Þjóðviljinn - 22.01.1955, Blaðsíða 7

Laugardagur 22. janúar 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
BLOÐSUNNUDAGURINN
22. JANÚAR 1905
Eldshím hins rússneshu rerhalíjjðs
eftir Sverri Kristjánsson
ÞAÐ gustaði kalt af
Finnska flóanum um
liin beinu og breiðu stræti St.
Pétursborgar sunnudaginn 22.
janúar 1905. Nepjan nísti í
gegnum dýra feldi aðalsmanna
og auðmanna keisaraborgar-
innar, er þeir þeystu um göt-
urnar í sleðum sínum, sem
ólmir fákar drógu. Og þó var
þennan dag einhver annarleg-
ur blær yfir hinni stílhreinu
köldu borg. Utan úr útjöðrum
hennar barst þungt og þreytu-
legt fótatak þúsunda manna.
íbúar fátækrahverfanna voru
komnir á kreik, síðskeggjaðir,
klæddir dökkleitum lörfum,
sumir í ógörfuðum sauð-
skinnsfeldum að hætti rúss-
neskra bænda, fæturnir vafðir
tuskum. Hópurinn stækkaði,
fylkingin lengdist, ísaumaðir
kirkjufánar blöktu í kyljunni,
margir báru myndir helgra
manna og dýrlinga hinnar
rétttrúuðu rússnesku kirkju.
Frosin foldin dunar undir fót-
um þessa fólks. Það gengur
hægt og silalega eftir hinum
glæstu götum aðals og auðs,
en þó er auðsætt, að þetta
fólk er ekki að rölta út í blá-
inn, það gengur að ákveðnu
marki. Förinni er heitið til
Vetrarhallarinnar, þar sem al-
faðir allra Rússa býr. Hér er
hið heilaga, rétttrúaða Rúss-
land á sinni pílagrímsgöngu
til keisarans, sem í hug-
myndaheimi rússneskrar al-
þýðu hafði jafnan staðið næst-
ur guði að tign. Til hans var
jafnan leitað þegar fokið var
í flest skjól.
Þessir pílagrímar verksmiðju-
hverfanna í St. Pétursborg
höfðu með sér bænarskrá,
sem afhenda skyldi hinum
krýnda ' alföður Rússlands.
Þeir ávörpuðu hann svofelld-
um orðum:
,,Við, verkamenn, íbúar Pét-
ursborgar komum til Þín. Við
erum aumir og hrakyrtir þræl-
ar, aðframkomnir af harð-
stjórn og gerræði. Þegar þol-
inmæði okkar var að þrotum
komin, lögðum við niður vinnu
og- báðum húsbændur okkar
að gefa okkur aðeins svo mik-
ið, að líf okkar yrði ekki ó-
bærileg kvöl. En öllu var
hafnað, allt er ólöglegt sam-
kvæmt skoðun verksmiðjueig-
endanna. Við, sem hér erum,
margar þúsundir manna, svo
og öll rússneska þjóðin, eig-
um engin mannréttindi. Fyrir
tilstilli embættismanna Þinna
erum við orðnir að þrælum“.
Þá eru taldar upp nokkrar
bænir: uppgjöf pólitískra
saka, almenn mannréttindi,
lögákveðið lágmarkskaup, af-
sal á öllum jörðum í hendur
þjóðarinnar, almennur og jafn
kosningaréttur. Síðan lýkur
ávarpinu með þessum orð-
um:
„Keisari! Hjálpaðu fólkiÞínu!
Brjóttu múrinn milli Þín og
fólksins. Skipaðu svo fyrir, að
bænir okkar verði heyrðar, og
þámuntu gera Rússland giftu-
ríkt. Ef þú gerir það ekki,
þá deyjum við hér. Við eigum
ekki nema um tvo vegi að
velja: frelsi og hamingju eða
gröfina".
Múgurinn sígur áfram inn á
torgið fyrir framan Vetrar-
höllina. Dýrlingarnir horfa
döprum augum á fólkið, sem
er hátíðlegt á svipinn og lotn-
ingarfullt, líkt og þegar það
var til kirkju heima í þorpinu
sínu -— „og þá reið af skrugg-
an og skotin. .. .“.
Allt í einu stendur lífvörður
keisarans með spenntar byss-
ur fyrir fiaman Vetrarhöllina.
Lúður gellur hátt, skotin
dynja á mannþyrpingunni,
menn hníga unnvörpum niður
á mjalldrifið torgið, vein hinna
særðu blandast formælingum
og bölbænum þeirra, sem lifa,
eftir stutta stund hefur mann-
fjöldinn tvístrazt, en haft á
brott með sér fallna og særða.
Hallartorgið er autt og hvítt
— og rautt. En á fönnina
hefur sagan skrifað dauðadóm
hins rússneska keisaraveldis,
þótt honum yrði ekki fullnægt
fyrr en rúmum áratug síðar.
Uppskera Blóðsunnudagsins
var eitt þúsund fallnir og um
tvö þúsund særðir. Og á þess-
um sunnudegi hófst hin fyrsta
rússneska bylting.
Og nú gekk hún fram á sjón-
arsviðið, yngsta stéttin í sögu
Rússlands — verkalýðsstétt-
in, frumburður rússneskrar
stóriðju. Fljótt á litið var
þessi unga stétt með yfir-
bragði allrar annarrar rúss-
neskrar alþýðu: lúsug, guð-
hrædd, illa læs og skrifandi,
keisaraholl og löghlýðin. En
þó var þessi stétt ein vaxin
því hlutverki að leysa vanda-
mál rússnesku þjóðfélagsbylt-
ingarinnar. I eldskím sinni á
torginu við Vetrarhöllina beið
hún að vísu mikið manntjón.
En lífsblekkingar hennar lágu
þar einnig særðar ólífissári.
Rússneska keisarastjórnin
hafði um nokkurt skeið gert
sér ljósa grein fyrir þjóðfé-
lagslegu mikilvægi verkalýðs-
stéttarinnar. Lögregluyfirvöld
keisarastjórnarinnar höfðu
um aldamótin fundið upp á
því snjallræði að stofna lög-
leg verkamannasamtök, er
nutu verndar keisaralögregl-
unnar. Með þessu ætlaði keis-
arastjórnin að slá tvær flug-
ur í einu höggi: svæla sósíal-
ista og byltingarmenn út úr
verklýðshreyfingunni og beita
henni gegn borgarastéttinni
og pólitískum kröfum hennar.
Slíkar bardagaaðferðir voru
algengar í einræðisríkjum fyrr
og síðar, Napóleon ni. reyndi
þær á Frakklandi á 19. öld
og Bismarck í Þýzkalandi
nokkrum árum síðar. Á 20.
öld hefur fasisminn leikið"
þennan sama leik í stórbrotn-
ari stíl. Hann hét Subatoff,
yfirmaður hinnar keisaralegu
leynilögreglu í Moskvu, er
kom á laggirnar lögreglu-
vernduðum verkalýðsfélögum
árið 1901. En hann fór flatt
á þessu, því að þótt náttúra
verkalýðsfélaganna væri lam-
in með lurk lögreglunnar, leit-
aði stéttareðli þeirra út um
síðir. Verkalýðsfélög Subat-
Framhald á 11. síðu.
Þessi bylting hafði átt sér
langan aðdraganda. — Allar
stéttir Rússlands höfðu borið
við að þessum bálkesti: Stenka
Razin og Púgatsjeff höfðu á
18. öld reist heri gegn keis-
ara og aðli og reynt að hrinda
oki bændaánauðarinnar; ung-
ir aðalbornir hugsjónamenn,
dekabristarnir, höfðu stofnað
til stjórnarbyltingar 1825 og
leitaztvið að gróðursetja vest-
rænar lýðræðishugmyndir í
hinni svörtu mold Rússlands.
Borgaralegir menntamenn og
stúdentar höfðu á síðustu ára-
tugum 19. aldar gengið út á
meðal alþýðunnar og reynt að
bregða upp ljósi í náttmyrkri
rússneskra sveita, og þegar
þeir örvæntu um árangurinn,
reyndu þeir að vekja þjóðina
með því að vega háembættis-
menn Rússlands unz þeir
lögðu sjálfan krónhjörtinn að
velli, Alexander H., keisara
allra Rússa, árið 1881. En
allt kom fyrir ekki: keisara-
dómurinn sat sem fastast í
krafti hins ruddalegasta valds
og varð ekki bifað.
Stephan G. Stephansson:
Pttunborg
Gert um varnarlausa verkamenn, skotna niður álelðis með ávarp til Zarsins
I.
I>að stóð eins og skotspónn með berskjölduð brjóst
gegn byssunum spenntum, er atlagan hófst.
I»að brást ekki dyggö fyrir brottflóttans grið,
það bænhejTslulausa, það einstæða lið —
þeir kappar frá Hungraðrahreysi,
þær hetjur frá Réttindaleysi!
Og svo reið af skruggan og skotin,
sem skóg lýstur eldlng. Svo breyttust þau mögn
í hræreyk og helkyrrðar þögn.
Svo lyftist sá lognmökkur ögn,
sem línblæja af líkbörum flotin.
Svo glórði í þau hundrað, sem höfðu þar velzt —
svo hvinu við óp þess af sársauka kvelst —
og andartaks þögnin var þrotin.
Þar stóð uppi £ hertygjum lífvörður lands
hjá leifum af fylking ins vopnlausa mamis,
við líkköst og lifandi brotin.
Svo blasti við blæðandl hrönnin,
£ unnvörpum ungur og rosklnn
og ellinnar vanmegn og þroskinn,
og fallinn lá bróðir um bi-óður
og bamið við faðm slnnar móður.
— Hún roðnaði rússneska fömún;
Þar bænræknin böðuð £ tárum
lá blóðrisa, dáin úr sárum.
Það friðartákn, frelsimarlindin,
sem fólkinu vfsaði á réttlætis dyr,
stóð flekkað þess blóði — sem fyrr —
þau krossmark og keisaramyndin.
II.
Afreks elnvalalið,
Rússlands útvöldu! Þlð
hvilizt verkalok við
£ framtiðarsigrinum sælir!
Hvert samvizkuinnræti sanngimi trútt,
hver sjáandi hugur, hvert mannshjarta prútt,
alit einróma máli ykkar mælir.
Og lofstfrinn sá, t
sem að lýðhetjur fá,
hlotnast ykkur ei á
þvi guðspjalli, er trúgjama tælir.
Hann hangir svo langt uppl i aðfara öld,
að aldrei mun ná til að bletta. þann skjöld
sú óvizka, er óskilið hællr.
Eim getur víst skynleysið skaðað og flengt
og skotið um f jölmenni og einstakling hengt.
En sannindi hopa ei að heldur.
— Senn verður þér, kirkja og keisaravald,
þín kúgun að glötun og tíundagjald
og heitur þinn helvítlseldur.
Því hið stmfellda lið
er hið sterkasta lið,
er hugsjónir hlaupa undir vigur
gegn heimsku, sem lífsvonir brælir og yr.
— Hver hirðir, hvor hníga skal fyrr?
Sönn hetja mn málsefnið spj’r,
en síður um sigur.
Og sökum þess hrin ykkur heiðurinn á,
sem hnígandi vöktuð upp menningarþrá
þungsvæfu þjóð ykkar hjá,
sem báruð til hamingju að hníga við svörð
og helga með blóði jafnfordæmda jörð
og höfuðból harðstjórnar andans
og hjátrúar fjandans.
Því sú kemur öld — hún er aðgætnum vís,
þó ártalið finnist ei, hvenær hún rís —
að mamuit og góðvild á guðrækni manns,
að göfugeiks framför er eilífðin hans,
að frelsarinn eini er lif hans og lið,
sem lagt er án toUheimtu þjóðheiUir við,
og alheimur andlega bandið
og ættjörðln heUaga landið.
Þá vitjar hann moldanna, hún eða hann!
Sá heimur spyr engan mn lcyn, bara mann!
Jaíntign verður tjaldbúð og stofan!
Við likreitinn, þar sem þið ligglð í ró,
hann leysir af fótmn sér volkaða skó,
við torfdysin tekur hann ofan. 1905