Þjóðviljinn - 10.12.1953, Blaðsíða 6

6) ' ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 10. desember 1953
JllÓOyiUINN
Útgefandi: Sameinlngarflokkur alþýBu — Sósíalistaflokkurlnn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Slgurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
BlaCamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarnl Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Simi 7600 (3 línur).
JLskriftarverð kr. 20 á mánuði I Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintaklð.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
____________________________________ '
íhaldið og Hitaveitan
íhaldsblöðin hafa verið að gera tilraun til að slá $jálfstæðis-
flokkinn til riddara fyrir að hafa ekki komið í veg fyrir Hita-
veituframkvæmdirnar fyrir röskum tíu árum, én Hítaveitan
átti 10 ára afmæli 1. des. s.l. Má segja að fátæklegt gerist nú
um hólsefni hjá bæjarstjórnarmeirihlutanum þegar gripið er
til þess að gera þessa sjálfsögðu framkvæmd að sérstöku af-
reksverki áratug eftir að fyrirtækið tók til starfa.
Hitt minnast íhaldsblöðin ekki á, af skiljanlegum ástæðum,
hve kyrrstaðan og afturhaldssemin hefur sett augljóst mark á
rekstur Hitaveitunnar og frekari framkvæmdir ‘í hitaveitumál-
um þann áratug sem fyrirtækið hefur starfað. En eins og
kunnugt er nýtur ekki nema nokkur hluti Reykvíkinga þæginda
hejta vatnsins, hinn hlutinn, þ.e. allir þeir sem í úthverfunum
túa, eru áa þessara þæginda og verða að greiða um 20 millj.
kr. á ári fyrir erlent brennsluefni til upphitunar húsa sinna.
Á sama tíma og stór hluti Reykvíkinga nýtur ekki heita
vatnsins er vatnsmagn Hitaveitunnar þannig nýtt, að mikill
hluti þess reanur ónotaður til sjávar 7-8 mánuði ársins. Veru-
legt magn hitaorku glatast með öllu vegna lélegrar einangrun-
ar á hitaleiðslum bæjarkerfisins. Mikilli hitaorku er glatað með
stöðugu næturrennsli sem látið er viðgangast algjörlega að
þarflausu.
Á þessar staðreyndir er bent í áliti nefndar sem skipuð var
af bæjarstjóm fyrir mörgum árum að tilhlutan Sósíalistaflokks-
ins. Skilaði nefndin áliti sínu fyrir hálfu öðru.ári og benti á
ýmis rannsóknaratriði sem leitt gætu til fyllri hagnýtingar á
Hitaveitunni, þeim bæjarbúum til aukinna þæginda sem enn eru
án heita vatnsins og fyrirtækinu sjálfu til stóraukiana tekju-
öflunarmöguleika.
Er það álit fróðustu manna um þetta efni, að með núverandi
rekstursfyrirkomulagi á Hitaveitunni sé sóað til einskis verð-
mætum upp á 10-15 millj. kr. á ári. En hvað sem þeirri tölu
h'ður liggur í augum uppi að um geysilega og óafsakanlega sóun
■er áð ræða þar sem aðeins nokkur hluti vatnsmagnskis er nýttur
mest allt árið en hitt látið renna ónotað í sjó út. Með þessu
taþar Hitaveitan stórfé árlega og flestir þeir sem búa utan
Hringbrautar verða að hita híbýli sín upp með erlendu brennslu-
efni. Um gjaldeyristjónið þarf ekki að ræða, það liggur hverjum
skynbærum manni í augum uppi.
Réksturkin á Hitaveitunni er einkennandi fyrir skammsýnina
og óstjórnina sem þrifst í skjóli íhaldsins. Engar raunhæfar
ráðstafanir eru gerðar til að auka heita vatnið nema kostnaðar-
samar boranir sem bera lítinn árangur. Er þó öllum vitanlegt að
nægilegt heitt vatn er fyrir hendi í lítilli fjarlægð frá höfuð-
staðaum. Og heita vatnið frá Reyjum er nýtt eins og hér hefur
verið lýst meðan fjölmenn bæjarhverfi bíða eftir því að þörfum
þeirra í þessu efni sé fullnægt. Tveir meðlimir hitaveitunefndar
létu það álit í ljós í skýrslu hennar, að með betri einangrun,
tvöföldum gluggum, tvöföldum hitaleiðslum og byggingu vara-
kyndistöðva mætti hita upp alla núverandi byggð Reykjavíkur
og jafnvel mua fjölmennari bæ með fullri nýtingu þess vatns
sem nú streymir til bæjarins ofan úr Mosfellsdal. Þótt hér
kunni að vera um umdeilanlegt atriði að ræða gegnir furðu að
engin raunveruleg athugun skuli fara fram í þessu efni af
hálfu Hitaveitunnar og forráðamanna hennar.
Fyrir meira en ári síðan lögðu sósíalistar í bæjarstjórn til
að hitaveitustjóra yrði falið að framkvæma nokkur ákveðin
rannsóknaratriði varðandi möguleika á gjörbreyttum rekstri
Hitaveitunnar og fullkominni hagnýtingu þess vatnsmagns sem
hún hefur >úir að ráða. Þetta voru einföld atriði og auðleyst.
Tillögunni var vísað til bæjarráðs en þar fékkst samþykkt að
fela hitaveitustjóra rannsóknina. Þrátt fyrir ítrekaðan eftir-
rekstur af hálfu sósíalista hefur ekkert frá hitaveitustjóra
heyrzt en þann dag í dag. I heilt ár hefur hann legið á mál-
inu og enginn sem til þelckir efast um að það er gert í fullu sam-
ráði við íhaldsmeirihlutann.
Þannig eru vinnubrögð Ihaldsins i þessu mikla liagsmunamáli
úthverfatina sem beðið hafa eftir heita vatninu í 10 ár. Þau
bera svipmót sióðaskapar, afturhaldssemi og sóunar. Og sjálft er
fyrirtækið skaðað um milljónaupphæðir árlega. Það er ekki að
furða eða hitt þó heldur þótt málgögn Ihaldsins telji sig hafa
efni á að hrósa því fyrir slíka frammistöðu.
Þráinn skrifar: Eftir útvarpsumræðurnar
Áð vinna heiminn
í útvarpsumræðunum 19.
nóv. s. 1- ílutti einn af yngstu
þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins frámsöguræðuna íyrir "þann
flokk.
Var það Jónas G. Rafnar,
þingmaður Akureyrarkaupstað-
ar. Var ræða hans birt í Morg-
unbiað'nu Þegar daglnn eftir,
og ber hún eftirfarandi fyrir-
sögn:„Forsendan fyrir því að
íslendingar geti haldið sér ut-
an við styrjaldarátök stórþjóð-
anna er brostin fyrir fullt og
alt“. Kom greinilega fram, að
hér er átt við, að ekki verði
komið í veg fyrir að ísland
verði hertekið í styrjöld, sem
háð yrði milli Bandarikja N-
Ameríku og ríkja á meginlandi
Evrópu, ef slík styrjöld brytist
út. Út frá . þessu reynir svo
ræðumaður að rökstyðja það,
að rétt hafi verið að gera
Keflavíkursamninginn, rétt að
ganga í Norður-Atlanzhafs-
bandalagið. og rétt að kalla er-
lendan her til landsins.
Er helzti rökstuðningur hans
þessi:
1. Ekkert riki í heimjnum
getur á vorum dögum hatdið
sér einangr.uðu í skióli fjar-
lægða. Og ísland er þýðingar-
mikið i ófriði, milli Ámeríku
og Evrópu, þar sem flutningar
um Norður-Atlanzhaf fara svo
að segja um hlaðvarpann hjá
okkur. Okkur er því ekkert
skjól í hlutleysisyfirlýsingu
lengur.
2. ' „Þegar íslendingar gerð-
ust aðiiar að Norður-Atlanz-
hafsbandalaginu hafði yfir-
gnæfandj meirihluti þjóðarinn-
ar gert sér grein fyrir hinu
nýja viðhorfi, og ákvörðun
þjóðarinnar varð því sú að
velja sér stöðu í hinum tvi-
skipta heimi“.
3. „Valið var á milli þess,
sem allir sannir og ósp lltir ís-
iendingar afneita í hjarta sínu,
og þeirra hugsjóna sem á sínum
tíma stuðluðu að byggð íslands
og hafa síðan ríkt í vitund og
geði þjóðarinnar. Hugsjóna,
sem frjálsir menn kjósa frem-
ur að. deyja fyrir en lifa án
eins og komizt hefur verið að
orði“.
íslendingar ábyrgir fyrir
annarra hryðjuverkum
í táum orðunT'sagt, er í þess-
um atriðum forðazt að koma
nærri meginkjarna málsins.
Þótt við vildum ganga út frá
því sem gefnu að ísiand yrði
hertekið í slikri styrjöld, vegna
hernaðarlegrar þýðingar og
hlutleysisyfirlýsing geti ekki
tryggt^ okkur afskiptaleysi^ þá
ber fyrst og fremst að gæta
þess, hver munur er á afstöðu
íslendinga eftir því hvort þeir
hafa sjálfir boðið fram land
s:tt til afnota í fremstu víglinu
slíks ófriðar, eða það er her-
numið gegn mótmælum ís-
lenzkra stjómarvalda eins og
Bretar gerðu 1940. Það þarf
cngum að dyliast að á þessu
tvennu er reg.'nmunur.
Þeir, sem lengst ganga í að
— en bíða tjói
verja hernámið reyna sífellt að
skáganga þennan sannleika.
Þeir reyna þó aldrei að neita
þvi, að sú þjóð, sem af sjálfs-
dáðum hefur gerzt stríðsaðili
ber að sjálfsögðu ábyrgð á
þeim hryðjuverkum, sem unn-
in eru af því rikjabandalagi er
hún er í. Hins vegar er sú
þjóð, sem aðeins er hertekin,
gegn eigin mótmælum, saklaus
af öllum slíkum hryðjuverkum
og án ábyrgðar á þeim, þrátt
fyrir það þótt land hennar sé
hernumið og notað í þágu ann-
ars hvors styrjaldaraði’a, ef
ljóst liggur fyrir að hún gat
sjálf á engan hátt komið í veg
fyrir það. Og það veit Jónas
Rafnar sem aðrir, að aldrei
myndi okkar þjóð um það
kennt þótt hún verði hertekin
sökum fámennis síns og varn-
arleysis. En lendi hún í styrj-
öld nú, þá eru þeir fulltrúarj
sem hafa leyft sér að koma
henni í núvei;andi aðstöðu,
búnir að kaila yfir hana sektar-
dóm ,a. m. k. fvrir öll þau
hryðjuyerk, sem framin kunna
að verða í skjóli þeirrar að-
stöðu, sem Bandaríkin hafa
nú á iandj voru, Þetta er sá
reginm!kli eðlismunur, sem er
á aðstöðu okkar í þeirri styrj-
öld, er út kynni að brjótast
milii Ameriku og Evrópu eins
og nú horfir og þeirri aðstöðu
sem við komumst í við her-
töku Breta vorið 1940.
Bandarískir hagsvuinir
metnir meir en íslenzkir
Önnur blekktngin, sem skín
út úr ummælum Jónasar Rafn-
ars er sú, .að til þess að tryggja
Vesturveldunum aðstöðuna hér
í upphafi styrjaldar sé hernám-
ið nauðsynlegt. Þetta er s. s.
ekki ný kenning. En það, sem
raunverulega er lólgið i þessu
er það, að til þess að tr.yggja
hagsmuni Bandaríkjan'na í þess-
■ari væntaniegu styrjöld eigum
við að leggja á okkur hersetu
um hvaða tíma sem vera skal,
hversu ægilegar afleiðingar,
sem það kann að hafa fyrir
okkar eigin þjóð. Þetta gefur
nú sannarlega heitið að meta
bandaríska hagsmuni meira en
íslenzka. Enn fremur mun taep-
lega nokkrum manni koma til
hugar að Sovétríkin hafi
nokkra möguleika til að verða
á undan Bandaríkjunum og
Bretland; að hemema Island i
upphafi styrja’.dar eða mögu-
leika á að halda því til hernað-
arnota meðan Vesturveldin
ráða öllu. á N-Atlanzhafi.
Þá er hitt ekki siður hverj-
um manni auðskilið, að et' ár-
um eða áratugum saman hefur
verið starfað að þyggingum
hernaðarmannvirkja á í.slandi,
og hér verða kom'n öf’.ug víg-
hreiður, sem ógna andstæðing-
um Bandaríkjanna á megin-
landi Evrópu, þá margfaldar
það freistingu hvers þess and-
stæðings til tortímandi árása
á -ísland.
á sálu sinni
Hverjir sigra í nœstu
styrjöld?
Þegar Alþingi hafði sam-
þykkt inngönguna í Atlanz-
hafsbandalagið áttu tveir kunn-
ingjar samtal um þann atburð.
Annar var sósíalisti, en hinn
fylgdi einum hernámsflokkanna
að málum. M. a. spurði sósíai-
istinn kunningja sinn hvernig
honum litist á aðstöðu íslands
i lok þeirrar styrjaldar, sem
sífellt væri umtöiuð og vænt-
anleg talin mi’li Bandayíkjanna
og Sovétríkjanna, ef svo skyldi
nú fara að það yrðu Sovétr.'k-
in sem bæru sigur af hólmi.
íslendingar yrðu þá i hópf
þeirra sigruðu og mættu eðli-
lega búast við friðarskilmálum
samkvæmt þvi. Kunningl hans,
sem í al’a staði var greindur
og gegn maður, svaraði aðcins
þessu: „Ja, við liugsum bara.
ekki máp; frá þessari hlið“.
Þannig mun vera ívrir fjöld-
anum, sem blekktur hefur ver-
ið til að trúa á ágæti hernáms-
ins, að i ö’.lu blekkingarmold-
viðrinu hefur þeim alveg láðst
að hugsa málið frá þessari
hlið, sem er þó sannarlega engu
ómerkari eða óhugsanlegri en
hin. Ætli Jónas Rafnar hafi
ekki gleymt henni lika? Eða
skyldi hann vilja koma aftur
fyrir hljóðnemann til að sanh-
færa þióðina um, að einn'g
það, að vera sem sigruð ófrð-
arþjóð fyrir hinum illræmdu
kommúnistum í Rússlandi sé
betra en að vera bæði afskipta-
og ábyrgðarlaus í rekstri þeivr-
ar styrjaldar.
^ Réttlœtir sjálfan sig á
kostnað þjóðarinnar.
Þegar Jónas Rafnar heldur
því fram að meginhluti al-
mennings hafi gert sér gre.u
fyrjr „hinum nýju viðhorfum",
er hann kallar svo, er hann að
gefa í skyn, að bæði Keflavik-
ursamningur'.nn, inngang'm í
Atlanzhafsbandalagið og her-
námssamningurinn hafi vi.'.ð
gerðir vegna utanaðkomandi
þrýstings frá þjóðinni, þ e-
öllum almenningi.
Hve,r skyldi vita betur en
Jónas Rafnar, að allir þeir, sena
samþykkt hafa þessa sanurnga,
þar með hann sjálf-j", hafa
aldrei þorað að leggja nc!un
þeirra undir dóm þjóðarinnar
í almennri atkvæðagre;ðs'u-
Hvers vegna ekki? Af ótta v.ð
það, að mikill meiri hluti hehn-
ar yrði þeim andvígur. A'ilir,.
sem með þessum málui'ii hafá
fylgzt vita vel, að í öllum þec's-
um tilfellum var allt ger; sein.
unnt var til þess að koma í
veg fyrir að þjóðin fengi nema
sem allra minnst að vita n'rtt
þessi mál fyrr en eftir dúk og
disk. Og svo langt gekk það,
að sjá’fur hernámssarrmingur-
-inn var undirritaður af þáver-
andi -utanríkisráðherra tveimur
dögum áður en hinir 43 þing-
Framhald á 11. siðu I