Þjóðviljinn - 21.04.1954, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 21. apríl 1954
Vikan " ííutti’ góð frseðierindi,
þar sem var seinna erindi dr.
Matthíasar Jónassonar um
mannvitsmælingar, eða gáfna-
prófin, sem svo eru nefnd og
tvö erindi Jakobs Benedikts-
sonar magisters um Arngrím
iærða. Þess háttar erindi eru
mjög ákjósanleg útvarpsefni,
þar sem þau sameina tvennt, í
fyrsta lagi að fræða um einn
frægasta íslending miðaldanna
og þannig er ástatt um, að
hvert mannsbam, að heita má,
kannast við nafn hans og veit,
að hann er einn af merkustu
sonum þjóðarinnar, en fram-
yfir það veit almenningur harla
iítið, — og í öðru lagi að varpa
Jjósi raunveruleikans yfir
merkilegt tímabil í menningar-
sögu Evrópuþjóða, sem al-
menningur hefur harla lítið
verið fræddur um, nema þá
helzt að því, er stefnu þá varð-
ar á sviði lista, einkum í bygg-
ingar- og málaralist. Hin skýra
Jýsing Jakobs á sagnfræðivið-
horfi þessa tímabils var mörg-
um ánægjulegt nýmeti.
Forföll frá hljóðnemanum
voru óvenjulega mikil þessa
viku. Svo mátti heita, að ég
missti af öllu guðsorði: Bræðra-
laginu á sunnudaginn, þjáning-
um saklausra á fimmtudag og
hugsjónaheimi kristindómsins á
föstudag, og verður engum get-
um að því leitt, hve mikils
maður hefur misst þar í. En
mest sá ég eftir miðvikudags-
'kvöldinu með erindi Önnu Þór-
hallsdóttur um Marian Ander-
son og svo söng hinnar síðar-
■ r.efndu, íslenzku máli Bjarna
Vilhjálmssonar og kvöldþætti
Rúriks. — En mánudagurinn
og þriðjudagurinn voru mjög
, sómasamlegir. Erindi Péturs
Fótar um íslenzku fræðin í
Bretlandi var ánægjulegt fyrir
rnargra hluta sakir. Ást hans
á fræðum okkar skein af hverri
setningu og það er heilsusam-
legur fróðleikur að kynnast
sögu þeirri, sem kynning okk-
ar þjóðmennta meðal öndvegis-
þjóða heims á sér í fortíð og
nútíð. Sú kynning á veiga-
mésta þáttinn í því, hve auð-
veldlega okkur hefur gengið að
afia okkur viðurkenningar sem
sjálfstæð þjóð. Erindi Ámýjar
Filippusdóttur skólastjóra um
æskuna þótti mér sérlega hugð-
næmt. Útvarpið hefði átt að
kynna það, að erindið er sam-
ið og flutt í sambandi við sex-
tugsafmæli hennar, þeim seni
ekki vissu það, mátti virðast
erindið til lýta persónulegt. En
við vitund þess, að sextug kona
itur yfir farinn veg, fær erind-
ið áhrifameiri tón. Viðhorf Ár-
nýjar eftir allt hennar starf á
vegum skólamála er nokkuð
víðsýnna í garð skólamenning-
arinnar en æskunnar í Þing-
eyjarsýslu, sem um sama leyti
var að kóma á framfæri sinni
frómu ósk um það, að ungdóm-
urinn þyrfti ekki að vera að
stríða við skólalærdóm lengur
en til 13 ára aldurs. — Síðara
erindi Rannveigar Þorsteins-
dóttur um áfanga í réttinda-
málum kvenna skorti tilfinnan-
iega nauðsynlegan stíganda,
svo áð erindin í heild gætu tal-
izt eins góð og merkileg og
fyrra érindið gaf Vonir um. —
Dagur og vegúr hjá Guðlaugi
Þorvaldssyni var mjög sónia-
safhlegur, en uhdárleg er sú
árátta hjá mönnum dags og
iægar að komá því áð, að lauh
verkamanna á Islandi séu skað-
ræðislega há. Nú var laumað
inn í þennan sakleysislega þátt
þeim fróðleik, að stóriðja væri
óhugsanleg á íslandi vegna
þess, að kjör verkamanna
væru allt of góð. Þá veit mað-
ur það, og það af vörum við-
skiptafræðings. — Náttúrlegir
hlutir eru enn í sókn, og er
það ef til vill fyrst og fremst
þvi að þakka, að fjölbreytileik-
inn er orðinn meiri í fvrir-
spurnum hlýðenda.
Þá er lestri Sölku Völku lok-
ið. Langt var umliðið síðan út-
varpssaga var óslitið umræðu-
efni daglegs lifs. En svo hefur
aftur orðið þær vikur, sem
lestur Sölku Völku stóð yfir.
Sú varð reyndin, að þeir sem
bezt þykjast hafa iesið ritverk
Kiljans,- þykjast ekki hafa not-
ið þessarar sögu fyrr að fullu,
er þeir hafa meðtekið hana af
vörum skáldsins sjálfs. Upp-
lestuiinn var með hreinustu
ágætum. Næstu útvarpssögu er
lagður mikill vandi í hendur.
Björn Th. Björnsson glatar
ekki ferskleika sínum í heimi
myndlistarinnar. Björn er mik-
ill listamaður á sviði hins tal-
aða orðs og hefur aldrei sýnt
það betur en með hinni meitlr
. uðu frásögn sinni af Sæmundi
Hólm, sem almenningur hefur
lítið vitað um aðrir en þeir,
sem þekkja eftirmæli Bjarna
Thorarensen, en svo snjöll sém
sú lýsing er, þá er hún þó
næsta takmörkuð. En kynning
Björns á þessum mikla gáfu-
manni hygg ég , að mörgum
hlustanda verði ógleymanleg.
Samtal Björns við Benedikt
Gunnarsson var skemmtilegt.
En ekki féll mér alls kostar í
geð sumt af því, er Benedikt
sagði. í fyrsta lagi fannst mér
ekki laust við að nokkurrar
fyrirlitningar kenndi á fólkinu,
sem ekki skilur, liftina, og
manni virðist að listamennirn-
ir geti ekki og jafnvel megi
ekki, taka tillit til með verk-
um sínum. Þá sagði listamað-
urinn að fegurðar ætti að njóta
en ekki að skilja. Eg tel það
mjög hæpið að stilla nautn og
skilningi sem andstæðum.
Horfið var frá „Karon eða'
áhorfendur“ á laugardagskvöld-
ið, en í þess stað var lesin
dæmisaga Sigurðar Nordals um
ferðina sem aldrei var farin.
Ekki veit ég, hvort sú saga
líefur verið valin með tilliti til
i
paskanna, en ekki er ólíklegt,1
að svo hafi verið, þótt orkað
geti þó tvímælis, hvað á bak,
við búi. En dæmisaga þessi á
enga sína líka í íslenzkum nú-
tíma skáldskap, hvorki að efni
til, miðun né frásagnarhætti.
Þessi ágæta saga naut sín mjög
vel í framsögu Þorsteins Ö. —
Bjarni Thorarensen var
skemmtilega kynntur með upp-
lestri Lárusar Pálssonar á
kvæðum hans og síðan eftir-
mæli Jónasar Hallgrímssonar
um hann. Einkum fór það vel
saman að hlýða á kvæði Bjarna
um Sæmund Hólm á eftir er-
indi Björns Th. Björnssonar,
sem áður hefur verið getið.
Það var ánægjulegt að fá að
hlýða á söng Þorsteins Hann-
essonar á laugardaginn, og ég
tel einnig vert að þakka ein-
söng og tvísöng þeirra Kristín-
ar Einarsdóttur og Margrétar
Eggertsdóttnr á mánudaginn
og ljúfu lögin á þriðjudaginn.
Þótt gott þætti okkur að fá
dæmisögu Nordals og söng Þor-
steíns á laugardagskvöldið, þá
gleymum við því ekki, að gefið
hafði verið fyrirheit um
„Karon“, og væntum að við
eigum hann til góða.
G. Ben.
Blauti pásköleyíi - með sólskirii í lokin — Hofmeisí-
arar og nefstærð — Veturinn kvaddur
OG ÞÁ er liðið það blautasta
páskaleyfi sern ég. minnist
iþéss áð hafa upplifað. Við
vorum eklci fyrr búin að koma
okkur fyrir inn milli fjall-
anna en upphófst úrhelli mik-
ið. Gegnum bullandi rigning-
una liorföum við á skíðabrekk
umar skreppa saman og
rýrna með liverjum klukku-
tímanum sem leiö cg á föstu-
daginn langa var ekki einu
sinni fært "út undir vegg. En
undir kvöld sást
rnarlítið
gat á skýjasortanum, gat sem
gaf okkur von um uppstyttu,
enda hékk hann þurr öðrti
h'æriu ’ 'eardaginn. Á
sjálfan þaskadaginn keyrði
þó um þverfcak, því að þá var
ekki anúað sýnná en dalurinn
ætlaði að umbreytast í-stöðu-
vá'tn, étf 'þegár rignkigin' Ver
þrðin að slyddu- úhdir kvöldið
birti- í“' 'liugúhi' fotcftar-'-.og við
bjuggum dkkuþ undir að
vakna í sólskini næsta dag,
enda varð eú raunin á. -Og í
sólskini annars páskadags
varð hópurinn eins og kálfar
sem hleypt er út á vorin. Við
kunnum okkur ekki læti, elt-
um snjóræmurnar upp á hæstu
tinda nærlendis og létum oklc-
ur svo „gossa“ beint fram af
í einskærri kátínu. En snjór-
inn tók ekkert mildilega á
móti okkur þegar við ehda-
sentumst á liausinn; hann var
nefnilega ekkert mjúkur leng-
ur, heldur blautur og stór-
kornóttur, encla ber hand-
leggurinn á mér og nefið eld-
rauð merki um kveðju hans.
EN í útilegu sem reynist fyrst
og fremst verða innandyra-
•dvöl reynir mikið ú uppfinn-
ingasemi cg félagslyndi þátt-
takenda. Það eru rifjaðir upp
leikir og þrautir, gátur og
skemmtanir, það er teflt og
spilað, sungið og rökrætt um
hávísindaleg og mjög svo óvís
indaleg efni. Og mestum vin-
.sæ'ldum ná ,spil eins og „heils-
Guðlaugur Hansson áttræður
Það væri gaman að vera
kominn til Vestmannaeyja nú
í dag til að taka í hönd Guð-
laugs á áttræðisafmælinu,
mega sitja hjá honum stundar-
korn og rifja upp gamlar vær-
ingar og glaðar stundir. Eg hef
nefnilega átt saman að sælda
við þennan karl bæði sem and-
Guðlaugur Iiansson
stæðing og samherja. Hann sem
Alþýðuflokksmaður á sinni tíð
og ég sem kommúnisti elduð-
um ósjaldan grátt silfur, og
fékk ég þá oft að kenna á harð-
fylgi hans sem baráttumanns.
Og sem samherjar í Sósíalista-
flokknum síðar eigum við
margs sameiginlega að minnast,
þótt aldursmunur sé nokkur,
en slíkt er ekki tími né rúm til
að rekja nú.
Guðlaugur Hansson er einn
af elztu frumherjum verkalýðs-
samtakanna í Vestmannaeyjum,
Hann var um. lángt skeið einn
af aðálforystumönnum fyrsta
verkalýðsfélagsins. í Eyjuni,.
Verkamannafélagsins Drífanda,
og einnig í hópi þeirra, sem
fyrstir riðu á vaðið um stofn-
un verzlunarsamtaka þar,
Kaupfélagið Drífanda á sinni
tíð. .Hann átti ennfremur leng-
ið gosanum" og „Sjóræningja
bridge“. Og svo er yfirkokk-
urinn valinn eftir nefstærð, og
við sem eklci getum látið gler-
augu tolla á nefinu eða erum
fædd með þeim ósköpum að
það rigair upp í nefin á . okk-
ur, liöfum enga möguleika á
því að hreppa. þá virðingai -
stöðu. Nei, fyrir valinu verð-
ur sá, sem getur farið í
steypubað með logandi vindil
í munninum án þess að í hon-
um slolckni, — pilturinn sem
kitlar st.úikuna sína bakvið
eyrað með neíinu um ’eið og
hann kyssir hana á munninn.
OG NÚ er veturínn að kveðja
ofckur rétt einu sinni. Við er-
um þegar búin að fá sumar-
tíma og nú bíðum við þess i
ofvæni að við fáum líka sum-
arveður, og þá er það einkum
sólskin sern við er átt, því að
hlýjunnar er varla að vænta
fyrr 'en daginn er, aftur tekið
að stytta. Þó er varla hægt
að kvarta sárr.n .yfir liðnum
vetri hvað veður snertir, þótt
við höfum fengið rigningar og
umhleypinga Jægar verst
gegndi og skóhlífar og regn-
kápur hafi verið okkar ein-
kénnifibÚHing'ari aíðan mn jól;
Uín leið og Bæja'rpósturinn
þakkar ykkúr fyrir. veturinn
vonar haún að skóhlifar og
reknkápur megi nú ■ hljóta
. langa og verðskuldaða hvild.
ur en flestir aðiir fulltrúar
verkafólks sæti i bæjarstjórn
Vestmannaeyja, svo lítið eitt
sé talið af því, sem gefur hug-
mynd um sögu þessa manns í
opinberu lífi Eyjanna. \
Enn vil ég þó minnast á eitt,
sem ég tel ekki veigaminnst í
sögu Guðlaugs, en það er þetta:
Hann var einn af mestu áhrifa-
mönnum Eyjanna um það, að
margsuiidruð og klofin verka-
lýðshreyfing Eyjanna var sam-
einuð í eina heild. Þótt hátt-
settir flokksbræðtir hans, hægri
kratarnir, ygldu sig, fylgdi
hann djarflega fram sannfær-
ingu sinni í þvi sem hann taldi
alþýðunni fyrir beztu. Þegar
um baráttueiningu verkalýðs-
ins var að ræða spurði Guð-
laugur ekki um það hvort við
hlið hans stóð í baráttunni
kommúnistinn ísleifur Hög'na-
son, Haraldur Bjarnason eða
Ingibergur Hannesson eða aðr-
ir sameiningarmenn úr and-
stöðuflokkum í pólitíkinni.
Eining verkalýðsins í barátt-
unni fyrir brýnustu hagsmuna-
málunum, gegn óréttlætinu í
þjóðfélaginu, í hvaða mynd sem
var, þetta var honum mál mál-
anna. Skaphiti, hreinskilni,
djörfung og næm réttlætistil-
finning voru höfuðeinkenni
Guðlaugs í baráttu hans og
st^rfi öllu, fyrir málstað verka-
lýðsins. Það er sannfæring mín
að Guðlaugur Hansson sé einn
þeirra . manna, er hafa unnið
sér mesta virðingu mína með
starfi sínu og fordæmi í bar-
áttunni fyrir bættum hag og
réttindum vinnandi fóÍKs.
Eg hygg að holt væri fyrir
hina glæsilegu verkalýðsæsku,
sem á sínum tíma hlýtur að
taka við forsjá í verkalýðssam-
tökunum, að kynna sér frá
fyrstu hendi bær aðstæður,
sem hiiin áttræði öldungur
hafði við að stríða í gamla
daga, þegar hann og félagar
hans risu upp gegn drottnunum
á eyrinni, hversu þá var á-
statt um hag æskumanna,
hversu mjög þessu hefur fleygt
fram síðan þótt enn sé mark-
inu ekki -náð, — hversu mikil
erfiði og fórnir bað kostaði feð-
ur þeirra og afa, mæður þeirra
og ömmur að brjóta brautina
þangað, sem vér nú stöndum,
hvexsu rnikið æskan á að
þakka mönnum eins og Guð-
laugi Hanssyni, — og þó fram-
ar Öllu hversu mikið hún hefur
að verja. — En það er ekki
aðeins þetta, sem unnizt hef-
ur, heldur einnig — og öllu
fremur — aðstaðan til fram-
haldandi sóktiar fyrir bættum
kjörum og betra þjóðskipulagi.
Þökk sé þér, Guðlaugur fyrir
starf þitt og baráttu í þágu
stéttar okkar. — Lifi sósíal-
isminn.
17. apríi ‘54.
Jón Rafnsson.
LI6GUB LEIÐIN