Þjóðviljinn - 26.05.1956, Blaðsíða 3

• ÞJ<^V3QjJINN >—“Laugardagur-26. anaí 1956 — <3
Lagt af stað í leiðangur til að leita að
síld og afla mikilvægrar vitneskju
A/ó/ð samstarf Norðurlandaþjóða um hafrannsóknir
á NorSur- Atlanzhafi hefur nú staSiS i fimm ár
Síldin hefur brugöizt íslendingum á annan áratug.
Hin miklu umskipti uröu áriö 1945 og síöan hafa fáir
sótt gull í greipar ægis á síldarvertíöum fyrir Noröurlandi.
En menn hafa ekki gefiö upp vonina um aö síldin komi
aftur, aö önnur umskipti veröi — og kannski veröa þau
í ár. Enginn er fær um aö spá um þaö, til þess vitum viö
of lítiö um lifnaöarhætti síldarinnar og reyndar um allt
lífiö í sjónum kringum okkur. En því er betur, aö með
hverju ári eykst vitneskja okkar.
Það eigum við að þakka
þeim visiiidamönnum okkar,
fiskifræðingum og sjófræðing-
um, sem undanfarin sumur
hafa unnið að rannsóknum á
sjónum, hita hans og haf-
straumum, og á lífinu í sjón-
um, allt frá smávöxnum
plöntugróðri upp í nytjafiska.
Og nú er verið að leggja
upp nýjan leiðangur.
í kvöld eða í fyrramálið
heldur varðskipið Ægir úr
Reykjavíkurhöfn, en það mun
í sumar eins og fyrri sumur
verða notað til hafrannsókna
og síldarleitar. Með skipinu
verða fiskifræðingarnir dr.
Hermann Einarsson, sem er
leiðangursstjóri, og Ingvar
Hallgrímsson og sjófræðingur-
Inn Unnsteinn Stefánsson, á-
samt tveim aðstoðarmönnum,
Agli Jonssyni og Birgi Hall-
dórssjmi.
Samstarf við
Norðmenu og Dani
Ft'éttamenn ræddti við þá
félaga í gær. Dr. Hermann
hafði fyrst orð fyrir þeim og
skýrði nokkuð frá tilhögun
rannsóknanna.
Síðan 1952 hafa íslendingar,
Danir og Norðmenn haft með
sér samvinnu um rannsóknir
á hafsvæðinu milli Noregs, fs-
lands og Grænlands og hefur
útbreiðsla síldar á þessu svæði
einkum verið athuguð á undan
síldarvertíð á hverju ári.
Rannsóknirnar hafa jöfnum
höndum verið hagjiýtar og
fræðilegar, auk síldarleitar
hafa hitaskilyrði í sjónum ver-
ið rannsökuð, einnig straumar
og næringarefni, átumagn og
átutegundir.
Færeyingar
í stað Dana
Dr. Hermann sat í vor fund
í Kaupmannahöfn með dr. Egg-
vin frá Noregi og dr. Bertel-
sen frá Danmörku og lögðu
þeir á ráðin um tilhögun rann-
sóknanna í ár. Það kom í ljós,
að Danir geta ekki tekið jafn-
mikinn þátt í þeim og áður,
rannsóknarskip þeirra, Dana,
verður við rannsóknir á Norð-
'Q-
Firmakeppni GK
hefst í dag
Hvítasunnukeppni Golfklúbbs
Reykjavíkur, sem staðið hefur
yfir undanfarna viku, lýkur í
dag með úrslitaleik Jóns Svan
Sigurðssonar og Gunnars Böð-
varssonar. Einnig hefst í dag
undanrás firmakeppni klúbbs-
ins, en í henni taka þátt á ann-
Bð hundrað firmu.
ursjó og kemur ekki hingað
norður fyrr en liðið er á júní-
mánuð.
En i staðinn fyrir Dana hef-
ur verið fenginn færeyskur
landheigisbátur, Ternen, og
verður færeyskur fiskifræðing-
ur, Joensen að nafni, með hon-
um. Ternen mun aðstoða við
rannsóknir á hafinu norður af
Færeyjum.
Þáttur Isleiidinga
einna mestur
Þar sem Danir skerast úr
leik að miklu leyti í sumar,
verður hlutur okkar og Norð-
manna í rannsóknunum enn
meiri en áður og það má jafn-
vel segja, að íslendingar hafi
einna víðtækustu rannsóknirn-
ar að því leyti að þeir eru
fyrstir af stað og munu raim-
saka aílar grunnstöðvar og
djúpstöðvar kringum allt ís-
land, sagði dr. Hermann.
Talsverð síld
út af Selvogi
Islenzku vísindamennirnir
hafa þegar hafið sínar rann-
sóknir. Ægir hélt frá Reykja-
vík 19. þ. m. og var úti í fimm
sólarhringa. Voru þá gerðar
rannsóknir á svæðinu vestur
og suður af Vestmannaeyjum
og Reykjanesi, allt .að 100 sjó-
mílum frá landi, ennfremur
voru gerðar athuganir í Faxa-
flóa.
Vart varð við sild í Mið-
Fyrri Iiópur barn-
anna frá Berlín
kemur á morgun
í fyrramálið er væntanlegur
hingað til Reykjavíkur fyrri
hópur Berlínarbarnanna 14,
sem koma til íslands í boði
Loftleiða. Búið er að velja
börnunum sjö dvalarstað hér í
bænum. Síðari hópurinn, sjö
börn, kemur hingað 3. júní.
Daginn eftir fara öll börnin í
hópferð austur yfir fjall.
Þriðjudaginn 5. júní dveljast
þau hér í boði Reykjavíkur-
bæjar. Miðvikudaginn 6. júni
hefur Flugfélag íslands boðið
þeim til Akureyrar, en þar hef-
ur þýzki ræðismaðurinn, Kurt
Sonnenfeld, haft forgöngu um
að útvega þeim dvalarstaði.
Fimmtudaginn 7. júní er gert
ráð fyrir að börnin fari til Mv-
vatns, en daginn eftir munu
þau fara í bifreiðum til Reykja-
víkur í boði Norðurleiða. Fyrri
hópurinn fer svo til Þýzkalands
með flugvél Loftleiða 10. júní,
en hinn síðari 17. júní.
nessjó, allgóðar torfur fundust
út af Herdísarvík og Selvogi,
um 7 mílur frá landi. Tekið
skal þó fram að þéssar rann-
sóknir eru á byrjunarstigi.
Hittast i Þórshöfn
i Færeyjum
Ægir heldur' sem áður segir
úr höfn í kvöld eða fyrramálið
og gerir rannsóknir umhverfis
"<$>
Dr. Hermann Einarsson
landið, síðan vex-ður haldið -
norður fyrir Færeyjar, og á
65. breiddargráðu, alllangt fyr-
ir norðan eyjarnar, er ráðgert
að rannsóknarskipin þrjú, Æg-
ir, Dana og G. O. Sars hittist.
Þaðan sigla þau öll suður til
Þórshafnar og leita öll samtím-
is að síld á sama svæði, svo að
unnt verði að gera samanburð
á niðurstöðum þeirra. Til Þórs-
hafnar verður komið 20. júní
og þar verða skýrslur bornar
saman og reynt að draga af
þeim ályktanir. Leiðin sem
Ægir fer er 3800 sjómílur og
rannsóknarstöðvarnar við ís-
land eru 250 talsins.
Kastað á torfur
sem fiimast?
Auk þess sem dr. Hermann
er leiðangursstjóri annast hann<»>.
sérstaklega síldarrannsóknirn-
ar. Gert hefur verið ráð fyrir
því, að tilraunabátur verði í
för með Ægi, svo að hægt
verði að kasta á síldartorfur,
ef þær finnast, einkum undan
Norðvesturlandi. U. þ. b. 90
mílur norður af Húnaflóa varð
leiðangurinn í fyrra var við
mikið síldarmagn og sú síld,
kom síðar upp að Kolbeinsey. i
Það hefði mikla þýðingu að
hafa slíkan tilraunabát með í:
förinni, en það mun óráðið
enn, hvort-úr því verður.
Ingvar Pálmason skipstjóri
verður með Ægi eins og í fyrra
og aðstoðar við síldarleitina.
Ægir hefur reknet meðferðis
og verður síldarsýnishorna afl-
að með þeim eftir því sem tök
Þær eru niargvislegar. Mæld-
ur er hiti sjóvar á mismunandi
dýpi, og eru við þær mælingar
ýmist notaðir sjálfritandi djúp-
hitamælar eða sérstök tæki
sem sett eru í sjóinn á mis-
munandi dýpi og hafa áfasta
hitamæla. Með þessum tækj-
um, sem eru einföld en gerð
af hugkvænmi, eru tekin sýn-
ishorn af sjó ó ýmsu dýpi og
er þá hægt að komast að selt-
unni, en þetta tvennt, seltan
og hitastigið, veitir mikilvæga
vitneskju um strauma.
Þá veita þessi sýnishorn vitn-
eskju um magn næringarefna
í sjónum, úm fosfór og súrefn-
ismagn. Jafnóðum og sú vitn-
eskja er fengin eru dregin
Hnurit til að^auðvelda saman-
burð við niðurstöður rannsókn-
anna á hverjum stað og i
heild á fyrri árum.
Á eitt er lögð rnikil áherzla,
en-,það er að staðsetja hitaskil-
in í hafinu, þar á sér stað
í sjónum meiri blöndun sem
veitir betri lífsskilyrði.
Átuinagn og átutegundir
Engan ‘íslénding þarf að
fræða á þvi, að síldin er kom-
in undir rauðátunni, þessum
milljörðum af smásæjum líf-
verum, sern eru fæða síldarinn-
ar og annarra fiska.
Ingvar Iiallgrímsson fiski-
íræðingur annast rannsóknir á
þessum mikiivægu smáverum,
sem við vitum því miður enn
allt of lítið um. Rauðátan hér
við land mun nær öll upprunn-
in fyrir sunnan landið við
hrygningu á Selvogsbanka síð-
ast í apríl, en berst með
straumum norður með landinu.
Á þeirri leið sinni mun hún
hrygna tvívegis, en hvar og
hvenær og við hvaða skilyrði
er ekki vitað með neinni vissu.
Ingvar skýrði frá því hvern-
ig rannsóknum á ótumagninu
og átutegundum er hagað. Á
hverri rannsóknarstöð u:r»
hverfis landið er háfi sökkt. á
50 metra dýpi og síðan dreginn
lóðrétt upp. Á leiðinni upp
fer gegnum háfinn 21 lítri af
sjó, en átan sem eftir verður.
er mest 60 miililítrar.
Annar háfur sem dr. Her-
mann Einarsson hefur búið til
er dreginn á eftir skipinu í
stundarfjórðung, eða 2 sjó-
mílur. Hann hefur sérstakan
útbúnað, „skúflu“, sem held-
ur honum á vissu dýpi, um 2ö
metra.
Magnið sem úr hófunusn
fæst er vegið, 100 dýr tekin af
handahófi til greiningar eftir
tegundum undir smásjá. Gerð
eru línurit til að auðvelda
samanburð við átumagn og
tegundir á öðrum rannsóknar-
stöðvum og á fyrri árum.
Telja má sennilegt, virðist
enda iiggja í augiun uppi, að
náið samhengi sé milli átu-
magnsins og síldarmagnsins i
sjónum. Það væri því rnjög
mikilvægt ef liægt væri að
finna sveiflur í átumagninu og
þá um leið, af hverju þær stöf-
uðu. Hingað til hefur ekki ver-
ið 'liægt að vinna sem skyidi
úr þeim gögnum, sem safnað
hefur verið í leiðöngrum fyrri
ára um átuna, en það stendur
nú til bóta, sagði Ingvar.
Síld í sumar?
Einn fréttamannanna getur
sagt þá sögu eftir hafnfirzk-
um formanni, sem hafði haná
öeftir Rússum“ að það mætti
búast við sfld við Island í
sumar. Dr. Hermann er ófús
að spá nokkru um það. ViSS
teljum það ekki í okkar verka-
hring að spá, segir hann. Eitt
er víst að það hafa engar stór-
breytingar orðið i hafinu um-
hverfis ísland undanfarin ár,
hinsvegar vonumst við eftir
slíkri breylingu og við erum
að afla okkur gágna til a5
geta skýrt slíka breytingu, þeg-
ar og ef hún verður. Það er
megintilgangur leiðangursins,
en auk þess gerum við okkur
von um að geta bent síldarflot-
an á síldina þegar við finnum
hana með þeim fullkomnu:
tækjum, sem við ráðum yfir.
Þær leiðbeiningar komu að>
gagni í fyrra og við vonur.t
að svo vérði enn, sagði hanrt
að lokum.
Lagt af stað inn á heiðar
Sjávarhiti, hafstraumar,
næringarefni, selta og
súrefnismagn
Unnsteinn Stefánsson sjó-
fræðingur skýrði frá tilhögun
þess hluta rannsóknanna, sem
hann stjórnar.
Eins og skýrt hefur verið frá hér í blaöinu, lagði leiðang-
ur sá sem rannsaka mun varplön-d heiðagœsa.rinnar i
Þfórsárverum undir stjórn dr. Finns Guðmundssonar
fuglafræðings af stað í förina sl. miðvikudag. Var myndm
tekin við brottförina og sjást nokkrir leiðangursmanna a
henni, m. a. fararstjórinn sem rœðir við Petterson, for-
stöðumann bandarísku upplýsingaþjónustunnar.
(Ljósm. Pétur Thomsen) j