Þjóðviljinn - 07.08.1953, Blaðsíða 4
4) — ÞJÓÐyiLJINN — Föstudagur 7. ágúsd 1953
Háftðin við Alþingishúsið
(Hm er sá BslendingyrF $m sæftir sig viS e.ftirgreinda mynd sögunnar,
hver sæffir sig við sfaoreyndirnar, sem sefja má í staöinn!)
Framhald.
Já, hafin yrði viðleitni til að
sýna islenzkum almenniugi smá
stælingu af styrjaldarfyrir-
brigði.
Skyldi almenningur af frjáls-
ym vilja gera aðsúg að Al-
þingishúsinu, en til varnar snú-
ást einvalalið ungra riddara-
iegra manna, valið úr háttprúð-
asta stjómmálaflokki^ landsins?
Hinir ungu varnarliðar voru
þjáifaðir Vel, höfðu aðeins kylf-
ur, svipur og gasbombur og
sprengjur að vopnum, en engar
byssur, hvorkj skammbyssur né
vélbyssur, þar eð þetta var að-
éins leikur.
Þegar ungmennin í varnar-
hðinu snerust móti aðsúgi al-
mennings, komu þeir kurteis-
lega fram í hvívetna, gegndi
hver sínu hlutverki en ekkert
þar fram yfir. Til málamynda
voru -nokkrir menn bornir á
sjúkrabörum af vellinum, og
rúður í Alþingishúsiuu voru
brotnar í leikslok.
Svo hafði verið til ætlazt,
að þjóðv'erndarmenn tækju
þátt í sýningu þessari, en þar
eð þetta var á sunnudegi um
■messutíma mættu þeir engir.
höfðu safnazt svo sem venju-
lega á helgum dögum að hlýða
messu foringja síns. Fimmtu
herdeildarmenn Bandaríkjanna
tóku þá upp merki þjóðvemd-
■armanna, óku kringum sýning-
arsvæðið, beittu hátölurum og
kölluðu til fólksins, að það
■skyldi ekki taka þátt í slíkri
styrjaldarsýningu, svoddan
framkoma væri óviðurkvæmi-
leg friðelskandi þjóð, enda ó-
• sæmilegt að hefia svona leik
i viðurvist barna og æskulýðs
höfuðstaðarins.
Dómsmálaáðherra gaf bá út
fyrirskipun um að handtaka
forsprakka þessara Bandaríkja-
þjóna, þar .eð þeir hefðu gerzt
sekir um að spilla hinni virðu-
legu Alþingishátíð. Voru nokkr-
ir þeirra umsvifalaust hand-
teknir, en dómsmálaráðherra
kvað í skyndingu upp úrskurð
um að hinir seku skyldu dæmd
ir frá öllum mannréttindum,
kosningarrétti og kjörgengi,
auk þess dæmdir í nokkurra
mánaða fangelsi hver. Fagnaði
mannfjöidinn slíkum málalok-
<um, og gerðist það jafnsnemma
að tilkynningin um þetta var
birt og alþingismenn höfðu lok-
ið atkvæðagreiðslu og sam-
þykkt inngöngu íslands i Golf-
straumsbandalagið.
Mannfjöldinn beið á gang-
stéttum við aðalgötur borgar-
innar, en Jón Arason utan-
ríkis- og dómsmálaráðherra ók ■
í opnum vagni um stræti borg-
arinnar og. var. hylltur ákaf-
lega.
Að kvöldi þessa hátíðardags -
flaug Jón Arason utanríkisráð-
herra í herflugvél til Sjálands.
Mætti hann þar á fundi með
hermálaráðherrum annarra
Golfstraumsbandalagsríkja. Var
sá fundur haldinn í Kronborg-
arkastala að viðstöddu mörgu
stórmenni. Flutti Jón Arason
þar ræðu á fornnorrænu af-
burðasnjallri og skýrði frá Al-
þingishátíðinni og atkvæða-
greiðslu Alþingis. Vakti ræðan
verðskuldaða athygli og er
minnzt enn í dag víða um lönd.
í ræðulok bauð ráðherrann til
fslands ýmsum forustumönnum
bandalagsins. Var Jón Arason
við þetta tækifæri sæmdur
heitinu riddari af Dannebrog.
Þótti vegur hans mikill eftir
för þessa.
★
Missiri síðar kom í opinbera
heimsókn til Reykjavíkur Hen-
rik Bjelke herráðsforingi banda
lagsins. Var honum fagnað af
miklum innileik, fánar dregnir
að hún á öllum opinberum bygg
ingum og móttökuveizla haldin
að Bessastöðum.
Henrik Bielke var frægur
hershöfðingi úr heimsstyrjöld-
inni og hafði mjög aukið hróð-
ur Dana. Bjelke hafði jafnan
verið einn af tryggustu vinum
íslendinga * meðal erlendra
manna. Lagði hann nú á ráðin
um hemaðarmál og samdi um
landsafsal íslendinga í hendur
Dönum. Við brottförina var
Henrik Bjelke sæmdur stór-
riddarakrossi með stiörnu.
Svo var þá málum háttað,
þegar Danir buðu íslendingum
að gera með þeim hervemdar-
samninginn, er frá segir í fregn
í upphafi þessa máls.
Talið var, að árásarhætta frá
Bandarikjamönnum hefði mjög
aukizt frá því Golfstraums-
bandalagið var stofnað. Ríkis-
stjórnin taldi því ráðlegast að
kafta danskan verndarher inn
í landið og láta hinni vinveittu
þjóð í hendur þá staði á land-
inu, er henni þóknaðist að til-
nefna. Að vísu var ríkisstjóm-
inni ekki .grunlaust um andúð
þjóðarinnar gegn slíkum að-
gerðum og taldj því rétt að
búa svo um hnútana áður en
kunngert yrði, að ekki yrði
aftur snúið. Duldi hún því al-
þingismenn sem aðra þessar
ráðagerðir. En það þótti ráð-
herrunum mikils um vert, að
Danir skipuðu hér sem fyrsta
hernámsstjóra vinsælan mann,
sem hefði glöggan og vinveitt-
an skilning á afstöðu íslenzku
þjóðarinnar.
Lögðu þeir tril við Dani, að
hingað yrði sendur hershöfðing-
inn Trampe greifi, myndi það
mælast vel fyrir meðal íslend-
inga. Urðu Danir við þeim til-
maelum og tók Trampe greifi
að æfa sérstakt úrvalslið til
þess að taka að sér hérvamir
landsins.
Ráðherrar voru enn hinir
sömu sem unnu að inngangi
fslands í bandalagið: Forsætis-
ráðherra Jón Guðmundsson,
utanríkis- og dómsmálaráðherra
Jón Arason, f jármálaráðherra
Jón Eiriksson, viðskipta- og
menntamálaráðherra Jón <5lafs-
son, atvinnumálaráðherra Jón
Sigurðsson.
Þegar herra Trampe greifi
tilkynnti ráðherrunum að hann
væri tilbúinn með herliðið og
nú þyrfti aðeins samþykki Al-
þingis til þess að ganga form-
lega frá öllUm afsalsloforðum
Jónanna, brá ríkisstjómin við
og kallaði í skyndingu saman
þingmenn ríkisstjómarflokk-
anna, og auk þess þingmenn
úr þjóðhollum smáflokki, og
tjáði þeim á lokuðum leyni-
fundi, hvernig kómið var.
Þingmenn sumir .urðu nokk-
uð forviða, er þeir heyrðu tið-
indin um landsafsal og sam-
þykktina um flutning herliðs
inn í landið. Töldu margir sig
óviðbúna að standa frammi
fyrir háttvirtum kjósendum
eftir samþykkt slíks máls, þar
eð þeir í kosningum hefðu lýst
yfir því, að þeir myndu jafnan
standa gegn því að ísland gerði
hemaðarsamninga og lýst sig
eindregna andstæðinga hersetu
í Jandinu á friðartímum. Þá
höfðu nokkrir þingmenn við
hátíðleg taekifæri hvatt þjóðina
til að standa gegn erlendum yf-
irráðum í hvaða mynd sem
væri, og einkanlega gegn her-
setu, og einn þingmaður hafði
af svölum Alþingishússins flutt
ræðu og lagt við drengskap
sinn að hann skyldi allt sitt líf
vinna gegn hernaðarstefnunni
á íslandi.
★
En svo vel hafði tiltekizt um
ráðherrana, að enginn þeirra
hafði opinberlega heitið íslandi
tryggð. Þeir höfðu auk þess
allir styrkt vináttu við hið
danska herveldi á ýmsan hátt.
Jón Guðmundsson hafði jafnan
hlaðið lofi á Dani í viðskiptum
og samningum, Jón Arason
treyst þeim til sjálfdæmis i
utanríkismálum, Jón Eiríksson
borið fram þakkir fyrir gjafir
og rífleg fjárframlög til íslend-
inga á erfiðleika tímum, Jón
Ólafsson ort um þá lofsemdar-
brag, og Jón Sigurðsson benti
á Trampe greifa sem ágætan
fulltrúa til þess að hafa yfir-
stjórn erlends hers hér á landi.
Og þar eð allir ráðherrarnir
þekktu herra Trampe gréifa að
góðu einu, töldu þeir forsjá
landsins í hermálum bezt borg-
ið í hans höndum. Kröfðust
þess vegna að þingmenn sam-
þykktu herverndarsamninginn
án tafar.
En þögn ríkti lengi í þing-
salnum og horfði margur í
gaupni sér.
Reis þá upp forseti neðrii
deildar, þingmaðurinn frá Vig-
ur, og kvað sér hljóðs og mælti-
á þessa lund:
Mörgum yðar, og sennilega
þingheimi öllum, mun þykja'
tilhlýðilegt að rödd mín heyr-
ist i þessu máli, þar eð þettai
mun snerta mig persónulegast
aftra ajlþingismianna, því að
einn sá staður, er herliðið
krefst til afnota til frambúðar^;
er ættleifð mín, æskuból mitt
og ástfold. Mun ‘því afstaðai
margra og sennilega ,allra þing-
manna mótast ®f því, hvernig'
ég snýst við hinu mikla alvöru-
máli, er vér nú stöndumi
frammi fyrir, því, að selja land
vort undir járnhæla erlendra
hermanna, veita herveldi hér
langvarandi og ég vil segjaj
ævarandi fríðindi, og gefa stór-
veldi einkarétt til framkvænida,
er þeir telia nauðsynlegar, en
það eru mjög teygjonleg orð
í milliríkjasamningum, svo sém!
oss má kunnugt vera. En skjót-
lega frá sagt: ég hef tekið á-+
kvörðun með ríkisstjóminni.
Satt er það, að ég hef heitið’
kjósendum því ,að berjast af!
minni litlu getu gegn því að
erlendur her tæki nokkursstað-
ar setu hér í landinu á friðar-
tímum, — ég játa einnig að
hafa á stúdentahátíð 1. desem-
ber fordæmt hersetu á fslandi,
feðranna fróni, — og enn vil
ég viðurkenna, að ég á helg-
ustu hátíðarstund þjóðarinnar,
við stofnun lýðveldisins, hét þvi
hátt og í heyranda hljóði að
spoma jafnan við setu herliðá
á íslenzkri grund, þar eð slikt
gæti leitt vort dýrmæta sjálf-
stæði í 'glötun. Og enn vil ég
taka fram, að við mörg önnur1
tækifæri hef ég i .ræðu og riti,
þar á meðal í mesta blaði þjóð-
arinnar, látið. ’i . Ijós. ótta við
erlenda ásælni og þá einkumi
alla hernaðarsamninga.
En þrátt fyrir þetta lýsi ég
yfir því, að ég hika ekki við að
styðja stjórnina í samningum!
um hervernd. Kemur þar fyrsti
til greina hin gífurlega hætta,
sem þjóð vorri, svo sem veröld
allri, stafar af vaxandi yfir-
gangsstefnu Bandaríkjamanna,
sem nú leynt og Ijóst reka á-
Framih. á 11. síðu.
F,.M. SKRIFAR: Kæri Bæjar
póstur. Það er orðið langt
siðan ég lief sent þér liuu.
Ég vil ekki dvlja þig þess, að
mér Iiefur þótt dauít yfir
iBæjarpótstinum nú um tíma.
Væri mér og öðrum unnönd-
um hans kært að ljós hans
sklui skærara, svo að við cæj-
um víðara yfir og lengra ir.a i
gemingaþokuna, sem hylur
fyrir okkur veruleikann.
Ég veit ekki hver skrifar „Úr
daglega lífinu“ og hver er
Velvakandi Morgunblaðsins.
En miklu eru þeir þættir bet-
ur skrifaðir nú en á dögurn
Víkverja. Ætti það að vera
metnaðarmál þitt að standa
ekki að baki Morgunblaðinu
inn þessa þætti.
Þjóðviljinti hefur skipt mjög
um svip með stækþuninni.
Kennir þar nú margra grasa,
allgiroilegra, um innlend og
erlend efni, fróðlegra og
skemmtilegra. Sérstaklega
þykir mér mikils virði kaflar
úr íslenzkri sögu og bókmennt
um. Ég vona að þessi ráða-
breytni að stækka Þjóðvilja.nn
og auka fjölbreytni hans,
fjölgi kaupendum og vinum
'hans. Eins og talið er „að
maðurinn lifi ekki á brauði
einu saman“ er því likt farið
tim pólitíkina — þó hún sé
raunar lífið sjájft — að hún
verður manni fullstrembm og
leiðigjörn, ef hún er tekin inn
í of stórum skömmtum.
ÖRFÁ ORÐ um útvarpið. Leik-
ritaflutningur þess mun einna
vinsælastur af því, sem það
miðlar okkur hlustendum sín-
um, enda koma þar fram
margir ágætir leikarar. Smá-
leikurinn „Blákaldur sannleik-
ur“, eftir Christian Bock, sem
leikinn var 1. ágúst, þótti
mér athyglisverður. Ég hefi
einhvemtíma vikið að því áð-
ur, að góða heyrnarleiki mætti
endurtaka með nokkru milli-
bili. Maður nýtur þeirra bet-
ur í seinna skiptið. Einhver ó-
ánægður hlustandi, er þóttist
tala máli margra, kvartaði
nýlega yfir sinfónium og
klassískri tónlist útvarpsins,
bað um léttari tónlist og
harmóníkuspil •—• ekki þó um
jass, honum ná unnendur
hans með því að stemma við-
tæki sín á Keflavíkurflugvöll.
Ég fæ alltaf sting í hjart-
að, þegar menn amast við sin-
fóníum og klassískri tónlist
og þykjast ekki skilja hana
En hver maður skilur Guð,
og eru honum þó ætlaðir allir
góðir eiginleikar? Hver skilur
alstirndan vetrarhimin eða
bragandi norðurljósin eða lit-
fegurð og fjölbreytni blóm-
anna ? 1 allri auðmýkt verðum
við að játa, að það er svo
undurmargt, sem við ekki
skiljum. En ef við hlustum á
það fegursta, sem innblásnir
menn hafa framleitt á tóna-
sviðinu méð hjálp hljóðfæra-
leikara og hljómsveitarstjóra,
þá fer ekki hjá því, að það
göfugasta og bezta í sál okk-
ar vakai til æðra lífs. Við
öðlumst einskonar hugljómun.
Ekki vil ég gera lítið úr þýð-
ingu rímnakveðskaparins, sem
var um langt skeið okkar
eina tónlist og skemmti lcag-
um á kvöldvökunni í skamm-
deginu, þegar hríðin gnauð-
aði á þekjunni. Og Jóni
Leifs hefur tekizt að skapa
sérkennilega tónlist úr rímna-
lögunum, þar sem kvæðalagið
myndar stefið. En rímnakveð-
skapurinn og rímurnar heyra
fortíðinni til; við höfum vax-
ið frá þeim ltveðanda með
ringjum hans og selaahætti.
Úvarpið hefur opnað okkur
heim ólýsanlegrar fegurðar
úr ríki tónanna, sem áður var
lokaður alþýðu.
Ég hygg, að þegar tónlistar-
Framh. á 11. síðu.