Þjóðviljinn - 21.01.1955, Side 6

B) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 21. janúar 1955
þlÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Rltstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfl Ólafsson.
Auglýslngastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 Unur).
Áskrlftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Samningsuppsögn og kjarabarátta
Ráðstefna 39 verkalýðsfélaga úr Reykjavík og nágrenni
samþykkti í fyrrakvöld með öllum greiddum atkvæðum
gegn aðeins 1 að leggja til við félögin að þau segi upp
gildandi kjarasamningum sínum við atvinnurekendur
fyrir næstu mánaðamót, þannig aö þeir verði útrunnir
1. marz n.k. og félögin geti þá knúið fram þær kjarabætur
sem þau telja viðhlítandi fyrir meðlimi sína.
Og ráðstefnan lýsti jafnframt yfir því stefnumarki að verka-
lýðsfélögunum bæri að miða hina fyrirhuguðu kjarabaráttu við
að knúin yrði fram næg kauphækkun og kjarabætur aðrar sem
til þess duga að tekjur átta stunda vinnudags hrökkvi til mann-
sæmandi framfærslu meðalfjölskyldu.
Með þessari ákvörðun hefur stefnan verið mörkuð. Þótt
ráðstefnan sem slík hefði ekki formlegt vald til að ákveða
samningsuppsögn er enginn efi á, að allur þorri þeirra
verkalýðsfélaga sem að henni stóðu mun afgreiða þetta
mikilsveröa mál í samræmi við nær einróma ályktun ráð-
stefnunnar.
Þarna báru helztu forustumenn verkalýðsfélaganna í
Reykjavík og nágrenni saman ráð sín og komust að
þeirri niðurstöðu að samningsuppsögn væri óhjákvæmi-
leg til þess að rétta hlut vinnandi fólks og skapa því líf-
vænlegri kjör. Slík svo til einróma niðurstaöa fremstu for-
vígismanna verkalýðssamtakanna hlýtur óhjákvæmilega
að verða stefnumarkandi þegar félögin hvert um sig ræða
málið og taka sína endanlegu ákvörðun. Þess vegna má
ganga út frá því sem vísu að allur þorri félaganna sem
geta sagt upp samningum fyrir næstu mánaðamót geri
það á þeim 10 dögum sem eru til stefnu.
Það var sjálfsagt og nauðsynlegt að verkalýðsfélögin bæru
saman ráð sín áður en hvert einstakt félag tæki afstöðu. Mið-
stjórn Alþýðusambandsins og stjórn Fulltrúaráðs verkalýðsfé-
laganna í Reykjavík gerðu því tvímælalaust rétt þegar þær á-
kváðu að hafa forgöngu um sameiginlega ráðstefnu verkalýðs-
íélaganna til þess að ræða meðferð samninganna og marka þá
stefnu sem tekin yrði.
Engum mun koma á óvart sú ákvörðun verkalýðsfé-
laganna að segja nú upp samningum og leggja út í bar-
áttu fyrir kauphækkun og kjarabótum. Þar er ekki að
neinu flanað að óyfirlögöu ráði eða að nauðsynjalausu.
Hitt er sönnu nær aö verkalýðssamtökin hafi sýnt mikla
stillingu og fyllsta umburðarlyndi með því að segja ekki
upp samningum fyrr, svo mjög sem á hlut þeirra hefur
verið gengið með áframhaldandi dýrtíðarskrúfu og sí-
auknum álögum á almenning. Vöruverð hefur hækkaö
iast og stígandi í skjóli algjörs afskiptaleysis stjórnar-
valdanna, sem gefið hafa braskara- og fjárplógsöflunum
lausan tauminn. Og sjálf stjórnarvöldin hafa beinlínis
haft forustu um aukna dýrtíð og álögur. Er þar skemmst
að minnast rafmagnshæjckunarinnar miklu sem skellt
var á af bæjarstjórnaríhaldinu á s.l. hausti, algjörlega að
nauðsynjalausu. Enn' hafa sjúkrasamlagsgjöld verið
hækkuð, ákveðin hækkun strætisvagnagjalda o.s.frv. Til-
finnanlegast af öllu er þó húsaleiguokrið, sem stjórnar-
völdin eiga beina sök á með stefnu sinni og aðgerðum í
húsnæðismálum. Er nú svo komið að ætli launamaöur
sér þann ,,lúxus“ að búa í mannsæmandi húsnæði verður
hann að horfa á eftir allt að helmingi teknanna í okur-
hítina. Eins og komið er hefur eina úrræði hins vinnandi
manns verið að leggja nótt með degi, verja hvíldartíman-
um til teknaöflunar sem nægðu fyrir nauðsynlegustu
þörfum.
En við þaö getur verkalýðuiinn ekki unað þegar til
lengdar lætur. Krafan er reist um að tekjurnar af eðli-
legum og umsömdum dagvinnutíma verði hækkaðar svo
að þær nægi til lífsframfæris fjölskyldunni. Um þá kröfu
munu verkalýðsfélögin skipa sér með því aö framkvæma
ályktun ráðstefnu sinnar um samningsuppsögn. Fjöld-
ans í samtökunum og alls almennings er aö skipa sér í
órofa fylkingu um sanngimískröfur verkalýðsins og styðja
framgang þeirra. Eining um uppsögn samninganna og
kröfur samtakanna er öruggasta leiðin til aö tryggja
skjótunninn og árangursríkan sigur.
Albert Schweitzer í Lambarene; til vlnstri í skrifstofu sinni að rita bók sína
Heimspekl menningarlnnar; til hægri hugar hann að einum sjúklingi sínum.
Nýlega las ég ritgerð eftir
hinn kunna vesturþýzka blaða-
mann Friedrich Sieburg um
Hetjur aldar vorrar. Meðal
þeirra nefndi hann — Lind-
berg og hertogann af Wind-
sor. Ég veit ótal menn, nafn-
kunna sem óþekkta, er fyrr
bæri að lofa en þessa tvo:
annar þeirra er ekki aðeins
kunnur fyrir það íþróttaaf-
rek að fljúga fyrstur manna
yfir Atlanzhafið og fyrir mik-
ilvægt framlag í þágu hjarta-
r-
rannsókna, heidur einnig fyr-
ir lofræður sínar um fasism-
ann; eftir timabil þjóðfélags-
legrar sveimhyggju hlaut hinn
að 'afsala sér konungdómi
vegna óviðurkvæmilegrar ást-
ar og gerðist síðan stöndugur
ferðalangur og áhrifamikið
nafn í tízkuheiminum. 1 dag
ætla ég að tala um 3ja mann-
inn, sannarlega hetju, sem
telst til hinna kyrrlátu og
yfirlætislausu og hefur raun-
ar mælt bitur orð um hetju-
dóm. Einstein hefur nefnt
hann mesta mann sem nú er
uppi.
Er Albert Schweitzer ákvað,
þrítugur að aldri, að hefja
öðru sinni læknisfrjeðinám, í
því skyni að búa sig undir
sjálfvalið starf sem trúboðs-
læknir í Afríku, hafði hann
þegar verið háskólakennari,
var orðinn heimskunnur org-
elleikari og hafði grundvallað
vísindafrægð sína með verk-
um um ævi Jesú og hinni
miklu bók um Bach. Um svip-
að leyti kvæntist hann. Hvað
kom til að þessi maður, sem
kominn var frá upplýstu
prestsheimili, fórnaði borg-
aralegu lífi sínu og öruggum
frama og hvarf út í óvissu
hitabeltisskógarins ?
Schweitzer ritar í æviminn-
ingum sínum: Aus meinem
Leben und Denken, bók sem
maður les með sínýjum á-
vinningi: „Hugur* minn stóð
skilyrðislaust til persónu-
legra og sjálfstæðra athafna.
Þótt ég væri ráðinn í að
fórna kröftum mínum einum
eða öðrum félagsskap, ef

■j
nauðsyn krefði, sleppti ég
ekki þeirri von að finna að
lokum starf sem ég gæti helg-
að mig sem algjörlega frjáls
einstaklingur. Uppfylling þess-
arar þrár hef ég ævinlega
skoðað sem mikla náð er hef-
ur verið mér síný". 1
Schweitzer braim löngun til
að gernýta hæfileika sína, í
starfi og hugsun; í fjórum
stórum ræðum, er hann hefur
haldið á ýmsum skeiðum æv-
innar, hefur hann játazt orði
Goethes: í upphafi var at-
höfnin. Eitt sinn skrifaði
hahn: „Tvennskonar reynsla
varpar skugga yfir líf mitt.
önnur felst í viðurkenningu
þess að veröldin sé óútskýr-
anlega leyndardóms- og þján-
ingarfull, hin í þeirri tilfinn-
ingu að ég sé fæddur á hnign-
unarskeiði mannlegs anda".
Það er ekki lengur öld Fausts.
Leið Schweitzers til Afríku
táknar uppreisn hans gegn
því andleysi sem niðurlægir
manninn á vélstigið — hún
táknar örvæntingarfulla til-
raun til að bjarga hinum al-
hliða persónuleik hans, hinni
mannúðlegu viljastefnu hans.
Hugsuðurinn Schweitzer hef-
ur aldrei dregið neina dul á
það, að hann vitjaði ekki
heimshluta svertingjanna sem
tungutalandi postuli, heldur
laðaði hann þrá til staðar
þar sem enn væri unnt að lifa
eins og maður. Þetta skýrist
af tveimur sérkennandi atrið-
um í ákvörðun hans.
Hann fór ekki til Lambar-
ene sem trúboði, þótt hann
væri guðfræðingur og prest-
ur, heldur sem læknir. Hann
varð meira að segja að skuld-
binda sig gagnvart trúboðsfé-
laginu til að fleipra ekki með
guðsorð, þar eð frjálslyndis-
leg túlkun hans á kristin-
dómnum var ekki í hávegum
höfð. Að sjálfsögðu hefði
hann getað leitað sambands
við kreddulausara trúboðs-
félag, þar sem hann stóð líka
fjárhagslega á eigin fótum,
sem rithöfundur og hljómlist-
armaður —s en einmitt hér
kaus hann að brjóta sér
braut. „Sá sem tekur sér fyr-
ir hendur að koma góðu til
leiðar, skyldi ekki bíða þess
að einmitt fyrir þá sök ryðji
aðrir menn steinum úr vegi
hans, heldur skyldi hann jafn-
vel gera ráð fyrir því að þeir
gerist honum þrándur í götu“.
í franzískri auðmýkt kaus
hann sér leið starfandi krist-
indóms, veg hins miskunn-
sama Samverja, á sama hátt
og guðfræðirit hans leggja
frumáherzlu á siðaboð krist-
innar trúar, á kærleikann til
náungans. I Lambarene kom
eitt sinn sú spuming upp,
hverja afstöðu kristnaður
svertingi ætti að hafa til fjöl-
kvænis. Schweitzer var á ann-
arri skoðun en trúboðamir
sem kröfðust einkvænis. Hvað
átti þá að verða um kon-
urnar? Átti að senda þær
aftur til baka inn í fmm-
skóginn, til fjölskyldna þeirra
sem hvorki vildu sjá þær né
heyra? Schweitzer hélt því
fram að það yrði að byrja á
því að útskýra ungum ókvænt-
um mönnum, að einkvæni
hæfi bezt virðingu mannsins.
Hann er mjög raunsær maður,
og því hefur hann einnig haf-
izt handa um „smærri" fram-
kvæmdir, svo sem koma upp
lyfjabúðum, matvælastöðvum
og bröggum. Og hann lék ekki
aðeins á orgel og skrifaði vís-
indaleg verk um hljómlist, held
ur fékkst hann einnig við org-
elsmíði og orgelviðgerðir; um
hann hefur verið sagt í
spaugi: I Afríku gerir hann
Framh. á 8. síðu.
Jörgen Riihle:
Góði maðurinn
frá
LAMBAREM