Þjóðviljinn - 29.05.1956, Blaðsíða 7

Langar liann út í Iöndin gód
að læra siðe og smíðin fróð;
maðurinn liefnr ínesta þrá
til Moskóvíen í Rússíá.
Höfuðborg' í heiminum mesta
heldur þá.
Bjarni Gissurarson mn 1700.
Vinsældir Rússa hér á landi
eru ekki nýjar af nálinni, enda
segir Arni frá Geitastekk, seint
á 18 öld, að hann vilji heldur
þjóna þeim í 10 ár en Dönum í
fimm daga. Á síðustu áratug-
um hefur^ þessi ástarhneigð ís-
lendinga einkum birzt hjá
blaðamönnum. Þeir hafa ritað
meira um þetta víðlenda ríki
í austri en nokkurt annað fyr-
irbrigði á jarðríki. Mörgum
þeirra hefur tekizt með alúð
og einbeitni að göfga Moskóví-
enþrár sínar í lítt hamið hatur
á fyrrgreindu frægðarfólki; en
ást og hatur eru systkin eins
og kunnugt er.
• Ferðir sem aldrei
voru farnar
Ég er einn þeirra manna,
sem hef verið orðaður við
hjartahlýju í garð Rússa um
nokkurt skeið, en á sennilega
íslandsmet í sjálfsafneitun, því
að ég hef þegar neitað fimm
sinnum að takast á hendur
langferð þangað austur. Skrá
min yfir ferðirnar, sem aldrei
voru farnar, getur því orðið
engu minni en hjá Brynleifi,
þegar stundir líða. Hins vegar
stóðst ég ekki freistinguna að
Þessa „götmnynd“ af Sverrl
Kristjánssynl tók Björn Þor-
steinsson i Kaupmannahöfn á
dögunum. Sverrir hefur í vetur
kannaS dönsk skjalasöfn í ieit
aö heimildum mn island og ís-
lenzk málefni. Hefur hann þegar
skrásett um 15000 bréf, sem sum
voru meö öllu ókuim; og hefur
hann unnið hér hið merkileg-
asta verk.
BJÖRN Þ0RSTEÍNSS0N:
lf þásunA
íslenxk bréf
„Dálítil ferðasaga \ I.
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 29. maí 1956 — (7
MARP
fvá flpskiilýðsnefnd
Alf>^ðubnn4n(n0sins
Ný viðhörf hafa skapazt í íslenzkum stjórnmál-
um. Þeir, sem ráða fjármagni og ríkisvaldi þessa
lands, hafa nú í rösklega eitt ár beitt óvenjulegu
ofurkappi til þess að sannfæra verkafólk og alla
launþega um það, að verkföll borgi sig ekki. —
Allt sem ávinnist í verkföllum skuli ríkisvaldið
jafnharðan að engu gera. Áhrif þessarar áróðurs-
herferðar hafa orðið þau, að mun fleiri en áður
hafa gert sér ljóst, að alþýðan verður að taka
höndum saman á sviði stjórnmálanna og tryggja
þannig, að ríkisvaldinu verði beitt í þágu almenn-
ings, en ekki til þess að skapa auðmönnum gróða
og völd. Vegna þessa skilnings á hinu nána sam-
bandi milli kjarabaráttu og stjórnmála hefur Al-
þýðubandalagið orðið til.
Við, sem höfum tekið höndum saman í Alþýðu-
bandalaginu, erum ekki sammála um alla hluti,
en nauðsyn þess að skapa íslandi ríkisvald, sem
alþýðan geti treyst, hefur orðið smávægilegum
ágreiningsefnum yfirsterkari.
í stefnuyfirlýsingu Alþýöubandalagsins er sýnt
fram á hvernig breyta megi öfugþróun síðustu
ára og skapa bjartari framtíð á fslandi. Þess vegna
á AlþýðubandalagiÖ alveg sérstakt erindi til æsk-
unnar.
Æska landsins á aðeins um tvo framtíðarkosti
aö velja: Annars vegar aö þjóna undir framandi
herveldi, ef til vill við sæmileg efnahagsleg kjör,
meðan hernámsþjóðin er að tryggja sér öll völd, en
tæplega við þann orðstír, er sæmi þeirri æsku, sem
tekur við fullvalda ríki úr höndum feðra sinna.
Hinn kosturinn er sá að efla atvinnuvegi þjóðar-
innar og skapa þannig velmegun sem varir og
krefst þess ekki, að við fórnum sæmd okkar.
Æskulýðsnefnd Alþýðubandalagsins, sem skipuð
hefur verið að tilhlutan miðstjórnar Alþýðubanda-
lagsins, heitir á íslenzka æsku aö gera sér glögga
grein fyrir hinum tveimur kostum, sem völ er á.
Við vitum, að þeir sem ungir eru eiga aö öðru
jöfnu auðveldara meö aö átta sig á nýjum viðhorf-
um í stjórnmálum, þeir eru ekki jafn bundnir
ákveðnum flokkum af gömlum vana og þeir sem
eldri eru. Þess vegna erum við þess fullviss að
það verður fyrst og fremst sú æska íslands, sem
á óspilltan metnað og ríka skynsemi til að bera.
sem tryggt getur sigur Alþýðubandalagsins 24.
júní.
Við heitum á íslenzka æsku, að duga vel í því
stríði, sem nú er háð til þess að tryggja framtíð
þjóðar okkar.
Fram til starfa fyrir Alþýðubandalagið.
Æskulýðsnefnd Alþýðubandalagsins:
Jósep Helgason, afgreiðslnmaður
Magnús Bjarnason, verkstjóri
Friðrik Brynjólfsson, trésmiður
Ingimar Sigurösson, vélvirki
Jón Böðvarsson stud. mag.
Ingi R. Helgason, lögfrœöingur
Adda Bára Sigfúsdóttir, veöurfrœðingur
Guðmundur J. Guðmundsson, verkamaður
Guðmundur Georgsson stud. med.
Jeggja í skoðunar- og /ann-
sóknarför til Bæheims, Sló-
vakíu og Þýzkalands, þegar
mér barst í þriðja sinn boð
þangað austur.
Vísindaleiðangur minn hófst
þann 17. apríl á Reykjavíkur-
fiugvelli, og var ég fararstjóri
hjá sjálfum mér, því að Kiljan,
sem boðið ver um svipað leyti
á rithöfundaþing i Praha, hafði
valið sjóleiðina til Englands og
Frakklands.
• Noregur
stendur í vatni
Fiugveður og skyggni var
einkar gott, en Atlanzhaf er
fremur fábreytilegt og lítt
seiðandi úr lofti að sjá. Veður-
sorfnar og lábarðar fjallsgníp-
ur Færeyja teygja sig í fáti
úr hafi og eru einu kennileitin
á leiðinni til Noregs, en þar
heilsar manni gliðruleg strand-
lengja Vestfjarða. Eftir nokkra
dvöl á flugvelli við Björgvin
er flogið í heiðríkju suður yfir
Harðangur og Rygjafylki. Úr
lofti að líta er Noregur afar
undarlegur. Það er engu líkara
en hann langi til þess að verða
að landi, en takist það ekki;
hafsbotn hafi gripið óstjórn-
leg þrá til þess að rísa úr und-
irdjúpum og gægjast til lofts,
og hann gnæfir þvi hærra sem
umkomuleysi hans sem lands
er meira. Af einskærri ertni
þrengir hafið sér firna langt
inn í Iand og sleppir ekki
tökum sínum, svo að Noregur
virðist standa í vatni upp í
rnitti. Fyrir neðan okkur hanga
hús og' bætir utan í fjallabrún-
um og speglast í djúpinu fyrir
neðan. Mig undrar ekki fram-
ar, að forfeður okkar héldu
endur fyrir löngu úr þessum
bjargfuglabústöðum til íslands.
En víðsýni dvín óðum, og
grámuskuleg veröld tekur við í
suðri. Bládjúpt haf, með
grænni rönd við land, hverfur
að baki, en hvítkögruð Jót-
landsströnd tekur við.
• Christían
nokkur Jörensen
Kastrup er einn af fjölförn-
ustu flugvöllum Evrópu við
bæjardyr glæstrar heimsborg'-
ar. í móttökusölum þessarar
miklu flugstöðvar gladdist ís-
lenzkt kotungshjarta í brjósti
mér, þegar ég sá, hve auglýs-
ingar Loftleiða og Flugfélags-
ins skörtuðu fagurlega við
hlið auglýsinga frá brezkum,
bandarískum og öðrum loftfara-
stórveldum. En það er einnig'
staðreynd, að við erum þegar
miklir í lofti, og einhverntíma
í framtíðinni verður Reykjavík
stórborgin í Atlanzhafi, mikil-
væg miðstöð á alþjóðlegri flug-
leið, frægt norrænt mennta-
og visindasetur, borg stóriðju
og tærs, sv.alandi andrúmslofts.
Hér var mér tjáð, að Christi-
an nokkur Jörensen biði mín
við Dagmarhús, en þegar þang-
að kom, birtist þar góðkunnur
sagnfræðihgur, Sverrir Kiúst-
jánsson að nafni, öldungis ó-
breyttur, þótt nafn hans hefði
misgengizt í meðförum.
• 15 þúsund
íslenzk bréf
Sverrir hefur setið á dönsk-
um skjalasöfnum í vetur og
skrásett þar um 15.000 ísl. bréf
aðallega frá 19. öld, en þó mun
firnamikið leynast þar ennþá.
Síðasta daginn, sem ég var í
Höfn, fylgdi ég honum í Kon-
unglega safnið. Þá hafði hann
beðið um bréfasafn Jóns Árna-
sonar þjóðsagnasafnara, en af
•því eru enn bönnuð afnot.
Hann bjóst við einum eða
tveim pökkum, en rak heldur
upp stór augu, þegar tveir fíl-
efldir safnverðir nálguðust
borð hans og óku á undan sér
hlöðnum vagni af handritum
og sögðu honum að gjöra svo
vel.
Það mun í ráði að ljósmynda
þau bréf, sem Sveirrir grefur
upp, svo að þessi gögn verði
aðgengileg heima á íslandi, en
þau hafa að geyma sögu okkar.
Þegar á 18. öld. verða dagblöð
og bæklingar helztu sagnfræði-
heimildir Evrópuþjóða utan ís-
lands, en okkar saga er að
miklu leyti skráð í einkabréf-
um fram undir 1900. Bréf-
snifsi, sem íslendingur skrifar
dönskum mektarmanni, getur
verið okkur jafn dýrmæt heim-
ild og fagurprentuð stórblöð
öðrum þjóðum.
• Tvær
memiingarstofnanir
í afkima háskólabókasafns-
ins er handritasafn Áma
Magnússonar, eins og frægt
er orðið, en úr gluggum þess
blasir við Daels Varehus, ein
af stórverzlunum Hafnar, en
Daels sendi _jafnan rnynd-
skreytta verðlista til íslands á
3. tug aldarinnar, og voru þeir
ásamt íslendingasögum helztu
bókmenntir barna austur í
Holtum. Hér standa þessar
menningarstofnanir hver and-
spænis annarri; annað hofmóð-
ugt skrauthýsi kaupmangara
sem hafði eitt sinn vakið undr-
un í fávísum bamssálum norð-
ur á íslandi yfir dásemdum og
glæsileik mannlífsins, en hitt
öldurmannleg höll og hefur að
geyma mikinn hluta þeirra
andlegu fjársjóða, sem eru
heimanfylgja íslenzkra kyn-
slóða og helzti skerfur til
heimsmenningarinnar.
• íslenzkar „gjafir“
til Dana
Það er öllum kunnugt, að
Árni Magnússon arfleiddi há-
skólann að safni sínu, þótt
margt væri í vörzlu hans með
vafasömum rétti. Við höfum
reist kröfur til safnsins, en því
er haldið fyrir okkur af dönsk-
um íhaldsmönnum og sósíal-
demókrötum. En það eru fleiri,
sem hafa afhent eða „gefið“
Dönum íslenzka fjársjóði en
Árni Magnússon. Þorvaldur
Thoroddsen gaf Konunglega
bókásafninu allt sitt bréfasafn,
að viðbættú bréfasafni Péturs
biskups, Bergs Thorbergs
landshöfðingja og Jóns Áma-
sonar. Þessi söfn eru geysimik-
il að vöxtum og stórmerk. Bogi
Melsteð gefur sömu stofnun
öll sín handrit og bréfasafn,
þar á meðal drög að sögu Bald-
vins Einarssonar og samtíðar
hans, meginhluta af skjölum
Melsteðs-ættarinnar og allt
skjalasafn dr. Gísla Brynjólfs-
sonar og Gísla yngra sonar
hans.
Á Ríkisskjalasafni Dana eru
öll skjalasöfn Gríms Thorkel-
íns og Finns Magnússonar, en
þau eru bæði mikil að vöxtuna
og merkileg.
Framhald á 11. siðu