Þjóðviljinn - 25.10.1956, Síða 1
VILIINN
Afmœlishátíð 1 I
ÞÍóðviljans
verður haldin mið- '|
vikudaginn 31. okU ]
óber. — Sjá nánar á
blaðsíðu 6.
FiiiuntiiÆa^Toir 25. október 1956 — 21. árgangur — 244. töiublað
Herlög í gildi í Ingverjalandi e
gagnbyltingartilraun í íyrrinólt
Imre Nagy tekur aftur við völdum og boðar afturhvarf til ;
þeirrar stefnu sem fylgt var í fyrri stjórnartíð hans
Harðir bardagar voru háðir í höfuðborginni í gærdag, en
þeim virtist vera að liuka í gærkvöld — Sovézkar her-
sveitir voru beðnar um að veita aðstoð
Gagnbyltingartilraun var gerð í Ungverjalandi í íyrrinótt og urðu harðir
og blóðugir bardagar í höíuðborginni Búdapest milli uppreisnarmanna og
hers og lögreglu. í gærmorgun tilkynnti útvarpið í Búdapest, að Imre Nagy
heíði tekið við embætti íorsætisráðherra og hefði það verið eitt hans fyrsta
verk að lýsa yfir herlögum í öllu landinu og leita aðstoðar sovézka hersins,
sem í landinu dvelst á vegum Varsjárbandalagsins, til að bæla niður upp-
reisnina.
Litlar sem engar aðrar fréttir hafa borizt frá Ungverjalándi en þær sem
lesnar hafa verið í Búdapestútvaipið og samkvæmt þeim virtist svo í gær-
kvöld sem að bardagarnir væru smám saman að fjara út. Þó var enn barizt
á nokkrum stöðum í borginni, þegar síðast fréttist.
Kotungssonurinn Imre Nagy
kemur aftur til ríkis
Imre Nagy, sem eftir rúm-
lega árs hlé tekur nú aftur við
stjórnartaumunum í Ungverja-
landi, er sonur fátæks bónda,
fæddur 1896. Hann naut lít-
illar uppfræðslu í bernsku,
í fyrradag höfðu verið miklir
útifundir í Búdapest og voni
þeir boðaðir til að fagna hinum
miklu breytingum sem orðið hafa
í Póllandi, en jafnframt voru
látnar í ljós kröfur um að leið-
togar ungverska Verkamanna-
flokksins tækju sér hina pólsku
íéiaga til fyrirmyndar.
Um miðnætti í fyrrakvöld
skýrði ungverska fréttastofan
' frá því að til óeirða hefði komið
og hefðu nokkrir menn beðið
bana í átökum á götum í Búda-
pest.
Belgradútvarpið skýrði frá þ\í
í gær og' bar fyrir sig vestur-
lenzkan diplómat sem hafði verið
. í Búdapest kvöldið áður að sleg-
. ið hefði í hart milli lögreglu og
múgs, sem hefði hrópað ókvæðis
orð til hennar. Hefðu lögreglu-
. mennirnir orðið fyrri til að beita
vopnurn sínum og þar með hefðu
óeirðirnar hafizt.
Beðið um aðstoð
sovéthersins
Það var ekki fyrr en í gær-
morgun að umheimurinn fékk
nánari fregnir af atburðum næt-
urinnar, en allt símasamband
hafði verið rofið við borgir í
Vestur-Evrópu strax í fyrrakvöld.
Klukkan 8 í gærmorgun eftir
íslenzkum tíma skýrði Búdapest-
útvarpið frá því, að harðir har-
dagar hcfðu geisað í borginni
uin nóttina og liefði ungverska
stjórnin beðið sovézka herinn,
sem dvelst í Iandinu um aðstoð.
Jafnframt var tilkynnt, að Imre
Nagy, fyrrv. forsætisráðherra,
hefði verið falin stjórnarforysta
aftur og hefði það verið eitt
hans fyrsta verk að lýsa herlög
í gildi i öllu landinu. Hefði
dauðarefsing verið ákveðin fyrir
uppreisnara ðgerðir, æsin gar,
morð, íkveikjur og aðra glæpi,
og myndu þær ákveðnar af
skyndidómstólum og þegar fram-
kvæmdar.
Nagy ávarpar þjóðina
Hinn nýi forsætisráðherra,
Imre Nagy, flutti ávarp til þjóð-
arinnar i Búdapestútvarpið í
gærmorgun. Þar lýsti hann yfir
því, að stjórn hans myndi fram-
kvæma þá stefnu, sem fylgt hefði
verið í fyrri stjórnartíð hans á
árunum 1953—1955, en sú stefna
hefði verið miðuð við að bæta
sem hraðast lífskjör alls almenn-
ings í landinu. Hann sagðist
mundu leggja starfsáætlun rikis-
stjórnar sinnar fyrir þingið inn-
an skamms, en lagði á það á
herzlu að framkvæmd hennar
myndi krefjast friðar og aga.
Hann komst svo að orði í upp-
hafi máls síns:
Ungverjar, félagar, vinir mín-
ir. Að tilhlutan miðstjórnar
Verkamannaflokksins licf ég tek-
ið að mér stjórnarforystu. Við
höfum skilyrði til þess að geta
með lijálp þjóðarinnar fram-
kvæmt fyrirætlanir mínar, en
megininntak þeirra er að koma
á víðtæku lýðræði i landinu. I
Við munum fara okkar eigin leið
til sósíalismans.
í lok ávarps síns skoraði Nagy
á þjóðina að sýna rósemi og
stillingu og hvatti hana til að
fylkja sér um stjórnina, svo að
hún gæti fundið hina réttu leið
í náinni samvinnu við allt hið
vinnandi fólk og með hliðsjón
af þeim mistökum sem gerð
hefðu verið í fortíðinni.
Uppreisnarmenn
fá frest
Meðan Nagy flutti ávarp sitt,
tók útvarpsþulurinn oft fram í
fyrir honum til að koma að mik-
ilvægum tilkynningum. Ein
þeirra var sú, að ríkisstjórnin
liefði ákveðið að gefa öllum upp-
reisnarmönnum frest til kl. 1 eft-
ir liádegi til að leggja niður vopn.
Þeim sem það gerðu fyrir þann
tíma var Iofað, að þeim yrðu
gefnar upp allar sakir. Þessi
frestur var síðan framlengdur
um fjórar klukkustundir.
Framhald á 5. síðu.
Imre Nayy
varð lærlingur hjá lásasmið og
komst fljótlega í kynni við hina
vaknandi verkalýðshreyfingu
Ungverjalands og gekk í sósí-
aldemókrataflokkinn.
Árið 1915 var liann kvaddur
til herþjónustu og var sendur
á austurvigstöðvarnar. Þar var
hann tekinn til fanga af Rúss-
um og var stríðsfangi í Rúss-
landi þegar byltingin brauzt
út. Eins og svo margir aðrir
leiðtogar verkalýðshreyfingar
Mið-Evrópu, tók hann virkan
þátt í rússnesku byltingunni og
hefur æ síðan haft náin tengsl
8 riagar efrir
Nú gildir að vinna vel að sölu happdrættisins
þessa daga sem eítir eru.
við sovézkan verkalýð. Hann
fór aftur til Ungverjalands ár-
ið 1921, og var skömmu síðar
rekinn úr sósíaldemókrata-
flokknum og gekk þá í komm-
únistaflokkinn, sem þá starfaði
á laun í Ungverjalandi. Hann
reis brátt til virðinga í flokkn-
um, en neyddist til að flýja
land árið 1930 og fór þá t.i)
Sovétríkjanna. Þar dvaldirt
hann í fjórtán ár. Þann tíma
notaði hann aðallega til ; ’i
kynna sér landbúnaðarmál cg
varð forstöðumaður samyrkju-
bús þar eystra.
Sú menntun og reynsla k' i
að góðum notum, þegar h;
sneri aftur til Ungverjala ';
árið 1944. Hann varð landb' -
aðarráðherra í stjórn land
1945-’46, varð síðan skam a
stund innanríkisráðherra, •" \
forseti þingsins var hann á •
unum 1946-’49. Þá tók lv
aftur við stjórn landbúna'
mála, og varð varafersætis
herra árið 1952. I júlí I "3
tók hann við embætti fors;
ráðherra, þegar Matyas R;
lét af því. Hann boðaði
stefnu í atvinnumálum, mo'
herzlu á framleiðslu n
varnings og frjálslegri f
landbúnaðarmála. Þessi r'
varð vinsæl meðal r"
manna, en brátt kom í 1 i
Nagy og stefna hans át
uga andstæðinga í stjórn '
mannaflokksins, og þá fy
fremst Rakosi, sem átti r-
þátt í því, að Nagy var '
ur til að láta aftur af e-
apríl í fyrra. Hann v
Gerið skil fyrir selda happdrættismiða
um „hægri vir
var yfir að stefnr
sakaður
lýst
væri andstæð hagsmunu
vinnandi fólks og öllu
flokksins,
Stefna hans hefur ir'
ofan á. Höfuoandstr '
hans í átökunum innan
mannaflokksins siðustr
Matyas Rakosi, hefur hr"
frá, dvelst nú í Sovétrí'
og á varla afturkvæmt t'
verjalands, en Nagy hef'"
kallaður til stjórnarfo'
einni mestu örlagastund
sinnar.