Þjóðviljinn - 07.08.1953, Side 7
Um þessar mundir voru íbú-
ar Reykjavíkur 5 þúsUnd tals-
ins. Míðbærinn var miðstöð
verzlunar. í vesturbænum voru
hús og bæir útvegsmanna og
luppsátur með öllum fjörum, en
í austurbænum var byggðin að
tevgja sig inn með Laugaveg-
dnum og uppeftir Þingholtun-
Um.
Þar var margt nýstárlegt að
sjá fyrir Þann, er í fyrsta sinn
kom utan af landsbyggðinni,
eins og Magnús, jafnvel þótt
hann hefði komið í annan
stærsta bæ landsins, en það var
ísafjörður þá með rúmlega 1000
. manns.
Þó var ekki efst í huga hans
að svo stöddu að skoða bæinn.
ftann þurfti fyrst að kynnast
því umhverfi, sem var hans
fyrirheitna land til lífsfram-
dráttar og atvinnu. Hann hélt
því strax inn í skósmíðastofu
Hafns frá Norðurbergi og heils-
aði hinum væntanlega. hús-
þónda.
Þegar hann opnaðiv gaus á
móti honum þessi sérkennilega
þunga stígvélalykt', sem hann
hafði raunar h.aft í þeffærun-
um frá því það kom fyrst til
tals, að hann færi suður að
læra skósmíði.
Þarna voru að verki nokkrir
menn snöggklæddir með bold-
angs svuntuleppa framan á sér
og börðu og ristu leður og
plukkuðu sóla. Þeir voru kátir
og buðu nýja lærlinginn vel-
kominn. Það var laugardagur
og glatt í mannskapnum, en
fóik kom inn og beið eftir
skónum sínum meðan verið var
að ileggja síðustu hönd á við-
gerðina.
— Þú hvílir þig nú í dag,
sagði Rafn, — á mánudaginn
er bezt að þú komir hingað og
byrjir. Hann Sigurbjörn er viss
með að vera þér eitthvað til
skemmtunar á morgun og
ganga með þér um bæinn.
— Það skal ég með ánægju
gera, sagði ungur piltur föl-
leitur, sem reis þar úr sæti og
xétti honum höndina. — Eg
heiti Sigurbjöm Sveinsson og
er að norðan. Við skulum hitt-
ast á morgun, þegar við erum
búnir að borða, — kannski við
förum í kirkju.
— Það gaeti verið gaman,
þakka bér fyrir það, sagði
Magnús,
En þegar hann sneri út úr
skósmiðastofunni var hann í
þungum þönkum. Honum hafði
við fyrstu sýn litizt svo á vinnu
brögðin, að allt væri hér þreyt-
andi og gengi með svo miklum
hraða og snöggum viðbrögðum,
er yrði honum um megn. Hon-
um leið illa eftir ferðavoíkið,
og hafði þjáningar fyrir brjóst-
inu. Og allt virtist á hverfanda
hveli, jafnvel fastalandið rugg-
aði undir fótum hans, svo að
hann tók að örvænta um hag
sinn og andvarpaði: — Það er
sárgrætilegt að hafa mikla hæfi
leika til -lífs og sálar, en geta
ekki neytt þeirra. Ég vildi guði
mínum, algóðum himinsins kon-
ungi, þóknaðist að opna svo
sinn hjálparveg mér á óvart,
að ég kæmist áfram, mér og
öðrum til gagns og ánægju, en
guði siálfum til dýrðar.
Það var gott veður og þeir
gen.gu víða um bæinn. Sigur-
bjöm benti honum á söguleg
hús og markverða staði. Þama
var t. d. Alþingishúsið, sem var
- byg.gt fyrir 12 eða 13 árum, og
r.'.wiw.i
•PöatudagTH- 7.~ágúsfe-1953 —- ÞJÓÐVH-JINN — (7
fullgildir skósmiðir, auk Rafns, . Eftir skamma umhugsun
fimmti var lærlingurinn Sigur- mælti Magnús fram vásu um
Gunnar M. Magnúss:
Kaflar úr riti Gunnars M. Magnúss um Magnús
Hj. Magnússon, er út kemur á þessu ári í til-
efni af áttræðisafmæli Magnúsar. — (Hér segir
frá fyrstu kynnum Magnúsar og Sigurbjöms
Sveinssonar skálds; þeir urðu frá þeirri stundu
elskulegir vinir. Magnús var kominn, eftir !3eið-
sögn Davíðs Schevings læknis, vestan af Earða-
strönd til að hefia skósmíðanám í höfuðstaðnum).
björn, en Magnús fyllti hálfu
tylftina, og velkominn! Honum
var fenginn staður innarlega
við borð, 'skammt frá glugga.
Þar á borðinu voru ýmis áhöld,
beinir hnifar og íbognir hnífar
með skinnvari fram að egg,
einnig smáhamrar. Leðurpjötlur
voru þar, nálar og gam, dósir
og annað smálegt, ,atík stígvéla,
sem biðu aðgerða.
Honum Var sagt, að í fyrstu
skyldi hann kynnast verkfær-
unum og .athuga vinnubrögðin
hjá piltunum, síðan var honum
fengið verk í hönd. Hann var
sannarlega ekki vel upplagður
til vinnunnar. Hann spurði og
spurði og fékk greið svör, en
Kristján og var hann þar nefnd
ur heiðursmaður og hrókuh fagn
aðar. Var að þessu gerður hinn
bezti rómur, og áður en dagur
leið hafði annar félaginn, Krist-
inm að nafni, einnig fengið vísu
í sinn hlut frá Magnúsi.
En . þrátt fyrir þessa . upp-
styttu í drunga dagsins, gekk
Magnús að kvöldi mjög angur-
vær til hvílu. Þetta var reynslu
dagur. Það var mánudagur, og
ekki var það til neinna heilla.
Á þriðjudagiun vann hann í
virinustofunni, einnig á miðviku
daginn og fimmtudaginn. En
þann dag gafst hann upp og
sagði Rafni frá því, að sér
væri ókleift að halda það leng-
var með hugann við. annað, og ur út að. sitja við,þessa ..y.innu,
dómkirkjan, sem var nú orðin
50 ára eða meira. Og uppi á
brekkunni stóð Latínuskólinn,
,sem einnig v.ar hálfrar aldar
gamall, senni,lega stærsta hús
landsins.
Svo gengu Þeir upp að Skóla-
vörðimni og. nutu þess að sjá
vítt um. Sigurbjörn þekkti nokk
ur kennileiti bæði á Reykja-
nesfjallgarðinum og norður um
og sagði Magnúsi þau.
— Þarna í suðri er Keilir-
' inn, þessi bládökka strýta
þeirra á Suðurnesjunum, sagði
hann, — en svo er Esjan hérna
gegnt honum í norður. Það
hafa margir staðið hér og horft
á þessi fjöll til skiptis, — það
er alltaf farið með útlendingana
hingað til þess að sýna þeim
fjallahringinn.
— Því trúi ég, sagði Magnús.
— Mér dettur nú í hug það,
sem hann Bjami Thorarensen
segir í kvæðinu til kunningja
;síns: — Söm er hún Esia, —
samur er Kcilir, — eins er
Skjaldbreið og á Ingólfs dögum.
iMagnús horfði andartak þög-
aðeins sem -agnarsmáar depl-
and; stjörnur, en drottinn vor
miðdepillinn og öllu ráðandi til
.góðleiká, fegurðar og göfgi óg
tendrandi Ijós um geimana. —
Þannig hélt hinn ungi höfund-
ur á taumlausu hugarflugi út
um víðerni og ómæli geimsins,
en ævintýrinu lauk með því ,að
hnettir himingeimsins og sól-
kerfin léku sér fagnandi yfir
mikilleika skaparans og röðuðu
sér svo, að lesa mátti orðin: —
Guð er kærleikur, — guð er
kærleikur.
— Þetta er mú svolítið annað
en Eddurnar, varð Magnúsi að
orði. — Og þó er nú stórfeng-
leg og skáldleg sköpunarsagan,
eins og hún er sögð í Eddu. —
Þú hlýtur að vera skáld, Sig-
urbjörn.
Pilturinn var enn í stemningu
eftir ævintýrið og mælti að-
eins:
— Eg gæti sagt þér miklu
fleiri.
"k
Morguninn eftir mætti Magn-
ús sem skósmíðanemi í vinnu-
ull á Esjuna, það var að fæð- stofu Rafns. Þeir voru þar þrír
,ast í huga hans vísa um þetta
litfagra fjall. Síðan mæíti hann
hendingarnar af munni fram.
Þá uppgötvuðu þeir í skyndi
hvor annan. Báðir voru fullir
af andagift og gengu með skáld
legar .umþenkingar, báðir að-
dáendur náttúrunnar og báru
lotmingu fyrir guðdómnum, sem
birtist í öllu kviku og einnig
í hinu, sem sýndist lífvan.a, en
var þó brot af sköpunarverki
hans og því líf af hans lifi.
— Hvað ertu gamald, Sigur-
bjöm? spurði Magnús.
— Ég er sextán ára, verð
sautján 1 þessum mánuði, kom
norðan úr Húnavatnssýslu til
þess að læra hjá honum Rafni,
,annars langar mig svo mikið
til að skrifa og yrkja.
— Hefurðu Þá ekki eit'thvað
borið það við?
— Jú, ég hef búið til vísur^,
eins og gengur um krakka, en
svo er ég með í huganum ýmis
ævintýri. Ég skal segia bér eitt,.
sem .ég er ekki búinn að skrifa.
Svo hóf Sigurbjörn ævintýr-
ið, sem -gerðist ofar mannheim-
um, — dg átti sér stað úti í
algeimnum og gerðist á hinum
miklu. hnöttum, sem við sjáum
fann, að ekki myndi það þægi-
legt fyrir heilsu hans að húka
4 stólkollinum marga klukku-
tíma. Hann var andstuttur og
móður og þreytan tók brátt að
ásækja hann. Oft skotraði hann
augum til gluggans, en það var
ekki til uppörfunar, þvi að fölt
haustið hafði sett 'svip á nátt-
úruna og fyrir gluggann lék
næðingsvindur. Að vísu var
þarna að mörgu leyti gott inn-
an veggja. Það var notalega
.hlýtt og félagamir kátir og
gamansamir. Þeir ræddu aðra
stundina af kappi um bæjar-
málin, þá um fjárrekstran.a og
slátrunina, sláturverðið og kjöt-
verðið, og svo um haustprísana
á útlenda varningnum.
Magnús hafði lítimn áhuga
fyrir þessu tali, en hýrnaði ögn
í sinni, þegar einn félaginn
hafði yfir vísu, sem hann sagði
að tiltekinn maður hefði hnoð-
að saman í réttunum um dag-
inn.
— Þetta er ekkert hnoð, hún
er rétt ort þessi vísa, sagði
Magnús.
Með þeirri athugasemd beindi
hann athyglinni til sín um
stund, og sá, sem vísuna flutti,
sagðist fullvel vita, að þeir
væru búnir að fá annað skáld
í vinnustofuna, — en sýndu
það nú, lagsmaður, og skelltu
á mig vísu, sem byrjar á nafn-
inu mínu, en það er svo sem
varla von að þú vitir eð ég
heiti Kristján.
hann yrði að hætta, þó að sér.
þætti það ósegjanlega sárt, og
þó að hann vissi ekkert hvað
við tæki. .
Rafn tók þessu sem eðlilegum
hlut. Kvaðst hafa litið svo til
háns eftir fyrsta daginn að
framtíð hans myndi ekki verða
á þessu sviði. Hann kvaðst ekki
leggja á hann neinar hömlur og.
mætti hann því hætta alveg við
námið, ef honum sýndist það
óhjákvæmilegt.
Og það varð úr. Hann kvaddi
Rafn og þakkaði honum fyrir
stutta en góða viðkynningu. Fé-
lagana kvaddi hann einnig. Var
sérstaklega lilýleg kveðja þeirra
Sigurbjörns og þótti báðum
mikið um. Hann skildi svo við
þá félaga að allir fengu vísur
til minja um samveruna; auk
Kristjáns og Kristins fékk
Bjami eina, Sigurbjörn tvær,
Rafn eina og börn hans sex
vísur.
Það var fimm árum seinna,
að fundum þeirra Sigurbjörns
bar næst saman. Magnús var
þá til heimilis í Botni í Súg-
andafirði, en skrapp til Isa-
fjarðar snögga ferð, 7. október
1899.
„Ég fór inn í prentsmiðju
Þjóðviljans unga“,segir Magnús
— „og tók þar Þjóðviljann í
Súgandafjörðinn. Þegar ég stóð
þar og beið eftir meðan skrifað
Framh. á 11. síðu.
oiíifflsmensi erienais
sS því €ð@ Ediáfa nómskosfnaS sinn?
Það mun nú vera að verða um það. T.d. þekki ég ekki
nokkuð almennt vandamál aðstæður annarra en þeirra,
meðal íslenzkra námsmasma sem stunda riám sitt í Kaup-
erlend's, hvernig þ^ir eigi að mamiahöfn — að vísu er það
fara að því að kljúfa námið —
ég tala nú ekki um þá vand-
ræðagemlinga, sem eru svo
óheppnir að eiga fyrir konu
og börnum að sjá, sem er nú
orðið miklu algengara ea áð-
fjölmennasti hópurinn.
Yfirfærslurnar, sem menn
fá til náms í Danmörku kosta
um 16 þús. ís1. kr., og þær
hrökkva rétt fyrir nauðsynj-
um — en gaFirin er sá, að
ur fyrr — þær konur, sem marg'r hafa engin efni á því
ganga í það heilaga áður en
þær hafa lokið námi, verða
nærri undantekningarlaust að
hætta. — Mönnum finnst það
kaanske líka óþarfi af fólki
að vera aí stofna t'l heimilis
fyrr en að námi loknu — en
það er erfitt að spoma við því
að yfirfæra allar yfirfærslur
-— þrátt fyrir menntamá’a-
ráðsstyrk, sem sumir hafa,
en er nú að ver&a til býs.ua
litillar lijálþar, þar sem hon-
um er dreift. á svo marga,
og verður því hvorki fugl né
fiskur — og er auk þess til
þegar tekið er ti'lit t’-l þess þurrðar ausinn fyrr en varir.
að námið tekur þetta 3—7
eða 8 ár — einmitt þau ár,
sem menn stofna yfirleitt til
þessa fyrirtækis.
I sannleika sagt, þekki ég
þetta mál alls ekki nógu vel,
Yfirle'tt virðist menntamá'a-
ráð veita styrki sína af mjög
miklu handahófi — það væri
býsna fróðlegt að vita eftir
hvaða reglum það fer.
Ef maður tekur t.d. venju-
til að geta sagt neitt að gagni legan námsmatin, sem stund-
ar nám í Höfn, hefur engan
bakhjari og þarf því að .kosta
sig algjörlega sjálfur. Hann
er við nám frá septemberbyrj-
un til apríl- eða maí- stundum
júníloka, og hefur því tíma a.f
mjög skornum- skammti ár
hvert t!l áð vinna fyrir sér;
í liæsta lagi 3-4 mánuði. Svo
er nú eitt, að venjulega geng-
ur í ógurlegu stímabraki að
fá atvinnu og verða menn að
ganga með grasið í skónura á
milli manna hálf betlandi
uxn vinnu. Við skulum þó
segja að hann verði ’heppin.n,
kom'st ,.á völlinn11 eða eitt-
hvað álíka og fái um 4000 kall
á mánuði, sem má þykja gott.
Fyrir þ?tta fær hann 12-16
þús. kr. — og af þessu þarf
hann að fæða sig og klæða,
borga húsnæði hér heima,
sjúkrasam’ag, tryggingar,
ferðakostnað — og guð veit
hvað fleira — þegar þetta allt
Framh. á 11. síðu.