt, sem hann framast óskaði
sér. Gat hún þess, að nóg væri þar fyrir af
persneskum kaupmönnum, og þyrfti hann ekki
annað en velja úr þeim sveit handa sér, svo marga
sem honum líkaði, og myndi það föruneyti geta
orðið honum vel sæmandi.
Fírus sá gjörla, hvað kóngsdóttur bjó í skapi, og
varð hún honum enn hugþekkari, er hann sá
þann vott elsku hennar; en þótt hann væri heill-
aður af ástinni,4 þá gleymdi hann samt ekki skyldu
sinni. Svaraði hann því hiklaust: „Ég fæ ekki
fullþakkað yður slíkt vináttuboð, og mundi ég
feginn þiggja það, ef ekki væri eitt til fyrirstöðu,
en það er hugsýki sú, sem ég get til, að hafi
þyrmt yfir föður minn, er ég hvarf honum svo
sviplega. Ég mundi sýna mig ómaklegan góosemi
þeirrar og ástríkis, sem ég hef ávallt notið a.f
honum, ef ég ekki hið bráðasta leitaði heim til
hans aftur, til þess að firra hann áhyggjum hans.
Meðan ég hef því láni að fagna, að tala við svo
elskulega kongsdóttur, sem þér eruð, hefur hann
eflaust kvalizt af dauðans angist, og er nú líklega
orðinn úrkula vonar um að sjá mig nokkurntíma
framar. Veit ég, að þér munið vorkenna mér, og
láta það ásannast, að það væri vanþakklæti af
mér og jafnvel versti glæpur, ef ég ekki þegar í
stað með heimkomu minni bjargaði lífi hans, því
víst mundi ég búa honum bana með of langri burt-
veru. Ef þér að því búnu teljið mig maklegan
þeirrar sæmdar, að verða eiginmaður yoar, þá
mun mér auðsótt að fá leyfi hjá honum, til að
fara hingað aftur, því hann hefur ávallt heitið
því statt og stöðugt, að ég skyldi hafa óbundið
frjálsræði, hvað kvonfang mitt snerti; kem ég þá
ekki sem ókunnugur gestur, heldur eins og kóngs-*