Þjóðviljinn - 13.04.1954, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 13. apríl 1954
llJÓOUILIINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn.
Bitstjórar: líagnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
í’réttastjórl: Jón B/arnason.
, Blaðamenn: Ásmmidur Sigurjónsson, Bjarnl Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjórk Jónsteinn Haualdsson. S'
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Síml 7500 (3 línur). /
Áskriftarverð kr. 20 á mánuðl I Reykjavik 05 nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið. ^
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
. ■ ■ ■ ■ ■ --------------——
Viðskiptasamningurinn við Sovétrík-
in er líftrygging íslenzkrar útfiutn-
ingsframleiðslu
Hinn 1. ágúst 1953 var merkisdagur í sögu íslenzkra utanrík-
i.iviðskipta. Þann dag var undirritaður nýr viðskiptasamningur
við Sovétríkin og þar með tekinn upp að nýju þráður, sem slit-
inn var eftir að íslendingar gerðust aðilar að Marshallkerfinu
1948. Um þemian viðskiptasamning hefur .verið furðu hljótt í
fréttum hér svo mikils virði sem hann þó er, og stingur þögn
sú mjög í stúf við allan þann gauragang er settur var á stað
s.l. haust }x?gar Dawson hinn brezki þóttist ætla að bjarga
framleiðslu íslendinga með ísfiskkaupum. En það ævintýri end-
aði, sem kunnugt er, með skelfingu svo að nú standa hinir
íslenzku aðilar í málaferlum við þann fræga mann vegna van-
jhkila fyrir það litla framleiðslumagn er honum var sent.
En svo aftur sé vikið að Sovétsamningunum, þá var svo
komið markaðsmálum okkar á fyrri hluta s.l. árs, að gejTnslur
hraðfrystihúsanna voru fullar og fiskveiðarnar beirilínis að
stöðvast vegna markaðskreppu. Einkum átti þetta við um
braðfrysta fiskinn, sem er eins og kunnugt er ein aðalútflutn-
ingsvaran. Þá var svo komið að ríkisstjórnin sá sig tilneydda
til að taka upp Sovétviðskiptin með samningi þeim, er hér
um ræðir. Og þegar hann er athugaður þá sést að hér er ekki
um nein smáviðskipti að ræða. í fyrsta lagi er hann gerður til
1 veggja ára og mun það í fyrsta skipti sem við semjum um
viðskipti til meira en eins árs í senn. Mætti það sannarlega
fara vaxandi, því auðskilið er það öryggi fyrir íslenzka fram-
leiðslu að eiga markaðinn vísan fyrirfram.
En .til þess að sýna hve stórkostleg viðskipti hér er um að
ræða er bezt að láta tölurnar tala.
Á næstu tólf mánuðum frá undirritunardegi, þ.e fvxra samn-
ingsárið selja íslendingar til Sovétrikjanna þessar vörur:
21 þús. tonn hraðfrystur fiskur.
3000 tonn fryst Faxasíld.
100 þús. tunnur söltuð Faxasíld.
80 þús. tunnur Norðurlandssíld.
Til þess að átta sig á þýðingu þessa útflutnings nægir að
geta þess, að s.l. áratug hefur heildarframleiðslan af hraðfryst-
vm fiski lengst af verið frá 18—24 þús. tonn. Eftir að löndunar-
bannið kom í Englandi óx hún sem eðlilegt var, og hefur hæst
komizt upp í ca. 35000 tonn. Er því'.hér um að ræða sölumagn,
cr nemur 4/7 hlutum heildar framleiðslunnar eins og hún hefur
mest orðið. Svdpað má segja um síldina. Þessir nýju útflutnings-
samningar þýða hvorki meira né minná en það, að í fyrsta
sínni um mörg ár getur allur íslenzki fisk iskipanótinn stundað
veiðar hverskonar fiskitegunda, sem mögulegt er hér að veiða,
án þess að nokkur þurfi að óttast markaðskreppu, þvú auð-
vitað höldum við einnig áfram að hagnýta gömlu markaðina
cftir föngum.
En hvað er þá um innflutninginn ?
Á sama tíma þ. e. 12 mán., er samið um kaup á eftirtöidu
vörumagni:
200 þús. tonn brennsluolíur og benzín.
3000 tonn rúgmjöl.
2100 tonn hveitiklíð.
360 tonn hrísgrjón.
300 tonn kartöflumjöl.
160 tonn steypustyrktarjárn.
2000 tonn járnpípur.
50 þús. tonn semertt.
Hér er um að ræða allan okkur kinflutning af brennsluolíum
og benzíni. Allan innflutning af sementi, mikinn liluta korn-
vöruinnflutningsins og okkuð af járnvörum. Megnið af þessum
innflutningi höfum við áður orðið að greiða með dollui’um, sem
yið annaðhvort fengum gefins eða að láni. Og þar sem þetta
eru aðaltegundir af bæði neyzluvörum s.s. kornvörum, rekstr-
íirvörum s.s. olíum og benzíni og ein aðalfjárfestingarvaran,
fementið, þá verður enn betur ljóst hve gífurlega þýðingu þessi
viðskipti hafa fyrii' þjóðarbúskap okkar. 1 fáum orðum sagt
hafa þau gerbreytt viðskipta- og framleiðsluaðstöðu okkar allri.
En það sýnir eintiig hve mikið tjón þjóðin hefur beðið við
það að þessi viðskipti féllu niður 1948 og hve nauðsjTilegt cr
að halda þ-iim áfram og efla þau.
„Mér er svo sem ekkert nýtt að
faro snemma á fætur"
Frásögn Elíasar Guðmundssonar sem er sjötugur í dag og ber út Þjóð-
viljann, en hefur verið bóndi, sjómaður og smiður í hálfa öld.
t.
I skápnum hjá honum eru
margir árgangar 'af Búnaðar-
ritinu, sömuleiðis Iðnsaga íá-
lands í tveimur bindum; en
á borðinu frásögn skipstjór-
ans gam’a: Hálfa öld á höfum
úti. Þetta kemur vel heim,
því Elías Guömundsson hef-
ur sjálfur verið bóndi, sjó-
maður og smiður í hálfa öld.
En hann hefur líka verið hag-
yrðingur og áhugamaður um
liðinn tíma að íslenzkum sið,
og þessvegna eru allar bæk-
ur íslendingasagnaútgáfunnar
í skápnum hjá honum; og
Árbækur Espólins hefur hann
keypt nýlega — og segir:
Þegar íslendingasögum og
Sturlungu sleppir tekur hann
við og rekur þrá'ðinn í 500
ár. Mig tekur sárt að ná
ekki í ævisögu karlsins. En
þessa bók þykir mér nú lík-
lega einna vænzt um segir
liaim síðan — og réttir fram
kvæðasafn Jóns He’gasonar:
Ur landsuðri ■— og það er
reyndar ekki sízt vegna þess-
arar áletrunar. Þar stendur:
Elías Guðmundsson 1950 frá
Elsu, Rósu, Einari og Bensa.
Hann segir mér að þau séu
í Blindrafélaginu, þar sem
liann smíðaði um tveggja ára
skeið. Og þar er ævisaga
Gorkís og Sigurbraut fólksins.
★
Hann er sjötugm- í dag, og
hann gæti verið seztur í
helgan stein. En hann kýs
heldur að bera út Þjóðviljann.
Ég fer á fætur um 3 á nótt-
unum. segir hann, og er kom-
inn á afgreiðsluna um hálf-
fjögurleytið. Þar vinn ég við
innpökkun í úthverfi bæjar-
ins og út á land. Um hálfsex
byrja ég að bera út, og er að
því framundir 11. Ég ber út
til hátt á þriðja hundrað
kaupenda, og eiær umdæmi
mitt vestan frá Garðastræti
og austur að Snorrabraut. Svo
innheimti ég líka, áðallega á
föstudags- og laugardags-
kvöldum; og ég hef notað
tækifærið undanfarið og selt
Bóndann í Biáðagerði. Það
eru orðin yfir 100 eintök, og
ég er ekki af baki dottinu
enn. Annars væri ég senni-
lega búinn að mála skápinn
þann arna. — Ég hef verið
að bauka við þetta á fimmta
ár.
Em svo við víkjum heldur
að hinum endanum- þá er ég
fæddur í Norðurkoti í Krýsu-
víkursókn í Gri.ndavíkur-
hreppi, en það var syðsta og
austasta byggðin í Gullbringu-
og Kjósarsýslu meðan hún
var. Ég fluttist ársgamall til
Grindavíkur með foreldrum
mínum. en einmitt um þetta
leyti tók fólk að flytjast úr
Krýsuvíkurhverfinu. —- Pabbi
reisti þar tómthús á mosa-
vöxnum móum, og nefndi kot-
ið eftir þeim. Ég fór að heim-
an 13 ára til að vinna fyrir
mér,,. þétt ég. væri auðvitoð
•: Á'r ■í'í 'IU, ÍJflf. iÁÍOd fcblllU*
löngu byrjaður að dúttla. Ég
var smali í Ljárskógaseli í
Dölum sumarið sem cg var
12 ára. og /luttist nú þangað
til ársvist-ár. Þar ólst seinna/
upp drengur sem nefndur vir
Jói í Seli, e.n hann hefur
lengstaf siðan heitið Jóhannes
úr Kötlum. Eftir árið brá
bóndinn búi, ot réð hann bví
Klías Guðniundsson
að ég fór að Þambárvöllum
í Bitrufirði. Þar var ég fram
yfir tvítugt. Man alltaf eftir
veðurfarinu ísaárin upp Úr
aldamótunum, þegar firðina
lagði út eftir öllu; svo kom
hafísinn utan frá og braut sér
leið inn í lagnaðarísinn svo
langt sem hann komst, og svo
fraus a’lt saman.
Ég var bóndi frá 1910
fram um 1930, lengstaf í
Dölum. Sjómaður var ég 20
ár, fyrir búskapinn og eftir
og að nokkru samhliða hon-
um. Ég reri 7 vetrarvertíðir á
áraskipum á. Suðurlandi. Þar
kynntist ég sjómönnum; það
eru afbragðsmenn. Ef for-
mennirnir á áraskipunum eiga
ekki skilið að heita mikil-
menni, þá hef ég ekki kynnzt
þeirri tegund man.na. Þeir
voru raunar kalla.ðir sjóhund-
ar, siglingafantar, og drápu
stundum sjálfa sig. En í
sannleika sagt voru þeir mikl-
ir menn.
★
Alltaf skal ég muna 11.
marz 1911, er Friða, skúta úr
Keflavik, bjargaði áhöfnum
sex árabáta- samtals 60 mönn-
um. Eanfremur var citt lík.
Við vorum ein áhöfnin. Fjög-
ur skipin töpuðust alveg,
bjargaðist ekki svo mikið sem
tannstöngull; en tvö voru
fest aftan í skútuna. Við vor-
um grunnt á Jámgerðarstaða-
miðum, er saögglega gekk
upp með ofsalegt norðanrok,
og okkur hrakti til hafs.
Skútan lá til drifs djúpt á
Bankanum. Við sópuðumst
undan veðrinu og réðum ekki
við nokkurn hlut. Við vorum
þarna sex bátar og reyndum
að stefna á skútuna. Það fór
þannig að við strukumst með
kinnungunum og stukkum um
borð, en bátarnir héldu mann-
lausir áfram út í storminn og
voðann, Skipátjori á Fí íðu var
Ölafur Ólafsson, hæggerður
og gæfulegur maður. En bezt
man ég stýrimanninn, Finn-
boga Finnbogason að nafni.
Hann lifir enn og býr hérna
rétt hjá mér; var lengi skip-
stjóri á Skaftfellingi. Hann
gekk fram jeins og hetja.
Það var álltaf róið seinnipart
nætur — svo mér er ekkert
nýtt að fara snemma á fætur
— og komið inn að úthallandi
degi er allt fór að sjálfráðu.
Þá hófst aðgerð og lagfæring
veiðarfæra. Stundum beittum
við' á kvöldin ef veðurútlit var
gott. Það var stundum stutt-
ur svefni.nn. Að bera saman
sjómennsku og vinnubrögð þá
og nú, það er ekki hægt —
það er eins og annar heimur.
Þó er ég stundum að hugsa
um það, í sambandi við nú-
veraodi kjarabaráttu sjó-
ma.nna, að það er skrýtið aö
ekki skuli barizt fyrir lögleið-
ingu hvíldartima hjá öðrum
en togarasjómönnum. Menn
eru alveg réttlausir á öðrum
skipum — það væri hægt að
drepa menn á vökum. Ég veit
hvað hér liggur við. Á einum
mánúði fór sjón m:n þannig
sökum svefnlevsis að eftir það
sá ég ekki staf á bók án
gleraugna. Það var í afla-
hrotu á Sig'ufirði 1931.
í tíu ár voru trésmíðar að-
alatvinna mín; byrjaði á því
í stríðinu. Ég fékkst einkum
við húsasmiði. Tvö ár van.n
ég tréverki'ð í burstasmiðj-
unni hjá Blindrafélaginu á
Grundarstíg 11. Síðan hef ég
verið að rölta þetta hjá Þjóð-
viljanum. Það gerir málefnið.
★
Ég fór snemma að taka af-
stöðu í pólitík; var grimmur
í sjálfstæðismálunum við
Dani — Þjóðviljans-maður
frá upphafi vega; sá ekki sól-
ina fyrir Skúla. En af verk-
lýðshreyfingu hafði ég ekki
spurnir fyrr en einn dag í
saltlest hér á höfninni vorið
1908. Mokaði þar salti í poka
í seglskútu; vann þar með
nokkuð rosknum man.ni sem
ég vissi aldrei sporð né haus
á; hann var fátalaður og
þumbara’egur. Ég man ekki
til að við töluðum neitt sam-
an fyrr en að liðnum degi.
Þá allt í einu opnar karl
munninn og segir: Ertu í
Dagsbrún? Dagsbrún, át ég
eftir. hver andskotinn er nú
það ? Karl leit á mig. ekki
ýkjamildur á svipinn, dregur
við sig svarið, en segir að
lokum: Það er verkamanna-
félagið okkar. Og ef þú ert
ekki í Dagsbrún, þá er ég
hreint ekki skyldugur að
vinna héma með þér. -— Þetta
varð til þess að ég fór að
spyrja karl. Hann var hálf-
ólrndar'egur fyrst í stað, en
það rættist úr honum, Þarna
i lest.inni fékk ég mína fyrstu
fræðslu um verk’ýðsmál. Ég
hafði ekki lieyrt verkamanna,-
Frarpþajd á j11. síðu.